Morgunblaðið - 24.12.1937, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 24. des. 1937.
§ GLEÐILEG JÓL!
X
^ Kjötbúðin Borg.
I
GLEÐILEG JÖL!
Málarinn. M)
GLEÐILEGRA JÖLA
og NÝJÁRS
óskar öllum viðskiftayinum sínum
Nýja Efnalaugin.
m lllllllllllllllllillllllllllllillllllilllll 1
GLEÐILEGRA JÖLA j=
óskar Óllum viðskliftavinum sínum ■
Verslurvm Vísir. §H
Wk Laugaveg 1. Fjölnisveg 2. 1
■llllillllllllllllllllllllilllillillIiH
GLEÐILEG JÓL!
Okaupíélaqiá
GLEÐILEG JóL!
Eggert Kristjánsson & Co.
!*wp
GLEÐILEGRA JÓLA
ósha jeg öllum mínum viÖshiftavinum,
nær og fjœr, og gótJs og farsœls nýárs
með þöhh fyrir viðskiftin á liðna árimu.
GutJjón Jónsson, Everfisgötu 50.
Ivan. H. Krestanoff:
Jól í Búlgariu
Fyrst af öllu verð jeg að láta
þess getið, að búlgarska
þjóðin er að fjórum fimtu hlut-
um bændafólk og lifir mest á
jurtafæðu. Fyrir áiirif grísk-
kaþólsku trúarferagðanna, sem
þjóðin telst til, fasta menn oft,
og einn dag í 'hverri viku
neyta menn einskis matar, til
þess að hvíla magann og er það
mjög heilsusamlegt. Föstur eru
4 vikur fyrir jól og 6 vikur fyr-
ir páska og ein vika eða nokkr-
ir dagar á undan öðrum kirkju-
legum hátíðum. Hjá oss í Búlg-
aríu er þessum föstum þannig
háttað, að þá borða menn ekk-
ert af því, sem fæst úr dýrarík-
inu, hvorki kjöt nje fisk, smjör,
mjólk, ost, egg nje hrogn, held-
ur aðeins grænmeti og ávexti,
annaðhvort hrátt, soðið eða nið-
ursoðið.
Búlgarar eru hispurslausir,
vingjarnlegir, starfsamir. Þeir
bera mikla virðingu fyrir prest-
um sínum og trúarbrögðin eru
þeim mikið áhugamál. Prest-
arnir lifa sem óbreyttir bænd-
ur, starfsamir eins og þeir. Bún-
ingar fólks, einkum kvenfólks-
ins, eru marglitir og glæsilegir
og hver bygð hefir sinn sjer-
staka búning. Fólkið er frítt,
glaðlegt og vel vaxið. Siðferði
manna er gott, enda mikil á-
hersla lögð á siðgæði meðal
þeirra.
Hið þunga ok Tyrkja, sem
stóð í fimm aldir og Búlgarar
voru fyrst leystir undan með
hjálp Rússa fyrir tæpum 60 ár-
um, hafði það meðal annars í
för með sjer, að Búlgarar, sem
bjuggu upp í fjöllum, þar sem
erfitt var að sækja að þeim,
hafa varðveitt þar ýmsar mjög
fornar siðvenjur, sem liðnar
eru undir lok annars staðar í
Evrópu. Búlgarar voru fyrsta
slafneska þjóðin, sem tók
kristni og útbreiddi kristin-
dóminn þegar á 9. öld. Þeir
halda því jólin hátíðleg. En
meðal þeirra helgisiða og há-
tíðahalda, sem tíðkast hafa hjá
Búlgörum á jólunum frá ómuna
tíð, stafa sum aftan úr elstu
forneskju, frá heiðindómi, þeg-
ar allar þjóðir voru „Indo-
germanskar“, þ. e. þegar allar
rómanskar, germanskar og slaf-
neskar þjóðir voru ein þjóð,
með sömu tungu og sömu trú-
arbrögð, hinir svonefndu „arí-
ar“, er þjóðfræðavísindi nútim-
ans kalla „Indo-germana“.
Mesta hátíðin hjá þessari
þjóð voru jólin á vet-
urna. Það er kunnugt, að sólin
sýnist dofna smámsaman á
hverjum vetri 'fram að 21. des-
ember, þeim degi þegar hún
er fjærst miðbaugnum. En
nokkrum dögum þar á eftir
sýnist sólin endurfæðast á ný
og dagarnir smálengjast, alt
þar til sumarið kemur með
fögnuði fyrir alla.
En jólin voru ekki aðeins
endurfæðingarhátíð sólarinnar,
Búlgarskur blaðamaður, Ivan H. Krestanoff,
hefir skrifað eftirfarandi fróðlegu grein um jól í
Búlgaríu og ýmsa forna og fagra helgisiðu, sem
við þau eru tengd. Hr. Krestanoff hefir dvalið
hjer í Reykjavík um þriggja vikna skeið og ætlar
síðar að ferðast norður í land og skrifa um ísland
í búlgörsk blöð. Búlgaría er á stærð við ísland,
106 þús. ferkílómetrar, en íbúar hennar eru 60
sinnum fleiri, eða sex miljónir. Búlgarar eru
bændaþjóð og heilbrigði er þar svo mikil að það
þykir alls ekki fátítt þótt menn verði hundrað
ára gamlir og jafnvel talsvert eldri.
heldur líka hátíð eldsins, því
að fyrir jarðarbúa er sólin um-
fram alt eldhnötturinn, sem
færir þeim hitann, frjósemina,
hið daglega brauð og ham-
ingjuna.
Það er kunnugt af jarðsög-
unni, að áður fyr var jarðar-
hnötturinn ákaflega heitur, en
’'ðar ískaldur, og að hinir
fyrstu íbúar Evrópu liðu alveg
undir lok á ísöldinni, en loks
kom hinn hvíti kynstofn, sem
þá þegar kunni að nota eldinn.
Hvaðan fengu menn í fyrstu
eldinn? Af eldingu, sem laust
niður í þurt trje. í trjágreim
um var hann fluttur og honum
viðhaldið í hreysum eða hell-
um manna. Síðar tókst hinum
skapandi mannsanda að fram-
leiða eld með því að núa sam-
an þurrum trjábútum. Það var
erfitt verk að varðveita eldinn
og margar Vestumeyjar urðu
að láta lííið þess vegna, en
bygðin varð um langan tíma
að vera án eldsins.
Af þessum hugleiðingum er
það Ijóst, hversvegna frum-
þjóðirnar dýrkuðu sólina og
eldinn. Forfeður allra Evrópu-
þjóða þektu einnig þá dýrkun
og vottur hennar finst í helgi-
siðum og hátíðahöldum, sem
enn tíðkast í Búlgaríu um jól-
in.
Eins og jeg sagði í upphafi,
eru Búlgarar mjög trúhneigðir.
Líf þeirra hefir aldrei eingöngu
verið bundið við hið sýnilega
og áþreifanlega, við hinn veru-
lega jarðneska heim. Hið jarð-
neska líf þeirra hefir ætíð verið
lífgað og laðað eða rjettara
sagt upptendrað af öðru lífi,
öru og andlegu — lífi trúar
þeirra og hugmynda, himnesku
lífi hugsjóna og siðgæðis. Búlg-
arar hafa skapað heilan heim
fyrir sig af andlegum verkum
— spakmæli, æfintýr, vísur og
munnmæli, sem tengd eru við
allskonar atburði úr lífi þeirra.
Einna einkennilegastar eru
þær siðvenjur, sem tengd
ar eru við jólahátíðina í Búlg-
aríu, sem nefnd er hjá oss
Kóleda eftir hinu slafneska
nafni þeirrar fornu gyðju, sem
stýrði hátíðinni. Hún er haldin
25. desember eftir gamla stíl
(eða 6. janúar eftir nýja stíl,
svo að jólin eru í Búlgaríu eft-
ir nýár). En hátíðahöldin byrja
nokkrum dögum fyr, eða 20.
desember, hinn svokallaða
Ignatiusardag, en þann dag var
Ignatiusi hinum helga, sem var
næstfyrsti biskupinn í Antiokíu
og lærisveinn Jóhannesar post-
ula, . varpað fyrir villudýr í
Rómaborg. Þessi dagur er fyr-
ir kristna menn, og þá líka
fyrir Búlgara, upphaf að nýjum
tíma, byrjun á nýju ári.
Þrautir og þjáningar hins heil-
aga Ignatiusar hafa ummynd-
ast í meðvitund hinna trúuðu
í ljós og æsku, er færa heim-
ilinu eitthvað nýtt. Búlgörum
þykir sjerstaklega mikið undir
því komið, hver kemur og
heimsækir heimilið þann dag,
því að það taka menn til marks
um, hvernig alt næsta ár verði.
Góð eða slæm heimsókn merkir
gott eða slæmt ár fyrir heimil-
ið. Þess vegna bíður hver heim-
ilisfaðir , frá því snemma um
morguninn órólegur eftir því,
hver muni koma í heimsókn.
Hann fer ekkert út, en heldur
kyrru fyrir heima. Á næstum
hverjum bæ er þennan dag
slátrað svíni, sem alið hefir
verið alt árið og oft vegur 100
—150 kg. Snemma morguns
kveikja konurnar eld, hnoða
brauð, elda og undirbúa alt til
að taka á móti og veita beina
hinum kærkomna gesti. Alt er
tilbúið. Hundarnir taka að
gelta. Þarna kemur gestur í
sparifötunum. Hann kallar glað-
lega: „Góðan morgun. Farsælt
nýár!“ gengur svo beint að
arninum, staðnæmist þar og tek
ur ofan hattinn, signir sig og
snertir eldinn með lítilli trjá-
grein, sem borin er í hægri
hendi og mælir fram eftirfar-
andi blessunarorð: „Svo margir
sem neistarnir eru, svo margir
verði kjúklingarnir, lömbin,
kiðlingarnir, kálfarnir, folöldin,
smábörnin og sjer í lagi hunang
og smjör og ljóst hveiti handa
tfátækum og allri þjóðinni!“
Allir svara standandi: „Amen,
það gefi guð!“
Gesturinn sest utar með eld-
stónni. Honum er fenginn sár
með hveiti í, og í kringum hann
er sáldað ertum, flatbaunum,
hnetum og ýmsum tegundum
frækorna. Hann sest til þess að
hænurnar vilji sitja á eggjum
sínum, og það flýtir einnig fyr-
ir því, að ungu stúlkurnar
eignist elskhuga. Síðan rís