Morgunblaðið - 21.02.1939, Blaðsíða 5

l»riðjudagur 21. febr. 1939,

5
— JHorgtiwMaStð-----------------------------
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavtk.
Ritstjðrar: Jðn KJartanaaon ok Valtýr Stefánaaon (ábyrgBarmaCur).
Auglýsingar: Árni Óla.
Rltstjðrn, auglýalngar og afgrelBala: Auaturatrœti 8. — Slml 1(00.
Áskriftargjald: kt. 8,00 & aaánuBl.
1 lausasölu: 15 aura elntakiB — 18 aura meB Leabðk.
SJÓSLYSIN
Það er fátt, sem slær jafn-jur því fyrir þungum búsyfjum
miklum óhug á menn og af því að vera til þess dæmd að
’vekur jafnsárar tilfinningar hjá missa svo mikið af þeim mönn-
bjóðinni eins og fregnir um slys-
fanr á sjó og landi. Og þetta er
að vonum. Slysfarir eru mjög
tíðar hjer á landi og eru sjó-
slysin venjulega langsamlega
stórfeldust og marka því dýpst
spor í lífi þjóðarinnar.
Á síðastliðnum 12 árum hafa
farist og strandað hjer við land
131 íslenskt skip yfir 12 smá-
lestir. Þar af 9 togarar.
Á þessu árabili hafa drukn-
að hjer við land 479 menn ía-
lenskir. Síðan á áramátum hef-
ir strandað 1 togari og einn
vjelbátur farist og 14 menn
druknað. Þetta er mikil og á-
takanleg sorgarsaga og ekki að
undra þó slík blóðtaka marki
spor í atvinnulífi þjóðarinnar
og nýjar slysafregnir veki sár-
ar tilfinningar og að þjóðin
verði við slíkar fregnir harmi
lostin.
Það er ekki of mikið úr því
gjört, þó sagt sje að íslenskir
sjómenn sjeu kjarni þjóðarinn.
ar. Sá manndómur, kjarkur og
kraftur, orka og áræði, sem í
íslenskum sjómönnum býr, er
þjóðinni ómetanlegir eiginleik-
ar .
Þeir eiginleikar eru lykillinn
að því, að geta hagnýtt þau
gæði og auðæfi, sem fólgin eru
í sjónum kringum strendur
landsins.
Án þessara arfgengu eigin-
leika íslenskra sjómanna, væri
þess enginn kostur, að notfæra
sjer þessi torsóttu gæði og yfir-
stíga þá erfiðleika í hamförum
náttúrunnar, sem sjómönnunum
mæta.
Það er þessvegna engin smá-
ræðis skörð sem höggvin eru í
orku og afkastamöguleika þjóð-
arinnar að verða að baki að
sjá 40 slíkum víkingum árlega,
eins og verið hefir, nú undan-
farin ár.
Það þarf að vera mikill
kjarni og kraftar í þeirri þjóð,
sem getur komist út úr slíkri
eldraun.
Islensku þjóðinni ríður mik-
ið á því, að hafa góða og
ótrauða forystumenn á hvaða
sviði sem er. Á sjónum ríður
ekki hvað minst á þessu. Þar
veltur ekki síður en annars
staðar mikið á því, hversu tekst
um forystuna. Á hverju skipi,
sem gjört er út til fiskveiða eða
fer í siglingar er forystumaður.
Einn eða fleiri menn sem gædd-
: ir eru þeim hæfileika, að hafa
. á hendi foystu.
Sjóslysin verða því þess vald-
andi, að gresja óvægilega
þann mikilsverða stofn þjóðar-
innar, sem er til forystu fallinn
og hefir æft hjá sjer og þrosk-
; að þann eiginleika. Þjóðin verð-
TEKJUR OG
GJOLD BÆNDA
um á blómaskeiði, sem eru til
foringja fallnir, mönnum, sem
hafa í sjer hæfileikann til þess
að knýja fram hjá þjóðinni
kjarkinn og karlmenskuna,
drengskapinn og dáðrekkið og
alt sem stefnir upp og Yram og
bíður öllu því birginn, sem er
til hindrunar og tálmunar á
þeirri sigurbraut.
Sjóslysin eru því ógnaskelfir
íslensku þjóðarinnar.
Slysavarnamálinu hefir nú
síðustu árin miðað nokkuð á-
fiam. Og það er ljósastur vott-
ur þess, hvað þjóðinni er hug-
sræð nauðsynin á því, að hrinda
þessu máli í framkvæmd að um
alt land hefir samtaka máttur
fólksins — eldri og yngri,
o— og hafa börnin meira
>að segja tekið virkan þátt
í þessu — beinst að því að
komið yrði á sem allra fyrst
sem öflugustum slysavörnum.
Nú er á miðunum á Faxaflóa
björgunarskúta og hefir þegar
orðið allmikið lið að henni. f
hinum landsfjórðungunum hef-
ir verið efnt til sjóðsstofnunar
í þessu skyni og er sumstaðar
harla skamt að bíða þess að til
framkvæmda komi. '
Þegar Hannes ráðherra
strandaði á dögunum við Kjal-
arnes, fór björgunarskútan þeg-
ar á vettvang og smaug þar
innan um skerin og komst svo
mærri togaranum, að hún gat
lýst upp togarann og gjörði
það kleift, að koma bátunum
óbrotnum á sjóinn og skips-
mönnum í þá og milli skipanna.
Eru miklar líkur til að ver og
öðruvísi hefði farið, ef þetta
skip hefði ekki verið til þess
að grípa til.
Hið sorglega sjóslys, sem
varð á Akranesi í fyrradag í
lendingu þar, er átakanlegt
dæmi þess, hver höfuðnauð-
syn á því að sjómenn kunni
að synda. — Þess gengur
enginn dulinn, að í brimi og
stórsjó getur mönnum, sem
syndir eru daprast sundið, en
í fjölmörgum tilfellum mundi
það vera svo, að sundkunnátta
mundi bjarga lífi þeirra, sem
berst á í lendingu eða nærri
landi. nda eru mörg dæmi þess.
Það er því óhjákvæmileg
nauðsyn að gjöra hverjum þeim
manni sem nú er að alast upp
og ætlar að stunda sjó, það að
skyldu, að læra sund.
Það má engan veginn svo til
ganga lengur, að því sje ekki
gaumur gefinn, hver nauðsyn
á því er að sjómennirnir kunni
að synda. Líf sjómannanna er
íslensku þjóðinni altof dýr-
mætt til þess að þessi þáttur í
uppeldi þeirra sje vanræktur.
{'"^uðmundur Jónsson kenn
axi á Hvanneyri hefir
nú 1 5 ár starfað að hví að
kenna mönnum færslu bú-
reikninga og að vinna úr
þeim búreikningum sem ýms-
ir bændur hafa gert, svo af
þeim yrði hægt að fá hið
fullkomnasta .yfirlit yfir all-
an búrekstur þeirra.
Árið 1933 gerði hann búreikn-
ingaform fyrir Búnaðarfjelag ís-
lands er gefið var út. Fengust 16
bændur það ár t-il þess að færa
búreikninga eftir þessum reikn-
ingsformum Guðmundar. Flestir
þeirra voru í Borgarfirði. Síðan
hefir þeim fjölgað sem hafa fært
þessa búreikninga, svo þeir hafa
hin síðustu ár verið um 40 víðs-
vegar af landinu.
Ekki eru allir reikningar fyrir
árið 1937 komnir til Guðmundar.
Eru reikningarnir svona seint á
ferðinni m. a. vegna þess, að
bændur fá oft ekki reikninga sína
fyrir árið frá kaupfjelögum og
kaupmönnum fyrri en komið er
fram undir vorannir, og geta þá
ekki gengið frá reikningum sínum
fyrri en að loknum haustönnum.
Árið 1936 voru samin lög um
búreikningaskrifstofu, þar sem á-
kveðið er að skrifstofa þessi geri
upp reikninga fyrir þá bændur er
þess óska, vinni ítr þeim, og birti
skýrslur um þá. Annast Guð-
mundur þessi störf. Á hverju
hausti undanfarin ár hefir hann
haldið námskeið á Hvanneyri fyr-
ir þá sem vilja fá fræðslu um
færslu búreikninga. Á námskeiðum
þessum hafa samtals verið 60
menn.
Nokkur búreikningaf jelög eru
stofnuð. Eru það samtök bænda
um að halda búreikninga og hafa
eftirlitsmann sjer til leiðbeining-
ar. Fær hver bóndi kr. 30.00 fyrir
slíkt reikningshald, er hann greið-
ir eftirlitsmanni.
Þessi 5 ár, sem Guðmuiidur hef-
ir starfað við búreikningana, hefir
hann fengið fleiri eða færri reikn-
inga úr öllum sýslum landsins
nema Norður-ísafjarðarsýslu,
Norður-Þingeyjarsýslu og úr Múla
sýslum.
Nokkrar niður-
stöðutölur Guðm.
Jónssonar
kr. 981.00 árlega, og er það 8.3%
af fasteignaverðinu.
Verkfærakostnaður hefir í 4 ár-
in að meðaltali orðið um 200 krón-
ur á ári. Er það um 24% af verk-
færaeigninni. Af þessum kostnaði
eru 15% vextir, fyrning og við-
hald.
Fæðiskostnaður. húsaleiga, þjón-
usta, ljós og hiti hefir orðið að
meðaltali kr. 2.11 á dag á mann.
Skiftist þessi kostnaður þannig:
Vinna við fæðið 21%
Aðkeypt efni 30%
Fæði frá búi 41%
Annar kostnaðar 8%
Á hverja klukkustund sem hver
kostmaður hefir unnið kemur 22
aura kostnaður af þessum lið.
Matarforði á heimilunum í árs-
lok 1937 var að verðmæti kr.
356.00, innlent efni og aðkeypt
fyrir kr. 80.00. Er það sjerstak-
lega athygilsvert, hve matarforð-
inn að aðkeyptri vöru er lítill.
Mjólkurneyslan á heimilunuln
er vitanlega mjög misjöfn, minni
þar sem mjólkuisala er. Þó var
hiin hvergi minni á búum þessum
á árunum 1935—1937 en lítri á
mann á dag, en svo mikil aftur á
öðrum stöðum, að meðaltalið þessi aianna
árin er 2.2 lítrar á mann á dag.
Hrossin. Framieiðsluverð á hesta
vinnu hefir reynst að vera 21 eyr-
ir á klukkustund, þegar meðaltal
er tekið af öllum brúkunarhross-
um. En vinnustundir hrossa að
meðaltali yfir árið hafa ekki ver-
ið nema 338. Eru þá reiknaðir
jafnt bæði reiðhestar og áburðar-
hestar. 5 hross hafa verið að með-
altali á bæ, og kostnaður á hross
kr. 77.14 á ári. Þessi kostnaður
hefir skiftst þannig:
Úthey. Framleiðsluverð á út-
heyshesti hefir orðið að meðaltali
kr. 3.58. Verður verðið á úthey-
inu því svipað og töðuverðið, þeg-
ar reiknað ei; eftir fóðureiningum.
Sá kostnaður skiftist þannig:
Vinna og fæði 85%
Annar kostnaður 15%
Nautgripirnir. Að meðaltali hafa
verið 4.8 mjólkandi kýr á býli.
Meðalársnyt þeirra hefir verið
1—3 árin 2328 kg. Eru þar tald-
ar með 1. kálfskvígur. Hirðing á
hvern fulikominn nautgrip hefir
tekið 420 vinnuscundir.
Meðalkostnaður pr. naut-
grip hefir orðið kr. 440.00
Meðalafurðir — 410.00
Fróðlegar
niðurstöðutölur.
Nýlega átti blaðið tal við Guð-
mund um ýmsar aðalniðurstöður
þeirra búreikninga, sem liann hef-
ir haft með höndum undanfarin
ár. Þó þessir reikningar sjeu vit-
anlega fáir, samanborið við fjölda
bænda í landinu, þá má vafalaust
taka mark á niðurstöðutölum
þeirra, til leiðbeiningar um af-
komu búnaðarins þessi ár. Þegar
meðaltal er tekið af reikningun-
um sjest að þarna er um meðal-
stór bú að ræða. Og reikningarnir
eru, sem fyr segir úr mörgum
sveitum landsins.
Um niðurstöðutölurnar segir
Guðmundur m. a.:
Kostnaður við fasteign bænd-
Hirðing 29%
Fóður 38%
Annar kostnaður 33%
Hirðing hrossanna hefir tekið
58 vinnustundir á hross á ári.
Taðan. Framleiðsluverð töðunn-
ar hefir að meðaltali reynst kr.
5.11 á lieyhest. Sá kostnaður hefir
skiftst þannig:
Heyvinna og fæði 55%
Kostnaður við áburð 27%
Annar kostnaður 18%
I „öðrum kostnaði" er innifalin
leiga eftir fasteign og verkfæri,
rentur af ræktunarkostnaði og
fyrning af honum. Taða á hvert
býli hefir verið þessi ár 291 hest-
burður.
Vinnustundir hafa orðið 4.2 við
hvern hestburð, þegar öll vinna
er reiknuð, karla, kvenna og ung-
linga, svo fengist hafa að meðal-
tali 2y2 hestburður af töðu fyrir
Tap kr. 30.00
Framleiðsluverð á mjólkinni 18
aura pr. lítra.
Kostnaðurinn skiftist þannig:
Vinna og fæði 35%
Fóður 51%
Annar kostnaður 14%
Af afurðunum eru 80% mjóllr,
hitt sláturafurðir og áburður.
Sauðfje. Að meðaltali hafa ver-
ið 103 kindur á býli.
Þegar tekið er meðaltal allra
hefir tilkostnaður á
kind orðið kr. 19.06, en afurðirnar
kr. 17.79. Tapið kr. 1.27. Fyrstu
þrjú árin var tapið miklu meira,
alt upp í kr. 3.00 á kind, en seinni
árin hefir verið gróði.
Við reikning tilkostnaðar og
afurða af búfjárgreinunum er þess
að gæta, að með kostnaði eru
reiknaðar 5% af stofninum. 30
króna reiknað tap af kúabúinu
þýðir það, að eignin hefir gefið
nokkru minna en 5% af eigninni.
Og þessar 5%, sem reiknaðar eru
til gjalda af sauðfjáreigninni,
gera meira en að uppliefja meðal-
tapið kr. 1.27 af kind.
Kostnaðurinn við sauðfjeð skift-
ist þannig:
34%
42%
24%
skiftast
Vinna og fæði
76%
13%
11%
Fóður
Annar kostnaður
Afurðir sauðfjárins
þannig:
Sláturafurðir
Ull
Áburður o. fl.
Garðræktin. Framleiðsluverð á
kartöflutunnu hefir að meðaltali
verið kr. 15.00, er skiftist þannig:
Vinna og fæði 66%
Áburður 15%
Annað (þar með talið útsæði) 19%
Eigandareikningur, þ. e. reikn-
ingur eigandans sjálfs, sem ekki
kemur beinlínis búrekstrinum við.
Aðaltekjur hans eru:
anna, var að meðaltali öll 5 árin hvern vinnudag.
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.