Morgunblaðið - 24.05.1941, Blaðsíða 5

■Laugardagur 24. maí 1941.
Atcrof.: H.f. ArvaJcur, JMrUttlk,
Ritatjðrar:
Jðn KJartanaaon,
Valtýr Stef&naaon (á,bTraOarm.),
Aaglí'singar: Árnl óla.
KStatJðrn, augrlýalnarar or afrralOala:
Austuratrœtl S. — Blaal 1(00.
i&akriftarrJald: kr. 1,10 A asánuOl
lnnanianda, kr. 4,00 ctanlanda.
I&usasölu: 20 aura aintaklO,
25 aura maO Leabðk.
V_______________________________
Sumardvölin
T^YRSTI reykvíski barnahóp-
•*- urinn á vegum sumardval-
.larnefndar fór í gær út í sveit-
ina. Það voru 50 börn, sem
dvelja á Brautarholti á Skeið-
am. Aðrir barnahópar leggja
af stað næstu daga.
★
Það er ekki víst, að Reyk-
víkingar geri sjer alment ljóst,
hve mikið þeir eiga að þakka
|>eim fjelögum og einstakling-
um, sem vinna að því, að koma
bömunum í sveit. Eftir því, er
Morgunblaðið veit best, munu
nm 600 börn dvelja á barna-
heimilum yfir sumarmánuðina,
á vegum sumardvalarnefndar.
Svipaður mun vera barnahópur-
inn, sem dvelur á sveitaheimil-
um víðsvegar um land, á vegum
nefndarinnar. Þá hefir nefndin
einnig komið fyrir á sveitaheim-
ílum 60—70 mæðrum, sem hafa
bar börn með sjer. Loks eru svo
mæðraheimilin og eru þegar
ráðin fimm slík heimili með 55
mæðrum og með þeim á annað
hundrað ungbörn. Enn er ekki
ráðið hve margar mæður dvelia
‘á Laugarvatni og í Valhöll.
★
Af þessum fáu tölum geta
menn sjeð, að það er ekkert smá
ræðis uppeldisstarf, sem hjer er
verið að vinna í þágu okkar
bæjarfjelags. En það er alvið-
urkent, að dvöl kaupstaðar-
harna í sveitum er ekki aðeins
heislulind fyrir börnin, heldur
■ er fátt eða ekkert meira þrosk-
andi fyrir þau. Á þetta sjerstak-
lega við um þau börn, sem
dvelja á sveitaheimilum og taka
virkan þátt í starfinu með
; sveitafólkinu. Þetta er áreiðan-
Jega besti skólinn, sem börnin
geta fengið. Hjer kynnast þau
sveitalífinu, læra að umgangast
skepnur, en eínmitt það verður
til þess, að börnunum fer að
þykja vænt um skepnurnar. Það
• er göfgandi fyrir þau. Stundum
sjer maður kaupstaðarbarn —
jafnvel þó stálpað sje — kasta
steini til hests, er gengur eftir
götunni. Þetta er ófögur sjón.
Slíkt gerir sveitabarn aldrei og
ekki heldur kaupstaðabarn, er
hefir dvalið í sveit og lært að
umgangast „þarfasta þjóninn“.
Þau ganga að hestinum og fara
að gæla við hann, hlaupa inn
til mömmu og biðja um brauð-
bita handa honum. Það eru hin
göfgandi uppeldisáhrif í sveit-
ínni, sem hafa þessi og lík’
áhrif á barnið. Þau eru meira
virði fyrir barnið en löng seta
. á skólabekk.
Það er þess vegna meira virði
en flesta grunar, hið mikla og
óeigingjama starf, sem verið
er að vinna, með því að koma
börnunum í sveitina. Þetta á að
vera fastur líður í uppeldi
■ barnamm.
Daniel BernViöfi bakarameisfari áiiræönr
Vinnan læknaði hans mein
13R hefi ekkert að segja
9 9** Jeg byrjaði að vinna í
bakaríinu þegar jeg var 12
ára, en fyrir alvöru þegar
jeg var 14. Það er að vísu
orðinn nokkuð langur tími,
bráðum sjötíu ár. En um
þetta er ekkert að se_e;ja“.
Þannig fórust Daníel Bernhöft
orð, er jeg hitti hann að máli.
— Faðir yðar hefir rekið Bern-
höftsbakarí, þegar þjer byrjuðuð
að vimía!
— Nei. Hann dó þegar jeg var
10 ára. En afi minn lifði lengi
eftir það. Hann var að vísu liætt-
ur að liafa afskifti af rekstrinum.
Það var móðir mín sem rak brauð-
gerðarhúsið. Hún var stjórnsöm
og dugleg kona.
Svo sigldi jeg árið 1881 og- var
í Höfn í 6 mánuði til að læra,
kökugerð o. fJ.
Fult pakkhúsloft
af brauðum.
Framleiðslan var eklti fjölbreytt
í gamla daga. Á fyrstu áratugum
bákarisins var ekkí bakað annað
en rúgbrauð og lítilsháttar pipar-
kökur, til sælgætis. Rúgbrauðs-
baksturinn var mikill, og það ekki
síst í mínu ungdæmi. Við byrjuð-
um eftir áramótin að baka „upp-
lag“ af rúgbrauðum. Við þurft-
um að fylla heilt pakkhúsloft af
brauðum. Því þegar kom fram á
vertíð þá byrjaði hin mikla brauða
úttekt. Þá komu verslanirnar með
sleða og tóku út brauð. Fischers-
verslun t. d., sem var einna stærst,
tók 1000 brauð í einu, en hinar
minni þetta 4—-500. Þetta var
handa viðskiftamönnunum, handa
vermönnum víðsvegar að.
Langur
vinnutími.
— Urðu brauðin ekki nokkuð
hörð við geymsluna?
— Nei. Þau mýktust í stöflun-
um á pakkhúsloftinu. Svo kom
.„skútuöldin“, Og þá byrjuðum við
að baka fyrir skúturnar. Sá
sprettur stóð yfir ált frá áramót
um framundir Jónsmessu. Það var
erfitt. En maður vandist því. Við
gátum bakað 180 brauð í ofninum
í einu. En meðan annirnar voru
og mest lá á, þurftum við að
baka þrisvar á sólarhring. Jeg
þurfti altaf að fara síðastur á
kvöldin, og vera fyrstur á fætur á
morgnana. Síðustu brauðin voru
fullbökuð um kl. 3 á nóttunni. Það
tók mig um hálftíma að taka þau
út. Svo fór jeg að sofa.
Klukkan 5 kom svo Gísli gamli
Sigurðsson og barði í rúðuna hjá
mjer, til merkis um, að nú væri
mál að vakna. Hann hafði' oft orð
á því, hve fljótur jeg væri að*
komast á fætur.
Þurausinn
brunnur.
'Gísli var einhver húsbónclaholl-
asti maður sem jeg liefi þekt um
dagana. Aldrei sá hann svo nagla
að hann ekki hirti hann. Hann
sagðist hafa lært það hjá afa mín-
um.
Fyrsta verk hans á morgnana
var að bera vatn í bakaríið. Hann
tók vatiiið í póstinum utan við
I nálega 70 ár við bakaraofninn
Baníel Bernhöft bakarameistari er einn af elstu borg-
urum þessa bæjar, borinn og barnfæddur hjer og rótgróinn
Reykvíkingur. Hann er einn af þeim mönnum, er aldrei vill
vamm sitt vita. Allir, er kynnast honum, bera fyrir honum
fölskvalausa virðingu. Hann á áttræðisafmæli á mánudaginn
kemur. Jeg heimsótti hann hjer um daginn, og sagði hann
mjer sitthvað um sína löngu starfsæfi.
girðinguna í Bakarabrekkunni.
Mig minnir að sá . póstur hafi
stundum verið lokaður með lás,
og Gísli hafi haft þar einhver
lyklavöld. Því þarna þurftum við
að fá vatn. I brunninum niðri á
túninu var vatnið ónothæft.
Nokkuð var það, að Gísli' var
snemma á ferðinni. Og þegar
þurkar gengu og-lítið var í brunn-
unum var hann stundum búinn
m'eð alt vatnið í Bakarabrunnin-
um þegar kerlingarnar komu ki.
6 á morgnana. Þá b>'rjaði söngur-
inn — og þá fekk Gísli gamli
margt óþvegið orð í eyra, hjá þeim
sem ekkert fengu.
Þegar skútunum fjölgaði gátum
við ekki haldið því áfram, að baka
brauð fyrir allar skúturnar. Enda
var ekkert upp úr því að hafa.
Við þurftum oft að kaupa rúg-
mjölið, og lána það til þess að
fá það borgað í mjöli eftir dúk
og disk. En fyrir bakstur úr rúg-
mjölssekknum, fengum við kr.
4.66. Seinna var það lækkað í 4
krónur. En úr sekknum fengust
44 heilbrauð.
Þessi viðskifti enduðu með því,
að mamma neitaði alveg að baka
rúgbrauðin fyrir þetta verð, handa
skútunum. „Það er ekkert upp úr
því að liafa“, sagði hún.
Sunnudagahvíld.
— Hvernig gátuð þjer haldið
heilsu og kröftum með því að sofa
ekki nema UJj—2 tíma á sólar-
hring ?
— Það fór upp í wuia. Maður
mátti til. Það var enginn til að
taka við, ef jeg bilaði. Einu sinni
t. d. lagðist jeg í rúmið með hita.
Læknarnir sögðu að jeg mætti
ekki hreyfa mig. Jeg fekk ein-
hverja bóJguheJJu yfirum mig.
Það var talið að hún stafaði af
áreynslunni við að leggja brauðin
í ofninn á Jöngum brauðskúffum.
Sjerstakt lag þurfti við það og
nákvæmni. Jeg þurfti altaf að
stelast, upp úr rúminu á hverjum
degi til þess að vinna þetta, verk.
En læknirinn mátti vitanlega ekki
vita af því.
Svo hafði maður sunnudagana
til að hvíla sig.
— Hvernig var þá sú hvíld.
— Frá barnæsku hafði jeg
mikla ánægju af því að koma á
hestbak og fást við veiðar. Jeg
átti lengi vel góða hesta, Margir
áttu góða hesta í Reykjavík í
gamla daga, t. d. þeir kunningjar
mínir Jóhannes Nordal og Hannes
Thorarensen. Þegar Hannes var
búinn með sín búðarstörf um
kl. 11 á laugardagskvöldin og jeg
laus úr bakaríinu um líkt leyti,
þá höfðum við reiðhestana til og
fórum út úr bænum á veiðar.
Daníel Bernhöft.
Við voruin á ferðinni alla nóttina !
og komum heim um kl. 2 á sunnu-
dagana. Þá hvíldi maður sig vel á
eftir.
Jslendingur.
Það var yfirleitt regla hjá mjer,
þegar jeg fór af bakaríislóðinm,
þá fór jeg út úr bænum. Þess
vegna var það, að þegar Fran-
siska systir mín gifti sig Guðmundi
heitnum Olsen hjerna í Dómkirkj-
unni um árið, það var haustið
1897, þá þekti kirkjufólkið mig
ekki, margir sem aldrei höfðu
sjeð mig, hjeldu að þetta væri
einhver aðkomumaður.
— Afi minn og amma komu
hingað fyrir nál. 110 ár-
um. Móðir mín var dönsk, ætt-
uð frá Helsingjaeyri. En jeg er
alt fyrir það fslendingur. Eða ekki
finn jeg betur. 1 uppvexti mínum
var aðallega töluð danska á heim-
ilinu. Þess vegna var það, að hefð-
arfrú ein hjer í bæ vildi altaf
tala við mig dönskú, er hún
kom í búðina. Mjer fjell það altaf
illa, og sagði henni eins og var,
að jeg væri íslendingur. En hún
sat við sinn keip. Sumt fólk er
svo einkennilegt.
Hvítinffur.
— Daníel Daníelsson segir í
ævimjnningum sínum, að þjer haf-
ið verið mikill hestamaður.
— Það var mitt líf og yndi að
fara hratt yfir landið á góðhest-
um í kunningjahóp, og reka marga
lausa hesta.
— Hvaða hest áttuð þjer best-
an ?
— Hann hjet Hvítingur.
Hvítingur var borgfirskur að
ætt. Þar fann Eggert Gunnarsson
hann og seldi hann Þorste'ini Thor-
arensen að Móeiðarhvoli. En jeg
fjekk hann frá Grími í Kirkju-
bæ. Meðan Þorsteinn átti hann
fekk síra Matthías Jochumsson að
koma honum á bak, og kvað þá
um hann þessa vísu:
Þýtur frani hinn fljóti,
fljótari skotnu spjóti
hvata vill glæsisgoti,
grjóteldingar þjóta.
Skeiðsnotur ber ei skata
skrautlegri jór á brautu.
Hlaut alt — hver vill neita?
Hvítingur, nema lýti.
Svona er vísan. Þjóðskáldið fann.
á honnm engin lýti. í mínum aug-
um var hann lýtalaus, gammfjör-
ugur, en svo taumþpur, að hægt
var að stjórna honum með tveim
fingrum. Hann var eins og hugur
manns.
— Hve gamall varð hann.
—- Hann varð 24 vetra. .Teg
þoldi ekki að sjá honum fara aft-
ur. En það var erfitt að skilja viS
hann.
Læknar ráðlögðu
hvíld.
— Þjer hafið altaf verið vi5
góða heilsu um dagana?
Fyrir mörgum árum, það var
um svipað leyti og Friðrik VEQ.
kom hingað, var jeg heilsutæpur
um tíma. Læknarnir sögðu aS
þetta stafaði af því að jeg hefði,
eins og oft kemur fyrir með bak-
ara, fengið mjölryk í lungun. Best
væri fyrir mig að hætta að vinna,
enda væri jeg orðinn það fullorð-
inn að tími væri kominn til þess
að jeg færi að hvíla mig. Jeg
lilýddi því, og hjelt að starfstími
minn væri á enda.
En þegar jeg hætti að vinna
varð jeg fárveikur og lagðist £
rúmið. Svo jeg sá ekki annað ráð
en byrja aftur. Og það hefir dug-
að mjer vel. Þ. e. a. s. í fyrra.
leið mjer stundum ekki vel, þurfti.
að leggja mig útaf um miðjan
daginn, hafði verlc í fótunum og
fanst að jeg gæti varla hreyft mig.
En í ár er jeg miklu hressarL
Vinnan læknar mörg manna mein.
-— Betur að fleiri fengju þann
lífselixír af vinnunni eins og þessii
áttræði heiðursmaður, hugsaði jeg
með sjálfum mjer.
Síðan fórum við að tala unt
stríðið, skömtunina og kökubann-
ið. Komst Bernhöft m. a. að orðl
á þessa leið:
— Jeg hjelt nú satt að segja, að
jeg myndi ekki lifa nema eina
heimsstyrjöld með mjölskorti og
kökubanni. En verra var það í
fvrra stríðinu, en það er orðið f
þessu. Þá komu þeir hver af öðr-
um inn í búðina til okkar, til að
yita hvort jeg bakaði ekki eitt-
hvað eða hefði eitthvað óleyfilegt
á boðstólum. Og aldrei hafði jeg
neitt af því tagi. En langt uppi á
Laugavegi var útlendingur sem
bakaði alt sem honum datt í hng
og græddi fje.
Blöðin liafa oft verið vond við
okkur bakarana, sagði hann, og
við þá ekki haft menn til þess að
svara nægilega vel fyrir okkur.
★
Undarlegt fólk þessir blaða-
menn, hugsaði jeg, að geta feng-
ið af sjer að angra annað eins
Ijúfmenni eins og Daníel Bern-
höft. V. St.