Morgunblaðið - 09.07.1940, Page 4

MORGUNBLAÐIÐ
Þriðjudagur 9. júlí 1940.
Vaðall Þjóðviljans
um móvinsluna
BLAÐ kommúnista ræðst nú nýlega með miklu
offorsi að Sveini Sveinssyni verkamanni i
sambandi við móvinslu hans á Kjalarnesi.
Enda þótt meginhluti þess sem sagt er í því sambandi sje
á sömu bók lært og annað, áður þekt, fimbulfamb kommúnista,
er þó rjett að gefa nokkrar upplýsingar, sem sýna, hversu vand-
aður málaflutningur blaðsins er og hversu mjög því þykir við
Jiggja að hælbíta þá verkamenn, sem ekki aðhyllast línuna frá
Moskva eða trúa á forystu kommúnista í verkalýðsmálum.
Fyrst er þá sú staðhæfing
blaðsins, að vinnutími þeirra
manna, sem vinna við mótekj-
úna með Sveini Sveinssyni, sje
12 'tímar og þannig lengri en
nú tíðkast hjá verkamönnum.
Þetta eru hrein ósannindi.
yinnutími verkamannanna er
10 stundir, hvorki meira nje
minna.
Þá belgir blaðið sig út yfir
því, að taxtakaup Dagsbrúnar
sje ekki greitt fyrir vinnuna
og telur það brot á rjetti
yerkamanna sem við þetta
vinna.
Við þessu er því að svara,
að gildi Dagsbrúnaftaxtans
miðast auðvitáð við Reykja-*
vík og þá vinnu, sem þar er
unnin, en ekki við vinnu, sem
innt er af hendi utan Reykja
víkur, þótt unnin sje af reyk
vískum verkamönnum.
Reykvíkingur, sem ræður sig
í vinnu tiil Stokkseyrar eða
annara staða utan Reykjavíkur,
verður auðvitað að hlíta þeim
kauptaxta, sem á hverjum stað
er viðurkendur, eða ef enginn
almennur kauptaxti er á staðn-
um, þá því, sem um semst í
hverju einstöku tilfelli. í því
sambandi verður ekki rætt um
nein brot á taxta verkamanna-
fjelagsins Dagsbrúnar í Reykja-
vík.
Hversu fjarri lagi það er, að
Sveinn Sveinsson hafi í nokkru
brotið taxta Dagsbrúnar, sjest
einnig af ummælum formanns
fjelagsins, Einars Björnssonar.
Aðspurður af Sveini Sveinssyni
um það, hvort hann teldi, að
taxti Dagsbrúnar næði til þess-
arar móvinslu á Kjalarnesi,
svaraði hann því neitandi og
kvað Dagsbrún ekkert hafa
við kaup og kjör þau, sem
verkamenn nytu þar, að athuga.
En heilindi kommúnistablaðs-
ins í deilum þess á Svein Sveins-
EF LOFTUR GETUR ÞAÐ
EKKI — — ÞÁ HVER?
son, verða sjerstaklega auðsæ
þegar á það er litið, að á næsta
jleiti við Svein eru aðrir menn,
sem ráðið hafa verkamenn til
sömu starfa. Þessir menn eru
Guðjón Benediktsson og Ársæll
Sigurðsson. Verkamenn þessara
manna eiga að fá greitt tíma-
kaup, sem er undir taxta Dags-
brúnar eða 1,50 á klst.
Og þessir verkamenn fá ekki
kaup sitt greitt vikulega eða
hálfsmánaðarlega eins og verka-
menn Sveins Sveinssonar, ekki
heldur mánaðarlega, heldur
verða að láta sjer nægja loforð
um greiðslu síðar.
En við þessum mönnum blak-i
ár kommúnistablaðið ekki og
vegna hvers? Vegna þess, að
þessir tveir menn eru af sauða-l
húsi blaðsins.
í sambandi við þá er engin
kaupkúgun nefnd, engin flugui
menska innan verkalýðssamJ
takanna borin þeim á brýn.
En verkamenn geta af þessu
eins og mörgu öðru markað
með hverjum huga hinar komm-
únistisku skrafskjóður ganga til
þeirrar baráttu, sem þær segj-
ast heyja fyrir hagsmunum
þeirra. Þeir geta sjeð ótrúlega
mikið samræmi í hátterni þess-i
ara minstu bræðra Stalins, við
fláttskapar- og undirferlisat-
ferli hinna rússnesku stallgoða
austur í Moskva.
Sjálfstæðisverkamenn vita
vel, hvaðan á þá stendur veðrið,
er Þjóðviljinn ræðir um þátt
þeirra í verkalýðsmálunum. Og
þeir láta fólslegar árásir á þá
menn, sem þátt hafa tekið í
hinni tiltölulega ungu baráttu
fyrir rjettindum þeirra innan
verkalýðssamtakanna, í engu á
sig fá.
Þeir munu áfram berjast gegn
anda og áhrifum kommúnist-'
anna innan samtaka sinna og
byggja þau upp á nýjum og
traustari grundvelli.
Smjörsamlag Dalamanna
nýbreytni í afurðasölu
Jlófeí KOTTUR
Önnur útgáfa er nú komin í bókaverslanir, fyrri
útgáfan seldist á nokkrum dögum.
Takið þessa bók með yður í sumarleyfið.
Bókaverslun ísafoldarprentsmiðju.
Úr Palasýslu er blaðinu
skrifað.
f Dalasýslu eru víða góð
* beitilönd fyrir sauðfje
og í nokkrum hreppum þar
er frálag þess með því besta
hjer á landi. Hafa því bænd-
ur þar lagt meiri áherslu á
framleiðslu saugfjár en
nautpenings eða hrossa.
Dalamenn sáu samt fljótt, að
tryggast var að> gera framleiðsi-
una fjölbreyttari og hófust handa
um það að koma upp rjómabúi
hjá sjer. Var það árið 1905, mest
fyrir forgöngu Bjöms Bjarnar-
sonar sýslumanns á Sauðáfelli, að
rjómabú var stofnað að Stóra-
Skógi. Fór nm það bú eins og
flest önnur rjómabúin, að það
hætti störfumi eftir nokkur ár.
Urðu ýmsir bændur fyrir tjóni
vegna ábyrgða, er þeir höfðu tek-
ist á hendur við stofnun þebs og
rekstur.
Varð þá hljótt um mál þessi
hjer í Dölum næstu tvo tugi ára.
Nú fyrir áratug síðan vildu ýmsir
bændur hefjast handa um stofn-
un rjómabús í Búðardal. Árið 1932
h'jeldu Dalamenn fund í Búðar-
dal til þess að ræða málið.
Var þar helst ráðgert að
stofna rjómabú um miðbik sýsl-
unnar í Búðardal eða þar í ná-
grenninu. Athugaði Sigurður stað
hætti hjer og taldi heppilegast að
smjörverkunarstöðin væri reist í
Búðardalskauptúni eða sutuian við
það hjá Laxá. Næstu árin fóru
fram mælingar á Laxá til raf-
virkjunar, sem1 yrði fyrir íbúa
Búðardals og um leið fyrir rjóma
búið. Það var hvorttveggja, að
rafvirkjun virtist mundi verða
dýr og áhugi bænda fyrir stofn-
un rjómabús varð lítill þegar á
átti að herða, vegna fyrri reynslu;
varð því ekkert úr framkvæmd-
um.
Þegar mæðiveikin tók að breið-
ast út vestur hingað sáu Dala-
menn, að svo búið mátti ekki leng
ur standa. Sauðfje hrundi niður
á sumum bæjum' og leit helst út
fyrir, að þeir bændur hefðu nær
enga framleiðslu markaðsvara, ef
sauðfje fjell, en dilkar og ull voru
aðal söluafurðir þeirra. Var í
fyrravetur leitað samninga við
Borgfirðinga; að mjólkurvinslu-
stöð þeirra í Borgarnesi tæki
mjólk *úr Suðurdölum til vinslu
um sumarmánuðina, meðan bíl-
fært væri vestur í Dali. Stjórn
mjólkurbús Borgfirðinga taldi
sjer varla fært að færa svo út
mjólkursvæði sitt, vegna þrengsla
á mjólkurmarkaði og aukinnar
mjólkurframleiðslu þar í hjerað'.
Voru og ýms vandkvæði á um
slíkar mjólkursendingar fyrir
Dalamönnum.
Yar þá horfið að því ráði að
stofna smjörsamlag á verslunar-
svæði Kaupfjelags Hvammsfjarð-
ar, sem nær yfir 5 syðstu hreppa
Dalasýslu. Ákvað kaupfjelagið á
aðalfundi sínum síðastliðið ár að
reka það í Búðardal. Hafði Bún-
aðarþingið þá um veturinn, rjett
áður, lagt það til, að veittur væri
styrkur á verkað smjör í smjör-
samlögum, er stofnuð væru á
mæðiveikissvæðinu, alt að 50 aur-
um á kíló. Var þessi ályktun gerð
með tilliti til þeirrar ráðagerðar,
sem þá var uppi um smjörsamlag
þetta.
Þann vetur samþykti Alþingi
á fjárlögum, að smjörsamlög
Æengju greiddan úr ríkissjóði jafu
mikinn hluta stofnkostnaðar og
mjólkurbú fá, eða hí hluta. Enn-
fremur lagði fjárveitinganefnd
það til við ríkisstjórnina, að
greiddur yrði styrkur á smjör
verkað í smjöréamlagi, er stofn-
uð kynnu að verða í Dala- eða
Húnavatnssýslu, en þau hjeruð
•höfðu langversta aðstöðu til mark
aðs á mjólkurafurðum, þeirra
hjeraða, er mæðiveikin hafði bá
herjað.
Á slætti í fyrrasumar tók sam-
lagið til starfa. Var fengin smjör-
hnoðunarvjel frá Noregi. Hafði
kaupfjelagið húsnæðið til — tvó
herbergi, — enda var allur stofn-
kostnaður tæpar kr. 1200. Stúlka
starfaði við það tvo til þrjú
daga í viku; hafði hún kynt sjer
smjörverkun við rjómabúið við
Laxárfossana í Þingeyjarsýslu.
Var heldur lítil aðsókn að smjör-
samlaginu til að byrja með og
starfaði það alls ekki umi tveggja
mánaða skeið í haust. Var smjör
verkað þar á því ári nær 1200 kg.,
en hefir aukist mjög síðan og hef-
ir verið þar verkað síðan á nýári
800—900 kíló á mánuði. Senda nú
nær allir bændur á fjelagssvæð-
ínu Smjör sitt þangað einu sinni
í viku. Er það þar flokkað og
hnoðað upp. Hafa bændur lengra
frá samtök um smjörflutninginn
og eru 5 til 8 saman um hann.
Fiytur þá hver þeirra jafnvel ekki
oftar en einu sinni á hverjum
tveim mánuðum. Verður flutning-
ur því ódýr, er bændur líka þá
um' leið sækja kaupstaðavöru
sína.
Síðan smjörframleiðslan óx í
samlaginu hefir tvent unnið við
það 2—3 daga vikunnar. Hefir
gert mestan usla, en strax og ör-
ugt er að henni ljettir af, mun«
þeir snúa sjer aftur að sauðfjár-
ræktinni sem aðalatvinnuvegi.
Færi líka best á því, að sú fram-
leiðsla væri rekin á hverjumi stað
«sem landið þar er haganlegast
fyrir, þó þannig, að fult tillit sje
tekið til markaðsaðstöðu. Þótt
túnræktin sje víða allmikil hjer
um slóðir, vantar góðan sumar-
haga fyrir mjólkurkýr; torveldar
það ekki lítið mjólkurframleiðsl-
una.
Hjeraðsmót Sjálf-
stæðismanna
i Vaglaskógi
Hjeraðsmót SjálfstæSís—
manna í Eyjafjarðar- ogr
Þingeyjarsýslum var háð í
Vaglaskógi s. 1. sunnudag.
Um 700 mann sóttu mótið.
Veður var hið fegursta og mjög
hagstætt.
Sigurður E- Hlíðar, þingmað-v
ur Akureyringa, setti mótið með
ræðu. Þá talaði Jakob Möller,
fjármálaráðherra, um fjármál
og verslunarmál þjóðarinnar.
Sigurður Eggerz, bæjarfógeti,
flutti skarpa hvatningarræðu
um sjálfstæðis og utanríkismál
þjóðarinnar.
Jóhann Hafstein, erindreki
Sjálfstæðisflokksins, flutti ræðu
um flokksstarfið og Jón H. Þór-
bergsson, bóndi á Laxamýri um
þjóðstjórnina og þörf þjóðarinn-
ar til þess að standa einhuga
saman á þessum tímum.
Mannfjöldinn söng á millí
ræðanna. Þá fór fram hand-
knattleikur á milli kvenna-
flokka frá Akureyri, ennfremur
boðhlaup pilta og loks reip-
dráttur milli Þingeyinga og Ey-
firðinga og sigruðu Eyfirðingar.
Að lokum var svo stiginn dans.
Fór alt mótið hið besta fram og’
sýndi mikinn einhug meðal
sala gengið vel, nema nokkur Sjálfstæðismanna í hjeruðunum.
mistök urðu í byrjun um eina
smjörsendingu, en styrkur sá, er
.veittur er á það ár, mun bæta
það upp. Hafa bændur fengið ná-
Jægt kr. 4.00 fyrir hvert smjör-
kíló. Ef gert er ráð fyrir, að kíló
smjörs fáist úr 25 lítrumi nýmjólk-
ur, er verðmæti smjörs úr hverj-
/um lítra 16 aurar. Er þá undan-
rennan eftir óverðlögð. Má þá
telja víst, að nettóverð nýmjólk-
ur verði að minsta kosti 18—20
aurar, og er það mikil bót frá
•því sem áður var, þótt hærra verð
þyrftu bændur að fá, meðan dýr-
tíðin varir.
Víða er nú áhugi fyrir því að
koma á fót smjörsamlögumi í
sveitum, sem ekki hafa markað
fyrir mjólk sína. Mun þegar vera
farið að hefjast’ handa um það
í Saurbæ í Dalasýslu, í Stykkis-
hólmi, á Borðeyri og á Blönduósi.
Ilefir mest hamlað framkvæmdum
að hnoðunarvjelar hafa ekkv
náðst nú inn frá Noregi.
Nú eru bændur hjer að fjölga
Búðafðr
Snæfelllngafjelagsins
Um síðustu helgi efndi Snæ-
fellingafjelagið í Reykja-
vík til skemtifarar með m.s. Sæ-
björgu til Búða á Snæfellsnesi.
Veður var með afbrigðum hag-
stætt og eitt hið fegursta sem.
komið hefir á þessu sumri.
Fjöldi hjeraðsmanna kom tií
móts við hina snæfellsku farfugla
að Búðum, víðsvegar að úr sýsl-
pnni, en stærsti hópurinn vav*
frá Ólafsvík, eða um 100 manns.
Dreifðist mannfjöldinn fyrst í
smáhópum' um hið gullfagra um-
hverfi Búða, en kom síðar til
sameiginlegs fagnaðar í Búða-
hrauni, þar sem fólk skemti sjer
,við dans, sön^ og ræðuhöld, þai*
tii Sæbjörg kallaði til brottfarar
með farfuglana, sem allir skildu.
kúm sínum og ætla að halda því I með hrærðum huga við hina fögru
áfram, þar sem mæðiveikin hefir I átthaga.