Morgunblaðið - 10.10.1937, Blaðsíða 5

'Sunmidagur 10. okt. 1937.
MORGUNBLAÐIÐ
W
.......11 JHorgtmMaJtd I
tjtgef.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Rltstjórar: J6n Kjartansson og Valtýr Stefánsson tábyrgBarmaCur).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjörn, auglýsingar og afgreibsla: Austurstræti 8. — Slmi 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 6, mánuCi.
í lausasölu: 15 aura eintakiB — 25 aura metS Lesbðk.
GEGN ÞJÓÐNÝTINGU.
— Heijkjavíkurbrjef —
------- 9. okt. ---
AFSTAÐA íslenskra kjós-
enda til þjóðnýtingarinn-
ar hefir aldrei komið jafn
skýrlega í ljós og við kosning-
arnar 1 vor. Það var fyrirfram
vitað, að Sjálfstæðisflokkurinn
og Bændaflokkurinn voru báð-
ir andstæðir þjóðnýtingu. Það
var líka fyrirfram vitað að Al-
þýðuflokkurinn og Kommúnista
flokkufinn voru báðir með þjóð-
nýtingu. Um Framsóknarkjós-
ændurna var erfitt að spá nokk-
uru fyrirfram. Leiðtogar þeirra
böfðu að ýmsu leyti hegðað
sjer svo í löggjafarstarfinu, að
útlit var á, að þeir þættust eiga
;þjóðnýtingarvilja kjósenda
sinna að baki sjer. En eftir því,
sem leið á síðasta kjörtímabil,
magnaðist óánægjan meðal
Framsóknarkjósenda út af
'þjóðnýtingarbraski foringj-
anna. Þeir sáu því það ráð
vænst, að lýsa því yfir, að þeir
væru andvígir þjóðnýtingu. Út
,saf þessu var efnt til kosninga.
Við kosningarnar í vor fengu
kjósendur tækifæri til að segja
já eða nei við þjóðnýtingunni.
Alls voru greidd 58.415 gild
atkvæði. Þessi atkvæði skiftust
þannig:
Sjálfstæðisflokkur 24.132
Bændaflokkur 3.5781/2
Kramsóknarflokkur 14.5561/4
Samtals 42.267
Alþýðuflokkur 11.0841/2
Kommúnistafl. 4.9321/4
Þjóðernissinnar 118
Utan fl. 13
Samtals 16.148
Þessar tölur sýna, að 42.000
kjósendur hafa greitt atkvæði
,gegn þjóðnýtingu en 16.000
með. Eða með öðrum orðum
721/2% eru andvígir þjóðnýt-
íngu, en 271/4% fylgjandi þjóð-
nýtingu. En til þess að fá rjetta
útkomu verður að taka tillit
iil þeirra atkvæða, sem Fram-
«ókn fekk að láni hjá Alþýðu-
flokknum og kommúnistum. —
Veit auðvitað enginn með vissu
fjölda þessara lánsatkvæða. En
þótt þau sjeu dregin frá, er ó-
liætt að fullyrða að 70% kjós-
enda hafi greitt atkvæði gegn
þjóðnýtingu, en aðeins 30%
með.
Útkoman eftir kosningarnar
í sumar er þannig sú, að af
hverjum 10 kjósendum eru 7
andvígir þjóðnýtingu en aðeins
3 henni fylgjandi.
Eftir kosningarnar í vor vita
þeir sem berjast fyrir þjóðnýt-
ingu hjer á landi, við hvert
ofurefli er að etja: Þar eru 7
á móti 3 innan kjósendahóps-
ins. Ef lýðræðið á íslandi er
nokkurs metið, á það þessvegna
ekki að koma fyrir, að hjer
sitji þjóðnýtingarstjórn.
Sje litið á skipun Alþingis, er
útkoman þessi:
Sjálfstæðisfl. 17 þingm.
Bændafl. 2 þingm.
Framsókn 19 þingm.
Samtals 38 þingm.
Alþýðufl. 8 þingm.
Kommúnistafl. 3 þingm.
Samtals 11 þingm.
Af þeim 49 þingmönnum,
sem sæti eiga á Alþingi, eru
þannig 38 kosnir til að berj-
ast gegn þjóðnýtingu, en að-
eins 11 til að berjast fyrir þjóð-
nýtingu.
Hjer ber því alt að sama
brunni. Hvort sem litið er á
vilja kjósendanna eins og hann
kemur fram í atkvæðatölunni,
eða eins og hann kemur fram
í þingmannatölunni, er Útkom-
an sú sama:
Yfirgnæfandi meiri hluti
gegn þjóðnýtingu.
Framsóknarleiðtogarnir vita
það vel, að yfir 90% af kjós-
endum flokksins eru andvígir
þjóðnýtingu. Þeir vita að allur
fjöldi þessara manna hefði
beinlínis kosið með stjórnar-
andstæðingum, ef þeir hefðu
ekki treyst kosningalofor* :m
flokksins um að berjast gegn
þjóðnýtingu.En samt eru Fram-
sóknarleiðtogarnir að velta því
fyrir sjer, hvort þeir eigi ekki
að svíkja þessi full 90% af
kjósendum sínum, til þess að
þóknast þeim tæpum 10%, sem
fengin voru að láni.
Framsóknarþingmennirnir
verða að muna það að yfirgnæí-
andi meiri hluti þeirra eigin
kjósenda og yfirgnæfandi meiri
hluti allra kjósenda í landinu
hefir greitt atkvæði gegn þjóð-
nýtingu.
Haustmarkaður K. F. U. M. og
K. hefir nú staðið yfir í tvo daga,
og er síðasti dagurinn í dag. Svo
vinsæll er haustmarkaðurinn, að
óvenjulega miklar vörubirgðir
fengust þangað, þrátt fyrir mikla
viðskiftaörðugleika kaupsýslu-
manna nú á tímum. — Salan á
markaðinum gekk eftir þessu,
en þó var mikið af vörum eftir í
gær, og verður það alt sett á
hlutaveltu í dag. Hefst hlutavelt-
an kl. 3 e. h. Er þar margt af
góðum og gagnlegum vörum. Þar
verða engin núll og ekkert happ-
drætti, svo allir fá eitthvað fyrir
peningana. — í kvöld kl. 8V2 verð-
ur samkoma í K. F. U. M. Þar
verður söngur og fiðlusóló. Og þar
flytur síra Bjarni Jónsson ræðu.
Eigi verður seldur aðgangur að
samkomu þessari. En þar verður
tekið á móti fjárframlögum til
fjelagsstarfseminnar. Þess er
vænst, að fjelagar úr K. F. U. M.
og K. fjölmenni á samkomu þessa,
en allir eru velkomnir því húsrúm
er ærið nóg.
Öræfin.
eð hverju ári kemur það
greinilegar í ljós, hve
auðvelt er að koma bílum við til
ferðalaga um öræfin meðan sum-
arfærð er þar. í sumar var með
mjög litlum kostnaði gert bílfært
norður yfir Kjalhraun að Hvera-
völlum. Á bíl er og hægt að kom-
ast til Kerlingarfjalla.
En meiri tíðindum þykir það
sæta, að menn skuli hafa komist
á bíl úr Mývatnssveit og alla
leið í Herðubreiðarlindir. For-
göngu að þeirri ferð átti Ólafur
Jónsson framkvæmdastjóri á Ak-
ureyri, og fjekk liann með sjer
Edvarð Sigurgeirsson ljósmynd-
ara, Gunnbjörn Egilsson skóla-
bryta, Gunnar Thorarensen skrif-
stofumann og Pjetur Jónsson í
Beykjahlíð. Bílstjóri var Kristinn
Jóhannesson, en bíllinn yfirbygð-
ur vörubíll.
Fóru: þeir frá Reykjalilíð aust-
ur yfir Námaskarð gömlu pó.st-
leiðina að Jökulsárferju, og er
nokkur hluti af þeirri leið lagður
vegur. Síðan upp með Jökulsá
vegleysur alla leið, en mættu litl-
um torfærum til þess að gera alla
leið upp að Lindaá. Sú vegalengd
er 47 km.
Yfir Lindaá komust þeir klakk-
laust í bílnum, en það mun ekki
takast ef nokkrir eru vatnavext-
ir. Með litlum lagfæringum telja
þeir að hægt, sje að komast alla
leið inn að Dyngjufjöllum.
Ætti þess ekki að vera langt
að bíða, að komist yrði í bíl milli
Suður- og Norðurlands um Kjöl.
Og líklegt er að margir myndu
nota sjer það, ef hægt væri að
komast í bíl upp að Öskju, og sjá
þau náttúrunnar furðuverk, sem
þar eru.
Soffsvirkjunin.
Pað sem mjer þykir skemti-
legast við Sogsvirkjunina
er, að mömium skuli ekki bloskra
að stofnkostnaðurinn var 6—7
miljónir", sagði Reykvíkingur
einn við mig á dögunum.
Þetta getur rjett verið. En þeg-
ar menn líta á málið frá þessu
sjónarmiði, þá verða þeir líka að
taka tillit til þess, hvernig á því
stendur, að þessi mikli stofnkostn-
aður, á íslenskan mælikvarða, vex
ekki í augum og á ekki að þurfa
'þess.
Að rafmagnsnotendur í Reykja-
vík og nágrenni eiga að geta stað-
ið straum af vöxtum og afborg-
unum þessa stofnkostnaðar, er
vegna þess hve rafmagnsnotkun í
Reykjavík er orðin mikil, áður en
til þess kemur að standa undir
Sogsvirkjuninni. Það er hin litla
stöð hjerna við Elliðaárnar, sem
hefir framleitt þetta rafmagn,
komið upp þessari notkun, og fyr
ir þá notkun hafa bæjarbúar
greitt það mikið fje, að Elliðaár-
stöðin er að mestu; borguð þegar
þarf að fara að borga hina stærri
stöð við Sogið.
Reykvíkingar hafa oft verið ó-
ánægðir á undanförnum árum
með hið takmarkaða Elliðaárraf-
magn, sem var í nokkuð háu
verði. En einmitt vegna þessa hef-
ir skapast sú undirstaða undir
hina meiriháttar rafveitu frá Sog-
inu, er gerir það að verkum, að
menn eiga að geta risið undir
Sogsmiljónunum, ef skynsamlega
er farið að ráði sínu, rafmagns-
verðið þannig hnitmiðað, að tekj-
ur hinnar stækkuðu rafveitu auk-
ist í sama hlutfalli og tilkostnað-
ur við liina auknu framleiðslu.
Sveitirnar.
ð Reykjavík gat ráðist í 7
miljóna virkjun kemur líka
fleirum að gagni en Reykvíking-
um einum. Því nú byrjar undir-
búningur undir það, að veita raf-
magninu í kaupstaði og kauptún
öll frá Borgarnesi til Vestmanna-
eyja. Eftir því hve vel tekst að
að koma þeim veitum á tryggan
fjárhagsgrundvöll fer það, hve
víða verður síðan kleift að dreifa
rafmagninu út um sveitirnar. Gefi
kaupstaðaveiturnar ágóða, þá
verður auðveldara að miðla raf-
magninu til sveitanna, þar sem
kostnaðurinn við hinar löngu
leiðslur er mikill í samanburði
við hina tiltölulega litlu notkun.
Á síðustu árum hafa mörg ný-
býli verið reist víða um sveitir.
Hefir enn sem komið er lítið ver-
ið hreyft við ýmsurn mistökum,
sem þar kunna að hafa átt sjer
stað, í þeirri von, að reynslan
yrði þar sem víðar hinn besti
skóli.
En mjög er það til athugunar
fyrir þá, sem hyggja á nýbýli
hjer. um sveitir, að þau, sem reist
verða á næstu árum, verði þann-
ig í sveit sett, að öðru jöfnu, að
þau nái sem fljótast til rafmagns
úr þeim aðalleiðslum, sem vitað
er að eiga að liggja um landið.
Stefán Jóhann.
jer á dögunum, þegar Sogs-
virkjunin var til umræðu í
blöðum bæjarins, skeði sá kát-
broslegi atburður, að Stefán Jó-
hann Stefánsson ritaði grein í Al-
þýðublaðið um það, að hann sjálf-
ur hefði verið einn helsti maður-
inn við að koma Sogsvirkjuninni
á fót.
Samherjar Stefáns í Framsókn-
arflokknum afgreiddu hann mjög
góðlátlega með því að kalla þetta
frumhlaup hans einskonar „prent-
villur“.
Innantómt mont mannsins í
þessu efni gefur vitaskuld ekki
tilefni til, að um það sje rætt af
neinni alvöru. En spaugilegt er
það, þegar hinn dumpaði þing-
maður fer að skrifa um sjálfan
sig eins og hann sje einhver höf-
uðkempa landsmálanna, sem hafi
á sínum tíma t. d. verið Jóni heitn-
um Þorlákssyni fremri, eða stað-
ið honum jafnfætis, í máli eins og
Sogsvirkjun, sem var fyrst og
fremst áhugamál Jóns, enda var
liann allra manna færastur, sem
kunnugt er, til að hrinda því í
framkvæmd og naut við það ör-
uggrar aðstoðar Steingríms Jóns-
sonar rafmagnsstjóra.
Menn álitu, að Stefán Jóhann
hefði við kosningarnar í vor öðl-
ast þann skilningsauka á póli-
tísku persónugildi sínu, að hann
hefði vit á að láta lítið á sjer bera
hjer fyrst um sinn. Þessi „prent-
villa“ í Alþýðuflokknum, eins og
þeir vilja nefna hann Tímamenn,
eða „fjóla“ í akri sósíalismans,
myndi loka blöðum sínum í bili
og reyna að gleymast.
Nýr svipur.
ó kommúnistar sjeu ekki fjöl-
mennir á Alþingi, verður
ekki annað sagt, en þingið hafi
fengið að vissu leyti nýtt svipein-
kenni með komu þeirra þangað.
Þessir þrír menn úr flokki
kommúnista, sem þar eiga sæti,
eru hinir fyrstu fulltrúar fyrir
erlent vald, sem þjóðin hefir kos-
ið með almennum kosningarrjetti
á þing sitt.
Einn af þessum mönnum, Bryn-
jólfur Bjarnason, er nýkominn
austan frá Moskva. Hann var þar
ekki í neinni skemtiferð. Hann
fór þangað beinlínis' til þess að
spyrja yfirdrotnara sína þar,
hvernig hann og flokkur hans
ætti að haga sjer gagnvart sam-
vinnutilboði Alþýðuflokksins.
Það er fullkomið einsdæmi, að
íslenskur þingmaður skuli á þann
hátt vera viljalaust verkfæri "i
höndum erlendra stjórnmála-
manna. En slíkt er þó ennþá í-
skyggilegra, þegar þess er gætt,
að þeir menn, sem þannig hafa
fengið beint álirifavald á löggjaf-
arsamkomu þjóðarinnar, eru eng-
ir aðrir en einræðisherrar Rúss-
lauds, menn, sem síðastliðið ár
hafa verið önnum kafnir við að
hengja, skjóta og myrða á laun
fjöldann allan af þeim mönnum,
sem' gegnt hafa mestu ábyrgðar-
stöðum ríkisins1.
Það eru svona menn, sem skipa
fyrir um það, hvernig hinir þrír
íslenskUi kommúnistaþingmenn
eiga að rjetta upp hendina í söl-
um Alþingis hjerna við Austur-
völl.
Lög og þingræði.
amningatilraunir Alþýðu-
flokksins við Kommúnista-
flokkinn á þessu sumri hafa orð-
ið til þess, að almenningur getur
betur en áður áttað sig á afstöðu
kommúnista til þjóðarinnar, og
afstöðu Alþýðuflokksins til komm
únistanna.
Eftir mikið þjark í samninga-
nefndum flokkanna strandaði
samkomulagið á því, að kommún-
istar, erindrekar liins rússneska
blóðveldis, vildu ekki skuldbinda
sig til þess að hlýða landslögum
og viðurkenna þingræði þjóðar-
innar.
Eftir því þurfa menn ekki að
efast um, hvernig afstaða þess-
ara rússnesku; erindreka er. Er
það mikil bót í máli, hve hrein-
skilnir þeir eru. Þeir dylja ekki
stefnu sína nje innræti. Þeir eru
fulltrúar hinna rússnesku bylt-
ingamanna, sem setja sig aldrei
úr færi, áð brjóta lög þjóðarinn-
ar, eyða þeirri stjórnskipun, sem
þjóðfjelag vort byggist á, og gera
hver þau spellvirki, sem hæfa
þeim mönnum, er hafa valið sjer
það hlutverk í lífinu að vera eins-
konar kartneglur á litla fingri
heimsbyltingarinnar.