Morgunblaðið - 21.06.1935, Blaðsíða 4

«*•&»?«?»*
MORGUNBLAÐiÐ
p»mm«■*,j&£xgamvr>' ’Wtnp
Föstudaginn 21. júní 1935.
SWPh^W*^«>4W>í»»^Ui«i iigigpdu^-.-
BALILLA
eða íðölsku bamahersieilirnar.
Eflir próf. Joh. Jörg'en§en.
Rithöfundurinn Joh. Jörgensen, hefir verið bússttur í italíu nær-
felt tvo tugi ára samfleytt. Hann er heiðursborgari í Assisi, og dvel-
ur þar lengst af. Má því telja fullvíst að hann sje gagnkunnugur
ítölskum málefnum, og hugsunarhætti þjóðarinnar.
í eftirfarandi ritgerð, gerir hann skil á uppruna og eðli „Balilla"
eða ítölsku drengja-hersveitunum.
ítölsku drengirnir"heita Balilla
—• i bimbi d’ítalía si chiaman’
Balilla. ....
Jeg heyrði þessi orð fyrst sung-
in 25. apríl, árið 1912. Það var í
Feneyjum, daginn sem Kampanita
(klukknatuminn sem er bygður
skamt frá sjálfri kirkjunni, og
hafði hrunið laust eftir aldamót)
Markúsarkirkjunnar var vígð, eft-
ir að búið var að reysa turninn úr
rústum aftur eftir hrunið — do-
verra, qual’era. „Þar sem hann var
og eins og hann var“, stóð á minn-
ispeningi þeim sem gerður hafði
verið í tilefni af hátíð dagsins.
Turninn var vígður með mikilli
viðhöfn af erkibiskupi hinnar
gömlu hertogaborgar. Giuseppi
Sarto, sem sjálfur hafði sjeð hinn
tilkomumikla turn í rústum og
hafði lagt hyrningarsteininn að
þeim nýja, gat ekki sjálfur verið
viðstaddur. Hann sat þá á Pjeturs-
stóli í Rómaborg, sem Píus páfi X.
En til þess að hann gæti fylgst
sem best með öllu sem gerðist,
hafði verið lögð sjerstök símalína
til Vatikansins.
í vinnustofu sinni, niður við
Tíber fljótið, auðnaðist hinum
aldraða manni að heyra aftur
hljómana frá klukkunum í turni
Markusarkirkjunnar. Þegar páf-
inn heyrði klukknahringuna, tár-
aðist hann af hrifningu, og var
svo hrærður að hann varð að
leggja heyrnartólið á aftur.
Við sem sátum á pöllunum, sem
voru ætlaðir blaðamönnum, heyrð-
um einnig klukknahringuna og
urðum hrifnir. En meiri áhrif
hafði þó á flesta okkar, þegar við
heyrðum barnasöngsveitina syngja
hreinar og djarfar barnsraddir
sungu sigursöng hinnar ungu ítal-
íu, sem þá hafði sama gildi fyrir
þjóðina og Giovinezza (fasista-
marsinn) hefir nú. Margir ítalíu-
farar frá þeim tímum, hljóta að
minnast þessa söngs. Hins sjálfs-
þóttafulla metnaðar í orðunum,
og hins hraða hljóðfalls í laginu.
Fratélli d’ítalía,
l’ítalía s’é desta,
coll’elmo di Scipio
s’é cmta la testa . . .
Þessi söngur um ítalíu sem er
vöknuð, og setur hjálm Scipios á
höfuð sitt; hljómaði af þúsundum
hvellum barnsröddum út í himin-
blámann. Torgið var eins og
blómagarður, af þúsundum ljós-
klæddra drengja og telpna. Liti-
um brúneygðum dreng.jum og
svarteygðum stúlkum. Mörg þús-
und litbr fallegir munnar, sungu
um elskaða landið með hinu hljórn
fagra nafni.
Þannig heyrði jég í fyrsta skifti
nafnið Balilla, en hafði ekki minstu
hugmynd um hver Balilla var,
eða hversvegna ítölsku drengirnir
voru kallaðir þetta. Síðar frædd-
Minsti Balilla
hermaðurinn.
ist jeg þó um það, og veit að
ástæðan er þessi.
| Þegar Austurríska erfðastríðið
' stóð yfir (það stóð yfir í 7 ár)
I var Evrópa eins og í heimsstyrjöld
1 inni skift í tvo fjandsamlega
flokka, sein báðir reyndu að eyði-
leggja hernaðaráform og fjár-
hagsafkomu hins. í þessu stríði
, var fríríkið Genúa í bandalagi við
I Frakka og- Spánverja, á móti
jAusturríki og hinum ítölsku sam-
herjum þess. (Piemontönum). í
desembermánuði árið 1746, sigr-
uðu Austurríkismenn hina ljelegu
I vörn sem Fransk-spanska setuliðið
j veitti, og tóku Genúa lierskildi.
Þeii- fóru sigurför gegnum borg-
j ina undir forystu manns frá
j Genúa, Antoniotto Botta að nafni,
( hann hafði verið gerður landrækur
\ þaðau, og hugði nú á hefndir.
j Fyrsti þátturinn í hefndar-
j framkvæmdum Botto, var að krefj
ast óhemjumilcillar fjárupphæðar,
•3 milljónir Genúa gyllina (Geno-
jvine), því Genúa var talinn næst
j Feneyjum auðugust ailra borga á
ítalru, þar hafði verið aðalmiðstöð
verslunar og siglinga síðan á mið-
öldum. Kaupmannaættirnar sem
stjórnuðu, þorðu ekki að hreyfa
minstu andmælum. Sú stjett manna
Uem áður var kölluð la Superba
1 „hin stórláta“, beygði sig í al-
' gerði-i auðmýkt fyrir sigurvegur-
unum, og hjetu að greiða hina
' umsömdu f járupphæð.
Frá hálfu hinna ráðandi manna
í borginni, var því ekki um neinn
mótþróa að ræða. Herdeildir sigur-
vegaranna, byrjuðu að ráða og
ríkja eins og þá lysti, með rán-
um og yfirgangi, eins og gert var
í Belgíu 1914. I höllum heldra
fólksins var gnótt auðlegðar, og
! mörgu ti] að ræna eða eyðileggja.
Óánægjan byrjaði að ólga í fólk
inu, í einu veitingahúsi var Austur
! rískur hermaður stunginn með
hníf svo hann fjell samstundis
dauður niður, jstjórnin hraðaði
sjer sem mest hún mátti með sátta
boð og greiddi ríflegar skaðabæt-
ur.
En Austurríkismönnum þótti
ekki nóg að kúga off jár út úr borg
arbúum, þeir kröfðust þess einnig
að þeir framseldu vopn sín, og
bjTr.juðu því næst að flytja fall-
byssurnar burtu frá borgarmúrun-
um, til þess svo að nota þær gegn
bandamönnum Gemiaborgarmanna
—- Frökkum. St jórnin varð að j
leggja blessun sína á þessa ráð-
stöfun, og um morguninn 5. des.
var hafist handa með að flytja
fallbyssurnar burtu, það var unn-
ið af kappi að þessu verki, uxar
drógu fallbyssuvagnana eftir göt-
um borgarinnar. — Það var tæp-
ast hægt að auðmýkja Genúa-
borgarmenn öllu meira.
Fólkinu gramdist þetta líka stór
lega, það stóð í þjettum röðum
meðfram götunum sem fallbyss-
unum var ekið um. — Kailar og
konur, ungir og gamlir, litu þess-
ar athafnir óhýru auga og voru í
þungu skapi. Það hafði ringt mik-
ið, jarðvegurinn var blautur og
gljúpur, svo flutningurinn gekk
stirðlega. Árangurslaust reyndu
hermennirnir að herða á uxunum.
Alt í einu sökk einn fallbyssu-
vagninn niður í götuna, undir
götunni var skolp-holræsi, sem
hafði brotnað undan þunganum,
svo að fallbyssuvagninn var fast-
ur, hermennrinir strituðu mikið
við að ná honum upp aftur, en það
tókst ekki. Liðþjálfinn sem stjórn-
aði flutningadeildinni, krafðist
hjálpar af áhorfendum, en þegar
enginn sinti þeirri málaleisan
rann honum í skap, sveiflaði staf
sínum í hótanaskyni, og ljet því
næst höggin dynja á þeim sem
næst stóðu.
1 sömu svifum kom tólf ára
gamall clrengur eftir götunm,
hann hjet Cianbattista Perasso,
en eins og algengt er í ítalíu og
víðar, var hann jafnan kallaður
stuttnefninu Baldla, Faðir hans
var litari og var verslun hans þar
í grendinni, Gianbattista hafði
komið af forvitni eins og hinir.
Hann kom að einmitt í þeim
fcvifum, þegar Austurríski liðþjálf-
inn lamdi sem ákafast á bakið á
einum Genúaborgarmapni. Það lá
steinhnullungur fyrir fótum
drengsins, hann beygði sig niður
tók steininn upp og kastaði hon-
um af öllu afli í Austurríska líð-
þjálfann, krafturinn á steininum
var svo mikill að hann f jell þegar
dauður niður, það þurfti ekki
meira með, grjóthríðinni ringdi
yfir Austurrísku herdeildina, og
ekki að eins grjóti, heldur líka
sjóðandi vatni; það var komið
fram undir kvöld, í öllum eldhús-
um voru stórir pottar fullir af
vatni yfir eldstónum, vatnið sauð,
það átti einmitt að fara að sjóða
hrísgrjónin eða hveitistönglana til
kveldvöiiðar. En hinar ágætu hús-
freyjur fórnuðu öllu heita vatninu
sínu. Úr öllum gluggum heltu þær
úr pottunum sínum, hvar sem Aust
urríkismenn sáust á ferð.
Þetta var upþhafið að uppreisn-
inni gegn hinum ókunnu hernáms-
mönnum. Baráttan stóð sleitulaust
í sex daga, það ringdi óhemjulega
mikið, á sjöunda degi sást til sólar
og þá blakti hvítur fáni, og bar
við bleikan himininn, á síðasta
vígi Austurríkismanna. ,
Botta gafst upp. . . .
Maður veit næsta lítið um afdrif
Gianbattista Perasso, hann var
hvorki sæmdur lie'iðursmerki eða
hlaut fjárgjafir, frá lýðveldis-
stjórninni. Þau einustu hlunnindi
sem hann fjekk, var að honum
var gefið veitingaleyfi. — Hann
fekk leyfi til að opna vínsölu og
veitingastofu í sömu götunni, sem
hann hafði grýtt Austurríska lið-
þjálfann. í kirkjubókum stendur
að hann hafi gift sig árið 1753,
stúlku að nafni Francesca Maria
Contarini, og eignuðust þau níu
börn. 30. september árið 1881 var
hann jarðsunginn frá kirkjunni
San Stefano, og að því er virðist
með nokkurri viðhöfn, fyrir utan
sóknarprestinn voru einnig sex
aðrir prestar við jarðarförina.
Balilla var jarðaður, og að því
er .virtist gleymdur, þar til á fyrri
hluta 19. aldar, þegar hreifingin
um sameiningu Italíu kom til sög-
unnar, hreifingin var kölluð il
Risorgimento.
Maður ætti að gefa nafninu á
hreifingunni gaum — það kemur
frá sagnörðinu risorgere „að rísa
upp frá dauðum“. Maður skilur
ekki eða að minsta kosti ekki
nema að nokkru leyti — il Risoi’-
gimento, nema maður geri sjer
ljóst, að þessi barátta fyrir frelsi
og einingu ítalíu hafði einskonar
trúarlega þýðingu. Það var enginn
tilviljun að hið stórgáfaða mikil-
menni Mazzini valdi sem kjörorð
hreifingarinnar, þessi orð: Die e
popolo, „Guð og fólkið“ og þegar
hann var landflótta og dvaldi hjá
Carlyl í Chelsea, töluðu þeir um
trúmál. Hinn tilkomumikli inn-
gangur Garibaldasöngsins, byrjar
með þessum orðum: „Nú grafirn-
ar opnast og upp rísa dauðir“ —
Si scuopron le tombe, risorgon i
morti — og heldur áfram „allir
ítalsir dánir rísi úr gröfum sínurn“.
Hinir kristnu helgisiðir, eru yfir-
færðir í stjórnmálalegt form —
ítalíu er líkt við hinn krossfesta,
pínda og' jarðsungna Krist, vonin
lieldur vörð við gröfina, á hún
(ítalía) að rísa upp aftur, það er
frelsið sem barist er fyrir —
frelsi unclan framandi valdi, og
heitir þéss vegna, einnig á kirkju-
máli, redenzione, endurlaustn* ‘.
Meðal þeirra dánu sem risu upp
á þessum byltingartímum, var
Balilla. itinn ungi frelsisbaráttu-
maður og frelsisskáld Goffredo
Mameli, mintist hans í lofsöng
sínum — „ítölsku drengirnir heita
Balilla“. Var hann ekki annar
Davíð, sem með einu djörfu stein-
lcasti lagði Austurríska Golíatinn
að velli 1 Genúá var þá hluti úr
konungsríkinu Piemont. — Þrátt
fyrir alla sína varfærni, ljet kon-
ungurinn Karl Albert (kallaður
konungur hjer og þar) það við-
gangast, að 100 minningardagur
þess að Balilla hóf uppreisnina,
var haldinn hátíðlegur í Genúa.
Þegar konungurinn reið gegnum
götur borgarinnar, sló hljómnum
af lofsöng Mamelie á móti honum,
eins og eldtungur.
— ítalía var vöknuð.
Meira en hálfa ölcl var „Fratelli
d ’ítalia“ baráttusöngur hinnar
ungu ítalíu. Mikið af skálda-
clraumum Mamelis, rættist- Þó var
það fyrst Mussolini, sem hóf Bal-
illa frá því að vera minning, og
gerði hann að verulegleika.
Magnús Yigfússon,
verkstjóri, Kirkjubóli.
í dag verður Magnús Vigfús-
son verkstjóri á Kirkjubóli við
Reykjavík borinn til grafar.
Magnús Vigfússon.
Hann var fæddur 20. febrúar
1870 í Réykjakoti í Mosfellssveit.
Foreldrar hans voru Sigríður
Narfadóttir og Vigfús Ólafsson.
Þegar Magnús var 11 ára misti
hann móður sína og fluttist þá að
Reynisvatni í Mosfellssveit og
var þar þangað til vorið 1894.
Þá fluttist hann til Reylcjavíkur,
og lcvæntist sama ár, 22. ágúst,
Sólveigu Jónsdóttur. Eignuðust
þau fimm börn, tvo syni og þrjár
dætur: Margrjeti sem nú er gift
kona í Ameríku, Björgvin bíl-
stjóra í Reykjavík, Regínu sund-
konu, Magnús vjelstjóra og sund-
kappa, og' Guðrúnu, sem cló 1928
tuttugu og tveggja ára að aldri.
Fyrstu árin, sem Magnús var
hjer í Reykjavík, stundaði hann
sjómensku á vorin og vegavinnu
á sumriil. Hann vann t. d. sem
verkstjóri við veginn yfir Smjör-
vatnsheiði og Fagradalsbrautina,
við Lagarfljótsbrúna og' Blöndu-
brúna.
Árið 1905 tók hann við verk-
stjórn fyrir Reykjavíkurbæ og
gengcli því starfi þangað tU 1928
að hann varð að láta af því
vegna heilsubilunar.
Árið 1906 keypti Magnús Kirkju
ból við Laugarnesveg og bjó þar
síðan, Rak hann þar búskap og
ræktaði til fulls alt land Kirlcju-
bóls og stór erfðafestulönd þar í
g-rencl og- g-erði Kirkjuból með því
að ágætri jörð.
Magnús var maður hægur og
dulur í skapi, fór sínu fram jafn-
an með stakri rósemi og mann-
viti. Og trúrri mann en hann getur
enginn hugsað sjer. Oll þau ár,
sem hann var verkstjóri fyrir
Reykjavíkurbæ, hafði liann vak-
andi auga á því að öll þau verk,
sem hann kom nærri, væri unnin
sem trúlegast og J^est. Reykjavík
á því hjer á bak að sjá» dyggum
starfsmanni og duglegum bónda.
Með hinum sjerkennilegu hæfi-
legleikum til að samtengja (það
er oft gott að vera smiður) sem
er einkenni il Duce, var minning-
in um steinkastið, tengd með í þá
keðju sem bindur ítalska nútíð
við fortíðina: svo segja má með
sanni, að allir ítölsku drengirnir
heiti Balilla.
Jóh. Jörgensen Assisi, des. 1934.
, S. K- S. þýddi.