Morgunblaðið - 15.12.1938, Síða 5

Fimtudagur 15. des. 1938.
MORGUNBLAÐIÐ
— JWorgttttMa&id —=f
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjðrar: Jðn Kjartansson og Valtýr Stefánsson (ábyrgtSarmatSur).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreitSsla: Austurstræti 8. — Slml 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,00 á mánutsi.
í lausasölu: 15 aura eintakitS — 25 aura með Lesbök.
FRAMTÍÐARLAUSNIN
f~\ ráðabirgðalausn hefir náðst
iJ í deilu þeirri, sem um
skeið hefir staðið milli stjórn-
arvalda ríkisins og Reykjavíkur
bæjar í sambandi við atvinnu-
bótavinnu hjer í höfuðstaðnum.
Samkomulag náðist um það, að
báðir aðilar skyldu taka í við-
bót allstóran hóp atvinnulausra
yerkamanna. Viðbótin hjá rík-
inu verður 50 manns, og ný við-
bót hjá bænum, 25—50 manns,
auk þeirra 75, sem áður hafði
verið ákveðið um. Verða þeir þá
samtals 420 til 445 verkamenn
irnir, sem verða í vinnu hjá ríki
«g bæ nú fyrir jólin, þ. e. 300
til 325 hjá bænum og 120 hjá
ríkinu.
Var vel farið, að þetta mál
rskyldi þannig fá friðsamlega
lausn, því hvað sem annars
mætti segja um lausnina, er að-
.alatriðið hitt, að með þessu er
ajeð fyrir brýnustu þörf verka
anannanna.
★
En þótt svo giftusamlega
iskyldi takast að þessu sinni, að
rsamkomulag næðist um þetta
deilumál, ætti þessi atburður að
opna augu valdhafanna fyrir
því, hve alvarlegt ástandið er
corðið.
iHinn blákaldi veruleiki, sem
•við horfumst í augu við í dag
er þessi:
.'Sjávarútvegurinn dregst hröð
um skrefum saman, sem stafar
af margra ára taprekstri. Við
Jað minkar með hverju ári sú
atvinna, sem fólkið við sjóinn
á alla sína afkomu undir, en að
sama skapi fjölgar þeim sem
átvinnulausir ganga og einnig
þeim, sem neyðast til að leita á
náðir fátækrasjóðanna.
Þetta hvort tveggja, hið sívax
andi atvinnuleysi í kaupstöð-
um og sjávarþorpum og hin
•stórhækkandi útgjöld vegna fá-
tækraframfæris, er án efa lang
stærsta bölið sem okkar þjóð-
.fjelag á nú við að stríða.
Deildar skoðanir geta ekki
verið um það, að bót verður al-
drei ráðin á þessu böli með at-
vinnubótavinnu einni saman. At
vinnubótavinnan er aðeins ney'S
.arráðstöfun og getur þar af leið
:andi aldrei verið um að ræða
fframtíðarlausn á þessum málum
með henni. En þar fyrir hefir
atvinnubótavinnan vissulega
•gert mikið gagn, þar sem
fullvíst er, að hún hefir forðað
mörgum frá sveitinni.
En varanleg lausn fæst ekki
á þessu bága ástandi fyr en
jnýtt líf færist í atvinnuvegina
'svo að þeir geti aftur heimt til
sín fólkið, sem nú gengur at
■vinnulaust eða neyðist til að
leita til fátækrasjóðanna um
hjálp.
Því er það, að hvernig sem
■menn velta þessu vjandamáli
fyrir sjer, kemur altaf að því
,sama: Viðreisn sjávarútvegsins,
sem er og verður sú undirstaða,
sem alt verður að byggjast á.
★
Sennilega eru nú allir ábyrgir
stjórnmálaflokkar orðnir á
einu máli um það, að atvinnu
málum kaup>«taðanna og sjávar
þorpanna verði ekki komið í
lag, nema með gagngerðri við
reisn hins hrynjandi sjávarút-
vegs. Þeir munu einnig sam-
mála um það, að eina ráðið til
þess að ljetta hinar þungu byrð
ar kaupstaðanna vegna fátækra
framfæris sje það, að koma
nýju lífi í sjávarútveginn.
Það má þess vegna telja
nokkrun veginn fullvíst, að aðal
starf Alþingis þess, sem kemur
saman í febrúar næstkomandi
verði, að finna leiðir til þess að
lyfta sjávarútveginum úr því
feni, sem hann situr nú fastur
í. Á þessu stigi verður vitan-1
legu engu spáð um það, hvort
Alþingi ber gæfu til þess að
leysa þetta mikla vandamál
þannig, að það verði til varan-
legrar viðreisnar. Vonandi tekst
þetta, því ef ekki, þá er ekki
annað sjáanlegt en að allt
hrynji í rústir.
★
Það er mikið talað um nýtt
landnám um þessar mundir. .—
Menn benda í því sambandi
rjettilega á hin víðáttumiklu
landflæmi víða í sveitum lands-
ins, sem óbygð eru og óræktuð.
Þúsundir nýrra heimila geta lif
að góðu lífi á þessu mikla og
góða landi, segja menn.
En hvað gagnar það að vera
að tala um fjölgun heimila í
sveitum, meðan ekki er til ör-
uggur markaður fyrir þær land-
búnaðarafurðir, sem framleidd-
ar eru nú, hvað þá ef stóraukn-
ing verður?
Eina ráðið til þess að fá mik-
inn og öruggan markað fyrir
landbúnaðarafurðir eru góð at-
vinnuskilyrði við sjóinn. Við
þurfum ekki annað en að líta
á hvers virði Reykjavík er í dag
fyrir sveitirnar.
Ef mikil og góð atvinna væri
nú í Reykjavík myndi óreiðan-
lega stóraukast markaðurinn
í bænum fyrir landbúnaðarvör-
ur. Viðreisn sjávarútvegsins er
þess vegna blátt áfram lífs-
spursmál fyrir sveitirnar, og
framtíð landbúnaðarins og þjóð
arbúskaparins í heild veltur á
því, að það takist að rjetta við
aðalatvinnuveginn við sjóinn,
sjávarútveginn.
„Nutidens Island“ fullveldisrit
þeirra Skúla Skúlasonar ritstjóra
og Vilhjálms Finsen sendisveit-
arfulltrúa, hefir vakið mikla at-
hygli fyrir hve smekklegt það er
og sjerstaklega hentugt til að
senda vinum og kunningjum sem
búa erlendis núna fyrir jólin. Síð-
ustu forvöð eru að senda jólapóst
til útlanda með Lyru í kvöld.
Jóhann Frímann.
□□□□□□□□□□□□□□□□□□QaaDaa□□□□□□□□□□□□□
I ÚR DAGLEGA \
LlFINU
□ 8
moDnnnoaoDo 000000000000
1 g'fev niintist jeg lítilsháttar á jóla
gjafirnar, bæði þær sem þarfar eru,
g eins hinar, sem eru miður þarfar.
En svo er ein tegund jólagjafa, sem
er fyrir utan og ofan alt þetta, og það
era gjafirnar, sem gefnar eru með
það fyrir augum, að sýna vinarþel og
hlýtt hjartalag
Og af þessháttar gjöfum getur margt
gott sprottið í sambúð manna.
T. d. þegar menn finna til' þess að
jcir hafi gengið framhjá einhverjum
fornkunningja sínum, án þess að sinna
honum sem skyldi, sýna honum sitt
sanna vinarþel, svo að vegurinn til
hans er aS verða „hrísi vaxinn og háu
grasi“, þá er gott að nota jólin og
jólagjafimar, til að bæta úr tómlæti
sínu, endumýja vináttuna.
★
En þá er líka að minnast hinna al-
mennu jólagjafa, sem bæjarbúar, me'S
tilstyrk Vetrarhjúlparinnar senda fá-
tækustu heimilunum í bænum.
Reykvíkingar, sem hafið eitthvað af-
lögu, þegar þið setjist að jólaborðinu
með bömunum ykkar; látið börnin,
sem eíga því láni að fagna að sjá fall
get jólaborð, taka þátt í kjömm þeirra, ,
sem bágstaddir em, meS því að láta
þau gefa sinn skerf til Vetrarhjálpar-
innar.
Kennarar barnaskólanna ættu líka
aS geta leiSbeint börnunum í þessu
efni.
★
Af brjefum þeim og uppástungum,
sem blaðinu hafa borist, um fossa-
nöfn út af nafninu á hinu væntanlega
Eimskipafjelagsskipi, gæti orðið heil
fossanafnafræði.
Um „Mánafoss" í Laxá í Austur-
Húnavatnssýslu skrifar „Norðlending
ur“:
„í Laxá í Austur-Húnavatnssýslu
er foss með þessu nafni. Þess er get-
ið í Þorvaldsþætti víðförla, að Máni
hinn kristni hafi stundað laxveiði 1
hylnum undir fossinum, þá er harðæri
var í landinu, gefi'S veiðina þeim, er
liðu skort og bjargað þannig fjölda
manns frá því að svelta í hel. Ber
fossinn æ síðan nafn þessa göfug-
lynda manns.
Þama virðist mjer viðeigandi heiti
fundið handa liinu nýja skipi Eim-
skipaf jelagsins.
Mikil gifta og fengsæld fylgdu Mána
í hans góða starfi fyrir nærfelt þús-
und áram síðan. Enginn vafi, að svo
mun ánnig fara hinu nyja skipi, sej
það látiS heita „Mánafoss“. AS öðru
leyti mælir nafnið meS sjer sjálft.
■Á
Jeg er aS velta því fyrir mjer,
hvort ekki megi búast við Þvb að
veðurfræðingar sjeu á báðum áttum.
B.v. Karlsefni kom frá Eng-
landi í gær.
Jólaleikrit Leikfjelagsins:
íslenskt leikrit
bygt á Eyrbyggju
Jólaleikrit Leikfjelags Reykjavíkur verður að þessu
sinni íslenskt leikrit, Fróðá, eftir Jóhann Frí-
mann á Akureyri. Byggist efni leikritsins að
nokkru leyti á Eyrbyggju og gerist kringum árið 1000. Er
það því eins rammíslenskt og það getur verið.
Leikritið hefir verið leikið á Akureyri við ágætar viðtök-
ur. Stjórnaði Ágúst Kvaran leiksýningunum þar. Leikritið hefir
og verið gefið út í sjálfstæðri bók.
Höfundur leikritsins hefir gefið
Leikfjelagi Reykjavíkur leyfi til
að víkja nokkuð við efni þess, þar
sem það hefir þótt hentugra. Þá
hefir Leikfjelag Akureyrar lánað
tjöld og annan útbúnað, sem L. R.
er mjög þakklátt fyrir.
Þetta sagði Ragnar Kvaran,
blaðamanni frá Morgunblaðinu í
gær, en Kvaran hefir leikstjórn á
hendi. Hann sagði ennfremur:
Persónurnar, sem Jóhann Frí-
mann lýsir í leikritinu Fróðá, eru
ekki aðalpersónur í Eyrbyggju,
og sumar koma jafnvel alls ekki
fyrir þar. Leikritið gerist áður en
kristni var lögtekin hjer á landi,
en í þann mund, sem kristnin var
að ryðja sjer til rúms. M. a. er
sýnt á leiksviðinu hof heima á
Fróðá í heiðni. Þjóðminjasafnið
hefir lánað búninga að nokkru
leyti, enda mun verða lögð áhersla
á að leikurinn gefi sem besta hug-
mynd um klæðnað manna og siði
á þeim tíma, sem leikritið gerist.
Aðalpersónur leikritsins era
þessar: Þóroddur skattkaupandi,
bóndi á Fróðá (Ragnar E. Kvar-
an), Þuríður kona hans (Soffía
. Guðlaugsdóttir), Þórir viðlegg-
ur (Brynjólfur Jóhannesson) og
Þorgr-íma kona hans (Gunnþórunn
Halldórsdóttir), Björn Breiðvík-
ingakappi (Þorsteinn Ö. Stephen-
sen), Þórgunna, sem fræg er úr
Eyrbyggju (frú Sólveig Eyjólfs-
dóttir). Þá eru tvær persónur
sem Eyrhyggja getur ekki um, en
það eru Kormákur leysingi (Val-
ur Gíslason) og Kaðlín dóttir hans
(Edda Kvaran). Eru þau kristnir
írar.
Leikrit þetta mun vafalaust
vekja athygli hjer, ekki síður en
á Akureyri.
Ný, fnllkomnari gerð
slrætiivagna
Egill Vilhálmsson bílasali á
Laugaveg 118 bauð í gær
blaðamönnum að skoða hið mynd-
arlega hús sitt, þar sem nú er
hægt að framkvæma allar viðgerð-
ir á bílum, hvernig svo sem þeir
líta út er þeir koma þangað.
Mun bílaverkstæði þetta vera
eitt af fullkomnustu iðnaðarfyrir-
tækjum hjer í hæ og þó víðar
væri leitað. Þar vinna að staðaldri
45 manns.
Á yfirbyggingadeild verkstæðis-
ins gat að líta nýjan strætis-
vagn, sem verið var að ljúka
við í gær. Er óliætt að fullyrða,
að smekklegra og betra hefði ekki
verið unnið, þó erlent hefði ver-
ið. Kemur þessi strætisvagn í um-
ferð einhvern næstu daga og mun
án efa vekja athygli. Ýmsar þarf-
legar nýjungar eru í þessum
nýja strætisvagni, eins og t. d.
loftræsting, vagninn er hærri og
rúmbetri en strætisvagnar eru.
. Afturhurðinni er komið fyrir
þannig, að menn munu alment
nota hana meira en gert er nú í i
strætisvögnum.
Verslun Egils Vilhjálmssonar
hefir yfir að ráða rúmgóðu hús-
næði fyrir allskonar varahluta
bifreiða. Frá Rauðarárstíg er inn-
gangur í bifvjelaviðgerðarverk-
stæðið, sem annast allskonar hif-
vjelavinnu, hverju nafni sem
nefnist. Einnig er frá Rauðarár-
stíg ekið upp hringmyndaða
brekku, upp á efri hæð bygging-
arinnar. Á hæðinni er málning-
arverkstæðið, sem leysir af hendi
alla bifreiðamálun.
Á hæðinni er einnig geymsla
fyrir 40—50 bifreiðar, sem þó er
notuð aðeins til bifreiðageymslu
að vetrinum.
Trjesmíðaverkstæðið er í nýrri
byggingu, sem fullgerð var s.l.
haust. Annast verkstæði þetta all-
ar hifreiðayfirbyggingar, svo og
allskonar viðgerðir á yfirbygg-
ingum bifreiða, og er fullkomn-
asta verkstæði hjer á landi í þess-
• ari grein.
Egill Vilhálmsson stofnaði fyr-
irtæki þetta árið 1930. Starf-
rækti hann það fyrstu tvö árin á
Grettisgötu 16—18. Brátt varð
húsakostur þar svo þröngur, að
hann bygði húsið við Laugaveg
og Rauðarárstíg árið 1932, og er
nú nýbúinn að auka við það stór-
húsi fyrir yfirbyggingar, eins og
áður getur. Kjörorð verslunar-
innar hefir ávalt verið: „Alt á
sama stað“.
★
Byrjað var á yfirbyggingum
híla á Islandi sem hjer segir:
Kristiiin J ónsson vagnasmiður
byrjar að byggja ofan á vörubíla
árið 1919. Hafliði Hjartarson
trjesmíðameistari byrjar að
byggja ofan á 14 farþega bíla í
mars 1923. Stefán Einarsson trje-
smiður byrjar í janúar 1924. Egill
Vilhjálmsson Laugaveg 118 byrjar
árið 1932. Tryggvi Pjetursson &
Co. byrja með eigið verkstæði
fyrir yfirbyggingar bíla 1933.