Morgunblaðið - 27.06.1935, Blaðsíða 5

Morgunblaðið - 27.06.1935, Blaðsíða 5
5 Fimtudaginn 27. júní 1935. -. . *- I m Arásirnar á Vesl- mannaeyjabæ. Eftir Jóh. Gunnar Olafsson. bæjarstfóra. 1 Nýja dagblaðinu, sem kom út 20. júní s. 1. birtust tvær greinar undir fyrirsögnunum: Er Vest- mannaeyjabær gjaldþrota? og Ostjórn íhaldsins í Vestmannaeyj- um. Tilefni þessara árásargreina er áuglýsing, sem birtist í Lbl. 13. júní s. 1. Þessi auglýsing hefir nú verið afturkölluð og þau gjöld, sem þar um ræðir, hafa verið greidd að fullu. Vegna þeirra fullyrðinga, sém blaðið fer með í sambandi við birting auglýsingarinnar, vil jeg benda á ýmsar veilur í staðhæfing anum og gera nokkra grein fyrir hag kaupstaðarins. Skýrsla Landsbankans. Blaðið vitnar td sk)rslu Lands- bankans um skuldir kaupstað- anna, og telur samkvæmt henni að skuldir Vestmannaeyjabæjar hafi vaxið um riimlega 300 þús. krónur frá því árið 1930. Jeg hefi ekki sjeð skýrslu Lbs. og veit því ékki, hvort blaðið fer rjett með, en þetta er rangt. Samkv. þeim tölum, sem Landsbankanum voru géfnar upp, námu skuldir bæjarsjóðs, rafstöðvar og hafnar- sjóðs kr. 1736207,20 í árslok 1930, en kr. 1963498,40 í árslok 1934, og verður þá skuldaukningin ltr. 227291,20 á þessum árum. Þess ber þó að gæta, en það kemur ekki fram af skýrslu Lbs., að af þessari upphæð eru kr. 168457,28 aukin skuld við bæjarstofnanir, rafstöð o. fl., og er þar því ekki um raunverulega skuld að ræða. Hagur Vestmannaeyja er annar en skýrslan virðist benda til. Þehsar tölur gefa þó alls ekki rjetta hugmynd af hag bæjarfje- lagsins. ' Heldur verður, þegar um það er að ræða, að miða við eignir umfram skuldir. Þær hafa verið eins og hjer segir: Árið 1930 kr. 442295,12; 1931 kr. 471206,56; 1932 kr. 528558,12; og 1933 kr. 476617,16 (Lækkunin 1933 stafar af stórfeldum afskrift- um á hafnargörðunum). Árið 1934 er ekki enn gert upp að fullu, og verður því ekki talið með, en hins- vegar má fullyrða að hagurinn hefír ekki versnað á því ári, miðað við árið á vmdan. Mun þar um nokkra eignaaukningu að ræða. Það skal tekið fram, að vega- og liolræsakerfi bæjarins hefir ekki veríð tekið upp á efnahagsreikn- ing, eins og tíðkast lijá öðrum bæjarfjelögum. Það er kunnara en frá þurfi að segja, að þessi ár, 1930—1934, hafa verið einhver hin erfiðustu, sem komið hafa yfir landið um langt skeið. Á árinu 1930 urðu hjer einhver þau stórfeldustu töp á útgerð, sem ménn þekkja, með verðfalli sjávarafurðanna. Er tal- ið að útvegsmenn lijer hafi þá tapað að minsta kosti 3 miljónum króna, á því eina ári. Af þeim töpum súpa menn enn seyðið og munu gera um langan aldur. Það er því engin furða, þó að erfið- lega hafi reynst öll innheimta op- inberra gjalda, ékki síst útsvara, sem eins og aðrir beinir skattar, standa að baki öllum tollum og veðtrygðum gjöldum. En eins og kunnugt er, eru útsvörin aðal- tekjustofn bæjarfjelaganna. Stórkostleg mannvirki. Þrátt fyrir þessa miklu erfið- leika hefir þó á þessum árum ver- ið komið upp mörgum dýrum fyr- irtækjum, og má þar meðal annars nefna sjóveituna, sem kostaði upp- komin um 114 þús. krónur. Enn- fremur hefir verið bygð mikil hafskipabryggja, sem hefir kost- að yfir 200 þús. krónur. Auk þessa hefir verið unnið mikið að lagn- ingum nýrra vega, endurbótum á eldri vegum og holræsalögn í bænum. T. d. var s. 1. ár varið úr bæjarsjóði ltr. 58803,39 í því skyni, með atvinnubótastyrk úr ríkis- sjóði (kr. 14000,00). Þá hefir ver- ið bygð vönduð sundlaug, sem nú er fyrir nokkru tekin til starfa. Kostnaður við hana er sem næst 35 þús. krónur. Nokkur styrk- ur hefir fengist td hennar. Það er óhætt að segja, að éinmitt þessi árin, síðan kreppan skall yfir, hafa aldrei, á jafn skömmum túna, verið eins miklar fram- kvæmdir, Þessi ár hafa verið hin mestu atvinnuleysisár. Menn hafa veigrað sjer við að fara út úr hjeraðinu í atvinnuleit, vegna þess að þeir hafa orðið fyrir því að koma aftur með tvær hendur tómar. Hefir það hin síðari ár verið alt of algengt. Sannléikur- inn er sá, að út um bygðir lands- ins er hina sömu sögu að segja. Með verðfalli afurðanna hefir afkoman orðið hin versta úm alt landið, bæði til sjávar og sveita. Kaupstaðif og hreppsfjelög eru að sligast undir fátækraframfæri og gömlum skuldum. Einmitt þessi ár hefir fátækraframfærið farið liraðvaxandi. Hjerna var fátækra- framfærið árið 1929 um 39 þús. krónur, en hefir hin síðari ár aldrei verið undir 100 þús. kr. Hjá hreppum úti um landið á kaupstaðurinn rúmlega 50 þús. krónur, og' er það vitanlegt, að mikill hluti þeirrar upphæðar er tapaður. Suma þeirra hreppa, sem sltulda, er nú verið að gera upp, og má ganga út frá því sem gefnu, að ekki t'æst annað greitt- af því en þáð, sem ríkissjóður tekur að sjer að greiða, Á velgengni útgerðarinn- ar veltur afkoma Vest- mannaeyja. Áður hefir orðið að gefa eftir af sumum þeim skuldum til þess að lítill hluti fengist greiddur. Það er ekkert launungarmál, að bæjarfjelagið hefir átt og- á enn við mikla erfiðleika að stríða, en það er ekkert tiltöknmál. Hvar sem litið er, livort sem það er hjer á landi eða erlendis, er sögiu söguna að segja: Erfiðleikarnir hafa verið miklir og- eru það enn. MORGUNBLAÐIÐ IÞnsvegar er óhætt að segja það, að ástandið hefir heldur farið batnandi, þrátt fyrir það þó þessi ríkissjóðsgjöld hafi verið ógreidd. Síðastliðin vertíð gefur góða von um batnandi afkomu, en það er ekki enn lcomið fram og kemur ekki fram að fullu fyr en sala aflans hefir farið fram. Méð batn- andi hag almennings, bætist einn- ig hagur bæjarfjelagsins. Það mætti taka hvaða bæjar- eða sveitarfjelag sem væri og skrifa um þau álíka árásargreinar, ef sama aðferð er notuð, og öllu til- hti til hins almenna ástands er slept, Hjer er mjög éinhæft at- virinulíf. Allur almenningur og þá líka bæjarfjelagið á afkomu sína undir yelgengni iltgerðarinn- ar. Þegar erfiðleikar steðja að henni, lcemur það við alla, ög fyrst og fremst bæjarfjelagið. Það vita allir hvernig saltfisks- salan héfir gengið undanfarin ár, og er því óþarfi að fara út í þá sálma hjer. Skuldir vegna hafnar- gerðarinnar. Áður en jeg lýk þessu, vil jeg taka það fram, að í skuldum kaup- staðarins eru taldar kr. 866046,66, skuld við ríkissjóð frá hafnargerð- inni. Jeg vil nota tækifærið til þess að gera grein fyrir þessari upphæð, hvernig hún er til komin, vegna þess að henni liefir verið haJldið mjög á loft sem dæmi um vanskil kaupstaðarins. Árið 1914 var byrjað á hafnargerð hjer. Tók N. C. Monberg að sjer byggingu tveggja hafnargarða, og- var verk- ið unnið samkvæmt uppdráttum frá dönskum verkfræðingi C. Bech, sem ríkisstjórnin hafði út- vegað hingað árið 1912, til þess að rannsaka hafnarstæðið o<r gera tillögur um framkvæmdir. Fyrri garðinum skilaði Monberg af sjer árið 1916, og byrjaði það ár á hinum garðinum. Hafnargarða- bygging þessi varð hin mesta úlýsasaga. Eftir að Monberg- hafði skilað af sjer garðinum, urðu þeg- ar sama árið stórfeldar bilanir á honum, og má segja að alveg fram að 1930 hafi næstum því ár- lega farið fi’am stórfeldar við- gerðir á lionum. En hinum garðin- um skilaði Monberg ófullgerðum. Meginhlutann af viðgerðunum tók síðan Monberg að s.jer að vinna. Framkvæmd verksins fór fram á þeiin tímum, þegar verðlag var sem hæst á öllu byggingarefni, í stríðslok og eftir stríðið. Kostn- aðurinn varð því óskaplegur, og uxu því skuldir við Monberg hröð um skrefum. Árið 1924 samdi rík- isstjórnin við Monberg um greiðslu skuldarinnar, og greiddi síðan upphæðina á árunum 1924— 1931. Þessar greiðslur hafa aldrei verið taldar til eigna á Lands- reikningnum, og ætti að sjálf- sögðu ekki heldur að vera talið til skulda hjá Vestmannaeyjabæ, vegna þéss að þær stórfeldu mis- fellur, sem lijer hafa orðið á hafn- argerðinni eru þess oðlis. að rjett- ast er að ríkissjóðúr hafi megin- lilut kostnaðar af þeim. Af hafn- argerð hjer hefir fengist sú reynsla, að nú er ljóst, hvernig hága á hafnarmannvirkjagerð hjer á landi. Það hefir orðið all- dýr skóli. Hafnargarðarnir báðir koátuðu í árslok 1926 um 1 y2 miljón króna, en allur kostnaður við hafnargerð hjer frá 1914— 1934 er orðinn sem næst kr. 2238000,00, og eru þar með taldar stórar upphaeðir til viðgerðar á hafnargörðunum, sem framkvæmd- ar voru árin 1928 og 1929. Þátt- taka ríkissjóðs var í fyrstu fjórð- ungstillag, en síðan þriðjungstil- lag. Upphafleg áætlun um kostn- að við hafnargarðana var kr. 1455500,00 (frá 1913), svo að sýni- legt er, að hjer hafa orðið stór- feldar misfellur á, auk hækkaðs verðlags á efni, enda kom fljótt í ljós að sú gerð, sem görðunum var ætluð, hentar ekki hjer á landi. Þegar viðgerðirnar fóru fiam, Var strax tekin upp önnur aðferð, sem hefir reynst vel eftir ástæðum. Af framansögðu ætti að vera ljóst, að eklci er hægt að núa Vestmannaeyingum því um nasir, að þeir eigi sök á stofnun þess- arar skuldar ,enda gerir það eng- inn, eftir að hafa kynt sjer mál- ið, og þær ríkisstjórnir, sem setið hafa að undanförnu, hafa ekki litið svo á að Vestmannaeyjabæ bæri að endurgreiða upphæðina. Færsla hennar í landsreikningnum sýnir það best. Vestmannaeyingar hafa mikið á sig lagt fyrir hafn- argerðina, og oft haft forustu um ýms mál til þjóðþrifa. Má þar til nefna björgunarskipið Þór og nú dýpkunarskipið, sem nú er kom- ið hingað og byrjað að vinna að dýpkun liafnarinnar. Mun það kosta um 125 þús. kr., en af þeirri upphæð hefir ríkissjóður greitt 40 þús. kr. Hafa Vestmannaeyingar haft þar forgöngu um stórkostlegt framfaramál, sem á komandi ár- um mun liafa verulegan sparnað í för með sjer fyrir landið. 1 fram- tíðinni ætti ekki að þurfa að leigja erlend skip til þeirra starfa. Það má geta þess að árið 1927 vann danska dýpkunarskipið Uffe hjer 3 vikna tíma og kostaði vinna þess um 85 þús. krónur. Að öðru leyti sje jeg ekki á- stæðu til að svara ofangreindmn greinum, vegna þess að megin- þorri ummælanna virðist sprott- inn af illum hug til Vestmanna- eyja, en ér ekki bygður á nein- iiin rökum. Alþýðublaðið liefir að sögn einn ig notað tækifærið tif þess að ráð- ast á Véstmannaeyjar, en' ekki hefir það enn borist hingað. Jeg mun láta þetta nægja sem svar til þess einnig, vegna þess að um- mæli þess eru að sögn samhljóða. Vestmannaeyjum, 22. júní 1935. Jóh. Gunnar Ólafsson. ^ »»» Til Hallgrímskirkju í Saurbær Frá konu í Keflavík 30 kr„ frá Þorgerði Jónsdóttur Vestri-Garðs- auka fyrir bækur og myndir 39 kr„ gjafir 1 kr„ frá Guðlaugi Hannessyni Vestmannaeyjum, fyrir seldar bækur 27 kr„ áheit frá Jóhönnu 10 kr„ Lovísu 5 kr„ Mar- grjeti 5 ki\, frá Björgvin Filippus- syni fyrir bækur 10 kr„ áheit frá manni úr Landeyjum 2 kr., frá Þuríði Þorvaldsdóttur fyrir bæk- ur 6 kr„ gjafir 16 kr. Kærar þakk- ir. 01. B. Björnsson. Fyrsta fuiltrúaþing Sambands islenskra barnakennai a. Undanfarin 14 ár hefir Sam- band íslenskra barnakennara gengist fyrir árlegum kennara- þingum. Hafa þar verið rædd hagsmunamál stjettarinnar ásamt ýmsum menningarmálum þjóð- arinnar, sjerstaklega þau, er barnafræðsluna snerta. Á síðustu árum hafa þing þessi verið svo fjölmenn (í Sambandinu er nú yfiy 400 manns), að erfitt hefir verið um afgreiðslu hinna mörgu ogjmerku mála, er fyrir hafa leg- ið.j Skipulagsbreyting var því nauðsynleg á þessu sviði, og á síðasta kennaraþingi voru lög samin og reglur settar um árleg fulltrúaþing, er kæmu í stað liinna almennu kénnaraþinga. —• Landinu var skift í kjörsvæði 23 að tölu, og kjósa Sambandsfje- lagar iir sínum hópi einn full- trúa fyrir hyern tug fjelaga eða brot úr tug’, og gildir sú kosn- ing til eins árs í senn. Þetta fyrst^i fulltrúaþing var háð í Reykjavík dagana 17.—22. júní, og voru mættir 45 fulltrúar af 49, sem rjétt höfðu til þhigsetu. Fjöldamörg mál lágu fyrir þínginu og vérður hjer aðeins géjtið þeirra stærstu. I. Launamálið. Kennarastjettin hefir árum sam an átt í launabaráttu og leitað til þingsins hvað eftir annað um launabætur. En lítið liefir áunn- ist og er stjettin hin láglaunað- asta af öllum opinberum starfs- stjettum. í sambandi við minni- hluta milliþinganefndar í launa- málum, samþykti sambandsstjórn eftirfarandi kröfur um laun kenn ara: a) Kennarar við fasta skóla ut- an kaupstaða, heimangöngu og heimavistarskóla, skulu hafa árs- laun 3200.00 kr. fyrir 6 mán. starf og hlutfallslega hækkandi, ef starfstími lengist. b) Kennarar við skóla í kaup- stöðum yfir 1000 íbúa skulu hafa árslaun 4500.00 kr. fyrir 7% mán. starf og hlutfallslega hækkandi, ef starfstími lengist. e) Skólastjórar skulu hafa, auk kennaralauna, kr. 200.00 fyrir hvern af fyrstu 5 kennurum skól- ans, kr. 100.00 fyrir hvern af næstu 5 kennurum og' kr. 50.00 fyrir hvern kennara, sem fram yfir er, þó ekki j’fir 7400.00 kr. í kaupstöðum, og ekki minna en kr. 400.00 fram yfir kénnara sama skóla. d) Þar sem skólastjóri er jafn- framt eini kennari skólans, hefir hann fyrir skólastjórn kr. 400.00. e) . Skólastjórar við lieimavistar- skóla sltulu liafa kr. 750.00 fyrir skólastjórn 'og umsjón, auk þess sem greitt er fram yfir, ef fleiri en hann kenna við skólann. f) Farkennarar hafa að laun- um kr. 850.Ö0 á ári, auk þess fæði, húsnæði, ljós og hita þann tíma, sem skólinn starfar, eða jafngildi þess í peningum. g) Kennarar og skólastjóri Málleysingjaskólans í Reykjavílc skulu hafa sömu laun og kennar-

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.