Morgunblaðið - 04.08.1938, Blaðsíða 5

Fimtudagur 4. ágúst 1938.
MORGUNBLAÐIÐ
5
--------- JiotgmsMaMð------------------------------
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjórar: Jðn Kjartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrgiSarmatSur).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjðrn, auglýsingar og afgreiSSsla: Austurstræti 8. — Slmi 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánuiSi.
í lausasölu: 15 aura eintakiS — 25 aura metS Lesbök. f
Verstu giæpmannaflokk
ar New York yfirunnir
FORMAÐUR FRAMSÓKNAR
LÝSIR LÁNTRAUSTINU
Tímadag'blaðið hefir undan-
farið látið sjer einkar tíð-
rætt um umhyggju 3ína fyrir
fjarverandi mönnum. Fyrir
skemstu rauk það upp á rit-
■stjóra Morgunblaðsins fyrir
þann fáheyrða ,,ódrengsk'ap“,
að ráðast á Eystein Jónsson,
eftir að hann væri kominn á
■stað til útlanda. Samræmið hjá
J>eim vísu og drengilegu mönn-
um, sem að biaði þessu standa
var nú raunar ekki meira en
jþað, að í sömu mund rjeðist
það daglega mjög ákaft á Pjet-
ur Halldórsson borgarstjóra,
þótt staddur væri erlendis. Að
ógleymdu því, að bæði fyr og
;síðar og sömu dagana, hafði
það ýmsa framliðna menn úr
Sjálfstæðisflokknum milli tann-
.anna.
Þó eru þessi víxlspor, sem
hjer hafa verið nefnd, hreinasti
hjegómi hjá því, að blaðið
notar sjer fjarveru húsbóndans,
■sjálfs formanns flokksins, skap-
ara hans og helsta talsmanns
frá öndverðu, til þess að ó-
merkja þau ummæli, sem þetta
blað sjálft hefir flutt eftir hon-
um, alveg athugasemdalaust.
Hinn 20 apríl síðastliðinn skrif-
ar Jónas Jónsson í Tímadag-
hlaðið um fjárhagsástandið
hjer á landi í sambandi við
lántökur erlendis. Hann segir
þar, að aðal-lánardrottnum
okkar, Bretum, muni vera
fullkunnugt, hvernig til hagi
í atvinnulífi okkar og fjármál-
um. Honum finst það ekkert
merkilegt, þótt ensk stjórnar-
völd sjeu, að fenginni þeirri
vitneskju, ófús á að lána hingað
meira f j e.
Ályktarroð Jónasar Jónsson-
ar í þessari umræddu grein,
sem birtist í Tímadagblaðinu
20 apríl síðastliðinn, eru þessi:
„Neitun stjómarvaldanna þýðir
ekki annað en það, að þeim
þykir ekki örugt að lána hing-
að meira fje en komið er, að
óbreyttum kringumstseðum“. —
(Leturbr. hjer).
1 sambandi við skrif Tíma-
dagblaðsins þessa dagana, er
vert að minnast þess, að þessi
grein formanns Framsóknar-
flokksins birtist aðeins örfáum
•dögum áður en ríkisstjórnin
lagði fyrir Alþingi frumvarp um
12 miljón króna lántökuheim-
ild erlendis. Og í öðru lagi er
vert að festa það í huga, að
Jónas Jónsson varð fyrstur
manna til að kveða upp úr um
það, að lánstraustið væri þrot-
ið, vegna þess að lánardrotnum
litist svo á ástandið hjer, að
ríkinu væri ekki trúandi fyrir
meira lánsfje eins og sakir
stæðu. ,
Nú heldur Tímadagblaðið því
fram að stjórnarandstæðingar
hafi í frammi hið mesta ábyrgð-
arleysi, eð'a jafnvel fullkomin
landráð, þegar þeir benda á
alveg hið sama og Jónas Jóns-
son gerir í hinum tilfærðu um-
mælum hjer að framan. Og
Tímadagblaðið er ekki í vafa
um það tvent, að Sjálfstæðis-
menn lýsi fjárhagsástandinu
eins og þeir gera, til þess að
spilla fyrir lánstraustinu og að
hinir útlendu lánveitendur láti
þessi „óþjóðhol!u“ skrif Sjálf-
stæðismanna algerlega stjórna
gerðum sínum.
Til þess 'að skýra hve mikil
heimska er hjer á ferðinni, má
taka dæmi: Erlendur lánar-
drottinn á hjer fje hjá einstöku
firma. Keppinautar þessa firma
segja honum að fjárhagur þess
sje slæmur. Mundi hann leggja
meira upp úr þessari umsögn
keppinautanna en yflrlýsingu
skuldunauts sjálfs um að fjár-
hagurinn sje eins og keppinaut-
arnir hafa lýst honum?
Jónas Jónsson er formaður
þess stjórnmálaflokks, sem
einn fer með völdin á Islandi.
Vill Tímadagblaðið halda því
fram, að formaður flokksins,
hafi af ásettu ráði verið að
spilla fyrir lánstrausti landsins
með umræddri grein? Og hvers
vegna birtir þá Tímadagblaðið
sjálft greinina, sem til þess ætti
að vera rituð, að spilla láns-
trausti landsins? .
Tímadagblaðið er hjer
komið í augljósa sjálfheldu. —
Annað hvort verður það að lýsa
orð Jónasar IJónssonar dauð og
ómerk. Eða þá, að það verður
að ómerkja sín eigin ummæli
um þá, sem lýst hafa fjárhagn-
um á sama hátt og Jónas Jóns-
son.
Auðvitað gerir Tímadagblað-
ið hvorugt. Enda mundi það
Iitlu máli skifta fyrir lánstraust
landsins. Því lánstraust lands-
ins fer eftir því, hvernig fjár-
hagsástandið er, ekki eftir því
hvernig því er Iýst. Heiðarlegur
skuldunautur segir satt til um
hagi sína. Það hafa Sjálfstæð-
ismenn gjert og í þessu máli
hefir formaður Framsóknar val-
ið sömu leið. En ekki verður
það talið til hollustu, að Tíma-
dagblaðið notar fjarveru Jónas-
ar Jónssonar til þess að gera
hann að ábyrgðarlausum og ó-
þjóðhollum manni í augum les-
anda sinna — fyrir að segja
satt til um lánstraust landsins!
Umræðuefnið í dag:
Hin mikla síldveiði.
Eimskip. Gullfoss er í Reykja-
vík. Goðafoss er væntanlegur að
vestan og norðan snemma í dag.
Brúarfoss fór frá Grimsby í gær
kvöldi, áleiðis til Kaupmanna-
hafnar. Dettifoss er á leið til Hull
frá Hamborg. Lagarfoss kom til
Kaupmannahafnar í gærmorgun.
Selfoss er í London.
V/firvöldin í Bandaríkjum
^ Norður-Ameríku eiga í
stöðugum ófriði við glæpa-
manna flokka, sem hafa ó-
trúlega mikil völd í landinu
ennþá. Hin síðari ár hefir
yfirvöldunum tekist að út-
rýma verstu bófafjelögunum
og glæpaflokkunum. En þó er
ennþá ærið starf fyrir hönd-
um þar til glæpamönnum
verður útrýmt með öllu.
Hjer í þessari grein verður að-
allega rætt um þau glæpafjelög
sem nefnd eru „racketeer“ og
þann mann, Thomas Edmund
Dewey, sem manna best hefir
gengið fram í því að útrýma
glæpamannaflokkum og koma
glæpamannaforingjunum undir
manna hendur.
★
„Raeketeering1 ‘ er tiltölulega
nýtt afbrot, sem ekki þektist fyr
en um og eftir 1920. „Raeketeer-
ing“ er þannig framkvæmd, að
menn eru neyddir til að greiða fje
til þess að fá að vera í friði fyrir
glæpamönnum og um leið og þeir
láta undan hótunum bófanna eru
þeir undir „vernd“ bófaflokksins.
Bófarnir velja ávalt fórnardýr
sín meðal heiðvirðra borgara, sem
reki iðnfyrirtæki, byggingariðn,
veitinghús o. s. frv.
Neiti sá, sem fyrir hótuninni
hefir orðið, að greiða má hann
ganga að því vísu að fyrirtæki
hans verði gert gjaldþrota — og
þykir oft gott að sleppa með það.
Venjulega fer „raeketeeringin"
fram með þeim hætti, að forstjóri
eða eigandi fyrirtækis fær heim-
sókn af velklæddum og kurteisum
manni, sem býður honum að ganga
í fjelagsskap sem verndi fjelaga
sína gegn „racketeering' ‘-bófum.
Ef maðurinn gengur að því verð-
ur hann að greiða stóra fjárupp-
hæð og síðan árlegt tillag, sem
fer eftir því hve fyrirtækið geng-
ur vel og gefur mikið af sjer.
Smám saman hækka fjárframlög-
in til bófaflokksins þangað til þau
eru orðin svo há að fyrirtækið
fær ekki risið undir þeim hærri.
Bófarnir sjá altaf til þess að taka
ekki svo há „gjöld® að fyrirtækið
beri þau ekki Sjerstaklega þykj-
ast bófarnir vel settir ef þeir vita
um að fyrirtækið’ hefir svikið í
tollum eða sköttum. Þegar svo
stendur á komast fyrirtækin aldrei
úr klóm bófanna.
Neiti nú einhver að greiða bófa-
fjelögunum skatt, er úti um hann
og fyrirtækið. Ef til vill fær hann
nokkurra daga frest og aðvörun
um, að sjálfsagt sje það best fyrir
hann að ganga í „fjelagsskapinn".
Þegar það ekki dugir má hann
búast við ef tirfarandi: Verka-
menn hans gera verkfall, vjelar
eru eyðilagðar, einnig vörubirgðir
hans og hráefni. Sendingar frá og
til fyrirtækisins eru stöðvaðar eða
þær eru sendar í alt annan stað
en þær áttu að -fara. Veitingahús-
eigandinn má búast við að rúður
sjeu brotnar í veitingahúsi hans,
matföng og drykkir skemdir með
eitri, þannig að viðskiftavinirnir
Thomas Edmund Dewey, lögfræðingur-
inn ungi, sem tekist hefir að vinna
bug á mesta ðrhraki stórborgarinaar
verða veikir, eða argasti skríll
fyllir veitingasalina dag eftir dag
svo engum ærlegum manni er þar
líft.
Við og við kemur það fyrir, að
þeir sem ekki láta undan bófa-
flokkunum eru myrtir á hinn ægi-
legasta hátt. Þetta gera bófarnir
til að skapa fordæmi og sýna að
ekki þýðir annað en láta að vilja
þeirra.
★
Fjárhæðir sem bófaflokkar
neyddu út úr heiðarlegu fólki með
þeim hætti sem að framan greinir
ííámu tugum miljón dollara ár-
lega í New York-borg einni. Fjár-
hæðir þessar voru miklu meiri en
sem töpuðust við innbrot og þjófn-
aði. Tilraunir þær sem gerðar voru
af því opinbera til að stöðva þessa
glæpastarfsemi, komu sjaldan að
gagni vegna þess að „racketeer“-
bófarnir áttu vísan stuðning á-
hrifamikilla stjórnmálamanna, lög-
reglumanna og dómara.
★
Loks í marsmánuði 1935 ákváðu
meðlimir „grand-kviðdómsins“ (á
kæruyfirvöldin), að láta til skar-
ar skríða, gegn þessum ófögnuði
þjóðfjelagsins.
Reiði kvikdómsins var vakin af
hinum sífeldu klögumálum, sem
honum bárust frá fórnardýrunum,
sem höfðu lent í klóm „raeketeer“-
glæpaflokkanna og er þeim tókst
ekki að fá hinn opinbera ákær-
anda, William C. Dodge, til þess
að taka málið fyrir, tóku lcvið-
dómendurnir sjálfir málið í sínar
hendur. Þeir byrjuðu með því að
vinna almenningsálitið á sitt band
og blöðin studdu kviðdóminn. Þeg-
ar kviðdómendurnir urðu þess
varir að hinn opinberi ákærandi
vann gegn þeim ljóst og leynt á-
kváðu þeir að fara beint til fylk-
isstjórans, Lemanns, og krefjast
þess að sjerstakur opinber ákær-
andi yrðið skipaður til að vinna í
,racketeering‘ ‘-málunum. Fylkis-
stjórinn varð við kröfum kvið-
dómsins og bauð ungum lögfræð-
ingi, Thomas Edmund Dewey,
stöðuna. Dewey rak velþekta og
virta lög#æðiskrifstofu, sem hann
vildi í fyrstu ekki yfirgefa. En
hatur hans á „raeketeer“-glæpa-
flokkunum var rótgróið og hann
stóðst ekki freistinguna og tók við
stöðunni.
★
Dewey vissi frá upphafi að hon-
um var ekki ætlað að veiða nein
hornsíli — smáþjófa, falsspilara,
lögregluþjóna sem ljetu múta sjer
eða þessháttar — heldur voru það
villidýr sem hann átti í höggi við,
sjálfir foringjarnir.
Hann byrjaði með því að ráða
til sín fólk, sem hann vissi að
hægt var að treysta og sem hafði
sjerstak hæfileika til að ráða fram
úr þeim vandamálum, sem fyrir
lágu. Hann valdi 1 alt 15 aðstoðar
menn og einn kvenmann. Alt þetta
fólk hafði lögfræðilega mentun.
Því næst var um að gera að fá
æðstu menn ríkisins í lið með sjer.
Borgarstjórinn, La Guardia, og
Valentine lögreglustjóri Ijetu hann
fá til umráða heila deild af leyni-
lögreglumönnum, „sem voru of
ungir til að láta múta sjer eða gef-
ast upp“. Tammany-hringnum
tókst heldur ekki að koma í veg
fyrir fjárveitingu til Dewey’s og
hjálparmanna lians, sem nam
280.000 dollurum árlega.
í þriðja lagi varð Dewey að
tryggja sjer heiðarlega dómara til
þess að stjórna undirbúningsrann-
sóknum í þeim málum, sem hann
tók fyrir. Honum tókst það prýði-
lega, þar sem hann fekk hæsta-
rjettardómarana P. J. Cook og
Fred. Pesora.
Loks varð hann að fá skrifstof-
ur við sitt hæfi. Skrifstofur hans
gátu ekki verið í hinum opinberu
byggingum, þar sem njósnarar
gátu leynst á hverju strái. Dewey
leigði sjer þess vegna skrifstofu-
húsnæði á 15. hæð í Woolworth
Building, þar sem hann hafði
einkalyftu, veggirnir einangraðir
gegn hljóði og riiður allar mattar.
Síminn var svo úr garði gerður að
ekki var hægt að lilusta á samtöl.
★
Einn af verstu erfiðleikunum á
vegi hans var að fá vitni. Enginn
þorði að vitna gegn glæpaflokk-
unum. Sömu hótanirnir, sem gerðu
það að verkum að menn greiddu
glæpaflokkunum skatt, voru not-
aðar gegn þeim, sem báru vitni í
þessum málum.
Dewey byrjaði á því að senda
út orðsendingu gegn um útvarpið
'og þar sem hann lofaði þeim sem
orðið höfðu fyrir barðinu á glæpa
mönnunum, fullri vernd. En eng-
fcm gaf sig frarn. Margir voru
hræddir við, að yfirvöldin myndu
krefjast að þeir legðu fram bækur
sínar og heimta skýringu á út-
gjöldum sem þeir vildu halda leynd
um. Stundum tókst Dewey að sann
færa menn með því að tala rólega
við þá, en stundum varð liann að
grípa til hótananna, þar sem hann
hótaði að draga menn til ábyrgðar
fyrir skattsvik, eða lítilsvirðingu
fyrir rjettinum, er þeir neituðu að
svara. Besta sönnun þess að „rack-
eteer“-glæpamenirnir óttuðust De-
wey er það, að ekki eitt einasta
vitni hefir orðið fyrir liefnd glæpa
FRAMHALD Á 6. SÍÐU.