Morgunblaðið - 25.06.1939, Blaðsíða 5

Sunnudagur 25. júní 1939.
------- JPIorgtmMaíjid ==
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Ritstjórar: Jón Kjartanaaon og Valtýr Stefánsaon (ábyrgtermaitui:).
Auglýsingar: Árnl Óla.
Ritstjórn, auglýslngar og afgrreiBsla: Aueturstrœti S. — Síml 1888.
Áskriftargjald: kr. 8,00 á mánutii.
í lausasölu: 15 aura elntaklB — 25 aura met Leebók.
KLERKAR OCx KENNARAR
T DAG- fer fr;.m hátíðleg bisk-
upsvígsla. Síðustu dagarnir
•«og þeir næstu eru mjög undir
merki kirkjunnar- og- kenslunnar
ananna. Synodus hefst á morgun.
TJppeldismálaþingið hófst á föstu-
«daginn. Þannig koma tvær áhrifa-
stjettir saman til þess að ráða
ráðum sínum. A þeim hvílir and-
legt uppeldi þjóðarinnar. í þeirra
Jhöndum er að miklu leyti framtíð
íslenskra mentamála og andlegs
þroska almennings. Þessvegna á
alþjóð að veita málum þessara
■stjetta mikinn gaum, miklu meiri
-en gert er. Þessvegna eiga stjett-
irnar sjálfar að vanda til þessara
þinga sinna og það enn meira eii
verið hefir. Þær eiga að vanda
til þeirra að virðuleik og vönd-
uðum málflutningi og framsæk-
inni en raunhæfri rannsókn við-
fangsefnanna. Andleg mál, fræðslu
mál og uppeldi, hvort sem er í
kirkju eða skóla, eiga ekki að
vera aukamál eða afsíðis í at-
Tiygli almenningt: 0g afskiftum
Jhins opinhera. i
En ekki er alt undir því kom-
3ð, að styrkja stjettarsamtök, að
fá ífjárveitingar, að halda ræður
íog fara á fundi. Stjettasamtök
»eru góð. Fundir geta leitt fram
mý sjónarmið og íjárveitingar eru
afl þess sem gera skal. En því
Æðeins kemur þetta að góðu
■gagni, að vel s.ie til þess vand-
að með alþjóðc-nag og alþjóðar-
mppeldi fyrir augum. Það er verk
■efni almennings, feðranna og
anæðranna, að fylgjast með
fræðslukerfi kennaranna og vakn-
ingarstarfi klerkanna með vak-
.andi athygli og virkri þátttöku.
‘Svo fer hest að allir vinni sam-
;an í haráttunni fyrir andlegri og
líkamlegri heilbrigði í þjóðlegu
»og þjóðhollu uppeldi.
★
Kirkjan liefir öldum saman
■verið þjóðleg menningarstofnun.
'Kirkjunnar menn hafa á ýmsafi
'hátt, verið forustumenn í íslensku
þjóðlífi. Þeir liafa sameinað
’lærða mentun og alþýðumentun á
merkilegan hátt. Þeir voru öldum
■saman ekki einungis klerkar,
heldur einnig kennarar. Alls
þessa mega menn nu minnast á
hátíðisdegi kirkjunnar og minn-
ast þess þakksamlega, hvernig
sem skoðanirnar kunna að skift-
ast um kenningar kirkjunnar og
um kristnihaldið í landinu. í dag,
þegar fjórir hiskupar og nokkrir
'tugir presta koma saman í hinni
virðulegu Dómkirkju í Reykja-
vík, við vígslu nýs forustumanns
kirkjunnar í sæti ísleifs Gisurar-
sonar, skyldu menn minnast jöfn-
xxm höndum gamallar og góðrar
-sögu kirkjunnar og nýrra hlut-
verka hennar. Þau hlutverk
verða ekki síst í uppeldis- og
:mskulýðsstörfum.
★
Kennararnir, sem tóku skyndi-
Tegá við miklum hluta af upp-
ífræðslustarfi prestanna með nýju
— j
fræðslulögunum fyrir meira en
30 árum, tóku við vandasömu
hlutverki. Þá voru straumh vuirf í
íslenskum. fræðslumálum, eins og
í fleiri málum. Að sumu leyti kom
breytingin svo snögglega, að liin
nýja kennarastjett var varla við-
búin. Avalt síðan hafa menta-
mál hennar verið úrlausnav- og
áhyggjuefni, sjáifrár hennar og
annara. En kennarasamtökin hafa
verið full af fjöri og áhuga og
umönnun um hag kennaranna og
kennararnir hafa gert ýmsar til-
raunir. Samt haía margir skóla-
menn og foreldrar verið uggandi
um harnafræðsluna í laudinu. Það
er því vel til fundið og tíma-
bært, að forsætis- og kenslumála-
ráðherra hefir nú skipað nefnd
til endurskoðunar á fræðslulögun-
um og gert grein fyrir skoðun-
um sínum í setniugarræðu á upp-
eklismálaþinginu
★
Klerkar og kennarar koma sam-
an hverjir fyrir sig og verður
svo að vera, vegna sjermála
þeirra. En þeir eiga líka sameig-
inleg mál. Þeir eiga samleið.
Kirkja og skóli eim skyldar stofn-
anir, þó að hvorug geti komið í
hinnar stað. Það lilýtur að verða
eitt af helstu verkefnum hinnar
nýju fræðslumálanefndar, að at-
huga möguleikana á aukinni
þátttöku presta í kenslumáluuum.
Það liggur fyrir að leggja nýjan
grundvöll að andlegu, líkamlegu
og verklegu uppeldi og fræðslu
barna í landinu. Þar mhndi mjög
koma til álita aukin samvinna
kirkju og skóla, án þess aþ um
kirkjulega skóla yrði að ræða.
Foreldrar í landinu munu fylgj-
ast gaumgæfilega með undirbún-
ingi hinna . nýju fræðslulaga og
gera sínar kröfur. Framhaldsskól-
arnir þurfa ekki síður að fylgj-
ast með þessu, því að þar hafa
agnúar harnafræðslunnar ekki
síst komið fram.
Það á einnig við um mentamál-
in, se,m formaður Sjálfstæðis-
flokksins sagði í Jóns Sigurðs-
sonar ræðu á dögunum, að bjart-
sýnar hugsjónir þurfa að sæltja
á, en raunsæið að halda í taum-
ana. Væntanlega eiga kirkju-
menn og kennarar eftir að leggja
löggjafarvaldinu holl ráð, til þess
að finna nýja lausn á fræðslumál-
unum, svo að kirkja og skóll
megi blómgast livoii í sínum
verkahring, en þó í heilhrigðri
samvinnu.
Einn af kaupendum Morgunbl.
í Norðprárdal í Borgarfirði skrif-
ar skrifstofu hlaðsins og þakkar
fyrir góð skil á hlaðinu. Hann
segist venjulega fá blaðið um kl.
8 á morgnana^ Með öðrum orðum,
menn í Borgarfirði og nálægum
sveitum geta eins og Reykvík-
ingar lesið Morgunhlaðið með
morgunkaffinu.
Sundhöllin verður ekki opnuð
fyr en kl. 1 á morgun vegna við-
gerðar á hitaveitunni.
Eimskipafjelag Islands:
Hagur og afkoma
síðastliðið ár
að um 3.344 sjómílur. Munar hjer | eignaaukningin er talin aðeins
aðallegá á siglingum milli landa,
Reikningar Eimskipafje-
. lags íslands voru lagð-
ir fram á aðalfundi fjelags-
ins í gær. Sýna þeir, að
reksturságóði hefir ekki orð
ið eins mikill 1938, eins og
1937, þótt afkoman að vísu
hafi verið góð.
Utdráttur ixr skýrslu stjórnar-
innar mn hag fjelagsins fer hjer
á eftir.
Rekstur fjelagsins.
Samkvæmt rekstursreiknmgi
■fyrir árið 1938, hefir orðið ágóði
af rekstri fjelagsins, sem nemur
krónum 197.91þ_.96, og er þá búið
að færa til útgjalda á reksturs-
reikningnum afskriftir af skip-
um og fasteignum fjelagsins að
uppliæð kr. 357.974.54. Heildar-
hagnaður ársins 1938 hefir því
orðið samtals kr. 555.890.50. —
Arið 1937 var tekjuafgangur áður
en afskriftir voru færðar til rrt-
gjalda kr. 997.159.77, þannig að
afkoma fjelagsins hefir orðið lak-
ari á síðastliðna ári sem nernur
kr. 441.269.27.
Heildartekjur fjelagsins hafa
.lækkað um kr. 324.778.89, og heild-
arútgjöld hæklrað um kr. 116.480,-
38. Verður það samtals kr. 441.-
269.27, sem rekstursafkoman er
lakari árið 1938 en árið 1937, eins
og fyr er getið. Vegur hjer mest
að tekjur skipanna liafa lækkað
um rúmar 314 þús. krónur, en út-
gjöld þeirra hækkað um rúmar
108 þús. krónur. — Hvað liið fyr-
nefnda snertir, má geta þess að
vöfuflutning'ar voru nokkuð minni
á síðastliðnu ári en árið 1937.
Innflutningur hefir lækkað um
4421 smál. eða ea. 9% á árinu,
en innflutningurinn gefur lang-
mestar tekjur ein;i og vitanlegt er.
Utflutningur liefir hinsvegar
hækkað nokkuð eða urfi rúmar
1400 smál., en innanlandsflutning-
ur liefir lækkað um rúmar 1200
smál. — Farþegaflutningar hafa
verið mjög svii>aðir hæði árin. Ar-
ið 1937 fluttu skipin 3078 farþega
milli landa, en árið 1938 fluttu
þau 3043 farþega milli landa.
★
Eins og fyr er sagt hækkuðu
útgjöld skipanna um rúmar 108
þús. krónur á síðastliðnu ári, og
munar aðallega á eftirtöldum lið-
um borið saman við árið 1937:
Vátryggingargjöld hafa hækkað
um rúmar 52 þús. kr., k#up og
fæði skipshafna um tæpar 12 þús.
kr. og kolaeyðsla um rúmar 42
þús. kr.
Aí öðrum liðuin má sjerstaklega
henda á, að vaxtareikningur sýnir
nú tekjur að upphæð kr. 860.05,
en árið 1937 voru vaxtagreiðslur
umfram vaxtatekjur kr. 17.503.37.
Þetta mun vera í fyrsta skifti í
sögu fjelagsins, að vaxtareikning-
ur sýnir tekjur umfram útgjöld.
Siglingar skipanna.
Skipin hafa siglt 14.214 sjómíl-
um minna á síðastliðnu ári en
árið 1937. Siglingar milli landa
hafa minkað um 10.870 sjómílur
og siglingar innanlands hafa mink-
og má það teljast. eðlilegt þegar
athugað er, að skipin fóru 3 milli-
landaferðum færra á síðastliðnu
ári en árið 1937.
Viðkomum á innlendum liöfnum
hefir fækkað nokkuð eða alls um
36. — Mismunur á viðkomum á
hvern landsfjórðung, horið saman
við árið 1937, er sem hjer segir:
Á Vesturlandi hefir viðkomum
fækkað um 37, á Norðurlandi um
24 og á Austurlandi um 5. Hins-
vegar hefir viðkomum á Suður-
landi fjölgað um 30.
Á áætlun fjelagsins fyrir 1938,
er gert ráð fyrir 615 viðkomum
innanlands, en eins og sjá má af
ofangreindu, hafa viðkomur á inn-
lendum höfnum orðið alls 941, eða
326 fleiri en gert var ráð fyrir á I
áætluninni.
Eigendaskifti
hlutabrjefa.
Eigendaskifti hlutahrjefa frá
aðalfundi 1938 til þessa dags hafa
verið sem hjer segir:
Tala hlutahrjefa, sem orðið hafa
eigendáskifti að: 191 fyrir kr.
28.400. Framseljendur hafa verið
alls 110, en viðtakendur 49. Hvort
lijer er um að ræða sölu á hluta-
brjefum eða arftoku, er ekki hægt
að seg-ja með neinni vissu, en þó
mun aðallega vera um sölu að
ræða.
Eftirlaunasjóður.
Samkvæmt reikningi eftirlauna-
sjóðs nam hann um síðustu ára-
mót kr. 719.057.66, og hefir þannig
aukist á árinu, sem nemur kr.
78.794.53. Vaxtatekjur sjóðsins
námu kr. 36.579.39, en kr. 60.000.-
00 voru lagðar í hann af tekju-
afgangi ársins 1937. — Verði til-
lögur fjelagsstjórnarinnar þar að
lútandi samþyktar á þessum aðal-
fundi bætast 30 þús. krónur í sjóð-
inn á þessu ári auk vaxta. Úthorg-
anir iir sjóðnum hafa verið kr.
17.784.86. á árinu og eru það eftir-
laun til nokkurra af starfsmönn-
um fjelagsins eða ekkna þeirra.
Efnahagur fjelagsins.
Eignir fjelagsins námu við síð-
ustu áramót, með því verði sem
þá var hókfært, kr. 3.663.616.57,
en skuldir að meðtöldu hlutafje
kr. 2.748.984.01, og er því talið að
fjelagið eigi eignir umfram skuld-
ir, sem nemur kr. 914.632.56. —
Árið 1937 námu eignir umfram
skuldir kr. 868.882.67, þannig að
eignaaukning á árinu hefir numið
kr. 45.749.89. Þetta kemur þannig
fram:
Skuldir hafa lækkað
um ................kr. 177.968.03
Eignir hafa lækkað
u m ...............— 132.218.14
Eignaaukning kr. 45.749.89
Þess her þó að gæta, að þegar
tæpar 46 þús. króiiur, er búið að
afskrifa af skipum og fasteignuiu
fjelagsins tæpar 358 þús. krónur.
Ástand og horfur.
Siglingum skipanna er hagaS
með sama móti og verið hefir und-
anfarin ár. Hvað vöruflutninga
snertir hafa þeir verið heldur
meiri það sem af er þessu ári, en
á sama tíma í fyrra, og má því
gera ráð fyrir að rekstursafkoman
sje eitthvað hetri en þá var. Einn-
ig hefir eftirspurn eftir farþega-
rúmi með skipunurn í sumar verið
talsvert mikil. — Hvað framtíðar-
horfurnar snertir er varlegra að
spá sem fæstu, þar sem útlitið í
viðskifta- og atvinnulífinu yfir-
leitt er því miður ekki mjög glæsi-
legt og er þar skemst að minnast
hins mikla aflabrests á nýyfir-
staðinni vertíð. En á velgengni
atvinnuveganna hygigst vitanlega
öll afkoma landsmanna.
Norrænt mót
að Laugavatni
Um 50 norrænir mentamenn
frá Svíþjóð, Noregi, Dan-
mörku og Finnlandi eru væntan-
legir með Lyru á morgun til þess
að taka þátt í fræðsluviku, sent
haldin verður á vegum „Norræna
fjelagsins“ að Laugarvatni. Mótið
hefst á þriðjudaginn og stendur
yfir þar til á fimtudaginn í næstu
viku.
íslenskir þátttakendur verða
■um eða yfir. 20.
„Stockholms Tidningen“ hirtír
í gær grein um þetta mót (skv.
FÚ) og telur að það muni geta
haft mikla þýðmgu fyrir vináttn
og samhug Norðurlandanna.
Meðal þeirra, sem flytja fyrir-
lestra á mótinu verða ráðherr-
arnir Hermann Jónasson og Stef-
án Jóh. Stefánsson, Árni Jónsson
frá Múla alþm., Jónas Jónsson
alþm., Sigurður Nordal prófessor,
(formaður móttökunefndar; setur
mótið á þriðjudaginn og flytur
um kvöldið erindi um íslendinga
og menningu þeirra), Pálmi rekt-
or, Árni Eylands, Sig. Þórarins-
son jarðfræðingur, Ólafur Bjarna
son hagfræðingur, Jón Magnússon
cand. phil. og Guðl. Rosinkranz.
Auk þess flytja nokkrir útlend-
ingar fyrirlestra.
Farið verður. með hina erlendn
gesti í ferðalög til Þingvalla, að
Gullfossi og Geysi og víðar.
Sumargistihús verður rekið í
Reykholti í sumar eins og undan-
farin sumur og veitir frú Theo-
dóra Sveinsdóttir því forstöðu
eins og áður. Gistihúsið hefir nú
verið optiað.