Morgunblaðið - 24.02.1939, Blaðsíða 5

Föstudagur 24. febr. 1939.
orflttnWaí»*6
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Rltatjörar: Jön KJartanaaon og ValtýT Stef&naaon (ábyrgOarmaBur).
Auglýsingar: Árnt Óla.
Rltstjörn, auglýalngar og afgreiOala: Auaturatrnti 8. — Slml 1609.
Áskrlftargjald: kt. 8,00 & aaánuBl.
1 lausasölu: 16 aura eintaktt) — t( aura aaeti Leabök.
HVER HEFÐI TRUAÐ
S vo sem knnnugt er liöfðn leið-
togar Alþýðuflokksins bar-
Ist árum saman gegn því, að hjer
. á landi yrði sett vinnulöggjöf.
Loks kom þó að því, að þeir urðu
•að gera annað tveggja: Að vera
'með í setning vinnulöggjafar eða,
að missa þá stjórnaraðstöðu, sem
;þeir höfðu í sambúðinni við Fram-
-sóknarflokkinn.
Vitanlega völdu leiðtogar Al-
þýðuflokksins þann kostinn, að
hverfa frá fyrri andstöðu til
'vinnulöggjafarinnar, því að hitt,
..að missa stjórnaraðstöðuna, hlaut
•rið hafa þær afleiðingar fyrir for-
ingjana sjálfa, að þeir mistu við
það spón úr aski sínum. En öll
pólitík Alþýðuflokksins snýst um
persónulega hagsmuni fárra valda
•sjúkra manna, sem öllu hafa ráðið
S flokknum. Því er það, að Fram-
sóknarflokkurinn hefir jafnan get-
.að fengið öll mál fram með því
*einu, ;að minna bnrgeisa Alþýðu-
flokksins á hvað í húfi væri fyrir
þá persónulega. I þessu máli —
'vinnulöggjöfinni — beitti Fram-
•sókn valdi sínu vel, og hefði margt
betur farið ef allstaðar liefði eins
.verið farið að.
★
En : þessi snöggi snúningur bur-
.geisa Alþýðuflokksins gagnvart
winnulöggjöfinni setti þá í erfiða
aðstöðu. Fólkið, sem falið hafði
jþessum mönnum uinboð á Alþingi,
;átti erfitt með að skilja, að það
sem búið var að segja því að
væru þrælalög yrði alt í einu góð
umbótalög verkafólkinu til handa
IÞetta þurfti að skýra nánar fyr-
ir vantrúuðu fólkinu. Og skýring-
5n var á reiðum höndum.
Leiðtogar Alþýðuflokksins sögðu
snú hinum vantrúuðu, að þeim
Ihefði tekist að fá inn í vinnulög-
gjöfina svo mikilsverð rjettindi til
handa verklýðsfjelögunum, að þeir
ihefðu af þeim sökum ekki hikað
við að samþykkja lögin. Þeir
-sögðu, leiðtogarnir, að nú væri j
tfengin lagaleg viðurkenning á
werklýðsfjelögunum og þeirra
-starfsemi. Með lögunum væru
verklýðsfjelögin komin á grund-
völl, sem enginn fengi raskað og
'það væri mest virði fyrir verka-
rfólkið.
★
Iíver skyldi uú trúa því að
•tæpu ári eftir að þetta alt skeði,
þá setti Alþýðuflokkurinn af stað
öll hugsanleg öfl, óleyfileg sem
leyfileg, til þess að kippa fótun-
íum undan verkalýðsfjelögunum
og þeirra starfsemi?
En þetta er einmitt það, sem nú
er að ske í sambandi við deiluna
í Hafnarfirði.
Yerkamannafjelagið „Hlíf“ hef-
ir starfað í 35 ár í Hafnarfirði.
Það hefir öll árin verið eina fje-
lagið sem landverkamenn, hafa
haft í firðinum.
Svo skeður það í janúar s.l., að
fylgismenn Alþýðuflokksins, sem
höfðu verið einráðið í þessu fje-
Magí (sem flestum öðrum verk-
lýðsfjelögum á landinu) urðu nú
í minnihluta og urðu að þoka úr
stjórn fjelagsins. Nýja stjórnin
vildi ekki hafa aðra en verkamenn
í fjelaginu. Við það verða nokkrir
stórlaxar Alþýðuflokksins að
víkja, menn, sem komnir voru í
fjelagið af pólitískum ástæðum.
Þetta þoldu ekki hinir eigin-
gjörnu og sjálfsels'ku burgeisar
Alþýðuflokksins. Þeir rjúka því
til og reka Hlíf úr Alþýðusam-
bandinu. Og ekki nóg með það,
heldur fyrirskipa þeir sínum
flokksmönnum að segja sig úr
Hlíf og stofna með þeim nýtt fje-
leg í firðinmn.
★
Menn geta haft hvaða skoðun
sem þeir vilja á því sem fram
hefir farið í Hafnarfirði undan-
farið í sambandi við deiluna þar
á staðnum, en um hitt getur aldrei
orðið ágreiningur, að takist for-
kólfum Alþýðuflokksins að koma
fram þessari ákvörðun sinni, þýð-
ir það ekkert annað en upplausn
verklýðsfjelaganna í landinu.
Verði litið svo á, að leiðtogar
AlþýðufIokksius hafi vinnulöggjöf
ina bak við sig í þessu, verður af-
leiðingin vitanlega sú, að verk-
lýðsfjelögin leysast upp. Minni-
liluti, sem undir verður í verk-
lýðsfjelagi, þarf þá aldrei að
beygja sig undir samþykt og að-
gerðir meirihlutans. Hann bara
fer úr fjelaginu og myndar nýtt
og gerir þar með ákvörðun meiri-
hlutans að engu. Þannig ér lýð-
ræðið í framkvæmdinni hjá sjórn-
arflokkunum!
Broslegast við þetta er þó e. t.
v. það, að það eru atvinnurek-
endur innan Alþýðuflokksins, sem
beita slíku ofríki og kúgun gagn-
vart verklýðsfjelagi. Hvað myndi
Alþýðublaðið hafa sagt fyrir svo
sem einu ári eða svo, ef atvinnu-
rekandi innan Sjálfstæðisflokks-
ins hefði gert sig sekan í slíku
athæfi? Myndi hann ekki hafa
fengið nafnbótina: Atvinnukúgari.
En sagan endurtekur sig. Leið-
togar Alþýðuflokksins hafa aldrei
hugsað um hagsmuni verkalýðs-
ins. Þeir hafa aldrei sjeð út fyrir
sinn eigin brauðdisk.
8,1 milj. króna skuldir
bankanna við útlönd
Skuldir bankanna við útlönd
námu í árslok 1938 kr. 8.1
miljónum. Er það rúmlega hálfri
miljón krónum meir en í árslok
1937.
I desember síðastliðnum lækk-
uðu skuldirnar um 5.2 miljón
krónur. Þær voru um mánaðamót-
in nóvember—desember 13.4 milj.
krónur.
Franski sendikennarinn lic. Jean
Haupt flytur í kvöld kl. 8 fyrir-
lestur í Háskólanum um George
Sand. •
v
J
Ríkisgjöldin oghagur
framleiðslunnar
Jeg hefi hjer litla stund til
umráða til að ræða fjár-
mál hjóðarinnar frá sjón-
armiði okkar Sjálfstæðis-
manna, en að sjálfsgðu er
ekki tækifæri til að gagn-
rýna þær tölur sem hæstv.
f jármálaráðherra las hjer
upp, þar sem þær eru ekki
áður kunnar.
Athugasemdir í sambandi við
þær verða því að mestu að bíða
þar til lengra líður á þetta þing.
Þess má þó þegar geta að þeg-
ar hæstv. ráðherra upplýsir, að á
rekstrarreikningi ríkisins s.l. ár
liafi orðið 1700 þús. kr. hagur,
þá er því miður um alt annað að
ræða en greiðsluhag. Árið 1937
varð rekstrarliagnaður 1062 þús.
kr., en það ár jukust lausaskuldir
um 1.5 milj. kr. og skuldir ríkis-
stofnana við úlönd á 3. miljón kr.
Nú er svipurinn sá, að þrátt
fyrir 1700 þús. kr. rekstrarhag
árið 1938 liafa skuldir ekki lækk-
að nema um 189 þús. kr., en samn-
ingsbundnar afborganir af föst-
um lánum voru 1405 þús. kr. Þetta
þýðir það, að af föstum afborg-
unum er ekki greitt raunverulega
nema 189 þús. kr. Hitt er tekið
að láni aftur í öðrum stöðum.
Þetta er náttúrlega ekki góð út-
koma jafnhliða því sem tekjur
fóru fram úr áætlun fjárlaga um
1840 þús. kr.
Þá má geta þess í sambandi við
umframgreiðslur að ráðherrann
hljóp fram hjá því eins og fyrri,
að geta um hve þær urðu á síð-
asta ári miklar í stofnunum rík-
isins. Þar hafa þær undanfarið
verið tiltölulega mestar, og svo
mun enn. Ennig hljóp hann yf-
ir það, að geta um skuldir sömu
stofnana. Hve þær eru miklar og
hve imikið þær hafa vaxið á síð-
asta ári. Það varðar þó engu síð-
ur miklu en skuldir ríkissjóðsins
sjálfs, því þar er ekki næsta mik-
ið bil á milli.
Sem endurskoðari ríkisreikn-
inganna hefi jeg að undanförnu
haft fyrir auguhum margvíslegar
svartar myndir á þessu sviði, en
mjer þykir rjett&ra að fresta því
við þetta tækifæri að draga þær
fram fyrir alþjóðar augu, en snúa
máli mínu aðallega að því, hvern-
ig ástandið er í heild sinni í fjár-
málum þjóðarinnar og hverjar
megin orsakir liggja til þess, að
svo er komið sem komið er.
í svipuðu horfi.
T7I járlagafrumvarpið, sem nú
hefir verið lagt fyrir þetta
þing, er með svipuðum hætti sem
að undanförnu, en þó eru gjöldin
áætluð um 600 þús. kr. hærri en
á fjárlagafrumvarpinu í fyrra-
Sú breyting er þó á ger, að nokk-
uð hefir verið lækkað framlag
til verklegra framkvæmda, t. d.
vegamála, strandferða og hafna,
og lendingarbóta, en aðrir liðir
hækkaðir. Hjer stefnir því í sömu
átt eins og undanfarið, að á
hverju ári eru gjöldin hækkuð, á
hverju ári eru nýjar kröfur tekn-
Ræða Jóns Pálmasonar
við 1. umræðu fjárlaganna
ar til greina og flestar eða allar
hinar eldri greiðslur látnar
lialda sjer. Á hverju ári lsoma svo
allar umframgreiðslur stjórnend-
anna ofan á fjárlögin, og þær hafa
að undanförnu ekki verið neitt
smáræði.
Þegar athugað er hvernig kom-
ið er málum í okkar landi, þá er
því jafnvel fyrst ástæða til að
víkja að því, hvei áhrif fjármála-
hættir ríkisins sjálfs hafa á heild-
arhag þjóðarinnar.
Gjöldin tvöfaldast.
íkisreikningurinn fyrir árið
1937 er nýlega prentaður,
en hefir ekki komið enn fyrir al-
mennings sjónir. Sjeu nú heildar-
tölur hans bornar saman við það,
sem var 10 árum áður, árið 1927,
þá er munurinn gífurlegur, og
hann sýnir betur en flest annað,
hve sterka ástæða er á þessu sviði
að finna fyrir því, hvernig kom-
ið er.
Árið 1927 voru öll gjöld og all-
ar tekjur tekið með í aðalreikn-
ingi ríkisins. Þannig voru öll
gjöld póst og síma og víneinka-
sölu talið með í gjöldum og allar
tekjur með á tekjuhlið. Sama var
um afborganir af skuldum, bygg-
ingar á vitum og margt fleira,
sem nú er aðeins fært á sjóðs-
■yfirlit. Nú er líka aðeins fært á
rekstrarreikning ríkisins mismun-
ur á tekjum og gjöldum ríkis-
stofnana. Til að gera rjettan sam-
anburð verður því að gera upp á
sama liátt og þá lítur samanburð-
urinn þannig iit að 1927 urðu
ríkisgjöldin 12 milj. 778 þús., en
1937 24 miljónir 252 þús. Gjöld-
in hafa því á þessu 10 ára tíma-
bili nærri tvöfaldast eða liækk-
að hátt á 12. hundrað þús. kr. á
hverju ári að meðaltali. Mikið af
þessari hækkun er óþarft, en mik-
ið er líka þannig, að erfitt er að
losna við það og alls ekki nema
með stórum breytingum á lögum
og kerfi. Þannig er búið að reisa
hóp af skólum, spítölum og alls
konar stofnunum, sem er alt dýrt
í rekstri og kostar offjár á ári
hverju. Starfsmönnum ríkisins
fastlaunuðum og á tímalaunum
hefir verið fjölgað um hundruð
manna og launin eru yfirleitt
miklu liærri en áður tíðkaðist.
Um tekjur ríkisins er sama að
segja. 1927 eru þær samkvæmt
framansögðum uppgerðum 11.2
miljónir, en 1937 23.1 miljón. Þær
hafa því meir en tvöfaldast á
þessu 10 ára tímabili og aukist
um nærri 1200 þús. kr. á ári að
meðaltali. Þetta þýðir það, að
tollar og skattar og tekjur ríkis-
stofnana hefir verið hækkað sem
þessu nemur að meðaltali á ári
hverju. Þarna eru þó ríkisbúin
undanskiíin. Þau eru nú 6.
Jeg býst nú við að hæstv. fjár-
málaráðherra vilji ekld telja
þarna með gjöldunum rekstrar-
tekjur ríkisstofnananna, þar sem
þær sjeu gróðafyrirtæki, en þetta
er fullkomlega rjettur samanburð-
ur við reikningsuppgerðina 1927.
Stærstu stofnanirnar voru þó til:
Síminn, áfengisverslunin og póst-
urinn. Að ríkið liefir tekið alt
hitt í sínar hendur, hefir auðvit-
að orsakað það, að þeirri starf-
semi er kipt frá verslunarrekstri
einstaklinga og fjelaga og um
leið rýrt að sama skapi gjaldþol
þeirra aðila til áð borga skatta,
tolla og útsvör. Þetta er óhrekj-
anleg vissa, en liggur að öðru
leyti alveg utan við allar deilur
ttm það, hvort heppilegra sje að
ríkið eða einstaklingarnir versli
með þær vörur, sem hafa verið
teknar í einkasölu.
Ríkisgjöld 57%
af útflutningi, . ^
egar nú er athugað, hvernig
hlutfallið hefir breyst á um-
ræddu tímabili milli ríkisgjalda
og þjóðartekua, þá er mismunur-
inn ægilegur. Þjóðartekjurnar
koma á viðskiftasviðinu fram í
verði útfluttrar vöru. Að sumu
leyti eru það brúttótekjur, en
að nokkru leyti ekki, en þó er þar
að finna einhvern þýðingarmesta
leiðarvísir um þjóðarhag út á
við. Árið 1927 var verð útfluttr-
ar vöru alls 63.2 miljónir króna,
en 1937 59 miljónir. Árið 1927
tekur ríkið því til sinna þarfa og
í sínar hendur 17.5% af verði út-
fluttrar vöru, en 1937 tekur það
39%, eða nærri 2/5 hluta.
Til viðbötar við þetta má svo
geta þess, að útsvörin alls í land-
inu hafa á sama tímabili hækkað
um helming, úr 3.6 miljónum
króna 1927 í 7.2 inilj. 1937. Þetta
þýðir, að útsvörin 1927 svara til
þess að vera 5.7% af útfluttri
vöru, en 1937 eru þau orðin
12.2% af henm. Breytingin er
því sú, að 1927 fer í ríkisgjöld
og útsvör 23.2% af verði útfl.
vara, en 1937 er þetta orðið
57.2% af allri útflutningsvöru.
Auk þess hafa bæst ýms önnur
opinber gjöld á yfir þetta tíma-
bil, s. s. tryggingargjöld, fjelags-
gjöld ýmiskonar og eitt og ann-
að fleira.
ÖII gjöldin á
framleiðslunni.
ið Sjálfstæðismenn höfum
bent á það á hverju þingi
og leitt rök að, svo ekki er um
að villast, að þetta væri hrein
fjá'rhagsleg glötunarleið, enda
fyrir löngu auðsætt að svo er. At-
vinnuvegir landsins til sjávar og
sveita er sú eina undirstaða, sem
á er að byggja. Framleiðsla
nytjavöru úr skauti náttúrunn-
ar er sá eini grundvöllur, sem öll
FRAMH Á SJÖTTU SÍÐU.