Morgunblaðið - 18.05.1938, Blaðsíða 5

Miðvikudagur 18. maí 1938.
j = jFftotgtœMafód “=
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk
Ritstjðrar: J6n Kjartanason og Vv.Ii.yv Stefkniavon (t6yr»n»r*iniir)
$ Augiysingar: Árni Óla.
Ritstjörn, augiynlngar of afrrelSala: Auaturatriett « — Slati 1600
Áskriftargjaid: kr. 1,00 6 mknuCl.
f lausasölu: 15 aura elntaklB — 11 aura aeeB i.eebök
FRAMSOKN OG hURFALINGARNIR
MENN fara að klóra sjer í
höfðinu og vita ekki al-
mennilega, hvaðan á þá stend-
ur veðrið. Er þetta Framsókn?
Er þetta „hin milda hönd“? Er
þetta samúðin með öllum þeim,
sem bágt .eiga? Er þetta hin
„göfuga lífsskoðun“ hinnar
„friðsamlegu þróunar“? Menn
eiga svo bágt með að koma
þessu saman. Að það skuli ein-
mitt vera Framsóknarmennirn-
ir, sem vilja endilega taka af
þurfalingunum þann rjett, sem
þeir eins og aðrir vildu veita
þeim fyrir örfáum árum.
En svona er það. Jón Árna-
son framkvæmdastjóri S. í. S.
og Guðbrandur Magnússon for-
stjóri Áfengisverslunarinnar
hafa báðir skrifað um það í
Tímadagblaðið, að svifta beri
þurfamenn kosningarjetti og
kjörgengi við bæja- og sveita-
stjórnarkosningar. Jón Árnason
er svo hrifinn af þessari frjáls-
legu tillögu, að hann heimtar
einkarjett á henni, gengur al-
veg fram hjá Guðbrandi, og
segir með þó nokkrum drýgind
um: „J.eg veit ekki til að aðrir
Framsóknarmenn hafi borið
fram þessa tillögu“.
En óþarft er að deila um
það, hvor þessara ágætu manna
hefir barist betur fyrir þessari
nýju mannúðarhugsjón. Jón
Árnason segist ekki vilja svifta
þurfalinga rjettindum, nema í
: sveitastjórnarmálum. Þeir eiga
að hafa fullan kosningarjett og
kjörgengi til Alþingis vegna
þess að þeir eru ekki þurfaling-
ar ríkisins. En Jón segir það
með öllu óverjandi, að þeir,
sem „þyggja sveitastyrk, hafi
kosningarjett og kjörgengi til
■ sveita- og bæjastjórna“.
Þessi hugsun er ljós, það sem
hún nær. En kærir Jón Árna-
son sig nokkuð um að hugsa
hana til enda? Þurfalingar bæj
: arfjelaganna mega ekki hafa
. áhrif á stjórn þeirra. En þeir
geta verið kjósendur til Al-
þingis eða alþingismenn. Þetta
telur Jón Árnason rjett og sann
- gjarnt. En treystir hann sjer til,
■ a,ð „færa hugsunina út“? Til
þess að vera sjálfum sjer sam-
kvæmur, ætti hann jafnframt
: að krefjast þess, að „þurfaling-
ar“ landsins yrðu sviftir kosn-
ingarjetti og kjörgengi til Al-
’ þingis, þótt ekkert væri því til
fyrirstöðu að þeir væru kjós-
endur, oddvitar eða borgarstjór
: ar í sveitum og kaupstöðum.
Hjer í blaðinu var í gær birt,
eftir öruggri heimild, skrá um
5 eða 6 bitlinga, sem einn og
sami stjórnargæðingurinn hef-
ir notið að undanförnu. Þessi
bitlingaskrá er ekki einsdæmi.
Allir vita að þótt Framsókn
hafi haft „ein laun fyrir eitt
starf“ á stefnuskrá sinni, þá
hefir flokkurinn hlaðið bitling
. á bitling ofan á dygga fylgi-
fiska sína. Á þennan hátt hefir
fjöldi þingmanna stjórnarflokk
anna orðið „þurfalingar lands-
ins“. Jón Árnason yrði að sætta
sig við að þessum mönnum yrði
rutt úr kviðnum, ef tillaga hans
yrði færð út í æsar.
En hvers vegna barðist Fram
sókn ekki gegn því, að þurfa-
lingar fengju nokkurntíma kosn
ingarjett? Það er ekki hægt að
koma fram neinum rökum fyr-
ir því, að þurfalingarnir hafi í
dag neitt minni skilyrði til íhlut
unar um opinber mál, en þeir
höfðu fyrir fáum árum. Hitt
vita allir menn, að með vax-
andi atvinnuleysi undanfarinna
ára hafa bæst í hóp þurfa-
manna margir þeir, sem aldrei
hefðu þurft að leita styrks, ef
atvinnulífið hefði verið með
eðlilegum hætti.
Þess vegna kemur það úr
hörðustu átt, þegar tillögur um
rjettindasvift.ingu koma frá
flokki, sem ekki á minni sök á
ófarnaði vinnandi manna en
Framsóknarflokkurinn.
Hinum ágætu Framsóknar-
mönnum virðist sjást yfir það,
að þurfalingarnir verða að fá
mat og klæð.i og húsnæði, alveg
eins, þótt þeir sjeu sviftir kosn-
ingarjetti og kjörgengi. Stefnan
verður að vera sú, að sparnað-
ar og hagsýni sje gætt við út-
hlutun framfærslustyrks. Ætti
Framsóknarflokkurinn að
styrkja Sjálfstæðismenn í
þeirri viðleitni. Svo geta Fram-
sóknarmenn karpað um það
innbyrðis, hv.er faðirinn sje að
hugmyndinni um rjettindasvift-
ing fátæklinganna.
KNATTSPYRNAN.
ulltrúar knattspyrnufje-
laganna hafa ekki getað
komið sjer saman um að byrja
samæfingar með úrvalsliði því,
sem á að keppa við Þjóðverj-
ana, sem hingað koma í lok
næsta mánaðar. Flestir telja
þetta illa farið að knattspyrnu
menn vorir skuli vera svo inn-
byrðis sundurþykkir, að þeir
skuli ekk.i geta sameinast um
mál, sem ætti að vera jafnmik-
ið áhugamál allra.
Tvö fjelög, K. R. og Víking-
ur, hafa frá byrjun verið því
fylgjandi að samæfingar úr-
valsliðs byrjuðu sem fyrst. Hin
tvö fjelögin, Fram og Valur,
eða fulltrúar þeirra í knatt-
spyrnuráði, hafa ekki viljað
samþykkja að samæfingar byrj
uðu. Hin síðarnefndu fjelög
hafa bæð.i erlenda þjálfara og
fulltrúar þeirra hafa haldið því
fram, að ef byrjað væri að æfa
bestu menn þeirra í úrvalsliði,
myndi fjelagskapplið bera við
það hnekki.
Umræðuefnið i dag:
Gerðardómurinn.
MORGUNBLAÐIÐ
50 ára
Gísli Guðmundsson kem-
ur inn. Það munar alt
af um hann, hvar sem hann
fer. Glaður o.e: reifur, mik-
ill að vallarsýn. Berserkur
með barnshjarta. Þannie: er
honum best lýst í þrem orð-
um. En hvernig- hann ann-
ars er útlits þarf jeg ekki
að útskýra fyrir lesendum
blaðsins hjer í bæ. Því allir,
sem komnir eru til vits og
ára, þekkja hann, þó ekki
væri nema frá því að heyra
hann synyja í kirkju á helg-
um og við jarðarfarir.
Hann hefir sune’ið yfir
Reykvíkinevim í 48 ár. En
það var ekki þessvegna, sem
fundum okkar bar saman.
Hann, á í dag- 50 ára starfs-
afmælý í bókbandsvinnu-
stofu ísafoldarprentsmiðju.
— Hversvegna fórst þú eigin-
lega í bókbandið? spyr jeg Gísla.
— Jeg vildi það aldrei, segir
hann. Pabbi var fátækur tómthús-
maður og jeg þnrfti einhversstað-
ar að vinna. Svo kom hann mjer
til Isafoldar-Björns. Þá var jeg
14 ára.
Faðir minn var duglegur. Hon-
um fjell aldrei verk úr hendi. En
mislingasumarið fór með efni
hans. Um vorið átti hann 1200
krónur inni hjá Brydeverslun,
og þá var hann að leggja kjöl að
sexæring. En það sumar voru bor-
in 4 lík út frá heimili hans. Þá
dó móðir mín, yngsta systir mín,
móðursystir mín og maður hennar.
Eftir það sumar var pabbi skuld-
ugur um annað eins og hann átti
áður.
Nágrannar pabba í Vesturbæn-
um sögðu við liann, að þetta væri
vitleysa af honum að ætla sjer að
koma upp 3 börnum án þess að
þiggja af sveit. En hann sagði,
að slíkt skyldi sig aldrei henda.
Börnin væru ekki ofgóð að vera
svöng annað kastið. Við fengum
lýsi og tólg’. Það gaf krafta —
bræðingurinn blessaður. Við sáum
aldrei smjör.
Þá var skömm að þiggja af
sveit. Nú er öldin önnur. Nú hall-
ar hinn lati sjer á hrygginn og
heimtar af bænum.
— Hvernig var svo bókbands-
vinnan í byrjun?
— Eins og jeg sagði áðan, jeg
vildi aldrei bókbindari vera. Jeg
vildi vei’a smiður, eða helst sjó-
maður, um það bað jeg föður
minn oft. Samt tók jeg sveins-
próf eftir 6 ár. Það var ekki
fyr, því fyrstu árin var jeg að
sýsla við svo margt annað á heim-
ili Björns, við heyskap, kúahirð-
ingu og svo var jeg fylgdarmað-
ur hans á ferðalögum. Jeg man
t. d. þegar Ölfusárbrúin var vígð.
Það var svipur yfir þeirri sam-
komu, ekki annar eins losarabrag-
ur og oft vill verða nú.
— Voru margir starfsbræður
þínir á vinnustofunni ?
— Þeir voru þar tveir útlærð-
ir þegar jeg kom, Þórarinn heit-
inn Þorláksson og Runólfur heit-
inn í Norðtungu. Þeir voru báðir
vænstu menn. En það var með
Þórarinn eins og mig. Honum
starfsafmæli
„Skemtilegast af öllu
er að vinna“ segir
Gisli Guðmundsson
Gísli Guðmundsson.
þótti sem hann væri ekki á rjettri
hillu. Hann var altaf við og við
að teikna, þegar hann hafði ekki
annað að gera.
Svo sagði hann við mig alt í
einu, að nú ætti jeg að gylla þessa
bók sem hann tók til. Og svo varð
jeg að gylla, eins og jeg hafði
sjeð hann gera.
— Datt þjer aldrei í hug að
legg'ja fyrir þig söng?
— Mikil ósköp. Jú jeg held það
nú. T. d. þegar varðskipið Heim-
dallur var hjer síðast, þá var jeg
kominn í lúðrasveit Helga Helga-
sonar.
— Ilvernig komstu þangað?
— Það var nú ekki öðruvísi en
jeg- var búinn að standa svo oft
og lengi fyrir utan lmsið hans í
Þingholtsstræti, kaldur og illa til
fara, að liann sá þann kost vænst-
an að bjóða mjer inn fyrir og láta
mig liafa einn lúðurinn.
Hljómsveitarstjórinn á varð-
skipinu Heimdalli hjet Abraham-
sen. Þeir Helgi Helgason og liann
komu sjer saman um að lialda
sameiginlega hljómleika í Iðnó.
Þá var Iðnó nýreist, Þar A-oru æf-
ingar haldnar. Hljóðfærin voru
geymd þar milli æfinga svo hver
þyrfti ekki að bera þau heim til
sín. Einn af hornaleikurnnum úr
Heimdalli átti að spila sólóna úr
Prestakór Mozarts. Jeg kom einu
sinni niður í Iðnó nokkru áður en
æfing- átti að byrja. Tók jeg mig
þá til og spilaði „sólóna“. Abra-
hamsen var kominn og hlustaði á
mig fyrir utan án þess jeg vissi
af. Þetta varð til þess að hann
liætti við að láta sinn mann spila
einleik þenna og fól mjer það.
Svo vel tókst þetta fyrir mjer á
hljómleikunum, að Einar Bene-
diktsson fór um það lofsamlegum
orðum í blaði sínu á eftir.
Eftir hljómleikana var haldin
veisla fyrir báða lúðraflokkana.
Þar lýsti Abrahamsen því yfir, að
hann skyldi koma mjer til náms
alt hvað liann gæti, ef jeg kæmi
til Hafnar. En jeg sagði eins og
var að jeg væri fatalaus og fá-
tækur og gæti ekki farið.
— Heyrðir þú svo aldrei neitt
frá Abrahamsen?
— Ekki get jeg talið það. Jeg
frjetti að vísu lijá sonum Magn-
úsar landshöfðingja, er hittu hann
í Höfn, að hann hefði aldrei hitt
hjá nokkrum manni aðra eins
„miisik' ‘-gáfu og „Guðmundsson“
í Reykjavík.
En jeg segi bara: Guði sje lof
fyrir það, að jeg komst ekki áfram
á þeirri braut. Því mjer hefði
kannske orðið hált á því.
— ?
— Jeg meina vínið. Þú skilur.
Það liefði máske orðið of mikið.
Síðau jeg fór að vitkast hefi
jeg alla tíð fyrst og fremst hugs-
að um að vinna mitt verk vel, og
A'era ekki síðri en aðrir. Verk mín
eru nú lijá kónginum í Kaup-
mannahöfn og páfannm í Róm.
Það var Meulenberg biskup, sem
bað mig að binda bók fyrir páf-
ann.
—- Hvernig var að vinna hjá
Birni Jónssyni?
— Hann var sem minn fóstur-
faðir. Stjórnsamur var hann, vel-
viljaður og hreinhjartaður. Hann
sagði einu sinni við mig: „Gísli
minn. Reyndu eftir fremsta megni
að halda þjer frá víninu". Þú get-
ur verið viss um, að jeg hafði ekki
lyst á eftirmiðdagsbrennivíninu'
þann daginn.
Einu sinni var lítið að gera hjá
honum. Þá stakk liann upp á því
að jeg stöfnaði sjálfstæða bók-
bandsstofu. Hann bauðst til að
ganga í ábyrgð fyrir mig fyrir
verkfærunum. Og hann hafði orð-
að það við Morten Hansen að
vera hinn ábyrgðarmaðurinn. En
mjer var ómögulegt að hugsa til
þess að fara að halda reikninga
og skrifa hjá mönnum, og kann-
ske þurfa að rukka kunningja
mína, v
Það eru ekki peningarnir, sem
jeg hefi átt að fagna í lífinu, held-
ur lífsgleði og góð lieilsa. Jeg hefi
átt því láni að fagna að vera ald-
rei latur. Því skemtilegast af öllu
er að vinna. V. St.
Fjelag ungra Sjálfstæðismanna,
Heimdallur, heldur fund í Varð-
arhúsinu kl. 8% e. h. Fundarefni
er: 1. Atvinnuhorfur ungra manna,
framsögumaður Bárður Daníelsson
frá Kirkjubóli. 2. Afstaða skóla-
fólks td stjórnmálanna, framsögu-
maður Guðmundur Bl. Guðmunds-
son og 3. Sambandsþing ungra
Sjálfstæðismanna á komanda
sumri, framsögumaður Kristján
Guðlaugssori ritstjóri, forseti S. U.
S. Líklega verður þetta síðasti
fundurinn sem haldinn verður í
bráð, þar sem sumarstarfsemi er
nú að hefjast. Er þess vænst að
fjelagar fjölmenni.