Morgunblaðið - 04.08.1938, Blaðsíða 6

MORGUNBLAÐIÐ
Fimtudagur 4. ágúst 1938,
(9
&
ÚI\ DAGIíEGA LrÍBINU
~e>
e>
íslenska kvenþjóðin verður aö ráða
það við sig, hvort hún ætlar alveg að
yfirgefa peysnfötin og annan þjóðleg-
an klæðnað, eða ekki. Helst er útlit
fyrir að sú sje meiningin. A. m. k. hjer
í höfuðstaðnum. Peysufötin eru talin
óhentug og þxmglamaleg fyrir þær, sem
í þeim ganga. En það er jeg alveg viss
um, að mörg kona, sem er á ljettasta
skeiði, myndi hugsa sig vel um, áður en
hún forsmáði þjóðbúninginn, ef hún
vissi hve peysan eða upphluturinn fara
henni vel.
Sumt íslenskt kvenfólk er þannig,
að þegar það fer í hinn „útlenda bún-
ing“, sem kallað er, þá er bókstaflega
eins og það missi af sjer þann höfð-
ingssvip og virðuleik, sem er mesta
prýði íslenskra kvenna. Það er blátt á-
fram eins og þær tíni sjálfum sjer, all-
ur glæsileiki og höfðingsskapur þeirra
sje rokinn út í veður og vind.
Allir þekkja glögg dæmi þessa. En
hvemig þetta getur átt sjer stað, hver
er fullnægjandi skýring á hinum mikla
mismun. Það er annað mál.
★
Farþegi, sem hingað kom með
,,Kungsholm“ frá Ameríku um daginn.
hefir sagt mjer frá því, að fararstjóri
eða leiðbeinandi skemtiferðafólksins á
skipinu hafi haldið „fræðandi“ fyrir-
lestur um Island. Þessi fararsttjóri hef-
if oft verið hjer áður. En ekki var
þekkingin á högum okkar Islendinga
meiri en það, að hann sagði, að aðal-
útflutningsvörur okkar væru landbún-
aðarafurðir, þar á meðal og ekki síst
fjallagrös.
Kóna ein jhjer í hænum, sem ekki
lætur nafns síns getið, hefir beðið blað-
ið að koma þeim tilmælum til bakara
bæjarins, að þeir tækju upp þann sið
að baka brauð úr „hýðishveiti". Segir
hún að nokkrar nágrannakonur hennar
; ,eu famar að baka þessi brauð
heimahúsum, vegna þess að þær fái
ekki brauðin í bakaríum. Þær vilji ekki
annað hveitibrauð, enda sje það bragð
betra, en brauð úr hýðislausu hvejti —
og hollara.
★
Jeg var hjer um daginn að minnast
á trjágróðurinn í görðunum hjema í
Reykjavík. Um hann og hirðing hans
og smekk fólks á slíkum efnum má
margt segja.
Eitt af því, sem menn reka augun í
er það, hve margir hugsa auðsjáanlega
um að fá sem hæstar trjáplöntur í
garða sína, eins og trjen sju þeim mun
fallegri sem þau em hæn-i. En þetta
er hinn mesti misskilningur.
Hæð trjánna þarf að vera í rjettu
samræmi við laufkrónur þeirra og
greinastóð. Há rengluleg trje, með of-
urlitlum laufguðum brúsk í toppinum
eru aldrei falleg, ef þau standa ein sjer
eða með allmiklu millibili, og verða
aldrei falleg. Því trje, sem þannig eru,
þegar þau eni gróðursett, þrífast ldrei
í þeirri skakviðrasömu veðráttu, sem er
hjer í Reykjavík.
Affarasælast er fyrir menn, að fá sjer
litlar trjáplöntur til gróðursetningar.
Og hafa þær svo margar, að einungis
þær, sem best dafna verði látnar lifa.
En alt smælki og úrhrak megi fai-a
sína leið, og garðurinn hafi samt nægi-
legan trjágróður eftir.
★
Aðkomumaður, sem hjer var nýlega
og kom auga á Þjóðleikhúsið, spurði
hvaða bygging þetta væri. Aður en
hann fjekk það upplýst kvaðst hann
hafa haldið að það væri sambygð gas-
stöð og bálstofa.
*
Jeg er að velta því fyrir mjer; hvort
maður geti fengið blöðrur á tunguna
af því að sleikja sólskinið.
MiURmmSSÍffiTOí
Fjatnr Mafztisson
Etnutr B. GnBmtmdsnon
Gnðlanfnr Þorláksson
Rímar 3602, 3202, 2002.
Avstnrstratl 7.
Skrifstofutími kl. 10—12 og 1—6.

Baráttan við glæpamenn
New York-borgar.
Minningarorð um
Sigríði Guðmundsdóttur
FRAMH. AF FIMTU SÍÐU.
mannauna. í þessu sambandi má
geta þess, að samkvæmt skýrslu
New York Prison Association 1937,
hafa verið samþykt lög þess efnis,
að vitni þurfi ekki að segja til
nafns síns þegar hætta er á að þau
verði fyrir hefnd glæpamanna.
★
Fyrsti glæpamannaflokkurinn,
sem Dewey tókst að éyðileggja, vár
„The loan Shark raeket“ (okpr
lána-flokkurinn): Iílóðsugur í
mannsmynd, lánuðu fólki sem .yar
í vandræðum, peninga gegn okur-
vöxtum. Þeit' sem eiuu sinni vofu
komnir í klær þessa glæpaflokks
sluppu sjaldan þaðan aftUr.-;Okr-
ararnir sáu til þess, að menn sukku
æ dýpra og dýpra í skuldáfeninU
og dæmi eru til að okrararnir reikn
uðu sjer alt að 1040 prósent í
vexti! Árstekjur þessa eina glæpa
' f'i \ ’
flokks voru áætlaðar 10 miljonir
dollara. Samkvæmt lögum New
Yorks-ríkis er okur „misdemean-
or“ (þ. e. minniháttar glæpur),
safnaði Dewey mörgum málum
greni hans í Ilot Spring Arkans-
as og sannaði á hann 90 sið-
ferðisbrot. Áðstbðármenn Luciano ’s
ýorú; dæmdir í alt að 7% árs
fangelsi en hann sjálfur í 30—50
áúa fan^elsi (óákveðin hegning).
★
i Með þessu hafði Dewey slegið
því föstu að hægt var að útrýma
-glæpaflokkunum. Síðan hann tók
við embætti sínu hefir hann á
kært 52 „raeketeer“-glæpaflokka
og 52 hafa hlotið hegningu, Dewey
gætir þess ávalt að hafa sannanir
í höndum og hefir enn ekki tapað
neinu máli.
★
í Fleiri sögur mætti segja um
hinn unga, efnilega lögfræðing,
Thomas Edmund Deweý, í starfi
hans við að útrýma hinu ógeðs-
lega úrhraki þjóðfjelags síns. Eins
og nærri má : géta, hefir hann
íeignast marga óviiíl og þó fleiri
ivini. Allar líkur benda til þess
að Dewey verði stilt upp sem
fylkisstjóraefni í New York-ríki
í kosningum, sem fram eiga að
fara í haust, og verði svo, er hon
I
gegn hverjum einstökum1 í ökur-
glæpaf jelaginu áður en hann dróg ^um talinn sigurinn vís.
þá fyrir lög og dóm. Vitnin stóðu'
í röðum í rjettarsalnum og állír
hinir ákærðu, 28 talsins, vofú
dæmdir til fangelsisvistar, alt að
árum. '
Rannsóknir þær, sem Dewey ljet
gera til að útrýma „racktper“-
glæpafjelögunum leiddu í ljós að
öll vændiskvennahús New York
borgar höfðu lotið einni yfirstjórn
síðan 1933. í eltingarleik sínum við
foringja þessa ógeðslega fjelags
skapar, gerði Dewey uppgötvun
sem leiddi til stærsta sigurs hans
í bardaganum við glæpamenn New
York-borgar.
Eftir að Arthur Flegenheimer
(Dutch Schultz) hafði verið myrt-
ur á drykkjukrá í Newark í nóy-
ember 1935, varð eftirmaður hans
New Yorks rackteer nr. 1“. Hann
hjet Charles (,,Lucky“) Luciano,
uggalegur og illur náungi. Að-
stoðarmenn Dewey’s voru þess full
vissir að hann væri aðalmaðurinn
í fjelagsskap þeim, sem rak vænd-
iskvennahús borgarinnar og fje-
agsskapar, sem verslaði með eit-
urnautnalyf. Bæði þessi fjelög
teygðu arma sína um öll Banda-
ríkin. „Boss“ Luciano hafði lært
af reynslu A1 Capone og AVáxey
Gordon og gætti þess vel að svíkjá
ekki skatt. (Þeir voru báðir dæmd
ir fyrir skattsvik). Luciano greiddi
skatta sína reglulega og gætti þess
vel að láta ekki finna högg-
stað á glæpaferli sínum. Jafnvel
hið fræga gistihús Waldorf Astoria
leigði honum eina af sínum bestu
íbúðum. Aðstoðarmenn Dewey’s
gátu ekki fundið nægar sannanir
fyrir því að Luciano stæði í sam-
bandi við glæpafjelögin. Það má
3ví geta nærri að Dewey varð á-
nægður er vændiskvennahússtjór-
ar komu til hans og fullvissuðu
hann um að Luciano væri engiiui
annar en foringi glæpafjelags þess
sem rak vændískvennahúsin í New
York og sem flestir þektu einung-
is undir nafninu „The boss“ (for-
inginn). Dewey náði Luciano í,
25000vinnukonur
atvinnulausar!
London í gær. FÚ
Frá Austurríki berast fregn-
ir um það, að öllum vinnu-
konum í Austurríki undir 45
ára, sem eru af arískum upp-
runa og starfi hjá Gyðingum,
hafi verið skipað að segja upp
vistum sínum.
Er hjer um 25.000 stúlkur
að ræða og talið vonlítið að
hægt verði að útvega þe'm öll-
um atvinnu þegar. Sumar þeirra
hafa verið fluttar til Þýskaiands
án þess þeim hafi verið tilkynt
um ákvörðunarstað sinni.
„Onlllðss*1
fer á föstudagskvöld, 5. ágúst kl.
10 til Breiðafjarðar og Vestfjarða.
Farseðlar óskast sóttir í dag.
Skipið fer 12. ágúst til Leith og
Kaupmannahafnar.
sj8§®®mí@®§m
fer á laugardagskvöld, 6. ágúst
um Vestmannaeyjar til Leith og
Kaupmannahafnar.
Farseðlar óskast sóttir á föstu-
dag.
Kerrupokar,
með skinni og: skinnlausir,
ávalt fyrirligffiandi.
Magni h.f.
Þinerholtsstr. 23. Sími 2088. '
dag verður til moldar borin
frú Sigríður Guðmundsdóttir
frá Læk í Ölfusi.
Hún var fædd að Grímslæk í
Ölfusi 27. júlí 1870. Foreldrar
hennar voru þau hjónin Helga
Pálsdóttir, Jónssonar frá Brúna-
stöðum í Flóa og Guðmundur Eyj-
ólfsson. Sigríður ólst upp frá for-
eldrum sínum meðan þau lifðu
bæði, en föður sinn misti hún, þeg-
ar hún var 7 ára. Hjelt móðir
hennar þá áfram búi, en giftist
síðar Þorleifi Grímssyni frá Nesja-
völlum í Grafningi, hinum ágæt-
asta manni. Var móðir Sigríðar
hin mesta dugnaðarkona, fróð og
greind og mjög vel látin af öllum
þeim, sem þektu hana. Mintist Sig-
r'íður ætíð móður sinnar með mestu
hlýju og virðingu. ■ Föður sinn
mundi hún lítið, því að hún var
svo ung, þegar hann dó.
Tvítug að aldri giftist Sigríður
eftirlifandi manni sínum, Jóni
Símonarsyni frá Hraunahjáleigu í
Ölfusi. Byrjuðu þau búskap að
Bakka í Ölfusi og bjuggu þar í
8 ár. Þaðan fóru þau að Tungu í
Grafningi og bjuggu þar í 2 ár, en
fluttu síðan að Læk í Ölfusi og
bjuggu þar í 18 ár, og voru þau
síðan löngum kend við þann bæ.
En til Reykjavíkur fluttu þau
1919 og bjuggiu þar síðan.
Þau Sigríður og Jón eignuðust
16 börn, 4 þeirra dóu ung, 3 upp-
komin, en 9 eru á lífi. Er það
mikið og erfitt verk að koma upp
svo stórum barnahóp, en með
dugnaði og sjálfsafneitun leystu
þau það starf prýðilega af hendi.
Frú Sigríður var góð kona og
umhyggjusöm móðir, sem var vak-
in og sofin í því að hugsa um vel-
ferð barna sinna. Hún var ein ; f
þeim konum, sem neyttu allrar
orku sinnar í þágu heimilisins, til
þess að annast uppeldi barna
sinna. Hún var trúuð kona, og
mun trú hennar oft hafa fleytt
henni yfir erfiðléika jarðlífsins.
Hún unni ijððúm og hafði gaman
af ættfræði eins og móðir hennar,
sem var mjög ættfróð. En lítill
tími var til lesturs, því önnur-
störf kölluðu jafnan að. Sigríður
var gestrisin koná, sem vildi öll-
úm gott gera, sem að garði bar.
Var öft gestkvæmt á sunnudög-
uni, þegar þau hjónin bjuggú á
Læk, því að bærinn var í leið
kirkjugesta, sem fóru til kirkju að
Hjalla.
Hin síðari árin var heilsa frú
Sigríðar farin að bila, sem ekki
var óeðlilegt, eftir langan og erfið-
an vinnudag. Hún andaðiðst af
hjartaslagi 22. f. m. Er það jafnan
sviplegt, þegar dauðann ber svo
skyndilega að garði, sem þar varð
raunin á. En huggun má það vera
manni hennar, börnum og öðrum.
ættingjum og vinum, að hún þurfti
ekki að bíða dauðans í þungbærrí
sjúkdómslegu, heldur felck að
kyeðja þetta líf án þjáninga.
Vandamenn og vinir senda henni
hlýjar kveðjur yfir landamæri lífs
og dauða, með þökk fyrir hennar
mikla og fórnfúsa starf. Vinur.
RÚNARANNSÓKNIR DANSKRA YÍSINDAMANNA.
^atasm
FRAMH. AF ÞRIÐJU SIÐU.
athugað Paradísarhellir undir
Eyjafjöllum. Alt gólf hellisins
er útkrotað af ýmiskonar rúnum
og öðru letri. Mikið af þessu er
ólæsilegt.
Fánnur prófessor Magnússon
hjelt að þetta væru minjar eftir
útilegumenn. Síðan hafa menn
hallast að því, að hjer væri um
krot eftir smalamenn að ræða.
Og eitthvað af þessu hafa gestir
krotað, sem í hellinn hafa kom-
ið. En mjer er nær að halda
að þarna sjeu rúnir frá gömlum
tíma, og alt fram á síðustu
tíma, er rúnir voru hjer notað-
ar.
Við Hrafnkelsstaði, nálægt
Útskálum sáum við líka rúna-
stein ekki gamlan. Mjög er erf-
itt að ráða rúnir hans. En í
sambandi við hann er gömul
sögn, sem er sjerstaklega
skemtileg fyrir dr. Boberg.
Já, segir hún. Steinninn er
nálægt svonefndu Kistugerði.
Fylgir sú sögn þeim stað, að
þar sje fólgið fje í jörð. En
þegar menn voru farnir að
grafa eftir fjenu, sýndist þeim
kiikjan vera að brenna, ruku
frá greftrinum.En þetta var mis-
sýning. En þegar þeir komu
aftur á staðinn, var gröfin lok-
uð. Það er einkennilegt, að-
finna svona sögu hjer á Islandi,
Því hún er nákvæmlega sam-
svarandi sögum á öðrum Norð-
urlöndum.
En mag. Bæksted heldur á-
fram:
Það er mjög merkilegt að
fylgja því eftir, hvernig rúnir
hafa breyst með tímanum, eft-
ir því hvernig þurft hefir að
laga þær eftir málinu, og
hvernig ný rúnatákn hafa
myndast. En einmitt vegna þess,
hve rúnir hafa lengi verið not-
aðar hjer á landi, er hægt að
fylgja þróun þessari óvenjulega.
lengi. Á síðari öldum ber mest
á rúnum hjer í trjeskurðinum.
Þegar jeg minnist á hann
dettur mjer í hug hve ömurlegt
það er að hjer skuli ekki vera
húsakynni fyrir þjóðminjasafn,
sem er í samræmi við hið dýr-
mæta safn, og þar sem gripir
safnsins geta notið sín til fulls-
Hvert farið þið næst til rúna-
rannsókna?
Næst er ferðinni heitið út á
Snæfellsnes.