Morgunblaðið - 24.05.1935, Blaðsíða 4

MORGWNBLAÐIÐ
Föstudaginn 24. maí 1935.
Skattabyrði
er orðin
Reykvíkinga
óþoland i.
Bæjarbúar þurfa að sameinast um þa
kröfu, að Alþingi lækki í haust tekju-
og eignarskattinn og sjái bæjar- og
sveitarfjelögum fyrir nýjum tekjustofni.
Skattabrjálæðið.
Þegar Eysteinn Jónsson fjár-
málaráðherra lagði fyrir haust-
þingið hið nýja tekju- og eign-
arskattsfrumvarp, þar sem far-
ið var fram á stórkostlega
hækkun þessara beinu skatta
til ríkissjóðs, var strax sýni-
legt hvert stefndi. — Með
þessu sagði ríkisvaldið bæjar-
og sveitarf jelögum stríð á hend
ur — stríð, sem hlítur fyr eða
síðar að enda með fullkomnu
fjárþroti bæjar- og sveitarfje-
laga.
Reynslan er margbúin að
sýna það hjer á landi, að beit-
ingu beinna skatta af ríkis-
valdinu eru settar ákveðnar
skorður, sem eigi verður hagg-
að. Því harðara sem ríkið geng
ur í beitingu tekju- og eignar-
skatts, því brigðulli tekjustofn
hefir útsvarið reynst bæjar- og
sveitarfjelögunum. Þetta hefir
einkum sýnt sig hjer í Reykja-
vfk, enda lendir tekju- og eign-
arskatturinn lang þyngst á
Reykvíkingum.
Sjálfstæðismönnum var það
ljóst á haustþinginu, að bæjar-
og’ sveitarfjelögum var beinn
voði búinn, ef skattafrumvarp
Eysteins yrði samþykt. Þess
vegna báru þeir fram þá breyt-
ingartillögu við frumvarpið, að
skattinum yrði skift milli rík-
issjóðs og bæjar- og sveitar-
sjóða. En stjórnarliðið feldi þá
tillögu.
Skattafrumvarp Eysteins var
því næst samþykt með nokkr-
um lagfæringum. Og fjármála-
ráðherrann Ijet þau orð falla í
þingræðu, að hann sem sjer-
staklega kunnugur efnahag og
ástæðum manna í Reykjavík
(fyrv. skattstjóri) væri þess
fullviss, að Reykjavíkurbæ J
væri vorkunnarlaust að ná inn!
nauðsynlegum tekjum til 'sinna
þarfa með útsvörum, þrátt fyr-
ir hina stórfeldu hækkun tekju-
og eignarskattsins!
Sí-vaxandi kröfur.
En ríkisvaldið lætur sjer það
engan veginn nægja, að ganga|
svo freklega á tekjustofn bæj-
ar- og sveitarfjelaga, að lítið
sém ekkert er eftir skilið handa
þeim, heldur bætir það gráu
ofan á svart og eykur í sífellu
kröfurnar til bæjar- og sveit-
arf jelaganna.
Á hverju Alþingi, sem háð
er, er bætt við nýjum kröfum
á bæjar- og sveitarf jelögin,
kröfum sem hafa í för með sjer
stórkostlega aukin útgjöld of-
an á þau sem fyrir eru. En
tekjustofninn er altaf hinn
sami — útsvörin.
Fáein sýnishorn.
Til þess að almenningur í
Reykjavík fái ofurlitla hug-
mynd um þær feikna byrðar,
sem nú hvíla á bæjarbúum,
verða hjer birt sýnishorn af
tveimur ■ gjaldaliðum, eins og
þeir voru s.l. ár:
Fátækraframfærið. Það var
fyrir s.l. ár áætlað kr. 822.900,
en greitt var til þeirra hluta
sem næst kr. 1.078.179.00, eða
yfir 255 þús. meii"a en áætlað
var.
Þessi stóijkostlegi kostnaður
af fátækraframfærslunni staf-
ar vitaskuld fyrst og fremst af
því, að atvinnuvegirnir eru að
smáfjara út. Við það missir
fólkið atvinnu, kemst í vand-
ræði og verður að lokum að
leita til bæjarfjelagsins um
hjálp.
Atvinnubótavinnan. Þessi Út-
gjaldaliður er nýtilkominn á
reikningum bæjarsjóðs, en er
nú orðinn fr»stur liður þar.
Þessi útgjaldaliður á einnig
rót sína að rekja til erfiðleika
atvinnuveganna og vanmáttar
ríkisvaldsins, til þess að hlaupa
undir bagga.
Til atvinnubótavinnu voru
alls áætlaðar í Reykjavík s.l.
ár 450 þús. krónur og skyldi
fjeð fengið þannig: Tillag frá
ríkissjóði 150 þús., lán bæjar-
sjóðs 150 þús. og framlag bæj-
arsjóðs 150 þús. kr.
En vegna þess, að atvinnu-
leysið í bænum varð milklu til-
finnanlegra s.l. ár en nokkurn
óraði fyrir, sá bæjarstjórn
einskis annars úrkostar en að
verja miklu rneira til atvinnu-
bóta en áætlað var og ríkið
lagði einnig meira fram. Var
varið til atvinnubóta sem hjer
segir: Framlag úr bæjarsjóði
um 280 þús., lán bæjarsjóðs
287 þús. og framlag ríkissjóðs
232 þús. kr., eða alls um 800
þús. kr.
Lán bæjarsjóðs til atvinnu-
bóta voru því skilyrði bundin,
að þau yrðu greidd upp á þessu
ári.
Þessir tveir gjaldaliðir — fá-
tækraframfærið og atvinnu-
bótavinnan — sem nema nál.
2 miljónum króna, stafa bein-
línis af því hörmungarástandi,
sem atvinnuvegirnir eru komn-
ir í, vegna skilningsleysis ríkis-
stjórnarinnar á ástandinu og
vegna hóflausrar eyðslu og
skattkúgunar ríkisvaldsins.
Þegar ríkisstjornin er buin
að lama svo atvinnurekendur í
sveit og við sjó, að þeir neyð-
ast til að draga saman seglin
! eða hreinlega að gefast upp,
er eina bjargráð hennar nýr
liður í fjárlögum, er nefnist:
Til atvinnubóta í kaupstöðum.
Þó er það engan veginn
þannig, að ríkið sjálft sje látið
standa straum af atvinnubót-
unum. Síður en evo. Bæjarfje-
lögin eru látin bera byrðarnar
að tveim þriðju hlutum.
Aðferð ríkisstjórnarinnar er
þá í stuttu máli þessi:
Hún byrjar með að rýja
skattþegnana inn að skinni.
Næsta skrefið er, að Jknje-
setja atvinnuvegina, beita alls-
konar höftum og bönnum og
svifta þar með einstaklinga
möguleikum til lífsbjargar.
Þegar svo öllu þessu er lokið,
verður lokaþátturinn sá, að
kasta byrðunum yfir á bæjar-
og sveitarf jelögin!
Utsvörin í ár.
Af þessum stórkostlega
auknu byrðum, sem hlaðist
hafa á Reykjavíkurbæ í auk-
inni fátækrafærslu og framlagi
til atvinnubóta, hefir auðvitað
leitt það, að útsvörin á þessu
ári hafa hækkað gífurlega.
Þau voru á fjárhagsáætlun
þessa árs áætluð 3 milj. 108
þús. kr., að viðbættu 5—10%.
Og nú eru Reykvíkingar að
fá í hendur þann skamt, sem
þeim er ætlað að greiða í við-
bót við „litla“-skamtinn, sem
Eysteinn heimtar í tekju- og
eignarskatti.
Sjálfsagt bregður bæjarbú-
um í brún, er þeir fá í hendur
þessa tvöföldu skattseðla —
frá ríki og bæjarsjóði.
Ólíklegt er, að nokkur mað-
ur sje svo blindur að hann ekki
sjái, að nú hefir boginn verið
of hátt spentur.
En hver verður afleiðing
þess?
Sú, að skatturinn fæst eklki
inn. Þetta er óhagganleg stað-
reynd.
Enda er það svo, að þó að
skattþegnar Reykjavíkur væru
allir að vilja gerðir, er öllum
almenningi lífsins ómögulegt
að rísa undir byrðunum.
Skattþegnarnir gefast upp,
en við blasir allsherjar hrun.
.
Ut úr ógöngunum.
En hvaða leið er þá út úr
ógöngunum?, munu menn
spyrja.
Hún er aðeins ein,: Að Al-
þingi breyti þegar á haustþing-
inu tekju- og eignarskattslög-
unum, lao.kki skattinn stórkost-
lega og láti þá lækkun verka
aftur fyrir sig, þ. e. ná til
skattsins á þessu ári.
Ennfremur verður Alþingi að
sjá bæjar- og sveitarsjóðum
fyrir nýjum tekjustofnum, því
að það hefir fengist fullkom-
lega úr því skorið, að þeim
nægir ekki sá tekjustofn (út-
svörin) sem þau nú hafa.
Þetta hvort tveggja VERÐ-
UR að gerast á Alþingi því,
sem háð verður næsta haust.
Og- til þess að knýja
þetta fram, verða skatt-
þegnar Reykjavíkur nú
þegar að stofna öflugan
fjelagsskap og mynda
órjúfandi fylking um
þessar kröfur.
Standi Reykvíkingar
sem einn maður um þess
ar kröfur, þegar Alþingi
kemur saman í haust, er
víst, að undan þeim
verður ekki komist.
Það er tilvera bæj-
ar- og sveitarfjelaga —
og þá fyrst og fremst
Reyk j avíkurbæ j ar
sem á því veltur, að
þessar umbætur fáist.
Þess vegna, Reykvík-
ingar! Standið saman
um þessar kröfur og
knýið þær fram!
Tilkynning.
í samráði við stjórn. íslensku
vikunnar á Suðurlandi hefir frk.
Helga Thorlaeius ákveðið að halda
matreiðslunámskeið í Reykjavík
— aðallega matreiðsln á ísl. æti-
jurtum — er standi yfir í eina
viku hvert. Hið fyrsta hefst mánu-
daginn 27. þ. m.
Námskeiðin verða haldin í
Kirkjustræti 12, þar sem áður var
rannsóknarstofa Háskólans, og
leggur ríkisstjórnin. húsnæðið til
ókeypis.
Um starfsemi fröken Helgu
Thorlacius hefir dr. med. Skúli V.
Guðjónsson í Kaupmannahöfn
skrifað eftirfarandi:
„Fröken Helga Thorlacius hefir
skýrt mjer frá starfsemi sinni við
hagnýtingu ýmsra íslenskra mat-
jurta, matreiðslu þeirra o. s. frv.,
og kenslustarfi sínu á þessu sviði.
Margt af þessu var mjer áður
kunnugt af afspurn og af íslensk-
um blöðum.
Margar jurtir voru fyr á tímum
notaðar til manneldis vandlega
tilreiddar á mjög einfaldan hátt.
Telja má það afturför að þetta
hefir að mestu lagst niður á síðari
árum. Orsökin til þess hefir með-
fram verið sú að tilreiðslu þess-
ara jurta hefir verið svo ábóta-*
vant að matur úr þeim þótti ekki
gÓðlU'. —
Sennilegt tel jeg að mikill hagn-
aður gæti orðið af því ef almenn-
ingur notaði meira en. gjört er
íslenskar jurtir til manneldis, og
alveg tel jeg það víst að slíkt
myndi bæta fæðu almennings
stórum frá heilsufræðislegu sjón-
armiði sjeð.
í flestum íslenskum ætijurtum
eins og í ætijurtum yfirleitt, er
mikið af ýmsum vítamínum, og
auk þess sölt ýms sem nauðsynleg
eru líkamanum. Að vísu þekki jeg
ekki til að vítamínmagn eða nær-
ingargildi hafi verið örugglega
rannsakað í íslenskum matjurtum
svo að teljandi sje. Þó liefi jeg
sjálfur rannsakað vítamín í þör-
ungum töluvert og fundið mikið
A-vítamín í þeim. Auk þess hefir
vítamín rannsóknarstofa ríkisins
í Kaupmannahöfn rannsakað A og
D-vítamín í sölvum fyrir banka-
gjaldkera Jón Pálsson í Reykja-
vík. Reyndist að vera mikið af A-
vítamíni í þeim, samanborið við
það sem vant er að vera í jurtum.
D-vítamínmagnið var nokkru
minna. Jeg tel víst að jurtir þær
sem hjer er um að ræða sjeu yfir-
leitt vítamínauðugar og að öðru
leyti hollar. Fer þar eftir eigin
og annara vísindarannsóknum á
þessu sviði. Óhollusta getur varla
stafað af þeim á nokkum hátt.
Þar sem hjer er um að ræða
jurtahluta sém í sjálfu sjer eru
ekki vel hæfar til matar ótilreydd
ar, á sama hát-t og t. d. ávextir,
er mjög mikið undir því komið
að þær sjeu tdreiddar á þann hátt
að góður matur þyki. Auk þess
er afaráríðandi að vítamín og önn-
ur dýrmæt efni fari ekki forgörð-
um við matreiðsluna.
Af ofangreindum ástæðum og
iitfrá menningarlegu og heilsu-
fræðílegu sjónarmiði ér mjer það
bæði Ijúft og skilt að mæla með
starfsemi þeirri er fröken Helga
Thorlacius hefir á hendi á þessu
sviði“.
(Sign.) Skúli Y. Guðjónsson.
Stjórnn íslensku 'vikunnar á
Suðurlandi vill eindregið mæla
með því, og hvetja húsmæður í
bænum til þess, að sækja nám-
skeið þessi, og eru allar nánari
upplýsingar þeim viðvíkjandi að
fá, bjá fröken Helgu Thorlacius,
Skálholtsstíg 7, eða Kirkjustræti
12, frá kl. 10 árdegis til kl. 6
síðdegis.
Stjóm
íslensku vikunnar á Suðurlandi.
Fljótur — þægilegur — ódýr
rajkstur með:
Flugbíta.
Spikíeitt kjöt
af fullorðnu fje á 55 aura V2 kg.
í súpukjöti og 65 aura V2 kg. í
lærum.
Milnersbúð.
Laugaveg 48. Sími 1505.