Morgunblaðið - 08.05.1935, Blaðsíða 5

M0RGUNBLAÐIÐ
B
JMiðvikudaginn 8. maí 1935.
■— 1 ■ ■■niea
Eínar H. Kvaran:
„Syndir annara“.
Nú eru liðin um tuttugu ár
síðan, að Syndir annara hafa ver-
ið sýndar á leiksviði hjer í
Reykjavík, og ný kynslóð hefur
vaxið upp, sem man að vonum
• ekki neitt eftir þeim atburði. Það
er því ekki úr vegi, nix þegar á
að fara að sýna leikritið hjer
aftur, að rifja upp fyrir almenn-
ingi helstu atriði leiksins eða
koma með nokkrar hugleiðingar
'um þau vandamál, sem leikritið
fæst við.
Þau vandamál, — því að
vandamálin, sem hjer eru tekin
til meðferðar, eru tvö, annað
jþjóðlegt, ef svo má að orði kveða,
og hitt alþjóðlegt. En þau eru
Slungin saman í leikritinu á hinn
fimlegasta hátt, og veldur það
engum tvískinuungi, þótt þau
sjeu tvö, heldur er leikurinn all-
ur ein samræn heild. Mun það
sjaldgæft, að tvö stórmál sjeu
tekin til alhugunar í einu og
sama ieikriti, og þeim gerð jafn-
• gcð skil, og hjer á sjer stað.
Fyrra vandamálið er það.
hvernig vjer fslendingar eigum
að snúast við erlendum áhrifum,
— áhrifum frá érlendri menn-
ingu, — hvort vjer eigum að
opna dyrnar upp á gátt fyrir öllu
því flóði og kæra okkur kollótta,
þó að þjóðleg verðmæti vor skol-
ist burt um leið, eða hvort vjer
eigum að gæta þeirra vandlega
og gjalda varhuga við öllu því
í erlendri menningu, sem ekki
getur samrýmst sjereðli voru sem
þjóðar. Þetta er í leikritinu sett
fram í því formi, hvort rjett sje,
þegar fje er í boði, mikið fje,
nægilegt til að hrinda hjer af
stað allskonar framkvæmdum og
framförum, að selja útlendingum
svo gagnslausan stað á veraldlega
vísu, sem Þipgvellir eru, — stað,
sem fyrir utan fegurðina hefur
það eitt til síns ágætis, að við
hann eru tengdar helgustu endur-
minningar þjóðarinnar. Hjer er
teflt fram hreinum hugsæisverð-
mætum, — því að enginn yrði
fátækari efnalega, þó að Þingvell-
ir væru seldir, en þjóðin sem
heild gæti orðið miklu ríkari við
það, — gegn geysimiklum verald-
legum og efnalegum verðmætum.
En samúð höf. er með þeim, sem
vilja ekki selja Þingvelli, — vilja
ekki glata ihinum andlegu verð-
mætum fyrir „öll ríki veraldar og
þeirra dýrð“. En þetta getur ver-
ið álitamál, og það er knýjandi
spurning fyrir þjóð vora, hvorn
kostinn hún á að velja ,þegar um
tvo er að ræða. Og þessi spurning
hefur aldrei knúið jafnhart á
dyrnar sem einmitt nú, þegar er-
lendu áhrifin aukast með hverj-
um degi, bæði góð og ill, en mót-
staðan er lítil og margir, sem
færa Jehóva fórnir á torgunum,
tilbiðja Baal í leyni. Og Satan
getur jafnvel tekið á sig ljóseng-
ils líki.
En hið . andléga er undirstaða
hins efnislega, ekki síður en segja
má þvert á móti. Þjóðræknin hef-
ur verið undirrót og lyftístöng
flestra framfara hjer á landi. —
Vjer íslendingar verðupi líklega
altaf fáir, fátækir og smáir efnis-
lega og efnalega í samanburði við
aðrar þjóðir, en það eru andlegu
verðmætin, sem hafa haldið í okk-
ur lífinu sem þjóð, gegnum hung-
ur og hörmungar, og þau eru líka
hið eina, sem vjer getum til
heimsmenningarinnar lagt. En
skerfur sá, sem þjóðir leggja
fram til hennar, fer ekki ein-
göngu eftir fólksfjölda eða auði,
sbr. ísland annarsvegar og t. d.
Mexikó hinsvegar. —
Uíðjsá IIlorg.unblaðsiTi5 S. maí 1935
mataræði
þ j ó fl a n n a.
Eftir dr. Johanne Christiansen.
Frh.
En það er ekki aðeins meðal
veiðimanna Snður-Ameríku og á
Grikklandi og ítalíu að geraðir
drykkir eru mikið notaðir í
dagl. fæðu. í Kína og Japan
drekka menn geruð lirísgrjóna
vín. Og margir þjóðflokkar, bæði
í Asíu og Austur-Evrópu drekka
ekki aðeins geraða mjólkursýru,
heldur og alkoholsýrða eða ger-
aða mjólk. 1 gamla daga drukku
menn gerað hunang (mjöð), og
síðar meir öl. Forn Egyptar
drukku bæði öl og vín.
Þessir drykkir eru nautnalyf,
■ en hver fær mótmælt, að þeir
sje líka nytsamir, ekki aðeins sök-
um hinna sótthreinsandi áhrifa,
sem fyr er getið, heldur og að
öðru leyti. öl hefir verið framleitt
og búið til alt að 7 þús. árum f.
Kr. Það hefir verið þýðingarmik-
ið næringarefni, því að það inni-
heldur ekki aðeins áfengi (spíri-
tus), heldur og „ekstraktiv“ efni,
en úr þeim fæst um helmingur
þeirra hitaeininga sem í ölinu eru.
Sem fyr getur, er kenningin um
fjörefnin aðeins 20 ára gömul. Og
mi vitum við, að varla fyrirfinst
efni, sem auðugra er af fjörefnum
en einmitt ger. Og í liinu gamla
tæra öli varð óhjákvæmilega all-
mikið af geri. Enn sem komið er
þekkjum við aðeins 6 fjörefni, það
má vel vera, að til sjeu miklu
fleiri. Við ættum því að fara
hægt í sakirnar með að forsmá
siðvenjur forfeðra vorra í matar-
æði einnig hvað snertir hina
daufu alkohol-sýrðu drykki, en
þar hættir mönnum til að fara út
í öfgar. f eðlilega geruðifm drykkj
um er tiltölulega lítið áfengi, þar
eð alkoholgerðin hættir af sjálfu
sjer, þegar vínandinn er kominn
upp í 10%.
Eiming (destillation), sú sorg-
lega uppfinning, sem síðar var
gerð, hafði í för með sjer hina
sterku drykki. En hið rjettmæta
hatur sem menn hafa á hreinum
(concentrerudum) spíritus (eins og
t. d. snaps, liqeur, whisky), á ekki
að bitna á hinum eðliléga geruðu
drykkjum, sem náttúran sjálf hef-
ir kent mönnum að framleiða, ef
svo mætti að orði komast.
Efnislegu og andlegu verðmæt-
unum lýstur saman í leikritinu.
Og baráttan verður svo hörð og
merkileg fyrir þá sök, að forvíg-
ismaður efnislegu verðmætanna á
sjer líka andlega hugsjón. Hann
er drengur góður, og hann er ílka
á sinn hátt hugsjónamaður. Hann
er líka þjóðrækinn, en aðeins á
annan hátt en andstæðingur hans.
Hann þráir að sjá þjóðina sem
auðuga fyrirmyndarþjóð. Hann
elskar svo nútíðina, að hann vill
færa henni fortíðina að fórn. —
Nú má raunar segja, að til sjeu
fleiri andleg verðmæti en þau,
er þjóðleg geta kallast. Já, að
vísu, en engum mun detta í hug
að vilja loka dyrunum fyrir þeim
erlendu áhrifum, sem líkleg eru
til að auðga og fegra íslenskt
þjóðlíf. En ef vjer fyrirlítum vora
eigin þjóðlégu menningu, er hætt
við, að vjer fáum ekki hámenn-
Aðalfundur
„Íþróttaíjelags kvenna“
verður haldinn í Oddfellowhúsinu fimtudaginn 9. þ. m.
kl. 8 e. h. — Stjórnin skorar á allar fjelagskonur að mæta.
Áríðandi mál á dagskrá.
STJÓRNIN.
Bifreflðast)óraf)elagfl9
Hrey f ill
fundur í kvöld í K. R. húsinu kl. 12 á miðnætti.
Umræðuefni: Bifreiðaeftirlitið.
Áríðandi að fjelagsmenn mæti vel og stundvíslega.
Bifreiðaeftirlitsmönnum er boðið á fundinn.
STJÓRNIN.
ingií annara þjóða í staðinn, held-
ur sorann úr menningu þeirra,
hvað miklar verklegar framfarir
sem því kýnnu að fylgja. —
Hitt vandamálið eru „syndir
annara“. Höf. vill sýna fram á,
að bestu mennirnir verði jafnan
að bera syndir annara, þjást fyr-
ir þær og fyrirgefa þær. Er sú
hugsun náskyld gömlu friðþæg-
ingarkenningunni, að einn (Krist-
ur) líði fyrir alla, en hjá skáld-
inu er komið samfjelagslegt at-
riði í viðbót, — í samfjelagi
mannanna þjáist hver fyrir ann-
an og það því meira, sem hann er
sjálfur hreinni og betri. Stendur
þetta og nærri þéirri kenningu, að
enginn geti orðið sáluhólpinn eða
fullkominn út af fyrir sig eða án
samfjelags vj|5 aðra, — „ut non
sine nobis consummarentur“.*)
Er það í samræmi við hina æðstu
samfjelagshugsjón, sem vjer
þekkjum, eins og hún þirtist í
orðunum: Berið hver annars
byrðar. —
*) Að þeir fullkomnist ekki án
vor. ,
Hinir sterku drykkir hafa vald-
ið miklu tjóni. Þeir hafa verið
orsök mikillar ógæfu, sjúkdóma,
fátæktar og lasta, en aftur á móti
hafa hinir daufu drykkir yfirleitt
verið til gagns og gleði, og það
þarf miklar öfgar í neyslu þeirra,
til þess að þeir geri mein.
Linné, hinn mikli grasafræðing-
ur, var líka læknir og helt um
margra ára skeið fjölsótta há-
skólafyrirlestra í Uppsölum. Hann
var gætinn, en nákvæmur í fyrir-
lestrum sínum. Einn þeirra var
um öl. Og þar segir hann:
„Það á ekki að halda öli að
heldra fólkinu eða þeim, sem hreyfa
sig lítið eða reyna ekki á sig,
því að það er þeim jafn óholt, og
það er holt fyrir þá, sem vinna
fulla vinnu daglega“.
„Það þýðir ekki að drekka
sterkt öl á heitum sumardegi, en
á veturna hlýjar það betur en
nokkur annar drykkur. Jeg ráð-
legg ekki að feitlagið og fitu-
bólgið fólk drekki öl, en það er
aftur á móti gott fyrir magurt
fólk. Ö1 veldur ekki blöðrustein-
um og fótaveiki (podagra) eins
og vín oft gerir. Það hefir komið
í ljós, að af öllum þéim fjölda
manns, sem hefir verið skorinn
Þessum tveimur vandamálum,
sem nú var minst á, hefur höf.
slungið saman í leikritinu af
mikilli snild. En það er líka
úrungið fjöri og jafnvel gáska á
köflum, — þar eru hugsjónir og
ástríður, sem rekast á af afli, —
)ar er lýst hinum næmustu til-
finningum manns og konu, sem
elskast, og sýnt, að „to, som
elsker hinanden, kan læge de
ondeste Saar, blot ved at se paa
liinanden og stryge hinandens
Haar“. Þar er með öðrum orðum
ólgandi líf, í fjölbreytni sinni «g
fábreytni, baráttu og friði, kvíða
sínum og unaði. Og jeg trúi ekki
öðru, en að það veki hjá mönn-
um umhugsun og hugblæ, sem
endist lengur en eina kvöldstund,
um leið og það skemtir mönnnm
og hristir af þeim hversdags-
rykið.
Jakob Jóh. Smári.
upp við blöðrusteinum, liafa. vatnið kalkborið.
flestir eingöngu drukkið vín en Jeg hefi átt tal um þetta við
ekki öl.
ípróf. J. S .Haldane í Oxford, og
Menn, sem eru að erfiðisvinnu hann sagði að bindindismenn í
eiga að drekka gott öl, því að þeir Skotlandi vildu láta vinnumenn
verða máttlausir af að drekka til sveita drekka límonaði í stað
vatn, te og kaffi. En maður, sem öls, en það tækigt ekki. Þeir sögðu
eftir mikið strit og erfiði sest í að öl svalaði betur. Haldane sagði
næði og drekkur eina könnu af að skýringin mundi vera hin sama
sterku öli á dag og sefur eftir og skýringin á „belly ache“ eða
mat, og vinnur ekki, honum verð- „miners cramp“ hjá námamönn-
ur ekki ljett til verks .Ef ölið er um.
vel bruggað og úr góðum efnum i Hinir ungu og óreyndu náma-
og drukkið af mönnum, sem eru menn, sem úthella um 3 lítrum af
daglega við vinnu, er það best svita á klukkustund, þamba vatn
allra tilbúinna drykkja og holt miskunnarlaust til þess að lina
fyrir magann, nema á heitum þorstann ,án þess að hugsa um
sumardégi“.
]iað — og til þess er heldur ekki
Þessi nákvæma og samvisku- að ætlast af þeim — að með svit-
sama lýsing er einmitt sjerkenni- J anum hafa þeir mist mikið salt
leg fyrir Linné.
lúr líkamanum. Og svo varð að
Og nú á tímum er sömu sögu flytjá þá emjandi af innvortis
að segja.
Spyrji maður
vinnur á akri, hvaða svaladrykk
hann telji bestan, svarar hann,
kvölum upp úr námunni og þá
bóndann, sem kom jafnan í ljós, að ekkert salt
var í þvagi þeirra. Gömlu náma-
mönnunum hafði reynslan bent á
að vatn geri sig linan, en öl eða það, hvernig þeir ætti að haga
mjólk svali betur. Þeir vilja jafn-
vel heldur borða brauð sitt
tómt en drekka vatn. En það er
misskilningur, því að kalt vatn
er ágætis drykkur, sjerstaklega ef
isaltmeti er með brauðinu og
sjer. Þeir' drukku miklu minna
af vatni og borðuðu hina brim-
söltu síld, „red herrings“ ,sem er
helmingur salt. Sjúkdómnum var
algerlega útrýmt með því að láta
verkamennina drekka %% salt-