Morgunblaðið - 11.08.1939, Blaðsíða 5

IFöstudagur 11. ágúst 1939.
S
- JtftorgtroMafóð =
Útgef.: H.f. Árvakur, Raykjavtk.
Ritstjórar: Jón Kjart&nuon oc Valtýr Stofteuon (kbyrróarauiQun).
Auglýsingar: Árnl Óla.
Ritstjórn, auglýsinrar or afrreiBsla: Austurotrratl 8. — Stml 1800.
Áskriftargjald: kr. »,00 t aiAnutU.
í lausasölu: 16 aura etntakiB — >i aura aet Lesbók.
ÁRÁSIRNAR Á KRON
Framsóknarblöðin berjast
gegn kommúnistum. Þau
tala illa um þá. Tíminn nefnir
})á ýmsum vondum nöfnum, seg
ir þá óalandi og óferjandi o. s.
frv. Blaðið heitir á alla góða ís-
lendinga að verja landið gegn ó-
fögnuði kommúnismans. Blöð
kommúnista vill Tíminn helst
S)annfæra, bækur þeirra, kenn-
ángar þeirra.
Þetta er alt gott og blessað.
Sumt af því, sem Tíminn skrif-
.ar um þessa þjóðleysingja, er
:að vísu með dálitlum móður-
asýkisblæ. En hvað um það. Það
sem blaðið segir um þessa
sendimenn frá Moskva getur að
jnestu leyti staðist.
En þegar þeir Framsókn-
.armenn eru beðnir um að láta
vera samræmi í orðum þeirra
og gerðum, þegar þeim er bent
á, að lítt stoði að berjast gegn
ikomm’ánistum á einum og öðr-
;um stað, meðan þeir eru studd-
um stað, meðan þeim er
veíttur stuðningur, sem áreiðan-
áega veitir þeim meira brautar-
•gengi, en sem því svarar er
'Tíminn vinnur á móti þeim öðr-
aun þræði. Þá fer allur komm-
únistaandróður Tímans út um
iþúfur.
★
Á það hefir verið bent hjer
a blaðinu, að kommúnistar hafi
tekið alveg sjerstöku ástfóstri
við Kaupfjelag Reykjavíkur og
nágrennis. Blað þeirra, Þjóðvilj-
inn skoðar verslunarfyrirtæki
þetta sem fyrirtæki kommún-
istaflokksins fyrst og fremst.
Með aðstoð Framsóknarflokks-
ins fær fjelag þetta hlunnindi.
-.' Það fær innflutning, ,,sem hægt
væri að ráðstafa öðruvísi“, eins
og málgagn Framsóknarflokks-
ins eitt sinn komst að orði.
Tíminn reynir að breiða yfir
það, að Kron sje „vopna-
smiðja kommúnismans" hjer í
landi. Grein um það efni birt-
ist í blaði því í gær. Þar segir:
„Kaupfjelag Reykjavíkur er
ópólitískt fjelag“. Er hjer
skringilega komist að orði. Hjer
er verið að tala um Kaupfjelag
Reykjavíkur og nágrennis, sem
í daglegu tali er nefnt „Kron“.
Það fjelag var soðið upp úr
öðru fjelagi er hjet Kaupfje-
lag Reykjavíkur, og Helgi Lár-
usson stjórnaði. En hann flæmd-
ist burt frá fyrirtækinu einmitt
er kommúnistar og fylgismenn
þeirra í Alþýðuflokknum sem þá
voru, tóku að sjer forystuna í
fjelaginu. En nóg um það.
★
Tíminn heldur því blákalt
fram, að „Kron“ sje ópólitískt,
og stuðningur við það fjelag
komi starfsemi kommúnista
• ekki við.
En Tíminn heldur áfram og
: segir: „1 þeim efnum hvílir það
<(þ. e. Kron) á sama grundvelli
og önnur kaupfjelög landsins“.
Þetta eru óbreytt orð Tímans.
Þá er að snúa sjer til al-
mennings í landinu og spyrja:
Halda menn því alment fram,
að kaupfjelög þau, sem starfa
innan vjebanda Sambands ís-
lenskra samvinnufjelaga sjeu
ópólitísk? Er það almenn skoð-
un manna, að þessi kaupfjelög
styðji á engan hátt einn stjórn-
málaflokk öðrum fremur? Hafa
menn þá trú, að Framsóknar-
flokknum sem pólitískum flokki
hafi enginn stuðningur verið að
kaupfjelögum Sís?
Sennilega eru það æðifáir Is-
lendingar, sem, komnir eru til
vits og ára, er hafa ekki fengið
einhverja hugmynd um sam-
starf kaupfjelaganna við Fram-
sóknarflokkinn.
★
Tíminn heldur því fram í for-
ystugrein í gær, að hjer sje
sama máli að gegna, að Kron
sje alveg ein „ópólitískt" eins
og „önnur kaupfjelög landsins“.
Þarf eiginlega að orðlengja
um þetta frekar? Er ekki hægt
að kalla þetta sæmilega glögga
viðurkenningu frá hendi þeirra
Tímamanna? Geta menn ekki,
að fenginni þessari yfirlýsingu
kaupfjelagablaðsins verið sæmi-
lega öruggir í þeirri trú sinni,
að „Kron“ sje ekki sá pólitíski
sakleysisengill, sem þeir Fram-
sóknarmenn vilja vera láta.
★
I sömu forystugrein Tímans
er frá því sagt, að „vissir komm
únistaforingjar hafi reynt að ná
fjelaginu undir áhrifavald sitt,
og gera það að pólitísku tæki
fyrir flokk sinn“.
Enn segir blaðið, að telja
megi víst, að þetta „brölt komm
únista hafi talsvert spilt fyrir
fjelaginu“.
Það er talsvert fróðlegt og
dálítið skemtilegt að sjá, þegar
Tíminn telur að slíkt „brölt“
innan kaupf jelagsins sje lík-
legt til þess að spilla fyrir
starfsemi þess.
Ef þeir Framsóknarmenn
hugleiddu niður í kjölinn þessi
orð ritstjórans, þá myndu þeir
máske komast að raun um, að
.slík „spillingarstarfsemi“ póli-
tískra foringja hafi átt sjer
stað víðar en í þessu eina kaup-
fjelagi, sem kommúnistarnir
hafa einkum helgað sjer.
Póstferðir á morgun. Frá Rvík:
Mosfellssveitar, Kjalarn., Reykja-
ness, Ölfuss og Flóapóstar. Þing-
vellir. Þrastalundur. Hafnarfjörð-
ur. Austanpóstur. Grímsness- og
Biskupstungnapóstar. Akranes.
Borgarnes. Stykkishólmspóstur.
Norðanpóstur. Álftanespóstur. —
Til Rvíkur: Mosfellssveitar, Kjal-
arness, Reykjaness, Ölfuss og Flóa
póstar. Þingvellir. Þrastalundur.
Hafnarfj. Fljótshlíðarpóstur. Aust
anpóstur. Akranes. Borgarnes.
Álftanespóstur. Norðanp,
Gunnar Thoroddsen:
Sólmánuður á Aust-
fjörðum
Hjer byrjar ferðasaga Gunnars Thoroddsen
um Austfirði, en þar var hann í mánaðartíma
í sumar.
Lagt af stað.
OO júní, þrem dögum
eftir að sólmánuður
hófst, lagði jeg af stað í för
um Austurland. Erindið var
það,1 að hitta áhuga- og á-
hrifamenn Sjálfstæðisflokks
ins á Austfjörðum að máli,
ræða við þá stjórnmálavið-
horfið og starf og skipulag.
flokksins, og halda fundi, I
þar sem því yrði við komið. <
För þessi hafði verið fyrir-J
huguð um alllangt skeið, en eigi
getað af henni orðið fyr en nú,
vegna annara verkefna. Fýsti mig
mjög að fara austur og ferðast
um þenna fagra fjórðung. Aðeins
einu sinni hafði jeg komið þar
áður, og farið í nokkur kauptún-
in, en ekkert farið sunnan Fá-
skrúðsfjarðar nje heldur komið á
Fljótsdalshjerað.
Hið aldraða skip Súðin vár sá
farkostur, er flutti mig austur.
Fengum við hafstillur frábærar
og sólarsýn lengst af leiðar. í
Vestmannaeyjum var skömm við-
staða, svo að ekki var þess kost-
ur' að fara í land. Til Hornafjarð-
ar komum við að næturþeli, og
var þar óvenju stutt viðstaða, að-
eins tvær klukkustundir. Var
þetta daginn áður en kosning al-
þingismannsins fór þar fram.
Dimt var og drungalegt yfir
Hornafirði, en ljetti til daginn
eftir, þegar Austur-Skaftafells-
sýsla hrökk iir hendi Framsókn-
arflokksins.
Til Djúpavogs var komið að
morgni dags 24. júní, eftir hálfs
annars sólarhrings siglingu, og
er það með fljótustu ferðum. Á
Djúpavogi stóð jeg við í tvo daga.
Djúpivogur.
Djúpivogur er í Geithellahreppi
í Suður-Múlasýslu, og stendur yst
við Berufjörð sunnanverðan.
Skerst þar mjór vogur inn í land-
ið, og dregur kauptúnið nafn af
honum. Landslag er mjög sjer-
kennilegt á Djúpavogi, klettar og
hamraborgir, og mun flestum
þykja þar fagurt um að litast.
Minna staðhættir einna helst á
Hafnarfjörð og Stykkishólm. Bú-
landstindur, liið fegursta fjall,
gnæfir tignarlega upp yfir bygð-
ina, en húsin standa dreift hing-
að og þangað milli hæðardraga.
Ekki verður urn Djúpavog sagt
eins og því miður um mörg kaup-
tún á Austfjörðum, að þar sje alt
atvinnulíf í kaldakoli, og lífsskil-
yrði og afkoma fólks fari hrörn-
andi. Er útvegur þaðan öllu meiri
nú en verið hefii^á undanförnum
árum, 10 bátar stunda þaðan veið
ar, alt trillubátar, er fiska á hand-
færi. Hefir í ár verið tiltölulega
gott fiskiár, og miklu betra en
mörg síðustu ár, sem verið hafa
hin rýrustu aflaár.
Flestir stunda einhvern land-
ibúi’að ásamt sjósókninni, eiga
leina kú og nolckrar kindur. Hefir
það hjálpað stóriega undanfarin
ár í aflabrestinum. Talsverð garð-
rækt er og orðin á Djúpavogi.
Erfitt er um heyafla á Djúpa-
vogi handa búpeningi þeirra, því
að landið er víða grýtt og klett-
ótt. Hefir hey því verið fengið að
sunnan úr Álftafirði og af Beru-
fjarðarströnd. En nú er þar að
verða veruleg breyting á, þar sem
hafist hefir verið handa um hina
myndarlegustu nýrækt rjett við
kauptúnið. Er þar búið að ræsa
fram mýrar, um 17 hektara, og
verður það fagurt og rennisljett
graslendi. Hefir verið unnið að
framræslunni í atvinnubóta-
vinnu. Það merkilega ný-
mæli hefir þar verið upp tek-
ið, að fjelagsgarði, sem er einn
hektari að stærð, er skift í reiti
milli manna og er unnið þar í
þegnskylduvinnu, en allur arður
fer til nýræktarinnar. Forgöngu
fyrir þessari stórfeldu ræktun,
sem verður mikil lyftistöng fyrir
kauptúnið, hefir Ræktunarfjelag-
ið haft, og er Ingólfur Gíslason
læknir formaður þess.
Tveir ungir embættismenn eru
á Djúpavogi, læknirinn Ingólfur
Gíslason frá Papey og sóknar-
presturinn síra Pjetur T. Oddsson
úr Bolungarvík, báðir hinir mestu
áhugamenn um öll framfara- og
menningarmál bygðarlagsins. —
Unglingaskóli hefir verið starf-
ræktur þar í tvo vetur undir öt-
ulli stjórn síra Pjeturs Oddsson-
ar. Starfaði hann seinni veturinn
í tveim deildum og sóttu hann 25
unglingar. Síðastliðinn vetur var
hann ekki starfræktur vegna ut-
anfarar síra Pjeturs.
Af hinu pólitíska ástandi er
það m. a. að segja, að talsvert er
af kommúnistum og jafnaðar-
mönnum, en ekki kemur það þing-
mönnunum að sök, því að þetta
fólk kýs þá, enda er Eysteinn
Jónsson þarna upprunninn og nýt-
Ur þar persónufyigis sakir kunn-
ingsskapar og vinfengis.
í Papey.
Papey, hinn nafnkunni sögu-
staður, þar sem hinir írsku múnk-
ar tóku sjer bólfestu á undan
norrænum mönnum fyrir á annað
þúsund árum, liggur austur af
Djúpavogi, um klukkustundar
siglingu. Hafði mig lengi fýst að
komast til Papeyjar, bæði til þess
að sjá þessa merku ey.ju, sem er
austlægasta íslensk bygð, og til
þess að hitta hinn merka bónda,
Gísla í Papey, sem þar hefir bú-
ið rausnarbúi í fjóra áratugi. Nú
voru örlögin svo hlýleg í minn
garð, að hið langþráða tækifæri
barst injer fyr og betur en mig
hafði órað fyrir. Jeg kom til
Djúpavogs á laugardag, en dag-
inn eftir hafði verið ákveðin
messa í Papey, og þurfti því
prestur ásamt fleira fólki þangað
að fara. En í Papey er messað að
jafnaði einu sinni á ári.
Á sunnudagsmorgun var lagt
af stað frá Djúpavogi á inótor-
bát, og stýrði Ingólfur læknir
bátnum. Gekk ferðin að óskum
og vorum við komin út í Papey;
eftir rúma klukkustundar sigl-
ingu. Tók Gísli óðalsbóndi á móti
okkur með rausn, og var dvalist
um kyrt í eynni til kvölds.
Slcömmu eftir landgöngu var
gengið til kirkju. Messaði síra
Pjetur og mæltist vel. Mintist
hann m. a. þeirrar merkilegu
kirkjuathafnar, er fram fór þenn-
an dag, en það var vígsla hins
nýja biskups yfir fslandi, herra
Sigurgeirs Sigurðssonar, og fiutti
blessunaróskir og fyrirbænir til
handa honum og kirkjunni, fra
þessum stað, þar sem hin fyrsta
bæn stje til himins af íslenskri
grund, eins og síra Pjetur komst
fagurlega að, orði. Var athöfnin
hin virðulegasta, þótt kirkjan.
væri smá og hljóðfæri ekkert.
Kirkjan í Papey mun vera
minsta kirkja landsins, síðan
Möðrudalskirkja söng sitt síðasta
vers. Er hún 5x8 álnir að stærð.
Enda verður ekki sagt, að stórr-
ar kirkju sje þörf, því að kirkju-
sókn á fólk aðeins frá einu heixn-
ili.
Ekki er kunnugt, hve lengi hef-
ir verið kirkja samfelt í evani.
En þegar Gísli lcom til Papeyjar
um aldamót, var þar gömul kirkja
og hrörleg, og ljet hann endur-
bæta hana mjög og járnklæða.
Þá er síra Pjetur hafði sungið
messu, og kaffi drukkið, var geng-
ið kringum eyna, undir leiðsögn
þeirra feðga Gísla og Ingólfs
læknis, og veittu þeir mikla
fræðslu og upplýsingar um stað-
hætti alla. Tók gangan um þrjéT
klukkustundir. Var þar margt
fagurt og meririfegt að sjá. og
marga fróðlega hluti að heyra. M.
a. eru þar fornminjar, tóftir, sem
heita Papatættur. Margar smærri
eyjar eru umhverfis Papey: Arn-
arey, Flatey o. f 1., og eru þær
hinar mestu gersemar, því að
fuglalíf er þar mikið og frjósemi.
Út í eyjarnar er ýmist farið á.
báti eða í kláf.
Mikil fuglamergð og fuglatekja
er í Papey. Þar er lundi, ritur.
svartfugl, kría og fýll, að ógleymd
um æðarfuglinum. Var áður fyr
mikið æðarvarp í eyjunum, en
hefir farið stórum minkandi á síð-
ari árum, eins og annarsstaðar á
Austfjörðum. Er það mest kent
rányrkju, og munu mikil brögð
að því, að fuglaræningjar skjóti
æðarfuglinn þar eins og víðar.
Sláttur hafði byrjað daginn áð-
ur, laugardaginn 24. júní, enda er
altaf byrjað á laugardegi. Var
FRAMH. 1 BJÖTTU SÍÐR