Morgunblaðið - 05.01.1941, Síða 6

*
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudagur 5. janúar 1941
Vinnustöðvunin
og breska
setuliðið
Frásögn kommúnista um hið háa kaup-
gjald austanfjalls reynist tilhsfulaus
ÞEGAR Morgunblaðið skýrði frá Dagsbrúnar-
fundinum á nýársdag var frá því sagt, að
fram hefðu komið á fundinum upplýsingar
um það, að breska setuliðið hefði gert samninga við verka-
menn austanfjalls um hærra tímakaup en fólst í tillög-
run samninganefndar Dagsbrúnar.
Þessu var ekki mótmælt á fundinum, og liafa menn alment hald-
i«, að þetta væri rjett.
En í gær fjekk blaðið að vita, að þessi saga hefði við engin rök
atS styðjast. Þeir Þjóðvilja-menn hafa búið hana til, til þess að villa
mönnum sýn, í þeim tilgangi að telja verkamönnum trú um, að Bretar
ijetu sig einu gilda um kaupgjaldið. Tímakaupið eystra mun vera
kr. 1.75.
Breska setuliðið hefir á hinn bóginn alstaðar greitt samkvæmt
kauptaxta verkalýðsfjelaganna, og hækkaði kaupið samkvæmt vísi-
tolureikningum.
Viðskifti herstjórnarinnar og Dagsbninar í kaupgjalds og vinnu-
stöðvunarmálinu hafa eftir þeim upplýsingum, sem blaðið hefir feng-
ið, í aðalatriðum verið þessi: Að fulltrúi frá Dagsbrún sneri sjer til
liðsforingja yfir verklegum framkvæmdum kl. 11 á nýársdagskvöld,
og skýrði honum frá því, að engir verkamenn myndu vinna hjá setu-
liðinu næsta dag, ef herstjórnin skrifaði ekki undir auglýstan kaup-
taxta fjelagsfundar.
Síðan gerðist það í málinu, sem kunnugt er, að flestir verkamenn
mættu ekki á vinnustöðvum, og sá herstjjórnin því, að verkfall hafði
verið ákveðið áður en nokkur tilkynning kom til hernaðaryfirvaldanna
um að það væri í vændum.
Fulltrúar Dagsbrúnar stöðvuðu vinnu við höfnina að morgni þess
janúar eins og til stóð, og skýrði liðsforingja, sem þar var, frá
vinnustöðvuninni, sem þar ýrði, ef hann undirskrifaði ekki yfirlýs-
ingu um, að greitt yrði kaup samkvæmt hinum auglýsta taxta. En um
slíkt var ekki að ræða, að því er liðsforinginn skýrði frá, þareð hon-
um hafði verið fyrirskipað að greiða ekki annað kaup en áður hafði
verið sámið um. Sama sagan endurtók sig á öðrum vinnustöðvum
Breta hjer í bænum og í nágrenninu.
! Hjer er í stuttu máli skýrt frá því, hvernig vinnustöðvunin kom
fram gagnvart setuliðinu. Er frá þessu sagt hjer vegna þess, að öli-
um kemur saman um, að afstaða herstjórnarinnar til vinnustöðvun-
arinnar skifti miklu máli. En eftir því, sem blaðið frjetti í gær, er
húm í stuttu máli fyrst og fremst sú, að stjórn setuliðsins telur sig
ekki geta verið hóða vinnutruflunum í framkvæmdum sínum, og hef-
ir því tekið það mál upp, að flytja hingað vinnulið, ef stöðvunin veld-
ur truflun á framkvæmdum. Fyrirsláttur kommúnista um, að út-
gjaldahliðin komi ekki til greina í þessu máli, er líka mjög varhuga-
veríSur, eins og allir hljóta að sjá, enda ber brjéf herstjórnarinnar til
ríkísstjórnarinnar vott um, að svo sje.
Nt BÓK :
DR. EINAR ÓL. SVÉINSSON:
Sturlungaöld
Drög um íslenska menningu á þrettándu öld.
Verð kr. 6.50 heft, kr. 8.50 í bandi og kr. 12.75 í skinnbandi.
(Nokkur tölusett eint. á betri pappír í skinnbandi kr. 20.00)
AÐALÚTSALA:
Bókaverslun Sigfúsar Eymundssonar
og Bókabúð Austurbæjar, B. S. E., Laugaveg 34.
Grein Richards Thors
FRAMH. AF ÞRIÐJU SÍÐU.
Þá ber þess að gæta, að flök-
un veitir mikla atvinnu, og er
það ekki hvað síst mikilsvert.
LÝSIÐ
F þorskalýsi hefir verið
framleitt og útflutt rúm-
lega 5000 smál., að verðmæti um
12 miljónir króna. Er það að
magni til nokkru minna en árið
áður, en tvöfalt að verðmæti.
Að heita má alt lýsið liefir selst
til Bandaríkjanna, eins og und-
anfarin ár, í kærkomnum doll-
urum, sem síst hefir verið van-
þörf á, til að ljetta undir greiðsl
um fyrir matvörur og aðrar nauð
synjar, sem vjer höfum orðið að
afla oss úr þeirri átt.
Hrogn úr þessa árs fiskafla
hafa aðallega verið send ísvarin
og fryst.
NIÐURSUÐA
tflutningur á niðursoðnum
fiski hefir mikið aukist, og
er mikill undirbúningur hafinn
um aukningu á niðursuðutækj-
um, en eftirspurn talsverð, enda
er aðstaða hjer hin ákjósanleg-
asta til að sjóða niður glænýjan
fisk í verstöðvunum. Hlýtur nið
ursoðin matvara að vera einkar
hentug fyrir það ástand er nú
ríkir erlendis, sjerstaklega í ó-
friðarlöndunum. Hún er hentug
í geymslu og tafsömum flutning
um, fljót til matreiðslu, og senni
lega engu dýrari en annað fisk-
meti.
SlLDARAFURÐIR
egna ófriðarástandsins eru
allir fyrri markaðir fyrir
síldarafurðir lokaðir, nema
Bandaríkin. Samningar höfðu
lengi staðið við umboðsmenn
Bresku ríkisstjórnarinnar um
sölu á saltsíld og verksmiðjuaf-
urðum, en þar eð Englendingar
telja sig ekki þarfnast þessara
afurða, höfðu samningar gengið
treglega, og endanlegur árang-
ur ekki náðst fyrir byrjun síld-
arvertíðar. Leið svo fram yfir
miðjan júní að síldveiðar lágu
niðri, en 21. júní leyfði atvinnu-
málaráðherra síldarverksmiðj-
unum að veita síld móttöku
gegn kr. 12,00 út-á-greiðslu fyr-
ir málið af bræðslusíld fyrst um
sinn. Eftir það fóru skipin á
veiðar, en almennt var talið, að
síldarverðið yrði talsvert hærra,
og bygðu menn það á orðrómi
um að Englendingar ætluðu að
festa kaup á talsverðu magni af
verksmiðjuafurðum, lýsi og
mjöli, og að þannig yrði um
hnútana búið, að hægt myndi
reynast að greiða mun meir en
kr. 12.00 fyrir málið til veiði
skipanna.
Samningar tókust síðar um að
Breska ríkisstjórnin keypti
25000 tonn af síldarlýsi @ £ 23,-
00,00 og 25000 tonn af mjöli
@ £ 18.00.00, hvorttveggja C. f.
Stóra-Bretland.
SÍLDVEIÐI
Síldveiði var afar mikil og
að heita mátti óslitin all-
an júlí og ágúst. Var stöðugur
landburður af síld, og löndunar-
teppa hjá flestum verksmiðjun-
um þráfaldlega. Bætti það ekki
úr, að síldin var óvenju feit, og
spiltist fljótt í skipum og þróm,
og telja þeir sem lengst hafa
haft með höndum þennan at-
vinnurekstur, eins og til dæmis
Indbjör verksmiðjustjóri á Dag-
verðareyri, að þeir hafi aldrei
fyr haft til vinslu síld, sem eins
örðugt var að vinna úr.
Þegar sýnt þótti, að búið var
að afla næga síld fyrir hið selda
afurðamagn, var verðið fært úr
kr. 12.00 niður í kr. 9.00 málið,
þ. 20. ágúst, en flestar verksmiðj
urnar veittu síld móttöku áfram,
enda þótt alger óvissa væri um
sölur á afurðunum.
Veiddist síld nokkuð eftir
þann tíma, eða fram í fyrstu
vikuna í september, en þá spilt-
ist veðrið og skip hættu alment
veiðum og snjeru sjer að þorsk-
veiðunum.
Alls nam bræðslusíldaraflinn
tæplega 2y% milj. hl.
Ekki hefir tekist að selja Bret
um meira af afurðunum en upp-
haflega umsamið, og hafa nú all
ar verksmiðjur nema ríkisins,
selt alt síldarmjöl sem umfram
var til Bandaríkjanna, fyrir milli
göngu viðskiftanefndarinnar og
aðalræðismannsskrifstofu ís-
lands í New York, fyrir verð,
sem er mikið lægra en enska
samningsverðið, en Kinsvegar
hefir ekki tekist að selja neitt
af lýsinu enn.
Um 10.000 smál. munu óseld-
ar af síldarlýsi.
Um saltsíldina er það að
segja, að Bretar voru ófúsir til
kaupa. Ríkisstjórnin ákvað þó
að ljetta undir með þessum at-
vinnurekstri og ábyrgist fram-
leiðslukostnað á um 50.000 tunn
um saltsíldar fram yfir þær 25.-
000 tn. matjesíldar, er seldar
voru til Ameríku. Auk þess að
vera stuðningur saltendum, þeim
er stöðvar höfðu á landi og fest
höfðu kaup á tómtunnum og
salti, var upprunalega ætlunin,
að reknetasíldin skyldi njóta
þessara hlunninda, ,en þegar sú
veiði brást, voru þau færð yfir á
herpinótasíld, enda var hún á-
litin hentugri til Matjessíldar
söltunar.
Stóðu stöðugir samningar yf-
ir við Svía í alt sumar um sölu
á saltsíld, Vilja þeir kaupa síld
og má víst telja að þeir hafi
fest kaup á því, sem fáanlegt er,
en síldina verður að flytja yfir
Petsamo, og veldur flutningur-
inn aðalle^a öírðugleikum, og
kostnaðurinn er mjög tilfinnan-
legur.
Af Faxasíld hafa verið salt-
aðar aðeins nokkur hundruð tn.,
sökum veiðibrests. Hefir ekki
veiðst næg síld til að fullnægja
þörfum fyrir beitusíld, enda þótt
nokkrir bátar hafi verið gerðir
út á síldveiðar langt fram á vet-
ur.
NIÐURLAGSORÐ
il að annast samninga um
viðskiftamál við Breta var
Viðskiftanefnd stofnsett á árinu.
Er hún skipuð fimm íslending-
um, en Bretar hafa útsendan full
trúa og aðalræðismann sinn hjer
á staðnum til að gæta þeirra
hagsmuna í nefndinni.
Útflutningsnefndin, sú er skip
uð var í: ófriðarbyrjun, hefir
starfað alt árið, og meðal annars
haft eftirlit með verðlagi á út-
flutningsvörunum, en einnig á-
kveðið lágmarksverð á ýmsum
þeirra, svo sem nýjum fiski til
útflutnings o. fl.
Sökum þess, að megnið af að-
alútflutningsvörunum hefir ver-
ið ýmist selt til Englands eða
greitt í sterlingspundum, hefir ó-
umflýjanlega safnast álitlegur
sjóður hjá viðskiftabönkunum í
Englandi.
Innflutningurinn hefir hins-
vegar verið með minna móti, og
er það mjög bagalegt, þar eð
kaupgeta almennings hefir ver-
ið óvanalega mikil. Hefir þetta
stuðlað að hækkandi vöruverði í
landinu, sem þrátt fyrir allar til-
raunir hins opinbera er örðugt
að reisa rönd við.
Ekki verður á móti mælt, að"
atvinnuvegum landsmanna hef-
ir farnast vel á árinu, og á það
sjerstaklega við um sjávarútveg-
inn, en einnig er talið, að land-
búnaðinum hafi farnast vel. Þá
hefir og atvinna í landi verið
meiri en undanfarin ár.
Öllum er ljóst, að atvinnuá-
standið, sem nú er í landinu, er
á ótraustum grundvelli. Við-
fangsefnið næsta framundan er,
að ákveða, hvernig skuli búið að
útgerðinni, svo að hún geti dafn-
að í meðalárum.
Við þær ákvarðanir verða
menn að taka til greina hvernig
útgerðinni farnaðist á tímabilinu
milli styrjaldanna. Því þegar á
alt er litið, var á henni taprekst-
ur meirihluta þess tímabils. En
þar eð útgerðin er sá atvinnu-
vegur landsmanna, sem mest á
veltur fyrir afkomu og allan bú-
skap þjóðarinnar, er mönnum
orðið það Ijóst, að þannig verð-
ur að honum að búa í framtíð-
inni, að af arði góðæranna verði
hægt að fleyta honum yfir örð-
ugleika vondu áranna, og þá um-
fram alt tryggja það, að hægt
verði að endurnýja fiskiskipa-
flotann.
i mn*nnimn»i>wiiim«iiWMinmtui«itiimmwwmmwwmm>»
5
jDagleg sfúlkaj
| getur fengið atvinnu frá 15. §
1 janúar á kaffi og mjólkur- |
| sölu við Miðbæinn. Þarf að §
| vera vel að sjer í reikningi |
1 Nánari upplýsingar í síma |
5471.
A U O A Ð hvBist
með gleraugum frá
THIELE
BL...„.... ........................ ........3E1
□ 0
Delicious
Epli.
ví$in
Langaveg 1. Fjölnisveg 2.
□ □
HEHi., i=]|'-^-^U===H ilB
STÚLKA
óskast í vist nú þegar. Gott
kaup. álín Hólm, Vífilsgötu 6.