Morgunblaðið - 04.01.1936, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardaginn 4. jan. 1936.
m »". mn—WTWgBggS- -
Nýársboðskapu
f o rsæti s ráð h e r ra.
Það hefir skapast sú venja hje'r
á landi hin síðari ár, að forsætis-
rá&herra landsins ávarjiar þjóðina
í útvarpinu á nýársdag. Þetta er
vel við eigandi, þótt stimdum hafi
lítið verið að græða á þessum ný-
árshoðskap ráðherra.
Þeir, sem hlustuðu á nýársboð-
skap Hermanns Jónassonar að
þessu sinni, fanst lítið til hans
koma, enda munu þeir ekki ýkja
margir, sem mikils hafa vænst
þaðan.
Nú hefir forsæfisráðherrann birt
boðskapinn í dagblaðssnepli sín-
um og þaðan mun hann eiga að
fara yfir í dálka Tímans og send-
ast þannig út til þjóðarinnar.
Morgunblaðið mundi ekki hafa
farið að gera þenna nýársboðskap
að umtalsefni, ef ekki væru þar
markaðar talsvert ákveðnar
stefnur í veigamiklum málum. Að
vísir segist ráðherrann tala alger-
lega á eigin ábyrgð, en hvorki á
ábyrgð meðráðherra sinna nje
stuðningsflokka. En þar sem hjer
á í hlut forsætisráðherra landsins,
verður að ætla að hann hafi hug
á að ébma þeim málurp í fram-
kvæmd, sem hann talar um í ný-
ársboðskapnum. Þess vegna þyk-
ir rjett að athuga nokkur atriði
í boðskap hans.
Grundvöllur frels-
isins.
Forsætisráðherrann segir:
„Grundvöllur hins sanna frels-
is, eins og lýðræðisþjóðirnar
neita þess, er málfrelsi og ritfrelsi,
almennúr kosningarrjettur, þing-
stjórn------- og ríkisvald“.
Þe'tta er liverju orði sannara.
En þar sem forsætisráðherra kemst
að þessari niðurstöðu mætti ætla,
að hann legði fyrst og fremst á-
herslu á,. að varðveita þenna grund
völl frelsisins.
En það er öðru nær.
Allar hugleiðingar forsætisráð-
herra í sambandi við þetta miða
að því, að takmarka þetta frelsi.
Forsætisráðherann vill tak-
marka ritfrelsið og hann vill tak-
marka málfrelsið á Alþingi! Þetta
hvorttveggja telur ráðherrann nú
mest aðkallandi í okkar þjóð-
fjelagi til þess að styrkja lýð-
ræðið !!
Misnotkun prent-
frelsis.
1 stjórnarskrá allra lýðfrjálsra
landa eru ákvæði um verndun rit-
og prentfrelsis, enda er þetta einn
af hyrningarsteinum lýðræðisins.
í okkar stjórnarskrá (67. gr.) er
þessi vernd svohljóðandi:
„Hver maður á rjett á að láta
í ljósi hugsanir sínar á prenti; þó
verður hann að ábyrjast þær fyrir
dómi. Sitskoðun og aðrar tálm-
anir fyrir prentfrelsi má aldrei í
lög leiða“.
Forsætisráðhe'rrann segir það nú
ekki berum orðum í nýársboð-
skap sínum, að liann vilji afnema
þetta ákvæði stjórnarskrárinnar
og lögleiða ritskoðun, að hætti
einræðisherranna.
Hitt er eftirtektarvert, að for-
sætisráðherran sjer ekki misnotk-
un preUtfrelsisins annarsstaðar
en þar, sem „trúnaðarmenn" þjóð-
arinnar eru ranglega bornir æru-
leysissökum. Hann virðist ekkert
hafa við liitt að athuga, þótt
stjómarblöðin sjálf beri lygar og
óhróður á andstæðinga stjórnar-
innar.
Það er tvímælalaust rjett, að
meiðyrðalöggjöfinni er hjer í
ýmsu ábótavant. En lagfæring
hennar fæst ekki með því, að gerð-
ur sje þar greinarmunur á rjetti
stjórnarflokka og andstæðinga,
„trúnaðarmanna" og ekki trún-
aðarmanna. Þar eiga allir að vera
.jafn rjettháir.
Forsætisráðherra talar mikið
um, að „öfga- og óaldarflokkar“
sverti og svívirði „trúnaðarmenn“
þjóðarinnar, beri þeim á, brýn
„mútur, eiðrof, föðurlandssvik,
alve'g út í bláinn“ og það sje hart,
að þessir menn sleppi við rjett-
mæta refsingu.
Morgunblaðið getur tekið undir
þetta. En það eru ekki „öfga“-
flokkarnir svonefndu einir, sem
hjer liafa ve'rið að verki í okkar
þjoðfjelagi. Þeir hafa að vísu ver-
ið þar að verki, sbr. skrif þeirra
um norsku og þýsku viðskifta-
samningana. En hvernig er það
með skrif formanns Framsóknar-
flokksins í sambandi við Spánar-
samninginn ?
Forsætisráðherra segir:
„Það er ekki óalgengt í lýðræð-
islöndum, að siðlausir öfgamenn
fái að sitja í fangelsi nokkra
mánuði fyrir að Ijúga vísvitandi
upp á trúnaðarmenn þjóðarinnar,
að þeir sjeu föðurlandssvikarar og
mútuþegar".
Ef þessi orð stæðu ekki í dag-
blaði 1 imamanna, myndu þeir sem
þau læsu telja, að þeim væri
beint til Jónasar Jónssonar. Svo
nákvæm og rjett er lýsingin á at-
liæfi Jónasar. Og ]>að skyldi ekki
vera, að ráðherrann eigi hjer við
Jónas?
kkki skal við þvi amast- hjer,
])ótt, Hermann Jónasson fái því
til leiðar komið, að það verði í
lög tekið hjer á landi, að þeim
monnum skuli varpað í fangelsi
sem haga sjer í skrifum um opin-
ber mál, eins og forsprakkar kom-
múnista og Jónas frá Hriflu hafa
gert að undanfömu.
„Málþófið“ á Al-
bingi.
Það er nú svo komið í okkar
landi, að stjórnarandstæðingar á
Alþingi eiga aðeins einn rjett nú
nokkurnveginn , óskertan og það
er málfrelsið.
Núverandi st.jórnarflokkar liafa
tekið upp þann sið a Alþingi, að
hafa málstað , stjórnarandstæð-
inga að engu. í nefndum eru
þeirra rök ekki heyrð, og á þing-
fundum eru þeir ekki virtir
svars.
Þetta flokkseinræði þekkist
hvergi í lýðfrjálsu landi og það
hefir ekki þekst hjer fyr en nú,
eftir að núverandi stjórnarflokk-
ar settust við stýrið.
Þeir, sem fylgst hafa með störf-
um á þingum nágrannaþjóða
vorra, í Danmörku, Svíþjóð og
Noregi, hafa vafalaust veitt því
eftirtekt, að stjórnarflokkarnir
reyna í lengstu lög að hafa sam-
vinnu við andstæðingana um lausn
vandamálanna. Hje’r hefir þetta
einnig tíðkast — með fáeinum
.undantekningum að vísu —
þangað til núverandi stjórnar-
flokkar komu til valda. Þeir hafa
beinlínis lýst yfir því, bæði utan
þings og innan, að þeir vildu enga
samleið hafa með stjórnarand-
stæðingum. Og eftir þeirri lífs-
reglu hafa stjórnarflokkarnir
starfað dyggilega.
Þar sem svona er ástatt, hafa
stjórnarandstæðingar aðeins eina
leið að fara, til þess að gera þjóð-
inni kunna sína stefnu í málunum
og hún er: Að gera skoðun sína
heyrum kunna á Alþingi.
Nú vilja stjórnarflokkarnir
taka þe'nna eina rjett af stjórnar-
andstæðingum. Þeir vilja tak-
marka mjög málfrelsi á Alþingi.
Og forsætisráðherrann telur þetta
hina mestu nauðsyn í nýársboð-
skap sínum — it.il þess að vernda
lýðræðið!!
Þessi rjettur stjórnarandstæð-
inga, að láta i ljósi skoðanir sín-
ar á Alþingi, heitir „málþóf“ á
máli ríkisstjórnarinnar. Með þessu
e'r verið að reyna að koma því
inn hjá þjóðinni, að stjórnarand-
stæðingar sjeu að tefja þingstörf-
in með óþarfa málþófi. Með þessu
á að rjettlæta hið langa og dýra
þing, sem nú h.efir nýlega lokið
störfum.
Sannleikurinn er þó sá — og
það er liægt að sanna úr gerða-
bókum þingsins — að umræður
bafa sjaldan verið eins litlar á Al-
þÍHgi og á, þessu síðasta þingi.
Á fyrri hluta þingsins og langt
fram eftir þessu vorú alls engar
umræður dag eftir dag og viku
eftir vikm Fundir stóðu yfir að-
eins örfáar mínútur.
Hilt er rjett, að þegar dró að
þinglokum fóru umræður að leng.j-
ast. En það er stjórnin, en e'kki
stjórnarandstæðingar, sem á
sök á því. Stjórnin dengdi inn í
þingið hverju stórmálinu af öðrn,
málum, sem hún hafði „afgreitt“
á leynifundum með stuðnings-
flokkunum, en stjórnarandsæð-
ingar fengu ekki,að koma nærri og
vissu ekke'rt um, fyr en málin
komu inn í þingið.
Auðvitað var það ekki aðeins
rjettur stjórnarandstæðinga, held-
ur bein skylda þeirra, að gera
þjóðinni kunnar sínar skoðanir á
þessum stórmálum.
Þenna rjett stjórnarandstæð-
inga vill ríkisstjórnin nú afnema,
með þingskaparbreytingu. Með
þessu stefnir stjórnin að full-
komnu einræði.
Almennur kosningarrjettur.
— Ríkisvald. —
Almennur kosningarrjettur og
ríkisvald voru meðal þess, sem
forsætisráðherrann taldi grund-
völl hins sanna frelsis í lýðræðis-
landi.
En forsætisráðherrann minnist
ekki frekar á þetta í nýársboð-
skapnum og er það máske skilj-
anlegt.
Hinn „almenni kosningarrjett-
ur“ er þannig í voru landi, að nú-
verandi ríkisstjórn fer með völd-
in í landinu, enda þótt hún hafi
aðeins stuðning minni hluta þjóð-
arinnar að baki sjer. Er þetta lýð-
ræði 1
Þjóðin hafði fyrir fáum árum
ltomið sjer upp litlum vísi að rík-
isvaldi. En hve'rnig fór núver-
anrli forsætisráðherra með þetta
vald? Hann afnumdi það! Ekki
að furða þótt hahn gaspri um rík-
isvald til verndar landslýðnum
gegn ofbeldi og lögleysum ein-
stakra manna!
Yinnulöggjöf.
Það gleður að sjálfsögðu Sjálf-
stæðismenn, að forsæfisráðherr-
ann skuli nú vera kominn á þá
skoðun, að hjer vanti vinnulög-
gjöf — vinnulöggjöf, sem segi
til um það, hvenær verkfall og
verkbann sjeu heimil.
Sjálfstæðismenn hafa árum
saman bent á nauðsyn slíkrar
löggjafar, en þar liafa samherjar
múverandi forsætisráðherra, sósí-
alistar staðið sem múrveggur á
móti.
Yæri óskandi að forsætisráð-
herra hefði nú tekist, að fá sam-
herjana í liði sósíalista til þess að
hverfa frá villu síns vegar í þessu
máli. En þar sem forsætisráðhe'rr-
ann talaði í nýársboðskap sínum
algerlega á eigin ábyrgð ,verður
ekkert sagt um vilja sósíalista í
þessu efni.
lórnir.
Að síðustu minnist forsætisráð-
herrann á fórnir þær, sem hann
og hans stjórn hefir krafið þjóð-
ina, í sköttum og álögum síðustu
tvö þing.
Meún kvarta undan þessum
fórnum, segir ráðherranm og hann
játar, að þær sjeu miklar.
Fórnirnar eru líka miklar —-
4—5 miljónir á 114 ári!
En þó að þessar fórnir sjeu
miklar, myndi þjóðin ekki kvarta,
e f hún sæi fram á, að vel væri
varið því fje, sem hún er krafin
um.
En þegar þessar fórnir fara í
framhaldandi sukk og óhófs-
eyöslu — þá finnur þjóðin ástæðu
til að kvarta.
i
Og þjóðin mótmælir einróma
slíkri meðferð á hennar fje. Hún
telur það ekki vera fórnir til
bjargar og viðreisnar, sem nú-
verandi stjórn krefur hana um,
heldur blóðpeningar, sem gráðug
ofríkis- 0g einræðisstjórn heimt-
ar, til þess enn um stund að geta
hangið við völd.
Dánarfregn. Aðfaranótt nýárs-
dags, ljest á heimili sínu, Stein-
holti í Seyðisfirði, frú ÁstríðuP
Ingimundardóttir. Hún var dóttir
hinna velmetnu hjóna, Ingimund-
ar Eiríkssonar og Helgu Kós-
mundsdóttur, Lyngi á Sörlástöð-
um við Seyðisfjörð, sein nú eru
bíi'ði látin. Ástríður sál. var gift
Sigfúsi Pjeturssyni trjesmíðameist-
ara á Seyðisfirði og eignuðust þau
t-vær dætur, Kristínu og Kagn-
lieiði. — Ástríður var mikilhæf
og vel metin kona.
„í annað sinn.“
„í annað sinn“ er áreiðanlega með skemtilegustu leikritum, sem
lijer hafa koinið á leiksvið hin síðari ár. En auk þess er leikurinn svo
s.jerkennilegur og gefur tilefni til svo margvíslegra hugleiðinga, að
menn eiga margfalt erindi í leikhúsið.
Hjer er myjid af Brynjólfi Jóhannessyni og frk. Arndísi Björns-
dóttur í leiknum.
Ollum kemur saman um, að leikendum hafi tekist vel í þess-
um leik.