Morgunblaðið - 24.12.1937, Blaðsíða 3

Föstudagur 24. des. 1937.
-
Hin fagra dómkirkja í Sofín, höfuðborg Búlgaríu.
hann á fætur, gengur inn í hús-
ið og segir: „Þú skalt fæðast
þar, sem plógurinn fer, og einn-
ig þar, sem hann fer ekki!“ Að
þessu loknu er neytt veitinga
og gesturinn er leystur út með
gjöfum og góðum orðum.
Gestirnir geta einnig verið
dýr í stað manna. Tekið er
einnig á móti þeim með gleði
og þökk, sjerstaklega hundin-
um, hananum og kálfinum.
Þeir eru einnig leystir út með
gjöfum, helst brauði, og heim-
sókn þeirra þykir góð, einkum
ef þeir fara yfir þröskuld húss-
ins.
Söngvar jólahátíðanna hefj-
ast einnig með „Ignae“-degi
(Eld-degi) :
„Þjáðist guðsmóðir
frá Ignae-degi til Koledo
vegna þess að hún var að fæða
ungan guð“.
Ef Ignae-dagshátíðin er inn-
gangur, hefst fyrsti þáttur jóla-
sorgarleiksins 24. desember og
kallast: Malka Koleda (litlu
jól).
Djóðtrúin segir, að guðsmóð-
ir hafi tekið sótt á Ignae-
degi og fætt ungan guð á litlu
„Koleda“, en gert það heyrum
kunnugt næsta dag, eins og
venja er nú með þjóð vorri um
ungar eiginkonur, þegar þær
fæða í fyrsta sinn. Þessi dagur er
hátíð barnanna og ungu eigin-
kvennanna. Aðalpersónur þessa
þáttar eru drengir „Koledár-
ceta“ 8—10 ára að aldri.
Árla morguns hinn 24. des.
býr sjerhver drengur sjer til
smástaf úr rósaviði, sem nefnd-
ur er „Koledárka“. Þeir fara
í smáhópum, flokkaðir eftir
aldri, og ganga í hús frænd-
fólks, nágranna og annarra.
Þegar þeir ganga inn í húsin,
stappa þeir með fótum og
hrópa: „Viljið þið vegsama
ungan guð?“ Húsmóðirin og
húsbóndinn svara: „Við veg-
sömum hinn unga guð“.
Snemma þennan morgun hef-
ir húsmóðirin tekið að undir-
búa þátttöku hinna litlu „Kole-
dárceta“ með því að baka lítil
kringlótt brauð. Brauðunum
skiftir hún nú milli þessara
smávöxnu gesta, sem eru nokk-
urskonar fyrirboðar þess að
fæðst hafi ungur guð. Þá syngja
þeir undurfagra barnalega
söngva, en í þeim felast óskir
um heilbrigði og ríkulega upp-
skeru.
Á þeim degi, sem kallast
litla „Koledo“ eru bakaðar ýms
ar tegundir brauða: Kvöld-
brauð, brauð hirðisins, plæg-
ingamannsins, heimilismanns-
ins o. s. frv. Hvert brauð er
tákn og holdgun þess, sem það
er tileinkað. Þessvegna eru
brauðin oft skreytt ýmsum
táknrænum myndum, svo sem
staf hirðisins, kind, hundi o. s.
frv.
Annar þáttur jólahátíðanna
gerist kvöldið 24. des., sem
nefnist: Badnivecer (vöku-
kvöld) fyrir jólahátíðina. Hjer
stendur hátíðin,hæst — fæðing
hinnar yfirnáttúrlegu veru,
Jesú Krists. Færðar eru fórnir
honum til heiðurs með söngv-
um, dönsum og leikum. Kræs-
ingarnar á borðunum, hinir
mörgu helgisiðir, þýðing þess-
ara venja gera kvöldið fyrir
jóladag að hámarki hátíðarinn-
ar í vitund Búlgarans. — Þá
fæddist hinn ungi Drottinn, það
er hátíð ljóssins, hinnar vakn-
andi náttúru, hins komandi
vors, sem birtist undan hinu
hvíta klæði vetrarins. Hið mik-
ilvægasta á þessu heilaga
kvöldi er: „bádnik“, matborð-
ið, reykelsisburðurinn, helgi-
brauðin og „Koledari“.
„Badnik“.
Þegar drengirnir „Koledár-
ceta“ eru farnir á brott aftur á
litlu „Koleda“, klæðist unnust-
inn eða ungi eiginmaðurinn há-
tíðafötum sínum, leggur leið
sína út í skóg til að leita að
þriggja ára gömlu eikitrje,
heggur það upp, lagar það til
með öxinni og ber það heim.
Þar bíður unnustan eða unga
eiginkonan eftir honum í há-
tíðabúningi sínum. Þegar ungi
maðurinn kemur að dyrunum,
spyr hann: „Vegsamið þið hinn
unga drottinn? “ Konurnar
svara játandi og fagna komu
hans. Ungi maðurinn gengur
i svomælandi: „Jeg kem inn
og guð veri með mjer“. Síðan
leggur hann trjeð hjá eldstónni.
Þá er kveikt í trjenu. Elsta kon-
an á heimilinu lætur það aftur
við hliðina á eldstónni meðan
ungmeyjarnar og ungu kon-
urnar slá hring um það með
því að taka höndum saman yf-
ir axlir hver annarar og syngja
fallegan söng, sem er bæn um
frjósemi og vellíðan. Loks er
trjeð, sem kallast „Badnik“
lagt á eldinn í eldstónni og þar
á það að brenna og smá eyðast
alla nóttina — tákn hins eilífa
lífs.
Brauðið, sem bakað er fyrir
hið heilaga kvöld, skift-
ist eftir eðli sínu og hinum
MORGUNBLAt)IÐ
táknrænu skreytingum í þrjá
flokka: Fyrsti flokkurinn er til-
einkaður „Koledá-hátíðinni. Það
er fóm án blóðsúthellinga og
ber nafnið „Zogóvica“ (brauð
guðs). Annar flokkurinn er til-
einkaður almennum lifnaðar-
háttum: jarðrækt, kvikfjár
rækt, húsi, húsmunum og iðn-
greinum. Þriðji flokkurinn er
ætlaður „Koledar“-söngvurun-
um, sem koma í heimsókn á jól-
unum. By^uðin eru hnoðuð,
skreytt og bökuð með hinni
mestu kostgæfni. Það er einn-
ig tákn fegurðarinnar.
Matborð hins h«ilaga kvölds
er mjög ríkulega búið matföng-
um. Það er hátíðlegt og í sam-
bandi við það ýmsir helgisiðir
Auk hinna áður umgetnu
brauða, eru settar á borðið
margar tegundir matvæla og
drykkja til þess að þær hljóti
einnig blessun stundarinnar:
Hríssnúðar vafðir í vínviðar-
blöð, rauður pipar, ertur, hrís-
grjón, matreitt hveiti, ávaxta-
stappa, plómur, epli, perur
o. fl.
Til þess að búskapur bænd
anna blessist, er einnig borin
á borð mykja, persónugerving-
ur gróðrarins, sandur, tákn
mannfjölgunarinnar, hálmur,
fæðingarsæng Krists, peninga-
pokí, árgæska á heimilinu o. s.
frv.
PENINGURINN.
Að kvöldi safnast öll fjöl-
skyldan saman að mat-
borðinu þannig búnu, stendur
þar upp með húsbóndanum,
sem þar gegnir sama hlutverki
og prestur: tekur reykelsisker-
ið með eldi í og blóðbergi, sign-
ir sig fyrir framan vegginn, sem
helgimyndirnar hanga á, og
helgar öfluglega með blessun-
arorðum ög fögrum smávers-
um, alt, sem borið hefir verið á
borðið: hveitið, vínið o. s. frv.,
og ber að því reykelsið. Alls
staðar loga vaxkerti. Allir
standa í trúarlegri andakt og
auðmýkt, meðan þessu fer fram.
Húsbóndinn ber reykelsið að
öllum, sem við eru staddir og
gengur með það út í hvert
horn í húsinu og hverja útúr-
byggingu. Vegna þessa er
vökukvöldið einnig kallað reyk-
elsiskvöld. Þá vakir kvenfólk-
ið og gætir eldsins, ljóss og yls
lífsins, að hann slokkni ekki.
Þegar búið er að bera um
reykelsið og flytja bænirnar,
hluta húsbóndi og húsfreyja
einskonar tertu, „Bogovica“,
sem í er fólginn pening-
ur úr gulli eða silfri. Úthlutar
hann fyrstu sneiðinni Maríu
mey, annari Jesú Kristi, þriðju
hinum heilaga Koleda, fjórðu
hinum heilaga Jóhanni og
þeim, sem eftir eru, fjölskyld-
unni, og segir um leið: Lifið í
hamingju og líf ykkar verði
ljúffengt eins og hunang og
margfaldist eins og býflugurn-
ar í býflugnabúinu. Hver tekur
sína sneið og þakkar og leitar
að fólgna peningnum. Ef hann
finnst ekki í neinni sneiðinni,
sem úthlutað hefir verið, þá
boðar það eitthvert óhapp, er
fyrir kemur á heimilinu. Að
þessu búnu sötra þeir allir lítið
glas af plómuvíni og eta brauð-

GLEÐILEG JÓL!
Matardeildin, Hafnarstrœti.
Matarbúðin, Laugaveg 42.
Kjötbúð Austurbæjar, Laugaveg 82.
Kjötbúð Sólvalla.
Kjötbúðin, Týsgötu 1.

GLEÐILEG JÓL!
Verslunim, 0. ElUngsen h.f.

GLEÐILEG JÓL!
Verslun Sig. Þ. Shjaldberg.
GLEÐILEGRA JÓLA
óskar öllum viðskiftaviuum sínum
H.f. Efnagerð Reykjavíkur.
V9L
GLEÐILEG JÓL!
Bókaverslun Sigfúsar Eymundsisonar

GLEÐILEG JÓL!
G. Helgason & Melsted h.f.
ysiyeiyeiuciyciyciyciyauauciuciyciuciuciuciucaLiciuciiLfc:-