Morgunblaðið - 03.01.1937, Blaðsíða 5

Sunnudagur 3. janúar 1937,
MORGUNBLAÐIÐ ^
ARTÐ 1936 mtin lenpri í minnum
haft, sem liið mikla aflaleys-
isár, því þorakaflinn var aðeins
: 29.100 smálestir, en hefir mörg
undanfarin ár verið 50—70.000.
Ekki er laust við, að hið liat-
ramlega afialeysi liafi brcytt að
nökkru leyti áliti manna á afla-
sæld f'iskimiða hjer við land. Á
undanförnum aldarfjórðungi hafa
menn haílast að þeirri sltoðun, að
þorskafli gæti ekki brugðist er lijer
vseru notuð svo fullkomin veiði-
skip, að hægt væri að sækja fiskinn
á hvaða mið sem væri, í nánd við
landið.
Ef fisltirannsóknir væru lijer
engar, myndi aflaleysið 1936 gera
útgerðarmenn ennþá skelkaðri
út af vonbrigðum þessum en á-
stæða er til. Hætt er við, að af því
hefði verið dregin sú ályktun, að
hjer kynni að vera um varanlega
breytingu á fiskisæld að ræða.
En, sem betur fer, liafa fisöi-
fræðingar leitt í ljós, að hjer er um
að ræða afleiðingar tilviljana, sem
engin áistæða er til að ætla að end-
urtaki sig oftar hjer eftir en hing-
að til.
Mjög er það breytilegt, sem
kunnugt er, hye vel þorskklakið
tekst á ári hverju. T>að var vitað,
áður en aflaleysið 1936 kom á dag-
inn, að ekkert gott klakár kom hjer
á árabilinu 1924—1930. Að það
sem af er þessari öld, fram til 1924,
hafa góð ldakár komið á 3—4 ára
bili, og fyrir þá sök hefir þorsk-
xnagnið í sjónum haldist svipað, alt
þetta tímabil. En þegar 6 ár iíða
milli góðra klákára, er við því að
búast, að þorskstofninn minki að
mun. Eftir ]>essu að dæma, rjetta
þorskveiðar hjer ekki við fyr en
þorskurinn frá 1930 er orðinn
kynþroska, en það er í fyrsta lagi,
þegar hann er 7—8 ára gamall.
Talið er að klakár hafi og ver-
ið gott 1932.
Fiskbirgðir voru í ársbyrjun
1936 18.600 smál., en veiði
nam, sem fyr segir 29.100 smál. Á
árinu seldist um 9000 smálestum
meira en veiddist, eða 38.000 smá-
legtir ,og eru birgðirnar um þessi
áramót um 8000 smálestir. En þar
af er helmingurinn seldur.
Til Ameríku fóru á árinu um
4000 smálestir, til Spánar aðrar
4Q00 smál. En áður en innflutn-
Ingshöinlur komu þar, keyptu Spán
verjar um 30.000 smál. á ári, eða
■alt að 35 þús. smál. Við liöfum
því tapað þar álíka miklum mark-
■aði og allur þorskaflinn var í ár.
Togaraeigendur hjeldu skipUm
sínum skemur úti, en þeirra er
vani, vegna aflaleysisins og reyndu
sósíalistar að gera úr því nokkurn
úlfaþyt
Sömu menn, sem fjandskapast við
útgerðarmenn út af því, að þeir
hafi ekki gert skip sín út, þrátt
fyrir aflaleysi og minkandi horfur
á fisksölu, hafa síðan óskapast yfir
því, hve þessir útgerðarmenn sjeu
skuldugir bönkum þjóðarinnar.
Slíkt ósamræmi í hugsun og bar-
áttuaðferðum ber vott um mikið
staðfestuleysi og hneigð til að fela
staðreyndir fyrir sjer og öðrum.
En hins sama gætir á landi hjer á
mörgum öðrum sviðum.
Talsvcrt ltefir verið gert til þess
að auka markaði fyrir ísl. fi.sk,
bæði austan hafs og vestan. Ferðir
þeirra Thor Thors til Suður-
Ameríku í fyrravetur og Kristjáns
lEinarssonar til Norður-Ameríku,
ils hnekkis. Mjólkurframleiðslarf er
að mestu takmörkuð við innlenda
markaðinn, og eru opinberar að-
gerðir í þeim málum miðaðar við
það, að dreifa sölumöguleikum til
sem flestra, svo tekið sje hlutfgjís-
lögðu að því grundvöllinn. Vafa- því ríkisverksmiðjurnar munu hafa’ er vetrinum. Búpeningur hefir lega af öðrum sem hinum er y§jtt,
laust hefði og mikið getað áunnist; fengið 8—9 krónur upp úr -ekki staðið inni að staðaldri, og rífa það niður í einni sveit, sfðrn
«JREYKJ AVÍ KURBRJEF
Um áramét 1930*37.
1
hverju síldarmáli frá sumrinu.
I verið gefið.
í því að ná markaði fyrir frystan
fisk hjeðan, bæði í Ameríku og Ev-
rópu, ef hin svonefnda Fiskimála-
nefnd rauðu flokkanna væri ekki
enn starfandi sem háskalegur þess að þakka sjer nýmæli í út- i alment liafa fengið 15—18 kr. fyr-
Sósíalistar hafá í fyrsta skifti j í haust var fje með vænsta móti
í ár gert alvarlega tilraun til; 0g segir B.f. ísl. að bændur muni
milliliður milli framleiðenda lijer ’ gerðarmálum, þar sem eru rækju
heima og tilvonandi kaupenda ytra.
; Vonandi tekst bráðlega að fá
glögga skýrslu um starf þessarar
nefndar og ætti það að verða henn-
ar banabiti.
F— iskirannsóknaferð Þórs í sum-
veiðar og niðursuða á ísafirði. Að
vísu fengu þeir hugmyndina til
þeirra framkvæmda að láni hjá
Jóni A. Jónssyni alþin. En með
aðstoð Fiskimálanefndar komu
þeir veiðum þessum á og settu
upp niðursuðuna. 1—2 vjelbátar
ar var merkur viðburður áíhafa fengið þarna atvinnu, og all-
sviði útgerðarmálanna, og vonandi
að áfram verði lialdið á sömu
l»raut. I þeirri ferð fundust m. a.
karfamiðin eystra. Karfaveiðar í
bræðslu hafa bætt nokkuð fyrir út-
gerð togara, þó eigi hafi þær upp-
' fylt þær vonir, er forgöngumenn
j þeirra veiða gerðu sjer árið 1935.
Öll hefir sú starfræksla sprottið
upp af vísindalegum rannsóknum
Þórðar Þorbjarnarsonar.
Nokkur óyissa er um það enn,
h\ort karfastofninn sje svo mikill,
að hann gangi ekki til þurðar er
til lengdar lætur, því miður eru
ekki víðáttumikil, þar sem veiði er
svo góð, að hún borgi sig.
landgóðum sveitum hefir lítið bygt er í annari, og halda Uþpi
pólitískan hráskinnsleik um alt
saman.
Um vaxandi hrossarækt er yarla
að ræða, meðan enginn verulegur
erlendur, markaður fæst.
ir dilka að meðaltali. Ullarverð og
verðlag á gærum hækkaði á árinu' það verði á endanum hlutver’
og eins verð á saltkjöti til út-
flutnings, en verðlag á freðkjöti
var heldur lægra en árið áður.
f nýjungum á sviði búnaðar-
ins er kornræktin merkust.
Er að vísu 'ekki hægt að nefna
hana nýjung að því leyti, að nú er
margar stúlkur við verkun vörunn-
ar. Vinna þær í ákvæðisvinnu og ’ liðið á 2. tug ára síðan Klemens
bera úr býtum 25—46 aura á Kristjánsson hóf kornrækt sína.
klukkustund. Ef fyrirtækið væri ^ Ilefir hann, ásamt nokkrum fram-
ekki sósíalistanna, hefði atvinna takssömum mönnum og þá einkum
Til merkra nýmæla ber og að
telja hvalaveiðarnar frá Suð-1 Mndi
ureyri í Tálknafirði, er byrjuðu
árið 1935, en voru reltnar með
meira afli árið sem leið, og veidd-
ust þar 85 hvalir á sumrinu. Eftir
Jieim árangri að dæma, má gera^s^an<ls tókst að afla svo mikils
með slíku kaupi verið nefnd þræla-
vinna, eða annað verra.
Af færri stórviðburðum er að
segja, frá sviði landbúnaðar-
mála.
í yfirlitsskýrslu frá Búnaðar-
fjelagi íslands segir svo um tíð-
arfar sltepnuhöld, og heyskap:
Tíðarfar frá nýári til sumar-
mála var mjög úrkomulítið og
snjóljett á Suður- og Vesturlandi,
en óvenjulega snjóþungur og erf-
iður vetur á Norður- og Austur-
- Heyin voru lítil frá
sumrmu áður og nýting slæm,
enda urðu víða stórfeldar skemd-
ir á þeim í hlöðum um haustið. En
fyrir milligöngu Búnaðarfjelags
Ölafi Jónssyni framkv.stj. Rækt-
unarfjel. og Magnúsi Þorlákssyni
lenskrar hrossaræktar að
leiða ódýrt refafóður. En rgfa-
eldið er að verða hjer atviiýiu-
grein, sem vert er að gefa gájjm,
beinlínis vænleg til að auka þ|pð-
artekjurnar svo um muni, ef rjett
er á lialdið.
J
arðræktarlögin nýju verða y$fa-
endurminning margra bænda, lög-
in, sem miða að því, að lcollvrffpa
sjálfstæðum fjelagsskap bæiuþipjia,
er verður 100 ára á næsta ári, lpg_
á Blikastöðum, staðfest það æ in, sem sett voru m. a. til þess
sjer vonir um, að þessi atvinnu-
vegur, sem legið hefir niðri 20—30
ár hjer á landi, fái varanlega end-
urreisn.
Eins og auðkenna má 1936 sem
þorskleysis árið, má og nefna
það árið sem síldin gaf mesta
björg. Ilefir það verið rakið hjer
í blaðinu áður, hvernig aukinn
afrakstur af síulinni bætti þjóð-
inni upp tekjumissinn á sviði
þorskvciðanna.
fóðurbætis, að búfjenaði var yfir-
leitt bjargað frá fóðurslcorti. Úr
sumarmálúm gerði öndvegistíð og
var batinn hagstæður.
Skepnuhöld urðu yfirleitt góð í
vor og víða ágæt. Jörðin kom þíð
undan snjónum á Norður- og
Austurlandi og greri því fljótt.
Vorið var ágætt framan af um
alt land, en nokkuð þurkasamt
þegar leið á og kalt fyrri hluta
júnímánaðar.
Grasspretta var ágæt á votlendi
En að sú hending skyldi vinna og velræktuðum túnum, en síðri á
bug á ógnandi erfiðleikum á því,
að þjóðin gæti staðið sæmilega í
skilum, þrátt fyrir það, að aðal-
framleiðslan brást svo mjög, sýn-
ir betur en margt annað, hvílíkt
kostaland við byggjum, leiðir hugi
manna að því, hve vel þjóðinni
gæti liðið, ef hún fengi frjáls að
njóta afraksturs af sjó og landi.
Tekjur sjómanna og verkamanna
rýrnuðu vitaslíuld mikið, vegna
aflaskorts á þörskvertíðinni. En
nokkra uppbót fengu sjómenn á
síldarvertíðinni. Er það fyrst og
fremst því að þakka ,að Sjálfstæð-
ismenn beittu sjer fyrir því, að
hækkað var verð á bræðslusíld til
sjómanna. Ætlaði ríkisstjórnin, svo
sem kunnugt er að greiða kr. 4,00
fyrir síldarmálið, en fyrir harð-
fjdgi Sjálfstæðismanna neyddist
hún til þess' að hækka útborgað
verð í kr. 5,30 fvrir málið. Nam
sú hækkun kr. 1.30 á máli. En öll
var bræðslusíldin 713.000 mál.
Allar síldarafurðir eru nú seld-
ar og er nú auðsannað, að mjög
stiltu Sjálfstæðismenn í hóf, er
þeir kröfðust þess, að greiddar
yrðu 6 krónur fyrir síldarmálið,
harðvelli, og sumstaðar brast hún
alveg, þar sem þurrast er og
sendnast. Nýrækt var víða frem-
ur graslítil .og bar meira á kal-
skemdum í nýrækt en þekst hefir
mörg undanfarin ár.
Heyskapartíð var hagstæð yf-
irleitt um alt land, einkum fyrra
hluta sláttarins, en þegar leið á
sumarið var úrfellasamt, einkum
á Vesturlandi. Heyskaðar urðu
miklir í ofviðrinu 16. sept. og
sumstaðar stórfeldir. í nokkrum
sveitum olli ofviðrið svo miklu
tjóni, að heyfengur varð þar rýr
í liaust, þó að horfur væru mjög
góðar í sumar. Heyfengur má þó
yfirleitt teljast í betra lagi, og víð
ast hvar mun nýting hafa verið
góð, sumstaðar ágæt. Ásetningur
var yfirleitt góður í haust, nema í
þeim sveitum, þar sem lieyskaðar
urðu mestir í septemberveðrinu.
Haust- og vetrarveðrátta til árs
loka hefir verið misjöfn. Á Suð-
ur- .og Vesturlandi liefir verið
rosaveðrátta, úrkomu- og storma-
samt, en ekki snjóþungt. Á Norð-
ur- og Austurlandi \>ar haustið
mjög gott, og snjóljett það sem af
betur og betur, að kornræktin get
ur orðið hjer árviss atvinnugrein.
En mjög gengur það hægt að fá
bændur til þess að taka hana upp
svo nokkru nemi. Margir sem reynt
liafa kornrækt í litlum stíl, hafa
ekki haldið henni áfram. Þó var
nokkur framför í ár frá því árið
á undan, talið að reynd hafi verið
kornrækt í sumar á 330 stöðum og
kornakrar hafi alls numið um 60
hektörum.
Vafalaust má rekja margar or-
sakir til þess, hve útþreiðsla korn-
ræktarinnar er hægfara, svo sem til
vanþekkingar manna á kornræktar-
störfum, verkfæraskorti o. fl. Og
enn er eitt. Ef bóndi ætlar að
taka upp kornyrkju í stórum stíl,
þarf hann helst að breyta gras-
rækt og heyskap í það horf, að
hann hafi hirt hey sín, þegar upp-
skerutími kornsins byrjar.
Ooru mali er að gegna með til-
raunir þær, sem hjer hafa
jverið gerðar í þá átt, að fá aukn-
ar tekjur af sauðfjárrækt, með
innflutningi erlends fjár. Frá ein-
blendingsrækt Þingeyinga með
ensku lioldafjárkyni, heyrist fátt
eitt upp á síðkastið. En almenn- fum tJ1 ^ess að ívilna einstökum
ingsálitið segir, að vigtaraulci ein-!mönnum. 1 Mjórnarflokkunum og
blendingsdilkanna muni vart vega Ö rirtækjum, sem þeir liafa fjár-
upp kostnaðaraukann við kyn- h;’"slc"an °S PÓlitískan hag af.
blöndun þessa. Kemur margt misjafnt í ljós, þeg-
draga úr jarðræktaráhuga bsgpda
og framkvæmdum, lögin, sem eru
fyrsta sporið til þess að ríkisvald-
ið kræki í yfirráðarjett yfir ÖJJjim
jarðeignum í landinu.;
182 hreppabúnaðarfjelög 3j#fa
nú tekið 1. kafla jarðræktarlag-
anna til meðferðar, er snertir
búnaðarfjelagsskapinn. Iíafa stjjrn
arflokkarnir reynt með ým|í;im
fantabrögðum að hafa áhrif á
fundarsamþyktir biinaðarf jelág-
anna sjer í vil. Hvernig afgreiðsla
málsins liefir verið á fundum þess-
um verður ebki sagt með vissu,
fyrri en fundagerðir eru komhar
til Búnaðarfjelags Islands. En eft-
ir því sem næst verður komist hafa
86 fjelög lýst sig andvíg hinni fyr-
irhuguðu skipun á búnaðarfjelágs-
skapnum, en í 96 fjelögum þafa
stjórnarsinnar pínt fram méiri-
hluta sjer í vil.
En fullyrða má, að mikill JiCtri
bænda er andvígur mörgum háska-
legum ákvæðum hinna nýju jarð-
svo sem jarðrájsá-
ká
ræktarlaga,
kvæðinu.
V
erslunarhöftin hafa á þessu ári
freklegar en áður verið not-
Af karakúlfjenu er það að segja,
að skinn einblendings dilkanna
hafa aldrei komist í liátt verð, og
er talið líklegt að sú tilraun, með
að framleiða verðmæt skinn lognist
út af.
En sje sú tilgáta rjett, sem nú er
komin fram, að hin magnaða fjár-
sýki, sem gaus upp í Deildartungu
í Borgarfirði, og síðan hefir
breiðst út um næstu bygðarlög,
eigi rót sína að rekja til karakúl-
fjárins, þá má búast við því, að
innflutningur þessi verði eftir-
minnilegur íslenskum sauðfjái*-
bændum.
ar svift verður 1 eyndardómsbIa‘j-
unni af öllum þeim málarekstri nú-
verandi valdliafa.
Er öll verslun landsmanna smátt
og smátt að færast mjög nálægt.
einokunarlaginu garnla, þegar versl-
unin var rekin alveg án til-
tits til alþjóðarhagsmuna. Síðan
dregið hefir úr atvinulífi lands-
manna, eins og nú er orðið, svo út-
flutningur hrekkur lítt til greiðslu
fyrir nauðsynlegum innflutningi,
er innflutningi að ýmsu leyti hag-
að með tilliti til þess, af hvaða
vörum ríkissjóður liagnast mest, en
minna skeytt um það, hvað er
þarflegast, almenningi í landinu.
Nægir í því efni að benda á, að
stórlega er innflutningur bygg-
ingaefna skorinn við nögl, svo
menn geta ekki eða eiga erfitt með
að koma upp nauðsynlegum bygg-
ingum. En innflutningur á víni
Pó grasræktinni hafi fleygt á-
fram á undanförnum árum í
flestum sveitum með tilstyrk jarð-
ræktarlaganna frá 1923, þá eru
aðalgreinar landbúnaðarframleið sl-
unnar næsta kyrstæðar. Hinar sí-
vaxandi pestir og vanhöld sauð-
fjár, eru sauðfjárræktinni til mik- j FRAMHALD Á SJÖTTU SÍÐU.