Morgunblaðið - 21.09.1939, Blaðsíða 5

v"~: --L
v,.
lilmtudagur 21. sept. 1939.
n'
........ |ílorgiimMaí>ið =
OtRef.: H.f. ÁnriJr.ur. Raykjnvlk.
Ritstjórar: Jóa KJartanuon o* Valttr OUttnMon (lbm<*nuVu»).
Aug;lýsinffar: Árnl Óia.
Ritfltjórn, auKlýflincar of afrrfllóala: Aaatnrfltnetl 8. — Hnl M00.
ÁakrlftargJald: kr. 8,00 & náuuOL
1 lausaflóln: 18 aura •intakiQ — 88 anra mB UaMk
niiiiiiiiiMiiiiuiiiiiiiimiumiiiiiiiiiiiiiii
imtiiiiimimiiiiiiiiiimiiimiiiiiimiiiiii
| Gunnar Sigurðsson frá Selalæk
| er höfundur eftirfarandi greinar,
sem hann kallar:
iiiiiimiiimiiimiiiiiiiiiiiiiiiuiiiii
ÖF6ASTEFNURNAR MÆTAST
Pað ótrúlega hefir skeS.
Öfgastefnurnar tvær —
andstæSurnar miklu — hafa
mætst. Hersveitir hinna svörnu
■óvina, kommúnista og nazista
mættust alvopnaSar í Póllandi,
■ ekki til þess að láta nú til skar-
. ar skríða, heldur til hins, að
skifta bróðurlega milli sín ríki,
.-sem hersveitir beggja eru að
kúga undir sig.
Fram að þessu hafa þó báð-
.. ar öfgastefnurnar bygt alla sína
tilveru á öflugri og óþrjótandi
i baráttu gegn hinni öfgastefn-
T«nni.
I öllum löndum heims hafa
kommúnistar haldið uppi lát-
Jausri baráttu gegn höfuðfjend-
unum, nazistum. Þeir hafa
areynt að telja hinum friðsama
verkalýð iýðræðislandanna trú
?am, að engum væri trúandi til,
;að vinna bug á öfgastefnu naz-
Jsta, öðrum en kommúnistum.
«'> Og þeir hafa látlaust prjedik-
. að á fundum og í blöðum, að
<• eina ráðið til þess að tryggja
1. friðinn í heiminum væri að upp-
. ræta nazismann.
Nazistar hafa í áróðri sínum
farið nákvæmlega eins að. Alt
I Jhið illa stafaði frá kommúnist-
<um, sögðu þeir. Hver sú þjóð,
: sem leyfði komúnismanum að
festa rætur innan sinna vje-
banda, væri dauðadræmd. Það
yrði að leggja aðaláherslu á,
að uppræta þetta illgresi.
Og nazistar ljetu sjer ekki
onægja, að uppræta kommúnism-
.ann í sínu eigin landi, Þýska-
landi. Þeir fengu önnur ríki í
iið með sjer, til þess að mynda
bandalag, gegn kommúnisman-
am. Þetta nýja bandalag hafði
svarið þess dýran eið, að bar-
áttunni skyldi ekki hætt fyr en
kommúnisminn væri þurkaður
át.
★
Þegar þessi leikur stóð sem
^hæst, kom Pólland til sögunn-
ar — stórt og auðugt land, sem
lá á milli hinna svörnu óvina.
Þegar sýnt þótti, að sjálfstæði
Póllands var hætta búin, vegna
ikröfu nazistastjórnarinnar
jþýsku, um innlimun Danzig og
pólska „gangsins“ svonefnda,
:reyndu stórveldin í vestur Ev-
;rópu, lýðræðisríkin Bretland og
Frakkland, að fá Rússland í lið
með sjer, til þess að vernda
: sjálfstæði Póllands. Ætla mætti,
að stjórn kommúnista í Rúss-
landi hefði verið fús til slíkt
'varnarbandalags, þar sem erki-
•óvinurinn — nazisminn — sótti
•á annarsvegar.
En þetta fór alt á annan veg.
Yarnarbandalagið, til verndar
sjálfstæði Póllands, fór út um
þúfur. Það strandaði á Stalin.
Hann valdi hina leiðina, að gera
vináttusamning við Hitler. Og
það var 1 skjóli þessa vináttu-
samnings, að þýski herinn rjeð-
iist inn í PólLand.
Þegar svo þýski herinn er bú-
inn að ná á sitt vald meirihluta
Póllands, skipar Stalin rauða
hernum að ráðast að baki Pól-
verjum, sem börðust upp á líf
og dauða fyrir sjálfstæði lands
síns. Og nú skeður það ótrú-
lega, að vopnaðar hersveitir
MINKARÆKTIN OG EYÐING
STROKUMINKA
M
jer er ljúft að verða við
þeim tilmælum Morg-
unblaðsins að láta í ljós
skoðun mína á minkarækt-
inni hjer á landi og því,
hvernig eyða megi stroku-
minkum þeim, sem sloppið
erkióvinanna mætast, ekki til i hafa úr búrum hjer 4 landi
þess að berjast, heldur til þess
að skifta Póllandi bróðurlega
milli sín.
Eru ekki öfgastefnurnar báð-
ar með þessu að kveða upp sinn
eigin dauðadóm? Hver trúir því,
úr þessu, að nazisminn sje til
þess kjörinn, að uppræta kom-
múnismann? Og hver fæst nú til
að trúa því, að kommúnistar
berjist heilagri baráttu gegn
nazismanum, sem þeir hafa
hingað til sagt, að friðinum í
heiminum stafaði mest hætta
af?
★
Við Islendingar fögnum því,
að öfgastefnurnar hafa ekki
fest djúpar rætur í okkar þjóð->
fjelagi. Þó verður því ekki neit-
að, að kommúnistar hafa átt
hjer nokkur ítök, sem hefir m.
a. stafað af því, að þeir hafa
talið fólkinu trú um, að þeirra
hlutverk væri að kveða niður
hina öfgastefnuna.
Vafalaust hafa ýmsir, sem
fylgt hafa kommúnistum að
málum,, lagt trúnað á þetta.
Sumir hafa e. t. v. einnig trúað
því, að hið mikla heirveldi Stal-
ins myndi brjóta á bak aftur
allar tilraunir hinnar öfgastefn-
unnar, til nýrra landvinninga.
Smáríkin ættu því vissa og ör-
ugga vernd, þar sem rauði her
Stalins væri
Svo öruggir þóttust kommún-
istar hjer um einlægni og óeig-;
ingirni Stalins, að einn af þing-
mönnum þeirra bauðst til að
og valdið hafa mestum ugg
meðal almennings. Jeg mun
jafnframt nota tækifærið til
að fara nokkrum orðum um
loðdýraræktina hjer í heild
sinni.
Ef jeg væri ekki blaðamaður
frá fornu fari, hefði jeg sjálfsagt
orðið forviða á þeim kynjasögum,
sem skapast hafa um strokumink-
ana út af öfgagreinum, sem birt-
ar liafa verið í blöðunum á þessu
sumri. Þetta er þó alt skiljanlegt,
þar sem menn þekkja dýrið eltki.
Imyndunarafl fólksins fær lausan
tauminn, sagnirnar um dýrið fá
því á sig beinan þjóðsagnablæ.
Því hefir verið haldið fram við
mig í alvöru, að minkar dræpu
hesta, rjeðust á sofandi menn og
drykkju úr þeim blóðið og fleira
þessu líkt.
*
Til þess nú að geta útrýmt
minkum þeim, sem sloppið hafa
og sléppa kunna, þurfa menn að
kunna skil á því, hverskonar dýr
minkurinn er. Eftirfarandi lýsing
á villiminkum og lifnaðarháttum
þeirra er tekin eftir merkum og
nýjum ritum um dýrafræði og
loðdýrarækt, og hirði jeg eigi um
að greina þau, nema ummæli mín
verði vefengd,- læt mjer aðeins
nægja að nefna hið heimskunna
þýska dýrafræðisrit Brelnns
(Brehms Tierleben).
Villiminkurinn og
lifnaðarhættir hans.
Minkurinn telst til marðarætt-
Gunnar Sigurðsson frá Selalæk.
leggja höfuð sitt í veð fyrir | arinnar. Heimkynni hans er Norð-
því, að rauði herinn myndi
aldrei ráðast inn í Pólland. Þeg-
ar svo innrás rauða hersins var
orðin staðreynd, baðst þingmað-
urinn að fá að halda höfðinu,
gegn því að hann ljeti svarta-
dauða-flösku í staðinn. Þetta
var mat hans á sínum eigin
kolli, eftir viðburðinn í Pól-
landi.
Skyldi ekki líkt komið fyrir
mörgum öðrum, sem trúað hafa
í blindni á einræðisherrann í
Moskva og þá stefnu, sem hann
hefir boðað heiminum?
★
En viðburðirnir í Póllandi
ættu að verða hvatning til okk
ar íslendinga, að hrinda nú af
okkur öfgastefnunum og þjappa
þjóðinni saman um lýðræðis-
stefnuna. Sú þjóð, sem vill vera
ur-Ameríka og þaðan er hann
fluttur í aðrar heimsálfur til
ræktunar, einkum þó til Evrópu
Hann lifir viltur alla leið frá mið-
biki Bandaríkjanna og norður að
Ishafsströndum.
Minkurinn er lítið dýr, að gild-
leika á borð við rottu, en allmik-
ið lengri, með langt og loðið skott
Hann er ljósbrúnn eða dökkbrúnn
á litinn.
Merðirnir eru grimm og blóð
þyrst rándýr og huguð til veiða
Minkurinn er þar enginn eftirbát-
ur; þó hefir hann litlar vígtenn-
ur, hlutfallslega miklu minni en
t. d. hundar og kettir. Hann ber
ýms sjereinkenni þess, að hann
lifir mestmegnis á fiski, hann er
með sundfit á milli tánna og prýð-
isvel syndur. Hann kafar marga
metra niður til botns í ám og
frjáls, verður að standa fast á vötnum til að ná í skelfisk og
lýðræðisstefnunni. Hún má ekki krabba, sem hann syndir með í
þola öfgastefnurnar innan
sinna vjebanda. Geri hún það,
á hún á hættu að glata frelsi
sínu og sjálfstæði.
land og etur. Fisk veiðir hann
einnig og syndir með hann í land.
Vitanlega eru þetta aðeins smærri
fisktegundir, því aðrar ræður
hann ekki við. Minkurinn þolir
ekki að vera lengi í kafi í einu.
Þar sem minkurinn er aðallega
fiskæta, ræður það af líkum, að
hann heldur sig helst við ár og
stöðuvötn, en aflar sjer þó jafn-
hliða ætis á landi. Á landi veiðir
hann orma og sníg-la, mýs, rottur,
fugla, og egg tekur hann einnig.
Hann fylgir sömu reglunni og
þegar hann veiðir í vatni. Hann
ræðst á og drepur þau dýr, sem
hann ræður við og sjer, að sjer
muni hættulaus. Minkurinn læðist
ekki að dýri, sem hann er á veið
um eftir, eins og kettir gera
Hann rennur á bráð sína, hremm-
ir hana með klónum og drepur
hana. Minkurinn fer út til veiða
á næturnar, en heldur yfirleitt
kyrru fyrir á daginn. Hann finn-
ur sjer þá felustað, hvílir sig og
sefur. Minkurinn er fimur og lið-
ugur og getur klifrað, þar sem
hann kemur klónum við. Hann
klifrar t. d. upp trje.
Fullorðnir minkar eru svo að
segja altaf einir á ferli. Þegar
tveir minkar eða fleiri sást sam-
an, þá er það móðir með yrðlingi
sína, því þeir fylgja henni vana-
lega fram á haust, en ná henni
að þroska1 og stærð á miðju sumri.
Á haustin skilur svo fjölskyldan
og fer þá hvert dýrið að ala önn
fyrir sjer sjálft. Ef tveir minkar
mætast slær oftast í bardaga með
þeim, og endar þessi blóðngi bar-
dag'i með því, að annarhvor eða
báðir hníga að velli.
Minkurinn hefir venjulega ekki
vissan samastað, sömu holu eða
fylgsni til að hvílast í; þó heldur
hann sig venjulega lengi á sömu
fclóðum, helst við ákveðið vatn
eða á.
Á vorin, venjulega seinnj hluta
aprílmánaðar eða fyrri hlutann í
maí, býr kvendýrið sjer til gren
á líkan hátt og refur, jafnaðar-
lega nálægt vatni eða á. Þar fæð-
ast venjulega 2—8 yrðlingar og
stundum ber enda við, að þeir sjeu
fleiri. Yrðlingarnir fæðast blindir
og áhrlausir og eru mjög litlir.
Móðirin elur önn fyrir þeim með
alveg einstakri umönnun og ná-
kvæmni, þeirri móðurást, sem
naumast þekkist annarsstaðar í
dýraríkinu. — Þá ræðst móðirin
á sjer mikið stærri og sterkari
dýr, yrðlingunum til varnar. Ann-
ars ræðst minkur ekki á sjer mun
stærra dýr nema til varnar, það
er að segja, ef önnur dýr ráðast
á hann, því þótt minkur sje hug-
aður, þá er hann þó jafnframt
viturt dýr. Þess vegna er það
fjarstæða, að hann ráðist á hunda,
ketti og sauðfje, nema sjer tU
varnar.
Fullorðnir minkar eru aðeins
samvistum um tímgunartímann.
Þeir eru „polygam“, þar eð karl-
dýrið á yrðlinga með fleiru en
einu kvendýri. Ekki njóta yrðling-
arnir mikils ástríkis af karldýr-
inu, því það etur þá umsvifaíaust,
nái það í þá, en móðirin ver þá
fyrir karldýrinu með sömu hug-
prýði og endranær. *
Mínkarnir eiga marga óvini
eins ’og önnur dýr, en svo má
segja, að engir af þeim sjeu þeim
hættulegir, nema hornuglan og
veiðimaðurinn. Uglan sjer, sem
kunnugt er, allra dýra best S
myrkri. Hún læðist að minkunum
á hljóðu svifflugi, þar sem hann
er á veiðum um nætur, læsir klón-
um í hrygg hans og heggur hann
með nefinu. Að vísu býst mink-
urinn til harðvítugrar varnar, en
bardaginn endar nærfelt ávalt
með sigri uglunnar. Á þenna hátfc
eyðir uglan árlega miklu af vilt-
um minkum.
Á síðari tímum er það þó veiði-
maðurinn, sem er lang stórtæk-
astur í útrýmingu minksins, og
það svo, að í sumum hjeruðum
Norður-Ameríku má telja, að hon-
um sje útrýmt með öllu. Hið verð-
mæta skinn minksins freistar
veiðimannsins, og þótt minkurinn
sje viturt dýr, þá er þó maðurinn
honum ofjarl með byssur sínar og-
gildrur og eitur, og sjerstaklega
vegna þess, að minkurinn hefir
ekki slægð og varfærni refsins.
Það er og auðvelt að þekkja og
rekja spor minksins í snjó, og
það notar veiðimaðurinn sjer.
(Síðari grein á morgun).
Besti læknirinn.
Einn af frægustu læknum forn-
Grikkja, Galenos, á að hafa sagt:
— Náttúran er besti læknirinn.
Hún læknar ekki aðeins % hluta
allra sjúkdóma, lieldur baknagar
hún ekki starfsbræður sína.