Morgunblaðið - 22.01.1938, Blaðsíða 4

4
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 22. jan. 1938.
Minningarorð um frð Guðrúnu
Vel á minsl!
—-... Efflr Sncöíu-IIatla "
Hitaveitan er einstæð í öllum
heiminum. Útlendingar, sem
heyra getið um þessa fyrirhuguðu
framkvæmd, setja app stór augu.
Þeir eru í fijótu bragði afar van-
trúaðir á, að slíkt sje gerlegt,
enda hafa ekki slíkar hitaveitur
kotnist á í jarðhitalöndum, eins
og Japan og Italíu.
Hitaveitan litla frá Laugunum
hefir sannfært útlendjnga, sem
hafa kynt sjer málið, um, að hjer
sje um verufeika að ræða. En það
er skemtileg tilhugsun fyrir Reyk
víkinga, að verða fyrstir manna
til að nota jarðhita til upphitun-
ar í stórum stíl. Það er í fyrsta
sinn, sem íslendingar verða for-
göngumenn annara þjóða um stór-
feldar verklegar framfarir.
¥
tgerðarfyrirtæki rauðliða
liafa gengið á mestu t’rje-
fótum. Allir þekkja bæjarútgerð-
ina í Hafnarfirði og útgerð Finns
á ísafirði. En það er fleira en
þessi skipaútgerðarfyrirtæki, sem
gefa slæma raun.
Jónas Jónsson var gerður út af
sósíalistum 1916. Ilann Iiefir altaf
mótmælt þessu þangað til nú, að
hann reynir að slæðast eftir ó-
skilaatkvæðum frá Alþyðuflökkn-
um. En dómur sósíalista um ár-
angur þessarar útgerðar er þann-
ig: „Alt er betra en íhaldið og
Jónas“.
Hjeðinn var aftur á móti gerð-
ur út af Framsóknarmönnum.
Dómur „reiðaranna“ er sá, að
hann hafi verið harla giftulítill í
starfi sínu.
*
parnaður opinbers fjár, hefir
verið „leiðin, sem ekki má
nefna“ síðan núverandi stjórnar-
flokkar settust að völdum. Jafnvel
gætnustu menn þessara flokka,
eins og Jón Árnason, hafa lýst
því yfir, að þeir hafi ekki trú á
sparnaði.
Nú koma fulltrúar stjórnar-
flokkanna fyrir bæjarstjórnar-
kosningarnar, og þykjast ætla að
rjetta við fjárhag Reykjavíkur.
Þeir hafa með löggjafarstarfi sínu
orðið þess valdandi, að útgjöld
bæjarins hafa stóraukist, jafn-
framt því sem tekjustofnar
hans hafa stórminkað. Ef
Sjálfstæðismenn væru ekki við
völd, væri alt komið hjer í sömu
rústir og á ísafirði og Hafnarfirði.
*
að er von að bitlingahjörðin
í ,,utanbæjarflokknum“ s.jái
Þlóðugum augum eftir hverjum
eyri, sem fer til þurfamanna bæj-
arins. Ásamt sósíalistum hafa
Tímamenn stjórnað landinu svo,
að fleiri og fleiri hafa orðið að
leita á náðir þess opinbera um
framfæri sitt.
Hátekjumennirnir á Tímalistan-
mm láta engan dag líða svo, að
ekki sje talið eftir þurfamanna-
framfærið í bænum. Og nú eru
þeir jafnvel farnir að telja eftir
kosningarrjett fátæklinganna.
*
að er óhætt að fullyrða, að
mönnum um allan heim hef-
5r Ijett við þau tíðindi, að „hrein-
gerningunni‘‘ væri lokið í Rúss-
landi. Slíkur óhugnaður stendur
af frásögnunum um ógnaröldina
þar í landi, að heilbrigðir menn
fyllast viðbjóði við þau tíðindi.
Þessvegna Ijetti mönnum við
fregnina um, að Stalin ætlaði nú
að gefa sjer tóm til að þvo blóð-
ið af höndum sjer.
En dýrðin stóð ekki lengi. Mið-
stjórn Kommúnistaflokksins hefir
lýst því yfir, til að fyrirbyggja
allan misskilning,' að „hreingern-
ingunni“ sje alls ekki lokið. Stal-
in heimtar: Meira blóð !
.V.
Hjeðinn Valdimarsson hefir
látið Alþýðublaðið birta
heilmiklar bollaleggingar um. út-
komuna á síldarbræðslu Kveld-
iilfs síðastliðið ár. Fyrsta villan
í öllum þessum útreikningi er sú,
að Hjeðinn miðar alt við Finn og
síldarverksmiðjur ríkisins. Úr því
Finnur lætur ríkið tapa stórfje,
þá er óhugsandi annað en Kveld-
úlfur tapi líka. Þannig hugsar
Hjeðinn. En það er auðvitað ekk-
ert víst, að reikna þurfi með sams
konar tapi hjá Kveldúlfi og síld-
arverksmiðjum ríkisins.
*
að er sjerstaklega óviðfeldið,
að það skuli verai Hjeðinn
Valdimarsson, sem fer að breiða
sig svona yfir rekstur Kveldúlfs
Allir vita, að það er einmitt Hjeð-
inn, sem mesta ábyrgðina ber á
því, að Kveldúlfur fjekk ekki
leyfi til að reisa Iljaltevrarstöð-
ina fyr en í ótíma var komið og
besti sölutíminn liðinn lijá. Þeg-
ar Iljeðinn jafnframt útmálar
það tap, sem á Landsbankanum
lendi vegna þessara tafa, tekur
hann þessvegna á sig ábyrgðina
af því tapi, hvort sem það verð-
ur meira eða minna.
Loks ætti olíusalinn að vita, að
þótt síldarolía standi lágt í dag,
getur hún bækkað von bráðar.
Að minsta; kosti hafa viðskifta-
menn Hjeðins stundum fengið full
ar sannanir fyrir því, að olía get-
ur hækkað býsna snögglega!
*
jeðinn Valdimarsson slær því
föstu, að togarar Kveld-
úlfs hafi tapað 100 þús. krónum.
Annars hafai sósíalistar altaf gef-
ið í skyn, að tapið á togararekstr-
inum væri mjög orðum aukið, þeg
ar þeir hafa verið að skjóta sjer
undan því, að ]já útgerðinm
nókkurt liðsinni.
En sem sagt: Hjeðinn slær því
nú föstu, að tapið á hvern tog-
ara; sje 100 þús. Og hvaða álykt,-
un halda menn svo, að Hjeðinn
dragi af þessari útkomu? Jú, að
annaðhvort verði að stöðva skip-
in, eða kaupið að hækka!
Skýrsla byggingarfulltrúa Ak-
ureyrar yfir nýbyggingu húsa ár-
ið 1937 telur íbúðarhús 16, verk-
smiðjuhús 1, verkstæðishús 2 og
geymsluhús 1. — Ný hús að öllu
leyti eru alls 20. Endurbygð hús
vegna bruna 2 og stækkuð hú.3
samtals 9. Nýjar íbúðir í þessum
húsum eru 26. Áætlaður bygging-
arkostnaður er samtals um 500,-
000.00 krónur. (FU)
Frú Guðrún Einarsdóttir, ein
hin merkasta kona þessa bæj-
arfjelags, ljest að heimili sínu i
Hafnarfirði þann 6. þ. m. Hún var
fædd 1886 — því rúmlega fimtug.
Um tuttugu og fimm ár eru !ið-
in síðan jeg kyntist frú Guðrúrm
Einarsdóttur fyrst. Náin samvinna
hófst þó ekki þá, heldur nokkrum
árum síðar, en varð því meiri og
ánægjulegri sem lengur leið, er
mjer skildist hvílík afburða kona
hún var.
Ef jeg ætti að skilgreina þá
meginþætti í skapgerð Guðrúnar,
sem jeg varð fyrst var við, þá
væru það helst þessir: Hin glaða
lund, skír og sjálfstæð hugsun, og
einbeittur vilji. En allir þessir
þættir voru bornir uppi af bjartri
lífsskoðun. Engum manni, sem
kyntist henni nokkuð, gat dulist
glaðlyndi hennar. Hvar sem hún
fór, hvort hún var á heimili sínu,
í samkvæmi eða við erfið og þreyt-
andi störf, þá var glatt í kring-
um hana. Hvellur hlátur hennar
stökti á brott öllum lífsleiða, og
gerði störfin ljett, og samveru-
síundirnar ánægjulegar. — Jafn-
vel á sárustu sorgarstundum gat
Imn verið glöð.
Jeg minnist þess, er jeg og ann-
ar maður komum á heimili henn-
ar, á síðastliðnu sumri. Hún sat
við líkbörur dóttur sinnar — ynd-
islegrar stúlku tuttugu og þriggja
ára, sem var það síðasta af þrem-
ur börnum hennan — hin voru
áður dáin eitt í bernsku, og
sonur fyrir fimm árum, þá tuttugu
og eins árs, yndislegur piltur. —
Við sáum að hún hafði grátið, en
er hún reis úr sæti sínu há og
tíguleg, skein bros í gegnum tár-
in — tók hún okkur með sinni al-
kunnu alúð og gestrisni, eins og
ekkert væri.
Brátt kom það í ljós er maður
átti tal við Guðrúnu, hvað hugs-
unin var skír, og skoðunin sjálf-
stæð og ákveðin, hvað sem um var
rætt. Ilún fylgdi því jafnan er
hún taldi sanngjarnt og rjett, og
þoldi ekki að því væri misboðið
er henni var kært. Hún var skap-
festukona sem gat haldið fast á
sínum málstað, ef í odda skarst,
en ávalt með fullum drengskap.
Og jeg fullyrði að luin vildi ekki
gera öðrum annað en það, sem hún
hefði kosið sjálfri sjer til handa.
Hugsjónir átti frú Guðrúu
margar og fágrar, en hún ljet
sjer ekki nægja að eiga þær eins
og’ helga dóma, sem ekki mátti
snerta — nei, hún sparaði hvorki
tíma nje erfiði til að gera þær
að veruleika, og að þeim skap-
andi mætti í þjóðlífinu, sem þær
gátu frekast orðið.
Sagt er að móðir frú Guðrún-
ar hafi verið mjög trúuð og guð-
rækin kona, má því ætla, að hún
hafi sáð þeim fræjum í hjarta
dótturinnar þegar í bernsku.
Bendir alt líf og starf Guðrúnar
til þess, að þau fræ hafi náð að
festa rætur og bera ávöxt.
Það liggur í augum uppi, að
þau skapgerðareinkenni, sem hjer
hefir verið minst á, borin uppi
af öruggri trú á lífið og þroska-
möguleika mannssálarinnar þessa
heims og annars, hafi orðið hag-
nýt, þegar út í fjelagsmálabar-
áttuna kom. Þegar svo þar við
bætast frábærir foringja hæfileik-
ar.
Eins og fyr er getið átti frú
Guðrún margar hugsjónir og
fagrar. Ein af þeim ;— og sú, er
jeg ætla að henni hafi verið kær-
ust — var málefni kirkjunnar.
Guðrún Einarsdóttir.
En þar var hún sem annarsstað-
ar, sjálfstæð og heil. Hún fylti
þann flokk kirkjunnar manna,
sem telja varhugavert að kirkjan
sje of háð ríkisvaldinu, þar sem
löggjöfin gæti hvenær sem væri
skorið henni enn þrengri stakk
en orðið er og lamað svo starfs-
krafta hennar, að liún verði því
nær magnlaus.
Kirkjan, er í eðli sínu frjáls,
og á að vera það, sterk og vold-
ug sjálfstæð stofnun, óháð öllum
nema sínum eigin lögum. Þá —
og þá fyrst er kirkjan þess megn-
ug að verða það skapandi afl,
sem þjóðfjelaginu má verða til
ómetanlegrar blessunar. — Fyr-
ir þessa hugsjón virtist Guðrún
aldrei geta fært nógu m)*kla fórn.
Um 15 ára skeið hefir verið
starfandi kvenfjelag innan frí-
kirkjusafnaðarins. Fyrstu árin
veitti móðir Guðrúnar því for-
stöðu, en brátt þrutu kraftar henn
ar, og tók þá Guðrún við, og hafði
forustuna ætíð síðan.
Það mun algeiigást, þegar
kvenfjelög eru stofnuð, þá sje
það gert einhverju sjerstöku mál-
efni til framdráttar, oftast mana-
úðar- eða menningarmál. Þau mál
eru konum jafnan hugstæðust, —
eðli konunnar er að fórna. Nú er
það svo, að sálarlíf ltonnunnar er
með nokkuð öði-um hætti en
karla. Karlmönnum hættir fremur
við að lilusta á eina rödd, ef svo
mætti að orði kveða, — rödd skyn-
seminnar, en hjá konunum hljóma
tvær raddir í senn, rödd heilans
og rödd hjartans. Báðar eiga þær
jafnan rjett á sjer, og skamt
mundu menn komast, ef önnuv?
hljóðnaði. En hjer liggur vand-
inn, að taka tillit til beggja og
samræma, svo báðar fái notið sin.
En hjer, meðal annars, komu fram
hinir frábæru hæfileikar Guðrún-
ar. Sjálf átti hún funheitt hjarta
og gat vel skilið tilfinningar ann-
ara, og hún átti nóga greind til
að meta það, sem skynsamlegt
var. Þessvegna var stjórn henn-
ar svo ágæt sem hún var.
Hjer verður ekki rakið hið
mikla og óeigingjarna starf kven-
fjelagsins undir stfjórn Guðrún-
ar, en það er auðsætt, þar sem
saman fór sívakandi árvekni,
kvenlegur næmleiki og smekkvísi,
og stórbrotinn framsóknarhugur,
að öll starfsemi fjelagsins hafi
orðið fríkirkjusöfnuðinum til ó-
metanlegs gagns og blessunar.
Þegar Guðrún var að vinna fyr-
ir áhugamál sín, kom best fram
kjarkur hennar og áræði; fanst
mjer stundum, sem hún sæist
þar lítt fyrir. En brátt sást, að
svo var ekki, er það kom í Ijós,
hversu ráðholl og ráðsnjöll hún
var. Eitt dæmi af mörgum skal
nefnt.
Einarsdóttur
Nokkrir karlmenn höfðu bund-
ist samtökum um að koma í
framkvæmd sjerstölíu málefni, en
þar þurfti nokkurra átaka við.
Þegar hún hafði frjett um þetta,
sett sig inn í málið og brotið það
til mergjar — sá var jafnan hátt-
ur hennar — bauð hún aðstoð
sína og síns stóra fjelags. Sam-
]).vkt hafði verið að koma í fram-
kvæmd vissu atriði í þessu sam-
bandi, og var henni og mjer fal-
ið að sjá um undirbúning. Okk-
ur greindi nokkuð á um þetta,
en endaði þó svo, að hennar vilji
náði fram að ganga, — sem bet-
ur fór, því þetta hepnaðist betnr
en nokkur gat búist við. Slík var
Guðrún ávált.
Eitt af mestu áhugamálum Guð-
rúnar var bindindismálið. Sagt
er, að 7 ára gömul hafi hún geng-
ið í Góðtemplararegluna og starf-
áð þar ætíð síðan með sínum al-
kunna dugnaði. Síðastliðin 15 ái-
var hún gæslumaður unglinga-
siúkunnar „Kærleiksbandið“ hjer
í bænum. Je^ hygg að það sje
engin tilviljun að Guðrún valdist
í þetta starf. Málið er í eðli sínu
þannig, að hún, með sína björtu
lífsskoðun, gat ekki látið þann lið
uppeldismálanna sem hann væri
henni óviðkomandi. Henni var full
Ijóst, að hin uppvaxandi kynslóð-
eru þær meginstoðir, sem þjóð-
fjelagið hvílir á á hverjum tíma.
Og til ]>ess að geta bygt upp
traust og siðfágað þjóðfjelag,
þarf efniviðurinn að vera ófúinn.
Þess vegna varði hún kröftum
sínum og tíma, svo langt og vítt
sem hún náði, til að ala upp bind-
indissama. æsku.
Þegar lifið er yfir líf osr störf
frú Guðrúnar, sjest, að þau hafa
verið fórn og þjónusta fyrir fagr
ar hugsjónir, sem miða að því, og
þvi einu, að göfga og fegra mann
lífið. Er hægt að skila fegurra
cagsverki?
Guðrún var gift Þórarni Gunn-
arssyni, þau eignuðust þrjú börn
eins og fyr er sagt. Sambúð þeirra
var ávalt hin ástúðlegasta, og
heimili þeirra sönn fyrirmynd.
Minnist jeg með þakklæti og virð
ingu þeirra mörgu ánægjustunda,
er jeg átti á heimili þeirra. hjóna.
Guðm. Einarsson.
Skákmóti Hafnarfjarðar, hinu
ellefta í röðinni, er nýlokið. í
fyrsta flokki var teflt um skák-
meistaratitil Hafnarfjgrðar og
vann Sigurður T. Sigurðsson tit-
ilinn með 4% vinning. Næstur
honum varð Helgi Kristjánsson
með 4 vinninga. Guðmundur Þor-
láksson varð efstur í II. flokki
og hafði hann 4 vinninga. Næst-
ur honum varð Eggert ísaksson
með 3 vinninga. Taflfjelag Hafn-
arfjarðar sá um mótið eins og að
undanförnu. Keppendur voru 11.
Stjórn Taflfjelags Hafnarfjarðar
skipa nú: formaður Jón Krist-
jánsson, meðstjórnendur Sigurður
T. Sigurðsson og Guðmundur V.
Einarsson.
íslenska söngkonan ungfrú
Elsa Sigfúss hefir sungið inn á
nokkrar nýjar grammófónplötui*
og í tilefni af því skrifar .,Ber-
lingslte Tidende“ ákaflega lof-
samlega um söng hennar, og seg-
ir, að hún haldi áfram sigurför
sinni með liina óvenju fögru út-
varpsrödd sína. (FÚ).
Islensku málararnir Þorvaldur
Skúlason og Svavar Guðnason eru
í þann veginn að leggja af stað
í námsför til Parísar, þar sem
þeir ætla að dvelja um sinn. FÚ.