Morgunblaðið - 08.10.1940, Qupperneq 5

I*riðjudagur 8. október 1940,
5
orjgtmfclafcid
Útgef.: H.f. Árvakur. Reykíavtk.
Rltstjörar:
Jón KJartanBaon,
■Valtjhr Stefánaaon (ábyrg-Carm.).
Auglýelngar: Árnl Óla.
Rttatjörn, auplýsliiKar og afgretttala:
Austurstrætl 8. — Stnjl 1800.
Áakriftargjald: kr. 8,60 á mánuBI
tnnanlands, kr. 4,00 ntanland*.
í lausasölu: 20 aura etntakttt,
26 aura meO Lesbök.
Hvernig loftorust-
ur eru háðar
Prófdómarinn
Ojálfstæðisflokkurinn er að
ganga undir 1. bekkjar-
ipróf á sviði verkalýðsmálanna“,
;sagði ungur Óðinsfjelagi, Ólaf-
ur J. Ólafsson, hjer í blaðinu
aiýlega, „og það er eðlilegt og
skiljanlegt. að hann fái ekki
Uofsverðar einkunnir í öllum
íögum. En það er flokksleg
;skylda allra góðra manna, að
reyna að bæta misfellurnar, og
hugsa meira um heildina en eig-
iin vasa. Og i öllu falli er það
ílokksleg skylda að tryggja
flokkinn innan frá, áður en far-
áð er að rjetta deyjandi flokk-
sum hjálparhönd“.
Ritstjóri Alþýðublaðsins Lef-
lr gert þessi ummæli hins unga
Sjálfstæðismanns að umtalsefni,
*og birt gífuryrði um afskifti
Sjálfstæðismanna af verkalýðs-
málum, sem gangi undir próf
og snúi frá prófborðinu „með
núll og nótu“.
Þátttaka Sjálfstæðismanna í
fjelagsmálum verkamanna er
tiltölulega nýr þáttur í starfi
flokksins, og því lítil prófraun
á það komin enn, hve vel
flokknum tekst í framtíðinni að
rjetta verkamönnum hjálpar-
hönd.
En eins og greinarhöf. kemst
að orði, er það skylda flokks-
manna að tryggja flokkinn inn-
an frá. Með hógværri gagnrýni,
samtakahug og velvilja má
þetta alt fara vel.
En prófið, sem flokkurinn
gengur undir í þessum málum
er hvergi nema þar sem kosn-
ingar fara fram, á meðan lýð-
ræði fær að ríkja í landi voru.
Og seinast þegar Sjálfstæðis-
flokkurinn og Alþýðuflokkurinn
fengu tækifæri til þess að prófa
hver hlyti hærri einkunn í fjöl-
mennasta verkalýðsfjelaginu,
Dagsbrún, þá var einkunnin, er
Alþýðuflokkurinn fekk, sínu
lægri en Sjálfstæðisflokksins.
Þegar / flokksmenn þessara
tveggja flokku stóðu saman að
kosningum í sama fjelagi, bar
• ekki mikið á liði Alþýðuflokks-
ins. Varð ekki sjeð að einkunn
Alþýðuflokksins við prófborð
Dagsbrúrtarmanna væri vitund-
arögn hækkandi.
Það er skamt síðan Sjálfstæð-
ísmenn höfðu engin fjelagssam-
tök meðal verkamanna. Þá var
Alþýðuflokkurinn einráður að
heita mátti í þeim fjelagssam-
tökum. Síðan hefir hann gengið
nndir nokkur próf við kosning-
ar. 1 hvert einasta skifti hefir
hann hrapað. Og enn eru eng-
ar horfur á að einkunn hans
hækki við prófborð kosninga,
• eða hjá þeim eina prófdómara,
sem hjer kemur til greina, sem
er verkalýðurinn sjálfur.
Einlcunnagjafir Alþýðublaðs-
ritstjórans eru í þessu sem öðru
markleysan helber.
Urslit orustanna, sem
háðar hafa verið' í hess
ari styrjöld, hafa í fyrsta
lagi oltið á flughernum —
starfi flugmannanna í or-
ustu og sprengjuflugvjel-
unum. Sigrarnir, sem unnir
hafa verið, hafa hví fyrst og
fremst verið sigrar flug-
mannanna — og sigurinn í
„orustunni um England“,
sem nú geysar, veltur á hví,
hvor aðilinn nær yfirhönd-
inni í lofti.
Starf flugmanna í orustuflug-
vjelum má greina eftir því, hvort
þeir eiga í höggi við orustuflug-
vjelar eða sprengjuflugvjelar óvin-
anna. Aðferð flugmannanna er
mismunandi eftir því við hvora
greinina þeir eiga og flugmenn í
einsætisflugvjelum nota aðra að-
ferð en flugmenn í tvísætis- eða
eða margra sæta flugvjelum. Loks
er aðferðin mismunandi eftir því,
hvaða vopnum flugvjelarnar eru
búnar.
í einsætisflugvjel, eins og
„Hurricane“ og „Spitfire“, leiðir
það af sjálfu sjer, að flugmenn-
irnir — sem verða að nota hend-
urnar og fæturna til að stjórna
flugvjelunum — geta ekki með-
höndlað eða miðað vjelbyssu, sem.
hægt er að færa úr stað.. Byss-
urnar eru þess vegna fastar í vjel-
unum. J stað þess að miða byss-
um sínum, miðar flugmaðurinn
vjelinni að óvininum (sjá mynd).
Miðunarstönginni er komið fyrir
fyrir framan hann (2 og 3 á
myndinni), sem sýna honum þegar
stutt er á hnapp, sem komið er
fyrir á stýrisborðinu.
Byssurnar skjóta ekki allar
beint fram, heldur eru þær gerðar
þannig, að skotin úr þeim koma.
saman um 200 metra fyrir fram-
an flugvjelina.
Tjónið sem unnið er, þegar
mörg skot skella þjett saman í
bol flugvjelanna, er nægilegt jafn.-
vel til að kljúfa í tvo hluta mjög
sterkbygðar grindur. Þannig geta'
göt, gerð af kúlum úr þessum
,,samsokta“-byssum, lagt að velli
flugvjelar, þar sem aftur á móti
50 kúlur, em fara í gegnum flug-
vjelina á mismunandi stöðum,
gætu aðeins unnið lítið tjón.
Tjónið, sem unnið er með „sam-
skota“-byssum, er sambærilegt við
tjónið, sem unnið er með flug-
vjela-„fallbyssum“. Þýskar flug-
vjelar eru búnar fallbyssum og
auk þess einni eða tveimur vjel-
byssum. Skotið er af fallbyssun-
úm, annað hvort gegnum miðjuna
á flugvjelaskrúfunni, eins og á
„Me 109“, eða að þeim er komið
fyrir undir flugmannsklefanum,
eins og á „Me 110“.
Fallbyssurnar hafa það fram yf-
ir vjelbyssurnar, að hægt er að
skjóta af þeim úr meiri fjarlægð,
og að tjónið, sem unnið er þegar
fallbyssukúlan springur, er mikið,
ein kúla sem hittir mun næstum
áreiðanlega leggja flugvjelina að
velli. A móti þessu kemur, að
nákvæm miðun bvssna í hrað-
fleygum orustuflugvjelum af nýj-
j ustu gerð er örðug úr mikilli
fjarlægð. Einnig eru vjelbyssurn-
ar að sjálfsögðu hraðskeyttari. En
‘ ekki er talið ólíklegt að hinar
Myndin sýnir hvérnig skotin úr 8 býssna orustuflugvjel koma
saman. Skotúnum er hleypt af með því að styðja á hnappinn
(1). Miðin (2 og 3) sýna flugmanninum hvenær óvinaflug-
vjelarnar eru í skotfæri.
öru framfarir, sem gerst hafa með
tilliti til notkunar fallbyssna, að
þær reynist heppilegri sem vopn
í orustuflugvjelum, heldur en
vjelbyssur. Þetta er einnig viður-
kent í Englandi.
I sambandi við vjelbyssurnar
má geta hjer athyglisverðs atriðis.
Með jöfnu millibili, ef til vill
þriðja eða fimta hver kúla, er
sett í vjelbyssurnar það sem kall-
að er „leitar“-kúla. Kúlur þessar
brenna, er þær þjóta um loftið,
og gefa frá sjer reyk, svo að flug
maðurinn getur sjeð þær bæði að
nóttu og degi. Tilgangurinn með
notkun þeirra er að gera flug-
manninum kleift að sjá, hvert kúl-
ur hans fara, svo að hann geti
lagfært mið sitt samkvæmt því.
Ein af mestu uppfinningum
styrjaldarinnar 1914—1918 var
samstilling hreyfils og vjelbyssu,
þannig að hægt er að skjóta
gegnum blöðin á loftskrúfunni, án
þess að kúlurnar laski þau.
Svipuð aðferð, að vísu endurbætt,
er notuð nú, þegar byssunum er
komið þannig fyrir, að skjóta
*verður á milli blaðanna á skrúf-
unni.
Þar sem flugmaðurinn í einsæt-
isflugvjel getur aðeins skotið beint
fram fyrir sig, varðar mestu fyr-
ir hann — hvort sem hann á í
höggi við orustuflugvjelar eða
sprengjuflugvjelar — að geta
stjórnað flugvjel sinni þannig, að
óvinur hans sje fyrir framan
hann. En á meðan hann er að
reyna að koma óvininum fram
fyrir sig, þá verður hann að
stjórna flugvjel sinni þannig, að
engin önnur óvinaflugvjel komist
aftur fyrir hann. Þess vegna er
leikni í fluglistinni mjög mikils-
verð fyrir bardagaflugmenn. í
þessu felst líka skýringin á því,
hvers vegna bardagaflugvjela-
fylkingar riðlast fljótt, er þær
mætast og hefja síðan bardaga
tvær innbyrðis eða e. t. v. þrjár,
Lofthæðin við byrjun bardaga
milli bardagaflugvjéla kann í
mörgum tilfellum að ráða úrslit-
unum. Flugvjelarnar, sem ofar
eru, eru betur settar að því leyti,
að þær geta farið með meiri hraða,
þegar þær steypa sjer yfir óvina-
flugvjelarnar ,og hafa jtví meiri
möguleika „að ná í skottið 4
þeim“. Bretar kalla þessa bar-
daga milli orustuflugvjela „hunda-
bardaga", af því að flugvjelarnar
eru altaf að reyna að ná í skottið
hver á annari (þótt hundarnir
reyni raunar aðallega að ná í
skottið á sjálfum sjer!) Árásar-
flugvjelarnar hefja skothríð á
flugvjelarnar sem undir eru, undir
eins og fjarlægðin er hæfileg. El
komið er að flugvjelunum, sem
undir eru, óvörum — t. ,d. vegna
þess að steypiflugvjelarnar hafa
haft sólina að baki sjer — kunna
sumar þeirra að falla fyrir steypi-
flugvjelunum, áður en þær geta
stýrt úr leið þeirra. Síðan velja
flugmennirnir í steypíilugvjelun-
um hver sinn andstæðing og leit-
ast við að halda í skottið á þeim,
þar til þeir geta miðað |byssum
sínum á þá.
Þegar orustuflugvjelar eiga í
höggi við sprengjuflugvjelar, er
aðferðin önnur. Sprengjuflugvjel-
ar eru ekki eins hraðfleygar og
orustuflugvjelar, sjer í lagi ekld
þegar þær eru fullfermdar, og
erfiðara er að stjórna þeim. Á
hinn bóginn eru þær betur vopn-
aðar, og hafa hreyfanlegar byss-
ur, sem hægt er að miða á övin-
inn, næstum hvaðan sem vera skal.
Markmið orustuflugvjelanna er
að eyðileggja eða að snúa aftur
heim sprengjuflugvjelunum, áður
en þær komast á áætlunarstað
sinn. Orustuflugvjelarnar kunna
að vera í loftlnu á eftirlitsflugi,
eða á jörðunní, þar sefn þær bíða
eftir aðvörun frá hlustunarstöðv-
um. Mikill hraði og gífurlegt þol
til að hækka flugið er nauðsyn-
legt, því að að öðrum kosti geta
sprengjuflugvjelarnar verið komn
ar til áætlunarstaðar síns, áður
en orustuflugvjelamar ná þeim.
Sprengjuflugvjelarnar fljúga
venjulega í 10 þús. feta hæð og
orustuflugvjelarnar verða að geta
klifið þessa hæð á 4 mínútum.
Gerum ráð fyrir að sprengju-
flugvjelamar hafi komist inn yfir
land, án þess að orustuflugvjel-
arnar hafi sjeð þær, og sjeu orðn-
ar aðeins 3 mínútum á undan or-
ustuflugvjelunum. Ef sprengju-
flugvjelarnar fara 240 mílur á
klukkustund og orustuflugvjelarn
ar 336 mílur á klst., þá geta
sprengjuflugvjelarnar farið 42
mílur áður en orustuflugvjelarn-
ar ná þeim.
Orustuflugvjelamar nota ýms-
ar árásaraðferðir þegar þær hafa
náð sprengjuflugvjelunum. Til
dæmis að taka, þegar orustuflug-
vjelarnar hafa náð góðri stöðu
fyrir ofan sprengjuflugvjel eða
sprengjuflugvjelar, þá rjúfa or-
ustuflugvjelarnar fylkingar. For-
ystuflugvjelin steypir sjer yfir
sprengjuflugvjelina, og gefur
frá sjer hryðju um leið og hún
fer fram hjá. Á eftir henni fer
fyrst önnur flugvjelin og
síðan hin, og koma þær
úr mismunandi áttum að
sprengjuflugvjelinni. Flugvj elarn-
ar stöðva fallið undir sprengju-
flugvjelinni og hefja sig aftur á
loft og gefa frá sjer nýja hryðju,
þegar þær fara framhjá.
Allsherjaratkvæða-
greiðsla meðal
sjómanna
Afundi í Sjómannafjelagi
Reykjavíkur, sem haldinn
var síðastl. sunnudag, var sam-
þykt einróma ályktun þess efn-
is, að láta fram fara allsherj-
aratkvæðagreiðslu á togurum
og verslunarflotanum um það,
hvort segja skuli upp samning-
um fjelagsins við atvinnurek-
endur.
Hefst þessi atkvæðagreiðsla
nú þegar og henni á að vera
lokið 29. þ. m., því að segja
verður upp samningum fyrir 1.
nóv. og gildir þá uppsögnin frá
áramótum. _