Morgunblaðið - 12.11.1940, Blaðsíða 5

J»riðjudagur 12. nóv. 1940
$ )
Jtlorjgitnblaíiið
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Kltstjörar:
J6n Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgBarm.).
Aug-lýsingar: Árni Óla.
Rltstjórn, auglýsir.gar og afgrelBsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Aakriftargjald: kr. 3,50 á mánuBI
innanlands, kr. 4,00 utanlands.
1 lausasölu: 20 aura eintakiB,
25 aura meS Lesbðk.
Friðarvinurinn, sem sagði
Þjóðverjum stríð á hendur
Ráðherra nær óslitið í 18 ár
Sambandsþing Ungra
Sjálfstæðismanna
1 rn það leyti, sem Sjálfstæð-
^ J isflokkurinn var stofnað-
ur fyrir rúmlega 10 árum síð-
:an, vaknaði mikill áhugi meðal
ungra manna innan flokksins
.að efna til fjelagssamtaka með-
al æskunnar. Var þessu máli
svo langt komið á þúsund ára
bátíðinni, að þar var stofnað
samband þessara æskulýðsfje-
laga.
Síðan hafa fjelög unga
fólksins í Sjálfstæðisflokknum
unnið mikið og gott starf í þágu
flokksins og í þágu alþjóðar,
*enda hafa ýmsir þeir menn, sem
fyrst helguðu þessum fjelags-
skap krafta sína fengið í sínar
hendur vandasömustu og virðu-
legustu störf, sem flokkurinn
hefir haft yfir að ráða.
Á þessum rúmlega 10 árum,
sem liðin æru síðan stofnþing
Sambands ungra Sjálfstæðis-
manna var 'haldið, hefir viðhorf
aeskunnar í landinu til Sjálf-
stæðisflökksins gerbreyst. Áður
var það svo, að margir meðal
hinna yngri og uppvaxandi
manna i llandinu litu þannig á,
að það væru „vinstri“ flokk-
:arnir, sem hefðu nýjungarnar
og gróandann í þjóðlífinu sín
megin. En þetta hefir breyst.
Með hverju ári hefir það komið
betur og betur í ljós, að af
stjórn og starfi vinstri flokk-
-anna eýkst kúgun og ófrelsi
með þjóðinni, sem gagnstætt er
•óskum og hugarfari ungra
manna, en Sjálfstæðisflokkur-
inn styður frjálsræði, rjettlæti
og jáfnrjetti samkvæmt því sem
frjálsborinni æsku er hugleik-
ið.
Með því að gera-íjelagsskap
iunga fólksins innan flokksins að
virkum þatttákanda í stjórn
flokksins hefir stjórn Sjálfstæð-
'isflokksins trygt sjer ævarandi
lífrænt samband við hina upp-
vaxandi kynslóð, og þann end-
; urnýjunarþrótt í gtarfinu sem
•.æskan véitir.
Undanfarna daga "hafa æsku-
lýðsfjélög Sjálfstæðisflokksins
haldið sambandsþlng hjer í
bænum. Hefir þing þetta af-
greitt tillögur varðandi mörg
helstu stefnumál flokksins. Þar
kennir hins sama lýðræðisanda
og áður meðal hinna frjálshuga
ungu manna. Þar er bent á
nokkrar leiðir til framfara og
umbóta á svíði atvinnulífs. Og
þar er ennfremur hvatt til
1 ræðu, sem Halifax lávarð-
*■ ur flutti við það tæki-
færi er Mr. Churchill tók við
af Mr. Neville Chamberlain
sem formaður breska íhalds- ,
flokksins í október, ljet hann - , ||j
svo um mælt, að hann hefði
orðið var við að Mr. Chamb- 4
erlain sætti hörðum og; ó-
sanngjörnum dómum af
hálfu samtíðarinnar, en
hann kvaðst vera sannfærð-
ur um, að dómur sögunnar
myndi verða annar.
Þetta er nokkuð atliyglisvert,
vegna þess að fyrir nær rjettum
tveim árum, þegar Mr. Chamber-
lain var lofaður og virtur af öll-
um þorra manna, ekki aðeins í
Englandi, heldur einnig um allan
heim, sögðu andstæðingar hans,
senii þá voru í miklum minnihluta
— og meðal þeirra var þá Mr.
Churchill — að þótt samtíðiir
dæmdi’ hann vel, þá myndi dóm-
ur sögunnar verða annar.
Þetta var þegar Mr. Chamber-
lain kom frá Múnchen og veifaði
framan í fólkið, sem beið hans á
flTfgvellinum í London, yfirlýsingu
þeirri sem hann og Hitler höfðu
undirritað um að Þjóðverjar og
Bretar skyldu leysa öll ágrein-
ingsmál sín á friðsamlegan hátt,
og kallaði: „Friður fyrir okkar
kynslóð“.
Samtíðin hefir nokkra afsökun,
þótt hún kveði upp áfellisdóm yf-
ir Chamberlain nú, 25 mánuðúm

síðar, er hún liefir, þrátt fyrir hin
góðu loforð Chamberlains, orðið
að búa við geigvænlega styrjöld í
14 mánuði af þessu tímabili. Sag-
an mun hinsvegar líta á allan feril
Chamberlains og vega þau rök,
sem lágu á bak við gerðir hans.
★
Mr. Chamberlain hóf ekki
bein afskifti af utanríkismálum
fyr en árið 1!136. Hann var þá
enn fjármálaráðherra í ráðuneyti
Mr. Baldwins og flutti þá um
sumarið ræðu, þar sem hann vjek
að refsiaðgerðunum gegn ítölum,
sem enn voru í gildi, þrátt fyrir
að stríðinu í Abyssiníu væri þá
lokið. Mr. Chamberlain sagði í
ræðu sinni, að það væri hreint
„Jónsmessubrjálæði“ að halda
refsiaðgerðum áfram. Skoðun hans
vóg þá þegar þungt á metaskál-
unum, því að það var þá opinbert
leyndarmál að Mr. Baldwin ætlaði
að fara að draga sig í hlje, og
Mr. Chamberlain þótti sjálfsagðuv
eftirmaður hans. f
Chamberláin hafði sýnt það með
ummælum sínum um „Jónsmessu-
brjálæðið“ hvaða stefnu hann ætl-
aði að taka í utanríkismálunum,
og strax um sumarið 1937, nokkr-
um vikum eftir að hann varð for-
sætisráðherra, hóf hann að leita
samvimm við ítali og síðar sama
ár við Þjóðverja. Hann tók hjer
þjóðanna, sem veita vildu út-
þenslu öxulríkjanna í Evrópu við-'
nám. En eimiig þetta tókst hon-
um ekki nema að hálfu leyti, þar
sem Þjóðverjnm tókst að gera
bandalag við Rússa. Aðstaða Mr.
Chamberlains var örðug vegna
þess að fyrirrennarar hans höfðu
iátið hervarnir Bretaveldis
morkna. En samt sem áður hjelt
liann nú ótrauður áfram að búa
Breta undir stríðið, með sömn
þrautseigju og hann hafði áður
sýnt, þegar hann var að reyna að
búa svo um friðinn, að örugt væri.
og þegar stríðið hófst var ekki
að sjá neinn bilbug á honum.
Frjettaritarar í London lýstu hou
um um þetta leyti svo, að hann
væri fílhranstur, eins og ungur
væri. Er stríðið hafði staðið í sex
mánuði virtist hann bjartsýnn um
sigur og ljet þá svo um mælt, að
„Hitler hefði mist af strætisvagn
inum“, þar sem hann hóf ekki
sóknina þegar er stríðið skall á,
og kvaðst „10 sinnum öruggari um
sigur“, en hann hefði verið þá; eu
þegar iirslitin í Noregi urðu þau.
sem raun varð á, þá var þessum
ummælum hans snúið gegn honum,
og 9'. maí, daginn áður en Þjóð-
Mr. Chamberlain á götu í London. verjar hófu innrásina í Holland,
Belgíu og Frakkland, varð bann
vináttusamning við Mussolini. Þá
um sumarið hófst Tjekkóslóvakíu-
deilan, sem nær hafði kollvarpað
öllum samvinnuáformum hans, en
með þrautseigju, og nokkrum fórn
um tókst Chamberlain að lokum
haustið 1938 að gera ofannefnd-
an vináttusamning við Hitler, sem
tryggja átti okkur frið, sem nn
lifum. Chamberlain stóð þá á há-
tindi vegs síns og virðingar, • þótt
ekki skorti neitt á hrakspár, frá
inönnum, sem síðar hafa talið sig
hafa sjeð betur en Chamberlairi
gerði.
★
Chamberlain hefir verið sakað-
ur um að hafa fært of miltlar
fórnir á kostnað Breta, svo að
aðstaða þeirra hafi versnað, til að
heyja stríð síðar — stríð, sem
hlaut að koma, að þeirra dómi.
— Þegar friðarstefnu Mr.
Chamberlains bar upp á slter, er
Þjóðverjar limuðu í sundur
Tjekkóslóvakíu veturinn 1939,
sökuðu aðrir Chamberlain um að
hafa ekki sýnt nógu mikinn fórn-
arhug, að hafa látið ]>á, sem spáðu
honum hrakspám eftir Múnchen,
glepja sjer sýn og í stað þess að
♦
halda áfram endurskoðun Versala-
samningann-a á friðsamlegan hátt
með samvinnu stórvekfánna í Ev-
rópu, að hafa gefist upp á miðri
leið.
Mr. Chamberlain sueri nú burtu
að seg.ja af sjer.
Mótlætið virðist ekki aðeins
hafa bugað sálarþrek hans, held-
ur einnig liafa haft áhrif á lík-
amsþrekið, eins og mörg dæmi eru
til að gerst hefir, og nú, rjettu
hálfu árið eftir að hann lagði nið-
ur forsætísráðherraembættið, and-
aðist hann.
Ef til vill hefir Mr. Churchill
dæmt Mr. Chamberlain rjett, er
hann sagði í brjefi sínu til hans,
þá er hann hvarf að fullu úr
bresku stjórnmálalífi í október
síðastliðnuhi, að hann hefði lagt
fram alla krafta sína til að varð-
veita friðinn, á meðan þess var
nokkur kostur, en síðan liefði hanu
iagt fram alla krafta sína til að
sigur vnnist.
þeirrar varfærni, sem þjóð okk- fram fyrir hendur utanríkismála- af hinni svokölluðu friðunarbraut
ar er nauðsynleg á hinum nú- ráðherra síns, Anthonv Edens, sem ,í mars 1939, og lióf að búa Bret
verandi ískyggilegu tímum.
Að loknu sambandsþinginu
hefst hjer í bænum hið árlega
stjórnmálanámskeið Sjálfstæð-
Ssflokksins.
af sjer, af þessum | land uudir uppgjörið milli Bret-
ilands annarsvegar og öxulríkjanna
síðar sagði
ástæðum.
í fyrstu virtist Mr. Chemher-i hinsvegar. Chamberlain gerði
lain retla að verða ágengt, er hon- • þetta með því að reyna að skapa
um tókst í apríl 1938 að gera nokkurskonar varnarhandalag
Þótt síðustn þrjú árin af aefi-
ferli Mr. Chamberlains beri hæst,
þá geyma þau ekki nema brot af
starfi hans. Hanu hefir verið ráð-
herra í breskum ráðuneytum óslit-
ið frá því 1922, nema þau tvö
stuttu tímabil, sem sósíalistar fóra
með völd í Englandi. Hann var5
fyrst. póstmálaráðherra árið 1922,
en síðan heilbrigðismálaráðherra í
5 ár frá því 1924—1929. Mestan
orðstý gat hann- sjer þó sem fjár-
málaráðherra, en því emhætti tók
hann við, er fjárniálalíf Breta var
í rústum árið 1931, eftir að pund-
ið hafði verið felt, og skilaði fjár-
málum Breta árið 1937, er hanu
varð forsætisráðherra, með góð-
um hag. Það þykir eitt mesta
þrekvirki í fjármálasögu heimsins,
er hann „konverteraði'1 gömlum
miljarðalánum hreska ríkisins, þ.
e færði niður vextina, sem greidd-
ir voru af þessum lánum og spar-
aði með því hreska ríkinu hálfan
miljarð sterlingspunda í vaxta-
greiðslum.
★
Faðir _Mr. Chamherlains, Joe
Chamberlain, einn mesti stjóra-
málamaður Breta fyr og síðar,
ætlaði ekki nema öðrum syni sínr
um, Austen, að ganga stjórnmála-
brautina. Neville var ætlað að
verða kaupsýslumaður, enda er
haft eftir honum sjálfum: „polities
for Austen, husiness for me**
(Austen verður stiórnmálamaður,
en jeg kaupsýslumaður). Hann ljefc
einhverntíma svo um mælt, er
hann var orðinn roskinn maður,
að hánn myndi aldrei bjóða sig
fram til þings.
Hann fór ekki að gefa sig aS
stjórnmálum fyr en hann var orð-
inn 42 ára, þá nýlega kvæntur. f
fyrstu gaf hann sig aðeins að bæj-
arstjórnmálum í átthögum sínum,
Birmingham, og var gerður a5
borgarstjóra þar árið 1915—1916.
En tveim árum síðar, árið 1918*
bauð hann sig fram til þings og
hefir setið á þingi síðan.
Mr. Chamherlain varð rúmlega
71 árs, fæddur 18. mars árið 1869.
Pjetur Ólafssou.
Samtök iffia
tím*
— næsta kynslóðin;
Mr. Chamberlain með syni sínum
Frank.
Þótt talningu sje ekki að
fullu lokið, þá er land-
varnalán Svía þegar 795 milj.
kr. Það er búist við. að lánið
verði, þegar öll kurl koma til
grafar, um 800 milj. sænskar
krónur.
I upphafi, þegar lánið var hoðið út
fyrir hálfu ári, var gert ráð fyrir, a5
það yrði kr. 500 miljónir. hessar 500
mljónir söfnuðust strax fyrstu þrj&
mánuðina, en. þá var ákveðið að haU%
lánsfjársöfnunum áfram út hálfsárs-
tímablið, og bar það þann árangur að
300 milj. kr. söfnuðust til viðbótar.
Lánsfjárupphæðiu samsvarar því ,a5
hver íbúi landsius hefði lagt fram 1241
krónur til landvama (íbúar í Svíþjó®
eru ea. 6.4 milj).