Morgunblaðið - 05.10.1938, Síða 5

Miðvikudagur 5. okt. 1938.
:
[é

JHotB!

Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Ritstjórar: Jón Kjartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrgSarmaöur).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiSsla: Austurstrætl 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánuSi.
í lausasölu: 15 aura eintakiS — 25 aura meS Lesbók.
VERÐLAGIÐ, KAUPFJELÖGIN
OG RlKISSTJÓRNIN
OKUR! Okur! hrópa stjórn-
arblöðin í sífellu. Kaup-
mannaokur, heildsalaokur!
Enginn neitar því, að hjer
.sje óbærileg dýrtíð. En hverju
ier það að kenna? í umræðum
um innflutningshöftin hafa
.Sjálfstæðismenn altaf bent á,
að þau hljóti að leiða til dýrtíð-
n,r. Og því fer fjarri, að Sjálf-
stæðismenn hafi staðið einir
. 'uppi með þessa skoðun. Þegar
þessi mál voru til umræðu á
.Alþingi fyrir nokkrum árum
rgekk enginn maður betur fram
í því, að vekja athygli á þeirri
. afleiðingu haftanna, að verðlag
alt hlyti að hækka, en þáver-
.•andi formaður Alþýðuflokks-
Ins, Jón heitinn Baldvinsson.
Það, sem nú er komið á dag-
ínn, er ekki annað en það, sem
Sjálfstæðismenn sögðu fyrir, á-
samt Jóni heitnum Baldvinssyni
•og ýmsum öðrum le'iðtogum
sósíalista. Þessum mönnum var
það ljóst, að afleiðingar við-
skiftahaftanna yrðu ekki um-
flúnar fremur hjer en annars
staðar.
Þessu er Alþýðublaðið alveg
• búið að gleyma. Það er búið að
gleyma, að flokkur þess leit í
upphafi á höftin eins og Sjálf-
stæðismenn, sem fullkomið neyð
arúrræði. Það er búið að gleyma
að Jón Baldvinsson lagði meg-
rináherslu á, að höftin hlytu
að leiða, til þess, að allur al-
menningur yrði að kaupa. lífs-
nauðsynjar sínar hærra verði
fyrir bragðið.
Hjer í blaðinu hefir verið
gerð grein fyiúr því, að inn-
flutningur á vefnaðarvöru hef-
ir verið dreginn að langmestu
leyti úr höndum kaupmanna. Á
: yfirstandandi ári hafa kaup-
menn í Reykjavík ekki haft
með höndum nema 19%, eða
tæpan fimta hluta af innflutn-
ingi til landsins á vefnaðar-
vöru. Hvaða heilvita manni
dettur í hug, að þeir sem að-
eins hafa tæpan fimtung inn-
: flutningsins, ráði, eða geti ráð-
ið verðlaginu, í samkepni við
' þá, sem hafa 4/5 hlutana á
sínum höndum.
Það er ógerlegt fyrir stjórn-
arflokkana, að gera það tvent
í senn, að hæla sjer af því að
kaupf jeíögin ráði verðlaginu Og
bera fram ásakanir á hendur
öðrum fyrir að verðlagið sje
■of hátt. Kaupfjelögunum hefir
samkvæmt eigin yfirlýsingum
stjórnarliða verið „hjálpað um“
innflutning til þess að lækka
■ verðlagið. Þetta hefir verið tal-
ið höfuðvopnið í „baráttunni
• við dýrtíðina". Og þessi göfugi
' tilgangur hefir átt að rjettlæta
’ það, að innflutningshöftunum
hefir verið beitt hjcr á alt ann-
an hátt, en til þekkist hvar sem
Ileitað er meðal menningarþjóða
hcimsins. Svo langt hefir verið
gengið í þessum efnum, að fyrlr
íiggur yfirlýsnig um það, að
gjaldþrotafyrirtæki hafi verið
,,!:jálpað um“ innfíutning, á
kostnað þeirra, sem áður höfðu
hann með höndum.
En þrátt fyrir alla þessa ,,há-
leitu“ misbeiting innflutnings-
haftanna, þrátt fyir það, þótt
innflutningur vefnaðarvöru-
kaupmanna hafi verið skorinn
svo niður, að þeir fái ekki nema
tíunda hlutann á móts við það
sem þeir höfðu áður, þrátt fyr-
ír það, þótt innflutningur þess-
ara vörutegunda sje að lang-
mestu leyti kominn á annara
hendur, er haldið áfram að
hrópa í sífellu: Kaupmannaok-
ur, heildsalaokur!
En sagan er ekki öll sögð
með því, að stjórnarflokkarnir
hafa dregið innflutninginn úr
höndum kaupmanna og fengið
hann öðrum í hendur, með þeim
árangri, að þeir hælast urn yfir
því, að kaupf jelögin ráði verS-
laginu. Til frekari fullvissu um
að ekki væri okrað á fólki,
voru á síðasta þingi sett lög um
eftirlit með verðlagi. Sam-
kvæmt þeim lögum á 5 rnanna
verðlagsnefnd að taka til
starfa. Þessi nefnd er skipuð
fulltrúum frá Alþýðusamband-
inu, frá SÍS, Verslunarráðinu og
frá iðnaðarmönnum. Formann
nefndarinnar á ríkisstjórnin að
skipa.
XJm fulltrúann frá Verslunar-
ráðinu er það að segja, að hann
er tilnefndur fyrir löngu, svo að
kaupmenn verða ekki sakaðir
um það, að þeir hafi fyrir sitt
leyti reynt að tefja málið. Og
fyrir nokkrum dögum skýrði
Alþýðublaðið frá því, að hinir
aðiljarnir, sem eiga að til-
.nefna menn í nefndina hefðu
þegar gert það — allir nema
ríkissf jórniji!
Þegar málið liggur þannig
fyrir, verða allar árásir á kaup-
mennina fyrir „okur“ á vefn-
aðarvörum hrein markleysa. Ef
um okur er að ræða, er við þá
að sakast, sem samkvæmt eig-
in yfirlýsingum ráði verðlag-
in yfirlýsingum ráða verðlag-
inu. Og ríkisstjórnin hefir það í
sinni hendi að taka í taum-
ana, ef henni finst verðlagið of
hátt.
Umræðuefnið í dag:
Biskupskosningin.
Innanfjelagsvíðavangshlaup í. R.
fyrir drengi undir .15 ára aldri fór
fram í gær. Vegalengdin var ca.
1500 metrar. Urslit urðu þessi: 1.
Jóel Sigurðsson á 5 mín. 1.9 sek.
2. Yngvi Guðmundsson á 5 mín.
10.9 sek. og 3. Gunnar Sigui’jóns-
son á 5 mín. 41.6 sek.
MORGUN BLAÐIÐ
a
Hreyfing landsins jöfn
eða með kippum við
eldsumbrot
Mælíngar þýsku vísinda'
mannanna í Þing-
evjarsýslum
Pýskir vísindamenn komu
hingað í júní, og fóru
norður í ÞinReyjarsýslur til
hess að gera merkilegar
jarðfræðileg'ar og landfræði-
legar athuganir, m. a. til
þess að gera nákvæmar mæl-
ing-ar, sem eigfa að vera
grundvöllur að athua'unum á
því, hvort eldfjallasprunour
landsins sjeu vottur um, að
landið sje smátt og: smátt
að gliðna í sundur.
Foringi fararinnar var prófessor
dr. O. Niemezyk frá tekniska há-
‘skólanum í Charlottenburg. Rann-
sóknum þessum og mælingum er
nú lokið, og leiðangursmenn sumir
farnir fyrir nokkru, en aðrir fóru
hjeðan í fyrradag með Drotning-
unni, þar á meðal prófessor Niemc-
zyk, og sagðist honum svo frá, er
hann átti tal við blaðamenn áður
en hann fór:
Þetta hefir að ýmsu léyti verið
erfitt verk, sem við höfum liaft
með höndum. En það hefir verið
ánægjuleg't á ýmsan hátt. Við höf-
um orðið fyrir mikilli vosbúð með
köflum, þurft að vera í rökum
fötum dag eftir dag í tjöldum
uppi á fjöllum. En það er hreint
loft á fjöllunum. Aldrei hefir okk-
ur orðið misdægurt.
Mikið hefir það komið sjer vel
fyrir okkur, hve þingeyskum
bændum hefir verið umliugað um
að greiða götu okkar með öllu
móti. Við höfum kynst bænduö,-
um og lífskjörum þeirra. Að lund-
erni finst okkur þeir líkir þýsku
bændunum að mörgu leyti. Iðni
þeirra og eljusemi dáumst við að,
einkum við hinn erfiða heyskap.
Þeir heyjuðu sæmilega í sumar,
sögðu þeir. En mikið tjón var að
næturfrosti í ágústlok, er kipti
úr öllum veyti og skemdi í görð-
um.
Veðrið var óhagstætt, og' varð
það einkum tilfinnanlegt fyrir
okkur, sem fengumst við mæling-
ai nar. \ ið fengum 30 vinnudaga ar svouefndu „pendul“-mælmgar.
við mælingar, en 70 daga var Það þyrfti lang.t mál til þess að
ekki hægt að vinna að þeim, sak-
ir íirfellis eða dimmviðris.
Þá daga sem bjart var yfir
unaum við eins lengi og mögu-
legt var, og gátuin með því móti
lokið því verki, sem við höfðuni
sett okkur, að mæla með mikilli
nákvæmni fjarlægðina frá fjalla-
tindum vestan Eyjafjarðar og hjer á Tsíandi, er hægt að gislca
austur á Haugsnybbn austau við
Grímsstaði á Fjöllum. Við mæld-
um margfalt þríhyrninganet sem
sagt frá basalthjeruðunum við
a. live ganilar þær eru, hvort þær
hafa myndast fyrir eða eftir ís-
öld, og live mikið liefir, ef svo
niá segja, „tognað úr“ landinu á
vissu svæði. Það er gert nieð því
að mæla ákveðna vegalengd þvert
á sprmigustefnuna, og mæla »síð-
an allar sprungar, sem sjást á
þessu svæðí, svo „þenslan“ verði
áætluð á þeirri tilteknu fjarlaegð.
En svo er alveg- óvíst hvort þess-
ar sprungur myndast smátt og
smátt, landið t. d. „gliðni“ um
nokkra sentimetra á ári, ellegar
alt sje með kyrrum kjörum venju
lega, en taki svo kipp þegar elds-
umbrot verða eða jarðskjálftar.
Ætlast er til, að þessar mæl-
ingar 'yfir þvert eldfjallasvæðið
frá Bárðardal og austur eftir
verði endurteknar eftir 10 ár,
hvort sem það verða við sem það
gerum, eða einhverjir aðrir, svo
sjeð verði, hvort nokkur breyt-
ing hefir orðið. Þó engin breyting
finnist á þessu tímabili, er ekki
þar með sagt, að hreyfing lands-
ins sje stöðvuð. Hún getur verið
svo lítil, að lengri tíma þurfi til
þess að finna hana. Og verið get-
ur sem sagt, að maður þurfi að
bíða eftir því, að eldgos verði
þarna á svæðinu, til þess að ein-
hver hreyfing verði þar.
Mæling jarðlaganna.
En auk þessara mælinga á fjar-
lægðum milli ákveðinna fjalla-
tinda og' annara staða; gerðum
við aðrar mælingar, eins og við
töluðum um í vor, og það eru liin-
titskýra, hvernig þær eru fram-
kvæmdar. En aðalatriðið er þetta,
að með pendulum verði ráðið,
þegar mikil nákvæmni er viðhöfð
hve jarðlögin eru þykk eða efn-
ismikil á staðnum. Með því að
gera samanburð á slíkum mæl-
inguiii á meginlandi Evrópu og
cmiað, sem þar er að ranns ,ka.
Ef ije veróar fyri” bendi til
þess að kos i, aðra l'.vð iiingaS
eftir 3 ár, höfmi við hu'. á því
að stækka mælinga og ramisókna
svæðið og fara suður í Oskju. Því
þar eru eldsumbrot tíð, sem ltunn-
ugt er.
Góður aðstoðarmaður.
Að, lokum vil jeg geta þess, að
við höfum haft ákafle; ; œikið
gagn af aðstoð Tómasar 'í’ryggva-
sonar frá Engidal í B rðardaL
Hann hefir verið okkur hjálp-
leg'Ur við mælingaruar og í í'.irða-
lögum ölium. Hann heíir svo
skarpa sjón, að liann sjer það
með berum • augum, sem við hinir
sjáum í kíki. Og' svo fljótur er
hann að átta sig á laudslagl,
þekkja og finna staði, livaðan sem
á þá er litið, að vakið hefir undr-
un okkar. En hann kveðst hafa
feng'ið æfingu í þessu sem smali.
Hann stundar jarðfræðinám við
háskólann í Uppsölum.
Doktorsritoerö
sr, Eiríks Albertssonar
um Magnús Eiriksson
á um eðli jarðlaganna hjer. Og
einkum er hjer hægt af þessum
mælingum að finna mismun í ha.s-
Ithjeruðunum og hinum nýjr
Ly.jaf jörð, og austur í basaltfjöll- j eldfjaHahjeruðum, þar sem und-
in á Ilaugsfjallgarði, svo hægt
verður að reikna út með mjög
mikilli nákvæmni, hver sú fjar-
lægð er nú.
Svo er að vita, hvaða þreyting-
um hún kann að taka.
Um tvent að ræða.
Breytingarnar í eldfjallahjeruð-
um landsins geta átt sjer stað
með tvennu móti. Að brevtingar
eigi, eða hafi. átt lijer stað, það
sjá. menn með hermn augum. Það
sanna sprungurnar. Þær höfum
við rannsakað sjerstakleg'a, m.
irstaða hinna efstu jarðlaga er
önnur.
Þessar jarðlagarannsóknir gerð-
um. við á einum 9 stöðum. Þau'
tóku 8 daga á hverjum stað.
Hverarannsóknir.
En vegna þess hve veður töfðu
mælingar okka1 n'V einu af fje-
logum okkar, >em ekki var eins
liáðm' veðri vui •' yerk, sj' ferö
á hendur austm ;ð Lakagígun. cg
suður á Reyk.m.m’s Auk þe-ss at-
huguðum við up'-.ma hraunflóða
C'i' hveri, innih-M hveralo^M og
Sr. Eiríkur Albertsson á Hesti
hefir samið bók um guðfræð-
inginn sjerkennilega, Magnús Ei-
ríksson. Hefir hann sent ritgerð
þessa til háskólans hjer og liefir
guðfræðideildin ákveðið hana hæfa
til doktorsvarnar.
Ekki er það víst enn, hve-
nær doktorsvörn fer fram, en það
verður líklega í janúár. Sr. Eirík-
ur verður fyrsti maður, sem geng-
ur undir doktorspróf við guðfræði-
deild Háskólans. Hefir hann unn-
ið að rannsóknum þessum og rit-
verki í mörg ár. Bókin er 24
arkir.
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.