Morgunblaðið - 18.11.1938, Page 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
I ÚR DAGLEGA S
f LlFINU 1
ÞaS vantaði ekki aösóknina að að-
göngumiðasölu Leikfjelagsins er Mn
var opnuð í gær. Þar var „aðgangur við
innganginn“, eins og eitt sinn stóð í
auglýsingu. Tvær rúður brotnar í
þrengslunum, og eitt reiðhjól beiglað,
en mörg hundruð manns varð frá aS
hverfa, án þess að fá nokkurn aS-
göngumiða aS ókeypissýningunni í
gær. AUir miðamir voru afhentir á
eins skömmum tíma og yfirleitt er
hægt. Lögreglumenn reýndu að hafa
hemil á mannfjöldanum, eftir því sem
þeir best gátu.
Yæntanlega meta bæjarbúar þetta
tiltæki Leikfjelagsins, með því að gefa
starfsemi fjelagsins meiri gaum fram-
vegis. Leikfjelagið og alþýða manna
þarf aS „ná saman“. Hefir' verðiS á
aðgöngumiðunum veriS of dýrt? Eða
eru þaS of fáir, sem álíta að þeir hafi
erindi í leikhúsið yfirleitt?
★
Það mun vera regla, sem ekki verð-
ur vikið frá, að skip Eimskipafjelags-
ins verði látin heita einhverju foss-
nafni.
HvaS vilja menn að næsti „Fossinn“
heiti. Lesendur blaSsins komi með til-
lögur!
★
Nú er Guttormur J. Guttormsson
kominn heim til sín vestur á bújörð
sína í íslendingabygð við Winnipeg-
vatn. Hann sendi mjer þaSan um dag-
inn ljóðabókina sína „Gaman og al-
vara“. Islenskir ljóðavinir þurfa að
eignast þá bók, og kynnast kveðskap
Guttorms, skáldsins, sem sextugur stje
í fyrsta sinn fæti á íslenska grund, en
talar betra mál og er íslenskari í anda
en fjöldamargir, sem aldrei hafa kom-
ið út fyrir landsteina.
Jeg er ekki viss um. að nokkur
núlifundi Vestur-Islendingur hafi kom-
iS heim, sem betur er til þess fallinn
en hann, að styrkja trú okkar hjer, á
þrótt og framtíS íslenskrar menn-
ingar og tungu vestra.
★
Flestir, sem þektu Jónas heitinn
Guðbrandsson í Brennu, hafa líklega
ekki vitaS um það, að hann hjet í höf-
uðiS á Jónasi Hallgrímssyni.
En það kom til af því, að móðir
Jónasar, Ragnheiður Pálsdóttir, var
samtíða Jónasi Hallgrímssyni, þegar
hann átti heima, hjer í Reykjavík, og
bjó í svonefndu Hákonsenshúsi. Þar
var þá Ragnheiður sem ung stúlka. En
eftir að hún giftist, vitjaði J ónas
nafns, og ljet hún son sinn því heita
í höfuS honum.
Einkennileg tilviljun er það, að
sonardóttir hennar, RagnheiSur, kona
Áma frá Múla, á sama afmælisdag
og Jónas Hallgrímsson.
★
I Morgunblaðinu fyrir 25 árum var
auglýst eftir svörum við þeirri spum-
ingu, hvernig eiginmaðurinn eigi að
vera. Eitt svarið er þannig:
EiginmaSurinn á aS vera hofuð kon-
unnar, en konan hálsinn, sem snýr
höf ð inu.MMw.
★
I sama blaði fyrir 25 árum er þetta:
„MaSur af Vesturlandi skrifar rit-
stjóra Morgunblaðsins:
Gratulera með Morgunblaðið, sem
jeg vona að verði ,„sueces“. Má jeg
vera með í því. Sendi 5 kr. Þjer látið
mig vita, þegar þær eru upp-jetnar.
Vona að sending verði regluleg, enda
þótt viS „Jöklarar" getum varla búist
viS að fá MorgunblaSiS með morgun-
kaffinu“.
★
Jeg er að velta því fyrir mjer, hvort
ekki sje hægt að syngja fjárlög eftir
síldarnótum.
Áttræð: Matr
Álftanesi
Marta María Níelsdóttir liús-
freyja á Álftanesi á Mýrum
er áttræð í dag. Hún dvelur nú
um tíma hjá börnum sínum hjer
í Reykjavík, sem öll eru ein-
huga og samtaka í því að gleðja
sína virtu og elskuðu móður. I
dag er hún á heimili dóttur sinn-
ar Soffíu, og manns hennar Ara
Thorlacius.
I 56 ár hefir hún verið húsfreyja
á Álftanesi. Það heimili hefir um
langt skeið verið eitt stærsta heim
ili sveitarinnar. Gestrisni og glað-
værð hefir einkent það, enda oft
verið þar margt af ungu fólki.
Stjórnsemi og lipurð einkendi
hana sem húsmóður, og hefir hún
altaf verið elskuð og virt, bæði af
börnum sínum og- hjúum. Hjúa-
sælt hefir Álftanesheimilið verið
með afbrigðum, svo að mörg hjúin
voru þar áratugum saman, enda
var hún hjúum sínum sem góð
móðir.
Ung, var frú Marta mjög glæsi-
leg kona, og hún er það enn, þó
ungdómsblærinn sje auðvitað föln-
aður nokkuð. Hún er vel gáfuð
kona og hefir fylgst af áhuga
með öllum framförum þjóðarinn-
ar. Hún er víðlesin og elskar fagr-
ar og góðar bókmentir og kann
vel skil á að greina á milli þess
Ijelega og góða á því sviði. Trú-
kona er hún mikil, en hún er
mjög frjálslynd og víðsýn í þeim
efnum, en hatar þröngsýni og
afturhaldssemi. Hún les og fylg-
ist vel með öllum nýjungum á því
sviði, sem öðru.
Börnin elskar hún og börnin
elska hana, og altaf er á Álfta-
nesheimilinu fjöldi bama, bæði
skyldra og vandalausra, á sumr-
in. Það tilheyrir heimilinu að vera
barnaheimili.
I sveit sinni er frú Marta elskuð
og virt af öllum. Hinir fátækari
elska hana og virða, vegna þess,
að hún hefir altaf verið reiðubfi-
in að leysa vandkvæði þeirra, og
hinir sem jafningja og góðan og
tryggan vin.
Á svo löngum starfsdegi er. sem
eðlilegt er, að skifst hafa á skin
og skuggar. Frú Marta er tví-
gift. Fyrri mann sinn misti hún
eftir rúm 12 ár. Stóð þá uppi
ekkja með 7 hörn. Þá sýndi hún,
hvern dugnað og þrek hún hafði.
Síðar giftist hún aftur, mesta
dugnaðar- og gæðamanni. Oll
hafa þau verið samtaka um að
gera garðinn frægan á Álftanesi.
Með síðari manni sínum eignaðist
hún 2 hörn.
En í sorginni befir hún sýnt,
hve stór hún er. Hún varð að sjá
á bak syni sínum tvítugum, mesta
efnispilti, af fyrra hjónabandi.
Ungum dreng af því síðara og nú
fyrir 2 árum fullorðnum fóstur-
syni, sem hún elskaði sem sín
eigin hörn. Allir þessir dóu snögg-
lega, sá síðasti varð hráðkvadd-
ur, og var þar mikill harmur kveð-
inn að heimilinu, því að hann var
að taka við búinu, nýkvæntur, og
ætlaði þar með að ljetta áhygg.j-
um af fósturforeldrum sínum. En
alt þetta hefir frú Marta borið
með þeirri stillingu, sem einkenn-
ir þær konur, sem öðlast hafa full-
a Níelsdóttir
á Mýrum
Marta Níelsdóttir.
komið vald á tilfinningum sínum
og höndlað hnoss trúarinnar,
traustið á guð og framhald lífs-
ins.
Með gleði lítur nú frú Marta
yfir starfsdaginn, þó hann hafi
verið með skuggam, heíir meira
verið af birtunni, og jeg veit, að
hún sjer miklu meira af birtunni
en skuggunum.
Frá vinum þínum berast þjer
kveðjur í dag, með þakklætf fyrir
alla þína trygð. Langamman,
amman, móðirin, systirin og eig-
inkonan er heiðruð í dag. Allir
þessir þakka þjer bros þitt og
blíðu, og allir vildu þeir óska
þess, að þeir gætu sent. þjer svo
mikið af yl og birtu, að hvergi
bæri skugga á fyrir þjer þau ár,
sem enn eru eftxr hjer.
Sál þín verður aldrei gömul, þó
að líkaminn hrörrii. T sál þinni
dimmir aldrei.
Lifi andi þinn í sól og sumri,
þess óska þjer allir vinir þínir.
ísleifur Jónsson.
Samskot til kirkju-
byggíngar
Eeins og bæjarmönnum er
öllum kunnugt, er kirkna-
mál Reykjavíkur eitt af þeijn
stórmálum, sem leysa verður
áður langt um Iíður.
í dómkirkjusöfnuðinum eru
nú um 30.000 manns um eina
kirkju og hana ekki stóra. En
hitt bagar þó enn meira, að
þessi fjöldi í einum söfnuði,
gerir safnaðarstarf erfitt og
dregur því úr kirkjulegum á-
huga. Hjer þurfa að koma upp
3 kirkjur nýjar á næstu árum:
Kirkja fyrir Austurbæinn,
kirkja fyrir Lauganesskóla-
hverfið, þar sem sírá Garðar
Svavarsscn hefir starfað og
vakið safnc.ðarlíf. Og svo þarf
kirkja að koma við Skerja-
fjörð. ^
Nú verður hafist handa um
fjársöfnun til kirkju fyrir Aust-
urbæinn og í Laugarnesskóla-
hverfi. Hafa skátar tekið að
sjer að fara um bæinn og safna.
Það sem inn kemur innan Ranð-
í ’árstígs, fer til Laugarn ss-
kirkjunnar. Er þess að værita*
að bæjarbúar taki þessum
sendimönnum vel, og greiði
þannig veg þessu mikla nauð-
synjamáli. Kirkjuvinur.
\
Föstudagur 18. nóv. 1931
Togaraútgerðin: Frásögr
Pjeturs Ottesen 1
____
FRAMH. AF ÞRIÐJU SÍÐU.
En auk þess geta stjórnar-
völdin þar kveðið svo á, ef
þeim bíður svo við að horfa, að
nokkurn hluta aflans verði að
láta í fiskimjölsverksmiðjur, en
fyrir það sem þangað fer, fæst
ekki nema sáralítið verð. Hefir
þegar verið farið þannig með
hluta úr farmi tveggja eða
þriggja íslenskra togara og eig-
endur þeirra goldið mikið af-
hroð af þessum sökum. Það sem
gerst hefir í ísfiskssölunni í
Þýskalandi á þessu ári er það,
að verðið hefir verið stórum
lækkað og söluöryggið skert.
Engar horfur eru á, að ísfisk-
sala togaranna á enskum mark-
aði verði nú neitt betri en í
fyrra, því þó salan í október
hafi verið, eftir því sem þar er
um að gera, allsæmileg, þá
hefir salan, það sem af er þess-
um mánuði verið yfirleitt mjög
lakleg. Það er því augljóst mál,
að rekstrarhallinn á togaraút-
gerðinni á þessu ári verður mik-
ill og stórum meiri, en á s.l.
ári, en þá var mikill rekstrar-
halli þrátt fyrir mikinn síldar-
afla og geysihátt verð á síld-
arafurðum.
Flotinn gengur úr sjer.
Það leiðir af sjálfu sjer, að
af óslitnum taprekstri togara-
útgerðarinnar í heild undanfar-
in ár, leiðir það, að eigendur
togaranna hafa ekki getað end-
nýjað flotann; keypt ný skip í
stað þeirra gömlu. Ekki er
þetta þó af því, að þess hefði
ekki verið full þörf. Skipin eru
flestöll gömul. Meðalaldur
þeirra er 18 ár. Og ekki hefir
heldur borið á því, að aðrir hafi
viljað hætta fje sínu í togara-
útgerð.
Taprekstur togaraútgerðar-
innar og yonleysið um að úr
rætist á því sviði hefir gripið
svo um sig, að þó boðið hafi
verið fram styrkur sem nemur
25 % af kostnaðarverði nýs
togara og að væntanlegir eig-
endur þyrftu ekki að leggja
fram frá sjálfum sjer nema
15—20% af kostnaðarverðinu,
þá hefir enginn, svo vitað sje,
orðið til þess að þyggja þessi
fríðindi. Svona er þetta komið.
Ekkert getur þó verið hættu-
legra neinu þjóðfjelagi en það,
að þjóðfjelagsborgararnir missi
trúna á framleiðglumöguleikum
þeirra verðmæta, sem altaf
hafa verið og altaf hljóta að
verða undirstaðan og megin-
kjarninn í afkomu þessarar
þjóðar, en það er sjávarútveg-
urinn alveg tvímælalaust, sem
annar höfuðatvinnuvegur lands-
manna.
Toj^ararnir o^
atvinnulífið.
Það er ljóst dæmi þess, hve
veigamikill þáttur togaraút-
gerðin hefir verið í atvinnulífi
þjóðarinnar, að á s. 1. 5 árum
hefir verðmæti togaraaflans
numið upp undir 70 milj. króna.
I kaup og premíu á togurum
’ fiskþvott og fiskþurk-
un á reitum á þessum árum he
ir verið greitt um 27 mil. krón,
Vantar þó mikið á, að hje
sjeu talin öll þau vinnulaui
sem greidd eru í sambandi vi
rekstur togaraútgerðarinnar. C
talin eru að mestu vinnulaui
sem greidd eru fyrir upp- og ú
skipun á fiskinum, út- og upi
skipun á kolum og salti, vi
flutning á ís, við viðhaid ng vi?
gerðir á skipunum að því leyt
sem þetta er framkvæmt hjer
landi, og kaupgreiðsla tii starfs
fólks á skrifstofum o. fi.,
Ástand togaraútgerðarinna
er því æði óglæsilegt, og miki
veltur á því, fyrir þjóðina, a
betur rætist úr en áhorfist.
★
I næstu grein mun Pjetu
Ottesen taka til athuguna
bátaútveginn og horfur sjávai
útvegsins alment.
Minningarorð
um Guðrúnu V.
Guðbrandsdóttui
Hún var fædd 23. sept. 1909
Dó á Landspítalanum í
nóv. 1938. Foreldrar hennar von
Jóhanna Valentínusdóttir og Guð
brandur Sigurðsson, Bifröst, Ó1
afsvík.
Hið sviplega fráfall hennar sett
okkur vini henriar og ættingjj
hljóða. Með alvöruþrunga bars
okkur þessi sorgarfregn.
Það eru b'ðin átta ár síðan Guð
rún sáluga flutti alfarin úr for
eldrahúsum. Æskulieimili henna
er víðfrægt fyrir myndarskap of
reglusemi, og í foreldrahúsun
blómguðust svo vel hinar með
fæddu eðlisgáfur og mannkosti]
hennar.
Minning hennar mun lerigi lifí
hjá þeim sem voru svo lánsamii
að kynnast henni, og við grö:
hennar munu margir hugir fyll
ast þakklæti og aðdáun og virð
ingar.
Hvíl þig nú hin trygga og
hjartahreina!
Fyrir handan blasa við
æðri og ennþá bjartari svið.
J. V.
Barnslúffa úr bláu leðr
týndist í gær. Vinsamlega skil
ist á Morgunblaðið.