Morgunblaðið - 10.05.1940, Blaðsíða 5

* 1
FðstudagUr 10. maí 1940.
Útgef.: H.f. Arvakur, R«yT JaYfk.
RltBtjórar:
Jön Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyr^Barm.).
Auglýsingar: Árnl óla.
Rltstjörn, au^lýslngar og afgrrelBsla:
Austurstrætl 8. — Sfaal 1800.
Askriftargjald: kr. 8,50 & ainutl
Innanlands, kr. 4,00 utanianda.
1 lausasölu: 20 aura elntaklB,
25 aura mett Lesbök.
Eftir elúraunina
StJ ákvörðun bresku her-
stjórnarinnar í fyrri viku,
að flytja hjálparhersveitirnar
3>rott úr Suður.Noregi og gefa
jþar með í bili þenna hluta Nor-
«gs á vald innrásarhersins, vakti
sem von er sár vonbrigði í hlut-
Jausum löndum um allan heim.
Vonbrigðin vegna þessa at-
burðar voru einnig mikil og sár
meðal alls almennings í Bret-
landi. — Stjórnarandstæðingar
notuðu sjer þetta og kröfðust
/Jjess, að stjórnin gæfi þinginu
ítarlega skýrslu um þessa at.
burði. Síðan yrðu málin rædd
bar fyrir opnum tjöldum.
Þessar merkilegu umræður
fóru svo fram í þingi Breta tvo
daga, þriðjudag og miðvikudag.
Umræðurnar urðu með köflum
ákaflega harðar og talsverðar
æsingar í þinginu, sem annars
kemur varla fyrir í þingi Breta.
.1 lok umræðanna fór fram at-
kvæðagreiðsla og var yfirlýst
af stjórninni, að hún skoðaði
það vantraust, ef atkvæða-
gáreiðslan gengi henni á móti.
Stjórnin sigraði í atkvæða-
.greiðslunni með 281 atkvæði
:gegn 200 og var það langsam-
lega minsti meirihluti, sem
stjórn Chamberlains hefir feng-
ið.
Eftir þessa atkvæðagreiðslu
þykir sýnilegt, að breyting verði
á stjorn Bretlands og þá fyrst
og fremst þannig, að stjórnar.
. andstæðingar, V erkamanna-
flokkurinn og Frjálslyndi
flokkurinn taki sæti í stjórninni.
Einnig er talið sennilegt, að
Chamberlain fari frá, en bent á
líklega sem eftirmann annan
hvorn Halifax lávarð eða Chur-
chill.
Þessar umræður í breska
l)inginu hafa vakið heimsat-
hygli. Ýmsir urðu til þess, eink-
«m úr hópi breskra herfor-
íngja, að vara alvarlega við
umræðunum og þeir vildu ekki
leyfa, að þær færu fram á
þessum hættutímum. — Þeir
töldu, að þær yrðu til að veikja
viðnámsþróttinn og vekja sundr-
ung meðal þjóðarinnar. En
stjórnin kvað ekki koma til
mála, að banna slíkar umræður.
Svona rótgróið er lýðræðið í
breska heimsveldinu.
Ýmislegt bendir og til þess,
að umræðurnar í þinginu verði
einmitt til þess að sameina
þjóðina, en ekki að veikja, á
hættustundinni. Og það kom
greinilega fram í umræðunum
að breska þjóðin vill herða
sóknina gegn andstæðingunum
í stríðinu. Öll gagnrýnin beind-
ist í þá áttina, að stjórnin þótti
ekki nógu harðskeytt. Getur því
farið svo, að nýr þáttur hefjist
í stríðinu, eftir eldraunina í
breska þinginu.
Þallir frá Alþlngi -- II
Sjerkennileg meðferð
SlÐASTA Albingi hafði
nokkuð sjerkennilega
meðferð á fjármálunum.
Niðurstöðutölur fjárlaganna
bencia íil beæ, _a6 hjer sje /<illa niSur e5a
lækka ýmsar
f jármálanna
hið mesta veltiár; alt er 1
toppinum.
En þegar nánar er að gáð eru
í fjárlögunum sjálfum og sjer-
stökum lögum víðtækar heimildir
stjórninni til handa, til þess að
lækka útgjöldin.
Gjöldin á rekstraryfirliti fjár-
lagamia eru áætluð 18.0 milj. kr.,
en 17.8 milj. á fjárlögum yfir-
standandi árs; nemur hækkunin
því um 200 þús. kr. Rekstraraf-
gangur er áætlaður 462 þús. kr. á
móti 737 þús. í gildandi fjárlög-
um. A sjóðsyfirliti er greiðslu-
halli 557 þús. kr. og er það svip-
að og á fjárlögum þessa árs.
I fjárlagafrumvarpinu, sem
fjármálaráðherrann lagði fyrir
þingið í vetur, voru rekstrarút-
gjöld áætluð tæpar 17 milj. kr.,
eða um miljón króna lægra en á
fjárlögunum eins og þingið gekk
frá þeim.
Ágreiningur.
Þessi stórfelda röskun á frum-
varpi fjármálaráðherra er þó
ekki eins mikil og niðurstöðutöl-
prnar sýna. Svo sem kunnugt er
hafði fjármálaráðherrann lagt til,
að ýms útgjöld á 16. gr. yrðu
lækkuð verulega. Einnig hafði
hann lagt til, að lækkuð yrðu
gjöld til ýmsra framkvæmda, er
erlent efni þurfti til.
Fjárveitinganefnd vildi fara
aðra leið. Hún vildi hafa útgjöld-
in að mestu hin sömu og á fjár-
lögum yfirstandandi árs, en veita
stjórninni í þess stað víðtæka
heimild til að lækka gjöldin, ef
það sýndi sig, að tekjur ríkis-
sjóðs brygðust verulega.
Fjármálaráðherrann gat fyrir
sitt leyti fallist. á þessa leið, ef
heimildin til gjaldalækkunar yrði
það víðtæk, að útkoman fyrir
ríkissjóð yrði hin sama. Varð svo
samkomulag milli fjárveitinga-
nefndar og stjórnarinnar, að þessi
leið skyldi farin, enda fengi
stjórnin þá víðtæka heimild til
lækkunar gjaldanna, hæði ólög-
bundinna og lögbundinna.
Lækkunar-
heimildir.
Þessar heimildir eru að finna í
fjárlögunum og sjerstökum lög-
um. í 22. gr. fjárlaganna segir
greiðslur samkvæmt lögum“.
Þar segir svo:
„A árinu 1941 er ríkisstjórninni
heimilt, ef fyrirsjáanlegt er,, að tekjur
ríkissjóðs bregðist verulega frá því,
sem fjárlög gera ráð fyrir:
1. Að fella niður greiðslu á 35% af
framlögum rikissjóðs, samkvæmt
f járlögum, til:
a. Byggingarsjóðs, sbr. II. kafla
laga nr. 76 11. júní 1938, um bygg-
ingar-og landnámssjóð.
b. Endurbygginga íbúðarhúsa í
sveitum, sbr. III. kafla sömu laga.
2. Að miSa framlag ríkissjóðs til bygg
ingarsjóða, samkv. 3. gr. laga nr. 3
9. jan. 1935, um verkamannabústaði,
við kr. 1,30 fyrir hvem íbúa kaup-
staðar eða kauptúns, gegn jafnháu
framlagi bæjar- og sveitarsjóða, og
að lækka fjárveitinguna samkvæmt
■ fjárlögum í hlutfalli við það.
3. Að láta tekjuauka þann, sem gert
er ráS fyrir í 2. gr. laga um bráða-
birgSatekjuöflun ríkissjóðs og jöfn-
. unarsjóSs bæjar- og sveitarfjelaga,
er gilda fyrir árið 1941, renna beint
í ríkissjóS og að láta tekjuauka
þann, sem gert er ráð fyrir í 4.
mgr. 3. gr. nefndra laga, einnig
renna beint í ríkissjóð.
4. Að láta gjald í fiskimálasjóð sam-
kv. 2. lið 13. gr. laga nr, 75 31,
des. 1937 renna beint í ríkissjóð.
5. Að fella niSur 35% af framlagi rík-
issjóðs til lífeyrissjóSs Islands, sam-
kvæmt 78. gr. alþýSutryggingarlaga,
nr. 74 31. des. 1937.
6. Að lækka verðlagsuppbót til em-
bættis- og starfsmanna ríkisins sam-
kvæmt lögum um 35%“
Ennfremur segir, að ef gripið
verði til heimildanna, sje skylt að
nota þær hlutfallslega jafnt til
niðurfærslu þeirra útgjalda, er
heimildirnar ná til, „enda sæti þá
sömu hlutfallstölu niðurfærsla á
gjöldum ríkissjóðs samkv. heim-
ild í 22. gr. fjárlaga fyrir árið
1941“. Með öðrum oi’ðum: Stjórn-
jn verður í niðurskurði sínum að
láta jafnt ganga yfir alt það,
sem heimildirnar ná til.
Þegar þingið hafði veitt stjórn-
jnni þessar víðtæku heimildir til
niðurslturðar gjaldanna, mun út-
'koman á fjárlögunum vera svip-
uð og fjármálaráðherrann lagði
til í fjárlagafrumvarpinu. Yerður
þá lítið eftir af öllum gauragang
inum í Tímanum og rógnum í
„einkabrjefu‘m“ sumra þingmanna
Framsóknar, í samhandi við fjár-
lagafrumvarpið.
svo:
„Ríkisstjórninni er heimilt.....aS Verðlagsuppbót.
lækka útgjöld ríkissjóðs, sem eru ekki j Alþingi samþykti lög um
hundin í öðrum lögum en fjárlögum, greiðslu verðlagsuppbótar á laun
eftir jöfnum hlutföllum um alt að 35%,! embættismanna. Þessi lög hljóta
ef ríkisstjórnin telur sýnilegt, að áhrif I ag au]ja allmjög útgjöld ríkis-
styrjaldarinnar verði þess valdandi. að s-gs 0R sermilega meir en áætl-
1940, þannig að til 1. fl. skulu teljast
laun 300 kr. eða minna á mánuði, til
II. flokks laun frá 300-400 kr. á
mánuði og til III. flokks laun yfir 400
kr. á mánuði, þó þannig, að af hærri
mánaðarlaunum en 650 kr. greiðist ein-
ungis verSlagsuppbót af 650 kr., en
ekki af því, sem þar er fram yfir. Þó
má lágmark launa og uppbótar saman-
'lagt í hærra launaflokki ekki vera
lægra en hámark launa og uppbótar
í næsta flokki fyrir neðan“.
Nokkur úlfaþytur varð um
þetta mál í þinglokin og einnig
í blöðum, eftir að málið var af-
greitt út úr þinginu. Tíminn
reyndi að koma því inn hjá les-
endutn; sínum, að Sjálfstæðisflokk-
urinn hefði átt aðalþáttinn í að
knýja uppbótina fram, gegn
harðri andstöðu frá Framsókn.
Sannleikurinn í þessu er sá, að
á fyrra þinginu s.l. vetur var í
raun og veru búið að ganga frá
þessu máli. I gengislögunum, þar
sem ákveðin var dýrtíðarupphót
verkamanna og annara, var stjórn-
inni veitt heimild til að ákveða í
reglugerð verðlagsuppbót á lauu
embættismanna og opinberra
starfsmanna. Allir flokkar stóðu
,að þeirri samþykt.
Stjórnin hafði gengið frá þess-
ari reglugerð og verður ekki með
sanni sagt, að þar hafi verið
dreginn taumur starfsmannanna.
En þar sem þingið var komið
|3aman aftur taldi stjórnin rjett
að setja lög um verðlagsuppbót-
ina. Lögin voru síðan samþykt af
mönnum úr öllum flokkum. V
A þessu stigi verður vitanlega
ekkert um það sagt, hvort ríkis-
sjóður verður fær um að standa
undir þeim útgjöldum, sem fjár-
lög ráðgera. En fari svo, að tekj-
ur ríkissjóðs bregðist verulega,
verður gripið tll heimildanna og
gjöldin lækkuð samkvæmt þeim.
Þá verður einnig ráðist á verð-
lagsupphótina og hún lækkuð
þlutfallslega. Virðist. því með öllu
ástæðulaust að vera með úlfaþyt
út af verðlagsuppbótinni, eins og
ríkisstjórnin og Alþingi gengu
frá henni.
að togarafjelögin skyldu vera
skattfrjáls til ársloka 1942. Á
fyrra þinginu s.l. vetur var skatt-
frelsið einnig látið ná til línu-
skipa og vjelbáta.
Þegar stríðið braust út á s.I.
hausti og farið var að ræða um
kjör sjómanna á siglingum uin
hættusvæðin, rákust menn enn ó-
þyrmilega á skattalö^gjöfina. All-
jr voru sammála um, að sjómena
yrðu að fá áhættuþóknun, er þeir
sigldu um liættusvæðin. En þá
kom í ljós að áhættuþóknunm
kæmi sjómönnum að engu haldi,
ef þeir ættu að búa við gildandi
skatta- og útsvarslöggjöf, því a5
ríki og bæjarfjelög hirtu alla
þóknunina. Til þess að koma skip-
unum út, varð ríkisstjórnin a5
gefa út bráðabirgðalög og veita
sjómönnum ívilnun í skatt- og út-
svarsgreiðslu. Alþingi samþykti
síðar lögin.
Þessi dæmi eru ekki rifjuð upp
til þess að amast á neinn hátt við
því, sem gert hefir verið, heldur
til að minna á, að hinir ranglátu
skattar hitta fleiri þegna þjóð-
fjelagsins en þá, sem fengið hafa
undanþágu eða ívilnun. En því
fleiri sem fá undanþágur og í-
vilnanir frá skatta- og útsvara-
löggjöfinni, því meiri hætta er á,
að áhuginn dofni fyrlr endur-
,skoðun skattalöggjafarinnar í
heild. Sú endurskoðun er þó orð-
in svo aðkallandi, að hún þolir
ekki bið. J. K.
Minning frú
Maríu Ólafsdóttur
F. 13. júní 1854. D. 26. mars 1940.
Kveðja frá Ágústu Eyjólfsdóttur.
Um alþýðukonunnar kyrláta starf
er kveðið minna en skyldi,
því hún gefur þjóð sinni þrótt-
mestan arf.
og það, sem á dýrmætast gildi.
Hún er lyftístöng alls þess er líf-
ið á.
Hún er líknandi afl, sem að græðir.
Hún þerrar tárin af barnsins brá
Skattamálin.
Það er langt síðan að brýn þörf og brosandi’ hinn’ nakta klæðir,
tekjur ríkissjóðs lækki verulega“.
Samskonar heimild til lækkun-
ar ólögbundinna útgjalda er í
fjárlögum yfirstandandi árs, en
þar er hún bundin við 20% í
stað 35% nú. Hin ólögbundnu út-
gjöld fjárlaganna munu nema alls
um 5 milj. króna.
Auk þessarar heimildar í fjár-
Jögum samþykti þingið lög „um
heimild fyrir ríkisstjórnina til að
að er í fjárlögunum (350 þús. kr.)
Samkvæmt þessum. lögum skal
frá 1. jan. þ. á. greiða verðlags-
uppbót. á laun embættismanna og
starfsmanna ríkisins og ríkisstofn-
ana.
Um uppbótina segir svo í 2. gr.
laganna:
„Við ákvörðun þessarar verðlagsupp-
bótar skal fylgja þeim reglum, sem sett-
ar eru í 2. gr. laga nr. 51 12. febr-
var á gagngerðri og róttækri end-
urskoðun skattalöggjafarinnar.
Samt var ekki hróflað við þess-
um málum í þinginu og grunur
minn er sá, að bið geti orðið á
að sú endurskoðun fari fram, eins
og nú’er í pottinn búið.
Fáein dæmi gefa góða mynd af
skattalöggjöfinni, eins og hún er
nú hjá okkur.
Þegar Alþingi fekst loks til að
sinna verulega málum útgerðar-
innar þótti sýnt, að lítið gagnaði
að rjetta þessum hrynjandi at-
vinnuvegi hjálparhönd, ef hann
ætti áfram að búa við gildandi
skattalöggjöf. Kæmi góðæri hjá
útgerðinni myndi alt af henni tek-
ið jafnharðan í skatta, til ríkis
og bæja. Þess vegna var gripið
til þess úrræðis á ''þinginu 1938,
Á heimili þínu, sem hamingjan bjó,
var hugðnæmt að koma og dvelja.
Þar ríkti hinn farsæli friður og rð
og framtaksins máttuga elja.
Þó, vina mín, um þig stæði’ eng-
inn styr,
störfin þú ræktir með prýði.
Það er mamma, sem græðir öll
mein, sem fyr,
á meðan heimurinn er við líði.
Sú minning er bæði mild og hlý,
svo máttum, er um þig jeg geymi.
Fyrir hugskotsaugum er ævi þín ný
og ævist.arf þitt í heimi.
Svo kveð jeg þig, frænka, með
klökkva í lund,
þinn kærleik jeg þakka af hjarta.
Nii ert þú komin á frelsarans funð,
til framtíðarlandsins bjarta.
Ág. Jðh.