Morgunblaðið - 16.07.1940, Qupperneq 5

I»riðjudaginn 16. júlí 1940.
JHorjgttnMaífód
Úíaref.: H.f. Arvakur, Reykjavlk.
Ilttatjörar:
Jðn Kjartaniaón,
Valtýr Stef'ánaaon (ábyrffBarm.).
Auglýslngar: Áml Óla.
Rttatjörn, augrlýalngar off afffTalSala:
Austurstrœtl 8. — Slnal M00.
Áakrlftargjalð: kr. 8,00 á aaánuVl
lnnanlanðs, kr. 4,00 utanlanda.
f lauaasölu: 20 aura elntaklB,
26 aura meB Leabök.
* r,
Loftorustur yfir Ermarsundi
Stjettarfjelögin
ÞAÐ er komið á daginn, sem
Alþýðublaðið hjelt fram
lijer á dögunum, að verslunar-
og skrifstofufólk verður nú að
gjalda þess, að það er ekki í
stjettarfjelagi, sem nýtur vernd
ar stjettasamtakanna. Alþingi
lögfesti verðlagsuppbót til allra
;|)eirra, sem eru í stjettarfjelagi.
I>að lögfesti einnig uppbót á
laun embættismanna og opin-
berra starfsmanna. Verslunar-
mannafjelag Reykjavíkur fór
fram á samskonar lög til
handa verslunar- og skrifstofu
fólki. Frumvarp um þetta dag-
aði uppi í þinginu og samkomu
lag náðist ekki í ríkisstjórninni,
um setningu bráðabirgðalaga.
Verslunar- og skrifstofufólk
- á það þessvegna algerlega und
ir náð atvinnurekenda, hvort
það fær uppbót eða ekki. Hjer
í Reykjavík .hefir yfirleitt náðst
-namkomulag um uppbótina hjá
þeim aðilum, sem starfsvið V.!
R. nær til. En starfsvið V. R.
nær ekki til allra fyrirtækja í
bænum og ekki til neinna utan
íbæjar.
Allir voru sammála um, að
löggjafinn eigi yfirleitt ekki að
hafa nein afskifti af launa-
: greiðslum einkafyrirtækja. En
fyrst Alþingi fór inn á þá
braut, að lögfesta kaupgreiðsl-
ur og uppbætur, var ekki rjett,
•eins og á stóð, að binda þetta
við þá, sem eru í stjettarfje-1
lagi.
Við vitum hvernig ástandið ^
<er í stjettafjelögunum og
hvaða átök þar hafa átt sjer
stað. Við vitum, að samband
stjettaf jelaganna„ Alþýðusam-
bandið, er sama og Alþýðu-
flokkurinn. Við vitum einnig,
að þeir menn innan stjettafje-
laganna, sem eru í andstöðu
við Alþýðuflokkinn, eru rjett-
lausir í Alþýðusambandinu.
Þeir mega ekki koma nálægt
yfirstjórn verklýðsmálanna. 1
Þetta ástand getur ekki geng !
Ið. Og það verður alveg óþol-
andi, ef Alþingi fer að miða
rjettindi, sem það veitir, við þá
eina, sem eru innan stjetta-
fjelaganna. Með því er bein-
línis verið að lyfta undir ákveð
ann stjórnmálaflokk.
Þessvegna verður nú að
vinda bráðan bug að því, að
Jeysa Alþýðusambandið úr öll-
um tengslum við Alþýðuflokk-
inn. Stjettafjelög og samband
þeirra eiga að vera óháð öllum
flokkum.
Ríkisstjórnin hefir lofað að
vinna að þessu máli. Enn hefir
engin lausn fengist. Við skul-
um vona, að ekki fari eins hjer
og við bráðabirgðalögin um
verðlagsuppbótina til verslunar
fólks, að málið strandi á því,
aS ekki náist samkomulag.
p yrsta daginn, sem her-
mannaflutningarnir
byrjuðu frá Dunkerque var
okkur sagt að vera tilbúnir
til orustu. Klukkan 9 feng-
um við fyrirskipanirnar. Við
vorum tólf saman sem flug-
um í 20.000 feta hæð yfir
Ermarsund. Jeg man ekki
eftir neinu sjerstöku, sem
skeði á þessari fyrstu ferð
okkar nema tilfinninrunni
um að nú myndi loks eitt-
hvað ske. *
Vikum saman höfðum við verið
á eftirlitsflugi fram með strönd-
um Belgíu og Frakklands, án þess
að hafa rekist á flugvjelar óvin-
anna. Jeg man að jeg var dálítið
áhyggjufullur út af vjelinni minni,
en það er svo að manni finst mað-
ur ekki vera alveg öruggur í flug-
vjel, sem aðeins hefir einn hreyfil.
Við flugum saman, en vitanlega
hreyfðum við ekki loftskeytatæki
okkar. Við þektum liverja vík á
ströndinni og þó við hefðum ver-
ið bráðókunnugir, liefði ekki ver-
ið vandi að finna Dunkerque, því
reykjarsúlurnar sáust stuttu eft-
ir að við fórum frá Englandi. Vio
lækkuðum fhigið er við flugum
yfir borgiua en þar sem við urðum>
einskis varir, ákváðum við að
lækka flugið enn meira.
Fyrsta loftorustan.
í 4000 feta hæð sá jeg alt í einu
óvinaflugsveit, sem í voru um 60
flugvjelar, 40 sprengjuflugvjelar
og 20 árásarflugvjelar. Flugsveit-
in var í ca. 15000 feta hæð. Árás-
arflugvjelarnar, sem flestar voru
Messersehmittvjelar steyptu sjer
niður á okkur og á næstu mín-
útu var orustan í algleymingi.
Þessi orusta var eins og flestar
aðrar loftorustur að einvígi milli
einstakra flugvjela. Jeg var í um
10<J00 feta hæð er jeg varð þess
var ,að jeg var kominn aftan að
Messerschmitt 110. Mælingatæki
mín voni flest í ruglingi vegna
þess hve skjótlega jeg hafði hækk-
að flugið. Jeg^ man sjerstaklega
eftir því, að áttavitinn snerist I
hringi og' jafnvægismælirinn hafði
horfið inn í mæliborðið, en í stað
þess sá jeg' merlci framleiðandans
þar sem mælirinn átti að vera .
Messerschmittvjelin steypti sjer
niður og- jeg á eftir henni. Jeg
tók á öllu semi' jeg átti til þess að
lialda stefnunni á flugvjelina fyr-
ir framan mig. Það er erfitt að
komast í rjetta stefnu á eftir
þeim, en loks ef það tekst, er
hægt að elta þær endalaust, Jeg
hóf skothríð á liann og fann púð-
urlyktina, sem gaus upp er vjel-
byssa mín sprautaði úr sjer 1200
skotum. á mínútu. Jeg sá eldglær-
ingarnar úr byssuldaupunum. Brot
itr sekúndu sá jeg á höfuð flug-
mannsins er hann hallaði sjer tic
til að sjá hver væri á eftir honunr.
Jeg sá að eldur kom upp í vjel
hans og að vjelin steyptist til jarð-
ar, en reykjarstrók lagði úr henni.
Jeg fór nú að huga að hinum
en hverg'i sá jeg flugvjel. Jeg var
kominn um 50 mílur inn í land og
snjeri því við aftur. Bensínmælir-
inn sýndi að jeg liafði ekki meira.
bensín en svo, að jeg gat rjett náð
heim til bækistöðva minna, ef
ekkert óvenjulegt kæmi fyrir. Ein-
Eftir breskan flugmann
p RESKA FLUGLIÐINU er að miklu leyti — og það'að |
|j moklegleikum — þakkað, hve Bretum tókst giftu- 1
§j samlega að flytja herlið sitt frá Dunkerque til Euglands. j|
|| Breskar árásarflugvjelar ráku þýsku flugvjelamar á flótta og 1
= hjeldu Ermarsundi opnu fyrir herflutningaskipum. .=
Höfundur þessarar greinar er 25 áfa gamall breskur flug- 1
E sveitarforingi. Áður en hann gekk í flugherinn var hann ný- =
jf búinn að ljúka rafmagnsverkfræðingsprófi. 1
Flugmaður þessi er hár maður vexti, glaðlyndur, en eins 1
1 og flestir flugmenn hugsar hann lítið um framtíðina. Yfirmenn §j
H hans virða hann fyrir hugdirfsku. Nýlega var honum veitt i
§ D. S. O. heiðursmlerkið fyrir að lenda æfingaflugvjel á 1
1 skemdum flugvelli í Calais, þar sem hann bjargaði breskum 1
= flugsveitarforingja, sem hafði neyðst til að nauðlenda skömmu I
s áður en Þjóðverjar tóku bæinn. Hann komst undan í æfinga- Í
= vjelinni, þó 20 Messerschmitt-vjelar eltu hann langt út á Erm- i
1 arsund. i
ÍmiumHHimiuHnwmimnminmnraiinuuuHuiHiiwuiuuinwiiiimiimiiiiimmiiiimmiiiiiiiminimiuimiiMJunHnu^
vígi í lofti taka mjög á bensín-
forðann. í byrjun orustunnar hugs
ar maður sem svo: „Árans grín'1
og þegar henni er lokið, verður
manni á að hugsa: „fjári hættu-
legt“. Á leiðinni heim opnaði jeg
fyrir loftskeytatækin og kallaði
upp flugmennina úr flugsveit
minni, hvern á eftir öðrum:
„Hvernig gekk það? Fjekst þú
nokkurn ?“ Sá fyrsti svaraði sigri
þrósandi — hann hafði fengið
bhin. Hinir höfðu allir skotið nið-
ur eina og tvær flugvjelar. Einn
var gamansamur, er jeg spurði
hann hvort hann hefði skotið
nokkra niður, sagði hann: „Einn
Graf Zeppelin“. Tveir svöruðu
ekki.
Er við komum til bækistöðvar-
innar, fyltum við geymana með
bensíni á ný og flugum til baka
aftur eftir 15 mínútur, Er við
komum til Dunkerque aftur, lent-
um við á hóp Messerschmitt-vjela,
sem, alt í einu komu iit úr skýja-
þykni. Þær höfðu auðsjáanlega
verið á verði fýrir sprengjuflug-
vjelar, sem voru nokkru neðar.
Það munaði minstu að þær lcæmti
okkur á óvart. Jeg sá kúlnaregnið
þjóta fram hjá vjel minni og
lieyrði raunar í byssu einni, sem
var að baki mjer, en svo hvarf
hann. Jeg elti liann niður á við,
Ijet vjelina ganga fyrir fullu ben-
síni og hallaði mjer fram á stýr-
isstöngina, en í skýjunum yfir
Dunkerque misti jeg sjónar af
lionum.
,,Það er Messer-
schmitt fyrir aft-
an J)ig“-
Jeg hækkaði flugið aftur og í
6.000 feta hæð kom> jeg auga á
flugsveit mína. Hún átti í harðri
orustn við árásarflugvjelar og
nokkra Junkers 88. Jeg ákvað að
gera mitt í orustunni.
Loftskeytatæki mín voru í gangi
og jeg heyrði flugmennina vera
að tala saman. Þeir kölluðust á
gamanyrðnm og við og við heyrð
jst ekkert til þeirra fyrir skothríð
er þeir voru að afgreiða Ilúnana
Einu ginni heyrði jeg Nýja Sjá-
landsflugmann kalla: „Það er
Messehscmitt fyrir aftan þig“.
Svarið var: „Takk, alt í lagi, vin-
ur“; og nú var jeg sjálfur orðinn
þátttakandi í orustunni.
Jeg valdi mjer Junkers 88. Aft
urskytta hans hafði komið auga á
mig strax og byrjaði að hita mjer
um eyrun. J^g sá skotin fara svo
að segja beint fyrir framan skygn
isrúðu mína. En það er svo ein-
kennilegt, að maður horfir á slíkt
kaldur og rólegur, því það er
eins og maður viti að skotin hitti
ekki, jafnvel þó þau strjúkist svo
að segja við mann. Mjer tókst að
komast í gott færi og gleðitilfinn-
ing fór um mig. Byssurnar í gang
og hinn þægilegi hristingur ai
skothríðinni vekur öryggi og á-
nægju. Skothríðin úr byssum mín-
um hlýtur að hafa brotið óvina-
flugvjelina í tvent, því halinn lagð
ist fram á vænginn og eldur og
reykur gaus upp um leið og vjelin
fjell til jarðar. Jeg lækkaði flugið
á eftir vjelinni, um leið og jeg
skygndist eftir fleirum. Jeg sá
einn mann kasta sjer úr hinni
brennandi vjel í fallhlíf.
Hvergi var óvinaflugvjel að sjá
°g jeg kallaði á flugmenn mína í
gegnum útvarpið um leið og jeg
sneri heim á leið. Enginn okkar
hafði orðið fyrir tjóni í þetta sinn,
en samt höfðum við skotið niður
fleiri en í fyrra skiftið. Alls höfð-
um við skotið niður 11 óvinaflug-
vjelar þenna eina morgun og ekki
mist nema tvær sjálfir.
Næsta dag vorunr við aftur á
sömu slóðum. Jeg setti tvo flug-
menn til að fara njósnaferðir, ann
ar flaug yfir skýjurn í um 12.000
feta hæð, en hinn undir skýjum í
2.000 feta hæð. Við hinir a^tluðum
til Calais. Er við vorum komnir j
um hálfa leið milli Dunkerque og
Calais heyrði jeg í útvarpinu, að
sá, sem var fyrir ofan skýin kall-
aði til hins, sem var neðar. Flug-
maðurinn talaði tæpitungu eins
og hann væri að lierma eftir leik-
ara á leiksviði: „Nei, sjáðu, hvað
er hjer á leiðinni, góði, hjarðir af
Messerschmitt-flugum, heilar hjarð
ir, góði. Vondar Messerschmitt-
vjelar“. Hinn svaraði aft,ur: „Alt
í lagi, kunningi. Haltu þeim við
efnið, jeg er á leiðinni upp“.
Við snerum þegar við. Jeg flaug
út til hafs og sá nokkrar Junkers-
vjelar, sem gætt var af Messer-
schmitt-flugum, þar sem þær voru
að varpa sprengjum á tundur-
skeytabát og lítil herflutningaskip
full af hermönnum lengra í burtu.
Þrátt fyrir skothríðina úr loft-
varnabyssum bátsins rjeðxunst við
til atlögu. Húnarnir sáu okkur
ekki. Hver einasti okkar skaut
niður flugvjel um leið og við
steyptum okkur á hópinn. Við
hækkuðum flugið aftur og steypt-
um okkur enn einu sinni á hóp-
inn.' Nú voru Húnarnir viðbúnír
og árásin var ekki eins auðveld og
sú fyrri. Jeg skaut niður eina
Messerchmitt, sem hafði lagt á
flótta. Jeg elti hana og er feginu
að jeg gerði það.
í fallhlíf niður á
Ermarsund.
Jeg vissi ekki, hvernig hinum
tveimur fjelögum okkar hafði
gengið í viðureigninni við Messer-
schmitt hópinn yfir Dunkerque,
en á leiðinni heini' sagði sá, er fyr
svaraði loftskeytakalli mínu, a5
hann hefði skotið niður fjórar. En
alt í einu sagði hann: „Fjárinn
sjálfur, vjelin niín er stöðvuð**.
Skömrnu síðar hagði hann: „Vjel-
in brennur“. Það varð þögn í eina
eða tvær sekúndur, en þá heyrði.
jeg rödd hans aftur: „Húrra, það
er tundurspillir hjer fyrir neðan.
Jeg stekk út“. Sekúndu síða^
heyrði jeg að hann muldraði: „En
hvernig?“
Það er í sannleika sagt erfitt að
stökkva iit úr Spitfire. Besta ráð-
ið er að snúá vjelinni við í loft-
inu og láta sig detta úr flugmanns
sætinu. Síðar fengum við að vita,
að það var einmitt þetta, sem
flugmaðurinn hafði gert. Hann
kom inn í matsalinn okkar þrem-
ur dögum seinna í jakka af sj6-
liðsforingja og með sjómannapoka
á bakinu.
Þessi viðburðaríki dagur varð
ekki eins árangursríkur og við
höfðum vonaðv — aðeins 11 skotn-
ar niður. Þriðja daginn var mest
um að vera. Þá voru hermanna-
flutningarnir í fullum gangi og
Húnarnir tefldu fram öllu, sem
þeir áttu til. Þenna dag flugunk
við fvrst yfir í sólarupprás um
morguninn og vorum búnir að fara
tvær ferðir til Dunkerque fyrir
mor gunverðartíma.
Mín flugsveit átti í 30 loftor-
ustum þenna eina dag.
I eitt skifti lenti sveit mín í
;a hóp flugvjela, sem jeg
í^ehn sje$>í lofti í einu. Þetta
- ýf
voru SVo að segja alt Messer-
schmitt 109 flugvjelar og hljóta
að hafa verið um 100 talsins. Þær
voru eins og mýflugur. Við rjeð-
umst samt á hópinn og skutum
hver niður eina flugvjel í fyrstu
atrennu.
Jeg man ekki svo greinilega
eftir þessari orustu, vegna þess
að við börðumst eins og vitlaus-
ir menn í 10.000—15.000 feta hæð
og jeg var orðinn liálfblindur eft-
ir að hafa henst upp og niður i
eltingarleik við Húnana. En jeg
er viss um, að jeg skaut niður
fjórar vjelar og fjelagar mínir í
flugsveitinni lágu heldur ekki á
liði sínu, því um tíma var sem
alt loftið væri fult af brennandi
flugvjelum. Þetta voru alt óvina-
flugvjelar, því við mistum aðeins
eina vjel á þessum brjálaða hálf-
tíma. Flugmanni okkár, sem misti
vjel sína, tókst að lenda á Dun-
kerque ströndinni. Hann fjekk
stórt sár á ennið, en gat, þó sent
skeyti til stöðvar okkar um að
'hann hefði lent „lieill á húfi".
Hann komst um borð í bát frá
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐTJ.