Morgunblaðið - 09.06.1935, Blaðsíða 6

9
MORGUNBLAÐÍÐ
FiBBlaid -- varnarvígl Nor ðurlanda.
Ferðamínníngar eftír M. C. Skar.
Merki íirmlands er ljón er
stendur upprjett og stígur fæti
á korSa, en heldur á sverSi er
þaS reiSir til höggs. Merki hins
austasta hjeraSs í Finnlandi,
Karelen, eru tveir brynjuklæddir
armar, heldur annar á íbjúgum
korSa, en hinn á beinu sverSi.
Þessi tvö merki tákna sögu
Finnlands og hlutverk- LandiS er
vamarvígi NorSurlanda í austri,
þar sem hiS beina norræna sverS
mætir bjiíg'koröanum rússneska.
Hvarvetna um landiS alt mæta
ferSamanni minningar um baráttu
og stríS- Þarna er hver kastalinn
öSrum rammlegþi, svo sem Aabo-
höll, Tavastehús, Yjebjargarhöll og
Ólafsborg. Þetta eru ekki IiirS-
hallir, sém reistar hafa veriS til
ánægju og skemtunar, lieldur göm
ul varnarvígi meS metra þykkum
veggjum. Ólafsborg bygSi hinn
danski riddari Erik Axelsen Thott
á lítilli klettaeyju rjett viS rúss-
nesku landamærin. 20 metra breitt
snnd er milli borgarinnar og
landamæranna.
Rússar voru hinir ógnandi óvin-
ir öld eftir öld. Saga Finnlands
er sagan um baráttuna gegn Rúss-
um.
Sú barátta hefir meira en nokk-
uS annaS mótaS lyndiseinkenni
þjóSarinnar. Því urSu Finnar harS
lyndari en aSrar NorSurlandaþjóS
irnar.
Eftir langa mæSu yfirbugaSist
þjóSin. ÞaS var áriS 1808. Þá
börSust Finnar vonlausri baráttu,
uns þeir gáfust upp. Þá sig'raSi
hinn rússneski korSi og Finnland
varS rússnesk nýlenda.
En þaS fór sem oft endranær.
Ósigurinn varS upphaf endurreisn
ar. Runeberg' Ijet Fándrik Staal
segja frá hreysti finskra her-
manna og hinni trygglyndu al-
þýSu í þessari seinustu baráttu,
svo hugur allra Finna tendraö-
ist í heitri ættjarÖarást. ÞjóS-
erniskendir Finna döfnuSu undir
hinu rússneska oki. Eftir því sem
þaS varS þyngra, eftir því varS
andstaSan sterkari. Og þegar harS
stjórinn Robinkoff ætlaöi aS
brjóta allan móíþróa Finna á bak
aftur, þá var hann skotinn til
bana- ÞaS gerSi finski stúdentinn
Eugen Schaumann.
Hepni var þaS mikil fyrir Finna
aS þeir uröu aldrei herskyldir í
Rússlandi, svo þeir þurftu ekki aS
berjast með Rússum í heimsófriðn
um. En margir ungir Finnar fóru
til Þýskalands og gengu þar i
herþjónustu gegn Rússum.
Þegar stjórn Rússlands koll-
steyptist 1917, rann upp frelsis-
dagurinn fyrir Finna. Þann 6. des.
lýstu þeir sambandinu slitið viS
Rússland.
FrelsiíoMÉpSið.
En Finnar voru ekki slopnir úr
hinum rússnesku klóm fyrir þetta.
Bolsivikkar voru enn í landinu.
Undirróður þeirra fyrir kommún-
ismanum bar árangur.
Tveim mánúðum eftir frelsis-
daginn braust rauða byltingin fit,
og' þá byrjaði hin hroðalega borg-
arastyrjöld, sem Finnar eru orð-
fáir um enn í dag.
RauSliðar, er mest voru verka-
menn við iðnaðinn, fengu bæði
vopn og skotfæri og hermenn í
þúsundatali frá Rússlandi. En
hvíta liðið, en meS því var megin-
Iiluti þjóðarinnar, fjekk liðstyrk
frá Þýskalandi. Baráttan var háð
grimmúðlegri og- miskunnarlausari
en dæmi eru til á nokkrum víg-
slóðum. Hroðalegar eru frásagn-
ir um villimánnlegt æði rauðliða,
miskunarlausar hefndir hvíta liðs-
ins, og- dauðadóma þess.
Aldrei hefir verið talið sanian1
hve marg'ir ljetu lífiS í baráttu
þessari, hve margir voru myrtir,
hve margir fjellu í bardögum og
live margir sáluðust í fangabúðum
hvítliða, én þangað höfðu þeir
alls safnaS um tíma 20 þúsundum
manna frá rauðliðum.
Eftir þriggja mánaSa látlausa
styrjöld, urðu Rússar flæmdir út
úr landinu, og uppreisnin bæld.
Frelsi Finnlands var trygt.
En enginn Fándrik Staal, reis
upp úr þeirri baráttu. Þegar skáld
og' listamenn skýra frá þeim at-
burðum er yfir frásögn þeirra
örlagaþrungin alvara, eins og sú
er hvílir yfir frelsisstyttu Váinö
Cealtonen í Savoulinna.
ÞaS er gríðarstór granítmynd af
ungum manni, sem krýpur niður
og heldur á hjálmi milli handa
sjer, en bæði af andliti og stelling
um verður lesið að maðurinn biðst
fyrir. Það er sém hin þögla mynd
mæli orðin: „Frelsa oss frá illu“.
Landvarnir.
Það er því skiljanlegt, að Finn-
ar hafi augun opin fyrir liinni
rússnesku hættu. Þaðan. er þeim
hætta búin enn sem fyr, og' ef til
vill frekar en nokkru sinni áður,
frá hinu bolsivistíska hernaðar-
ríki.
Hermái þjóðarinnar eru skipu-
lögS með þetta fyrir augum. Her
Finna er ekki mikill. En viS ldið
hans er sjálfboðalið, „landvarnar-
liðið“.
í landvarnarliSinu eru 100 þús.
manna. Flest eru það menn ábesta
aldri. í því nær hverri sókn á
landinu er sveit úr landvarnar-
liðinu-
Tilgangur landvarnarliðsins er
að auka varnarráðstafanir þjóðar-
innar á friðartímum, andlega og
líkamlega heilbrigði manna, með
því aS æfa menn í hernaði og
líkamsíþróttum.
Liðið er undir herstjórn og aga,
og heldur æfingar heima, hver
flokkur í sinni sveit, og' eins fjöl-
mennari æfingar við og við. í liði
þessu eru stórskotadeildir, vjel-
byssudeildir og flugdeildir. í því
eru bæði Svíar og Finnar og fær
liðið ríkisstyrk.
1 sambandi við landvarnarliðið
er fjölment kvennasamhand sem
heitir „Lotta-Svárd-fjelagið“. —
Nafnið er tekið úr kvæðum Rune-
bergs. 1 kvennasambandi þessu
eru um 80.000 konur. Fjelagið
vinnur að kenslu í hjúkrun, æfir
meðlimi sína við að vinna ýms
störf í tjaldbúðum eins og tíðkast
í ófriði, við símavinnu og frjetta-
flutning, sem í hernaði o. s. frv.
Vinnur kvenfjelag þetta í náinni
samvinnu við landvarnarliðið. —
Miðast allar æfingar kvennanna
við það, að þær geti unnið ýms
störf bak við vígstöðvar, svo karl-
menn geti allir gengið til orustu,
þurfi hvorki að sinna hjúkrun eða
öðru, sem unnið er utan vígstöðva,
en nauðsynlegt er í hernaði.
Fánadagurinn
á ilafossí.
Ragnar Ingímars-
son heíðraðnr, fyr-
ir frækílegt björg-
tmarafrek.
Um nokkur undanfarin ár hefir
Sigurjón Pjetursson á Alafpssi haft
þar almenna samkomu og margs-
konar fagnað. Nefnir hann dag-
inn fánadag, til minningar um
það er danskt herskip tók hjer á
höfninni íslenska fánann af Einari
bróður hans, 12. júní 1913, en sá
atburður varð til þess, eins og
allir muna, að lyfta undir sjálf-
stæðisbaráttu íslendinga og þá
kröfu, að vjer fengum vorn eigin
fána.
Að þessu sinni verður fánadag-
urinn að Alafossi á morgun, og
hefir víst aldrei verið jafn vel til
hans vandað, ,
Morgunblaðið hefir átt tal við
Sigurjón Pjetursson og spurt hann
um fyrirkomulag hátíðahaldanna,
og fer hjer á eftir frásögn hans:
Samtal við Sigurjón Pjetursson.
— Það er öllum kunnugt, svo að
eigi þarf að taka það sjerstaklega
fram, segir Sigurjón, að uppistað-
an í hátíðahöldum fánadagsins eru
íþróttir, og þá sjerstaklega sund.
En að þessu sinni er alveg sjer-
stök ástæða til að nefna það, að
nú verður hjá okkur heiðurs-
gestur, Ragnar Ifigimarsson frá
Olafsfirði, unga hetjan, sem bjarg-
aði fyrir nokkrit tVeiinar bræðr-
um sínum frá druknun með sund-
kunnáttu sinni. Bát þeirra bræðr-
anna þriggja bar á sker í ólgusjó
og hvolfdi. Ragnar, sem er yngst-
ur þeirra bræðra, hafði einn numið
sund. Fyrir það, og fyrir snar-
leik Ragnars björguðust þeir, ann-
ars myndu þeir allir hafa drukn-
að og íslenska þjóðin verið þrem-
ur góðum drengjum fátækari.
En það var ekki nóg að Ragnar
bjargaði bræðrum sínum til lands
á sundi, heldur synti hann aftur
út þangað sem báturinn þeirra
var, varð að kafa eftir fangalín-
unni, sem fest hafði í grjóti á sjáv-
arbotni og synti síðan með bátinn
til lands. Og á bátnum komu þeir
bræður svo róandi heim um kvöld-
ið, eins og ekkert hefði í skorist.
Foreldrarnir hei’mtu þrjá syni sína
heim, heila á húfi, aðeins vegna
sundkunnáttu Ragnars, samfara
glæsilegum kjarki, þreki og úr-
ræðasnilli.
Slíks afreks fanst íþróttaskólan-
um að Álafossi sjálfsagt að minn-
ast, og bauð því Ragnari hingað
suður á fánahátíðina og ætlar að
heiðra hann þar á sjerstakan hátt.
Þess skal jafnframt getið, að Ragn
ar átti bágt með það að komast
að heiman um þetta leyti og tak-
ast svo langa ferð á hendur, en
kominn er hann. Hann kom hingað
méð bíl á föstudagskvöldið.
Jeg skal hjer jafnframt geta
þess, að eftir það, að Iþróttaskól-
inn heiðrar Ragnar, flytur Þor-
steinn Þorsteinsson, formaður
Slysavamaf jelags Islands ræðu.
— Hvað er svo fleira?
— Ja, fleira 1 Það stendur nú
alt í auglýsingunni í Morgunblað-
inu. En ætti jeg að benda sjer-
Stofnkostnaður
Samsölunnar.
Halldór Eiríksson forstjóri
Samsölunnar hefir beðið Morg-
unblaðið fyrir eftirfarandi til
birtingar:
,,Út af skrifum þeim, sem
fram hafa komið um reiknings-
skil Mjólkursamsölunnar og þá
sjerstaklega um færsluna á
stofnkostnaðarreikningi hennar
—^ en í því sambandi hefir ver-
ið minst á stofnkostnaðarreikn-
ing Eimskipafjelags Islands,
sem jeg einnig færði á sínum
tíma — vil jeg leyfa mjer að
upplýsa, að jeg hefi fært báða
þessa stofnkostnaðarreikninga
eftir sömu venjum og sama
skilningi mínum á slíkum kostn
aði. —
Jeg vil einnig leyfa mjer að
taka það fram, að hvorki Mjólk
ursölunefndarmenn nje aðrir
hafa á einn eður neinn hátt
haft nokkra íhlutun um fyrir-
komulag það, á bókhaldi Sam-
sölunnar, sem nú er, nje held-
ur um færslu hinna einstöku
reikninga, að undanskildum
þeim kr. 4000.00, sem sjerstak-
lega var gerð grein fyrir með
reikningsskilunum. Það sem
kann eða kynni að reynast á-
bótavant um fyrirkomulag á
reikningum Samsölunnar svo
og um færsluna á stofnkostn-
aðarreikningnum, umfram það,
sem áður er greint, er því mjer
einum um að kenna.
Reykjavík, 8. júní 1935.
Halldór Eiríksson“.
Eins og sjest af yfirlýsingu
forstjórans, er það mjólkur-
sölunefnd sem hefir ákveðið,
að setja á stofnkostnaðarreikn
ing þær 4000 kr., sem greitt
var fyrir leigubíla, vegna dreif
ingu mjólkurinnar, fyrstu vik-
urnar sem Samsalan starfaði.
Þetta var Morgunblaðinu
ljóst áður og kom þar af leið-
andi ekki til hugar, að kenna
forstjóranum um þessa færslu.
Hvort aðrir liðir, sem færðir
hafa verið á stofnkostnaðar-
reikning, heyra raunverulega
stofnkostnaði til, verður ekki
úr skorið fyr en fengin er vitn-
eskja um, hvaða gjaldaliðir
þetta eru.
Til þess að fá úr þessu skor-
ið, er auðveldasta leiðin sú, að
birta þessa liði.
Er hjer með skorað á mjólk-
ursölunefnd, að birta þessa liði,
til þess að fá hreinlega úr því
skorið, hvort þeir heyra stofn-
kostnaði til eða rekstrinum.
Enginn getur verið í vafa
um, að þær 4000 kr. fyrir leigu
bíla, eru ranglega færðar á
stofnkostnaðarreikning. Þær
áttu auðvitað að koma á rekst-
ursreikning.
staklega á nokkur atriði hátíðar-
innar, þá ér það ræða Sigurðar
mag. Skúlasonar, fyrir minni fán-l
ans, sundknattleikurinn, þar sem
bestu sundafreksmenn vorir keppa
og sundsýningarnar.
Sunnudaginn 9. júní
Dr. Reiter
d æ m d u r.
Maðurinn, sem fals
aðí alþíngíshátíðar-
frímerkín.
Dr. Heinrich Reiter var
dæmdur í Vínarborg um miðj-
an maí í 18 mánaða fangelsi
fyrir ýmsa óreiðu í fjármálum.
Hann er kunnur íslendinguna
vegna þess, að það var hana
sem tók að sjer að sjá uk
prentun frímerkjanna fyrir AI-
þingishátíðina.
I „Neues Wiener Abend-
blatt“ 15. maí, er skýrt frá
málarekstrinum gegn dr. Reit-
er og segir þar svo:
— Þegar halda skyldi þús-
und ára afmælishátíð íslenska
þingsins, tók dr. Reiter að sjer
að láta prenta minningarfrí-
merki, og ætlaði sjer að selja
þau frímerkjasöfnurum og
græða á því. En þegar ótrá-
lega mikið kom á markaðinn
af þessum frímerkjum, greip
íslenska ríkisstjórnin í taum-
ana og
þar með urðu verðlaus öll
þau íslensku hátíðarfrímerki,
sem dr. Reiter hafði tekið
frá handa sjer. Varð hann
þá að skuldbinda sig til að
greiða 10.000 skildinga
skaðabætur og með 500
skildinga mánaðarlegri af-
borgun.
Dr. Reiter hafði verið forseti
,,des Reichsbandes des Land-
estrafikanten Oesterreichs" síð
an 1919 og fekk frá því mán-
aðarlega 500 skildinga laun. I
maílok 1932 misti hann þessa
stöðu, og gat þá ekki greitt
hinar umsömdu mánaðargreiðsl
ur, og varð nú að „slá“ sjer
fje hingað og þangað. Anton
Schmidt kaupmann „sló“ hanii
um 7020 skildinga, Ignaz
Schmidt kolakaupmann um
4000 skildinga, Ignaz Anker
um 13.424 skildinga og Marie
Figar um 6500 skildinga. En
alt þetta fje var honum falið
til eflingar ferðamannastraums,
en ekki lánað.
Að lokum má geta þess, að
hann tók við 500 skildingum af
manni nokkrum, sem Josef
Trautin heitir, þegar hann fór
til Brasilíu, og stakk því fje í
sinn vasa.
—x—
Eftir því sem blaðið veit
best, hlýtur hjer að vera bland
að málum, vegna þess að Is-
landi munu ekki hafa borist
neinar skaðabætur í nokkurri.
mynd.
Söngur Stefáns Guðmundssonar
á Siglufirði í gærkvöldi vakti
mikla aðdáun og fögnuð. Húsfylli
var og að söngnum loknum mint-
ist Þormóður Eyólfsson þess að
nú eru tíu ár síðan að Stefán, þá
17 ára, söng í fyrsta sinn fyrir al-
menning, en það var á Siglufirði
árið 1925. — Norðaustan hríðar-
veður var í dag á Siglufirði og
hvítt af snjó í morgun. Mörg’
norsk veiðiskpi leituðu hafnar á
Siglufirði í dag. (F. Ú.).
Afmælisfjelagið hefir boðið bæj-
arstjórn hús fjelagsins, Egilsstaði
í Hverager.ði, til afnota, leigulaust,
fyrir barnahæli.