Morgunblaðið - 02.06.1940, Blaðsíða 5

'Sunnudagur 2. júní 1940,
&
í
Reykjauíkurbrjef
! Ötgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
; Ritstjórar:
J6n Kjartansscn,
Valtýr Stefánsson (ábyrgCarm.).
A.uglýsingar: Árni Óla.
Ritstj6rn, auglÝsingar og afgreiCsla:
Austurstræti 8. — Slmi 1600.
Áskriftargjald: kr. 3,60 & mánuOl
innanlands, kr. 4,00 utanlands.
- í lausasölu: 20 aura elntaktO,
25 aura meO Lesbök.
Sjómannadagurinn
egar sjómennirnir völdu
sinn hátíðisdag, varð
:fyrsti sunnudagur í júnímánuði
fyrir valinu. Þessi dagur var
yalinn með tilliti til þess, að þá
væru flest fiskiskip 1 höfn. Vetr-
arvertíð var liðin, en síldveiði
ekki byrjuð. Hefir og verið svo
3>á tvo Sjómannadaga, sem hjer
hafa verið haldnir, að nálega
-aljur togaraflotinn hefir legið í
höfn. Þeir og áhafnir þeirra
settu sinn svip á Sjómannadag-
inn.
Nú verða fáir eða engir togar-
•ar í höfn á Sjómannadaginn.
Verður þess vegna alt annar
blær yfir hátíðahöldunum í dag
-en áður. Togararnir eru ýmist á j
"veiðum eða í förum milli landa.
Sjómennirnir eru að gegna
skyldustörfum í þágu lands og
þjóðar.
En þótt blærinn verði annar
jyfir Sjómannadeginum í dag en
undanfarið, mun dagurinn verða
óskiftur hátíðisdagur allra bæj-
arbúa. Vitundin um það, að
margir sjómenn eru nú fjarver-
andi vegna skyldustarfanna,
• ætti ekki að verða til þess að
draga úr þátttöku almennings í
hátíðahöldunum. Við vitum öll,
hver þessi skyldustörf eru. Við
vitum, að það eru íslensku sjó-
/mennirnir, sem hafa lagt líf sitt
í hættu undanfarna mánuði, eft-
ir að hinn ægilegi hildarleikur
braust út. Islenska þjóðin væri
illa á vegi stödd nú, ef enginn
sjómaður hefði fengist til að
fara um borð í skipin, sem hafa
siglt um hættusvæðin og fært
þjóðinni lífsbjörg. Þetta er
skyldustarf sjómannsins í dag.
öll íslenska þjóðin þakkar í dag
hinni dugmiklu sjómannastjett
fyrir hennar starf, og forsjón-
ínni fyrir það, hversu vel og
giftusamlega hefir tekist.
Vafalaust eru til þeir sjó-
menn, sem gefa lítið fyrir þakk-
ir í fögrum orðum og benda á,
að betur fari á, að þakkirnar
homi meir fram í verki, með
bættum kjörum sjómönnum til
handa. En það 'hafi ekki gengið
vel nú síðast, að fá kjörin bætt.
Sum blöð hafa og valið sjer
þetta hlutskifti í dag. En þeim
hinum sömu blöðum má segja
þetta: Það er verk þeirra og
þeirra samherja, að sjómanna-
stjettin fær ekki notið þeirra
bættu kjara, sem hún hefir feng
íð. Það er skattalöggjöf sósíal-
ista, sem þessu veldur. Ríkis-
stjórnin bætti að nokkru hlut
sjómanna, með ívilnun á skatt-
inum, en hin ranglátu skatta-
lög hitta sjómenn enn óþyrmi-
lega, eins og aðra þegna lands-
ins.
Öll þjóðin sameinast í dag
í þakklæti, virðingu og lotn-
ingu til sjómannanna.
Sjónarmið Breta.l
Ijt yrst nú nýlega eru farin að
koma hingað bresk blöð, sem i
nýrri ern en hernám landsins. Þar |
kemur fram hið breska sjónarmið
í því máli. í grein á forystusíðn
„Times“ þ. 11. imaí, daginn eftir
hernámið, segir m. a., að landsetn-
ing varnarliðs á íslandi muni af
öllum vera skoðað sem nauðsyn-
leg, tímabær varúðarráðstöfnn.
„ Afdráttarlaus trygging“, segir
ennfremur í forystugreininni,
„hefir verið gefin íslensku stjórn-
inni um það, að tilgangurinn með
þessu sje sá, að tryggja ísland gegn
þýskri innrás og varnarliðið mun
verða kvatt á brott að ófriðnum
loknum. Að engin íhlutun verði
höfð um stjórn landsins“.
Síðan er talað um varnarleysi
landsins, afskifti Þjóðverja af Is-
landi, og að ekki hefði þurft
nema fáment þýskt lið, til þess að
gera „fsland að þýðingarmiklum
lið í röð þeirri af flug- og kaf-
bátastöðvum, sem Hitler reyni að
fá umhverfis England. Hið þýska
lið hefði vitaskuld verið rekið á
brott. En þessi aðferð var einfald-
ari og hentugri, að'-vera fyrri til,
með því að setja varnarlið á land,
eins og nú hefir verið gert, Það
er að vísu brot á hlutleysi lands-
ins“, segir ennfremur í greininni,
„en undir þeim kringumstæðum,
að enginn er líklegur til að mögla
um það, allra síst fslendingar
sjálfir“.
„íslendingar sjálfir“.
Pað sem hið virðulega breska
blað segir um loforð Breta
til íslensku stjórnarinnar, kemur
heim við það, sem gerðist hjer 10.
maí, og gerst hefir síðan, að því
leyti, að setuliðið hefir foi'ðast að
blanda sjer í okkar innanlands-
málefni.
En það sem við lærum af þess-
ari ritstjórnargrein í Times er,
að gagnvart almenningi í Bret-
landi er það skoðað sem nauðsyn
fyrir öryggi og skipaferðir Breta,
að þeir hafi hjer bækistöð. Um
þetta. var farið að tala í breskum
blöðum áður en herliðið kom hing-
að. Og í einu blaði er á það drep-
ið, að það sje ekki einasta vegna
jBretlands sjálfs, heldur og vegna
þess, að það sje hugsanlegur
möguleiki, að fljúga sprengjuvjel-
um frá íslandi til Canada.
En einmitt vegna þess, hve
mikla hernaðarlega þýðingu land
vort hefir, að því er fróðir menn
segja, einmitt vegna þess er það
eftirtektavert, hvaða álit Bretar
fá á afstöðu okkar íslendinga
sjálfra til þessai'a mála,
í „Spectator“ frá 26. api'íl er
frá því sagt, að brjef liafi borist
frá íslandi, þar sem frá því sje
skýrt, að komið hafi fram uppá-
stunga á Alþingi (sem þykist
vera elsta þing í heimi segir í blað-
inu) um að íslendingar sæki um
að komast inn í Bretaveldi. „Því
miður“, segir blaðið, „átti tillag-
an ekki heppilegt faðerni, og þai'
munu menn ekki gera sjer fylli-
lega ljóst, hvað inntaka í Breta-
veldi hefir í för með sjer. En hug-
myndin er eftirtektaverð, og meira
kann að heyrast um hana“.
„Óheppilegt faðerni“.
Uppástunga sú, sem minst er
á í „Speetator“, getur ekki
verið önnur en tillaga Hjeðins
Valdimarssonar, sem hann bar
fram í blaði sínu, Nýju landi-
Brjefritarinn hefir ruglað því
saman, að tillagan kom frá al-
þingismanni, en ekki á Alþingi.
Og faðernið var svo óheppilegt
•fyrir tillöguna, að henni var lít-
ill gaumur gefinn, nema hvað það
hlýtur altaf að vekja nokkra eft-
irtekt, þegar menn, sem sitja á Al-
þiingi, gerast þeim vanda svo lítt
vaxnir, að þeir vilja að þjóðin
sæki um að fá að vera niðursetn-
ingur.
Það er máske engin furða, þó
hið virðulega blað Times telji ís-
lendinga verðgí síðasta til þess að
mögla yfir hernámi landsins, þeg-
ar slíkar tillögur sem' Hjeðins
hafa komið hjer fram.
En það er fullkomnasta alvöru-
mál, ef tilkoma herliðsins á að
draga þann sjálfstæðishug úr ís-
lenskjjm mönnum, að þeir gleymi
hálft í hvoru þjóðerni sínu og
helgustu skyldum gagnvart eftir-
komendunum.
Minnumst þá heldur Vestur-ís-
lendingauna, sem í méira en hálfa
öld hafa lifað í framandi heims-
álfu, eins og hverfandi þjóðarbrot,
og eru þar enn í dag einna íslensk-
astir fslendingar og eldheitari
ættjarðarvinir en margir þeir, sem
búið hafa við sjálfstæðið hjer
heima.
Sjálfstæð stefna.
Ijóð kom úr horni kommún-
ista hjer fyrir nokkru, þar
sem þeir báru fram þá kröfu, að
íslendingar tækju upp sjálfstæða
stefnu í utanríkismálum (!)
Þess er að vænta, eða hítt þó
heldur, að hinir keyptu agentar
Moskvavaldsins finni til einhverr-
ar skyldu í þeim efnum gagnvart
þjóð sinni. f mörg ár liafa þeir
óskað þess heitt: og innilega, að
íslenskt sjálfstæði væri ekki til,
íslensk menning ekki til, frelsi
þjóðar og einstaklinga glatað,
gleypt í gin hins rússneska komm-
únisma. Árum saman hafa þessir
utanveltu-íslendingar mænt á haf
iit og óskað eftir því að Asíu-
menning Stalins seildist með
hramm sinn að ströndum landsins
og lyfti þessum landráðapiltum á
linje sjer, svo þeir gætu. svalað
lítilmannlegri heift sinni til póli-
tískra andstæðinga undir vernd-
arvæng rússneskrar stjórnar á
Fróni.
Aldrei hefir hjarta þeirra fagn-
að meira en þegar þeir í hitteð-
fyrra frjettu að rússneskur ís-
brjótui' hefði skotið trjónunni inn
á Reyðarfjörð. Þá birti yfir for-
myrkvuðúm sálum þessara smá-
menna, og þeir vonuðu að dagur
niðurlægingarinnar væri í nánd.
En síðan þeim finst eins og þeir
liafi fjarlægst náðarsól Asíuvalds-
ins, eru þessir menn svipaðir í
látæði sínu áttaviltum páfagauk-
um, seinr helt hefir verið iit úr
matstöðvum sínum.
Skrípamyndin er fullkomnuð
þegar þeir þykjast ætla að tala
um „sjálfstæða stefnu“, menn sem
glatað hafa sínu persónusjálfstæði
og- setið hafa á svikráðum við
sjálfstæði þjóðarinnar.
Fornbrjefasafn.
að er merkilegt, hve sumir
flokkar og einstaklingar eiga
erfitt með að greina á milli for-
tíðar og nútíðar, hvernig því liðna
og úrelta þrásinnis er blandað
saman við hina líðandi stund. Þai
kemur máske fram þetta einkenm
íslendinga, sem norska konan
hafði orð á við mig í fyrra, og jeg
áður liefi minst á, að þúsund ár
væru ekkert sem hjeti í augum
fslendinga. Menn geta talað um
þúskap Gunnars á Illíðarenda og
Klemensar á Sámstöðum í sömu
andránni. Og þetta er að vissu
leyti gott. Á þann liátt ætti sam-
bandið við sögu og menningu að
vera trygt. En stjórnmálamenn,
sem eru með því marki brendir
að gera ekki greinarmun á nútíma
og því liðna, verða ákaflega ein-
kennilegar fígúrur í þjóðlífinu.
Þegar maður t. d. les Alþýðu-
blaðið upp á síðkastið, þá minnir
það oft einkennilega mikið á
Fornbrjefasafnið. Þar er verið að
þrástagast á gömlu nuddi, sem
„prýtt“ hefir dálka blaðsins í
fjöldamörg ár. Enn er talað þar
uni' útsvör útgerðarmannanna t.
d. eins og það sje einliver þjóðar-
voði ef útgerðin einhverntíma
gæti rjett við. Ef togarafjelag
kynni að slysast til að græða pen-
inga, heimta þessir „alþýðuvinir“
þá í skatt og útsvar. En útgerð-
arfjelögin eiga a8 geta grætt fje,
ef þess er nokkur kostur — ekkí
til þess að togaraeigendurnir eyði
gróðanum, heldur til þess að þeir
geti keypt ný og haldgóð skip fyr-
ir þau tvítugu og þrítugu, sem
haldið hefir verið á floti til lífs-
bjargar einstaklingum og þjóðfje-
lagi. Þetta skilja sjómennirnir.
Þetta skilur verkafólkið- Þetta
skilur allur almenningur í land-
inu, nema náttuglur Alþýðuflokks
ins, sem enn eru að skrifa sömu
greinarnar og vel ljetu í eyrum
ýmsra manna fyrir 10—15 árum.
Fólk sem fylgist með því, sem
er að gerast, hefir ekki annað að
segja um skrif Alþýðuflokksins
en: Til hamingju með Fornbrjefa-
safnið!
Eitt umtalsefni Alþýðublaðsins
eru útsvöriu í bænum. Þau eru
há. Það er satt. En hve margir
bæjarbúar skyldu það vera, sem
trevsta Alþýðuflokknum til að
lækka þau? Og hvernig eru út-
svörin og fjárhagurinn í þeim
kaupstöðum þar sem sósíalistar
hafa ráðið? Þegar á þetta er bent,
hverfur allur vindur úr þeim Ál-
þýðuflokksmönnum, þó þeir kasti
grjóti vár glerhúsi sínu eins og
það sje óvinnandi skotbyrgi.
Framsókn.
jett er um leið að draga
Framsóknarmenn snöggvast
fram fyrir spegilinn; þeir hefðu
margir gott af því við og við að
sjá sjálfa sig, eins og aðrir sjá
þá. Tvöfeldni þeirra hefir altaf
verið mikil. Hún fer vaxandi. Á
þingi eru þeir sparnaðarmenn, en
þegar til kjósendanna kemur
kenna þeir Sjálfstæðisflokknum
um, ef ekki er ausið út fje á báða
bóga. Þeir sjá ofsjónum yfir því
ef Sjálfstæðismaður fær atvinnu
hjá því opinbera, en sjálfir hafa
þeir í fjöldamörg ár dregið hvern
þann mann að ríkisjötunni sem
hreyft hefir hönd eða fót til að
styðja þeirra pólitíska klíkuskap.
Og samtímis sem þeir hrópa hátt
mtmwimrmtmmminmiwwmfininnnmwwniH
1. júní
.IIHIUtNtHIUIItlHIIIIUIIIINIIllllHIIIIIUINIHIHIIItf;
I um það, að þjóðin þnrfi að mæta
erfiðleikunum einhuga, berjast
I þeir af lífs og sálarkröftum fyrir
l sjerhagsmunum sínum og flokks-
manna sinna, treystandi því, að
Sjálfstæðismenn hafi langlundar-
geð og þegnskap nógan til þess
að halda áfram samvinnu í stjórn
við þessar síngjörnu pólitísku
smásálir.
Ef þessir menn skildu samtíð
sína, þektu skyldur sínar, vissu
hve tvöfeldni þeirra er bersýnilég
öllum almenningi, lærðu þeir um
leið að allir, hver einasti kjósandi
í landinu, sem metur samstarf og
samhygð með þjóðinni, þakkar
Sjálfstæðisflokknum að samvinn-
an helst — og metur það að verð-
leikum er til kosninga kemur.
Sundrungarmennina dagar uppi.
Þeir verða steingei'ð nátttröll fyrir
hækkandi sól saimiðar, menningar
og drengskapar imeð þjóð vorri.
Óvissan.
nn ríkir hin sama óvissa um
afkomuna í sumar, að því er
síldveiðarnar snertir, en menn.
eiga erfitt með að horfa fram á
það, að þær falli niður að mestu
leyti, svo mikils hefir þeirra gætt
í atvinnulífi þjóðarinnar undan-
farin ár.
Ur þessu getur ræst, á hvaða
augnabliki sem er, að heita má.
Það stendur á svári frá brésku
stjórninni um það, hvort hún viljí
fallast á þann samningsgrundvöll,
sem viðskiftanefndin hefir lagt
hjer.
Nú má vitaskuld segja, að ekki
þurfi öll sund að vera lokuð, þó
síldarafurðirnar verði ekki seldar
fyrirfram til Englands. Þegar
fram á haustið kemur geti ein-
hverjir aðrir kaupendur verið til.
En liver vill, eða hvar er fjármagn
fyrir hendi til þess að gera út á
síld í þá óvissu, með þeim mikla
útgerðarkostuaði, sem nú er.
Þá má benda á, að ísfiskveiðar
geti haldið áfram mun meiri í
sumar en verið hafa undanfarin
ár. En þar er vissulega alt í ó-
vissu, þó ekki sje nema vegna
þess, hve sölumarkaðurinn í Eng-
landi er gífurlega misjafn. T. d-
hafa íslensk skip selt í Englandi
undanfarna viku fyrir svipað og
sum fyrir lægra verð en venjulegt
verð á fiski hefir verið á friðar-
tímum þar. Að vísu hefir sölu-
upphæðin verið hærri en venjulega
á friðartímum, vegna þess að farm
urinn hefir verið stærri en þá tíðk-
ast,
Þetta getur breyst á hvaða stund
sem er, verðið hækkað aftur, eða
salan torveldast frá því sem ver-
ið hefir. Óvissan er alstaðar, sem
eðlilegt er, meðan ófriðarbálið
geisar jafn gífurlega og undan-
farnar vikur.
Flutningarnir.
rátt fyrir hið hamslausa ó-
friðarbál hafa þau tíðindi
gerst, að farmgjöld hafa heldur
lækkað upp á síðkastið, svo t. d.
að nú bjóðast kolaflutningar frá
Englandi fyrir mun lægra verð
en áður. Er þetta sagt stafa aí
því m. a., hve skipasamgöngur
hafa ’tépst við ýms lönd, en skipa-
stóll ekki minkað svipað því eins
mikið og svarar til þeirra sam-
FRAMH. Á SJÖTTU SÍDU.