Morgunblaðið - 11.04.1942, Síða 5
ILatigardagur 11. apríl 1942,
PotpttWi^
Út«:ef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Pramkv.stJ.: Sigfús Jónsson.
Rltstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgCarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiösla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 4,00 á mánuTSi
innanlands, kr. 4,50 utanlands.
í lausasölu: 25 aura eintakib,
30 aura meTS Lesbók.
Fáein þing
Hvað væri unnið?
Oerðardómslögin í kanpgjalds-
og verðlagsmálum hafa ver-
ið rædd á Alþingi tvo undanfarna
daga. Ekkert, nýtt hefir komið
fram við þær umræður. Sú bar-
átta, sem Alþýðuflokkurinn og
kommúnistar heyja, til þess að fá
Jögin feld, er algerlega vonlaus,
og eins og málin standa nú, verð-
nr ekki sjeð að nein skynsemi sje
i því að krefjast ógildingu þess-
ara laga. Hvað væri unnið með
því, að fá þessi lög afnumin eins
og sakir standa? Við skulum at-
huga þetta ofurlítið nánar.
Crerðardómslögin hafa þegar
unnið það hlutverk, sem þeim var
ætlað að vinna, að því er kaup-
gjaldið snertir. Kaupgjaldið hefir
verið ákveðið í flestum eða öllum
starfsgreinum út þetta. ár. Afnám
■gerðardómslaganna myndi því
■engin áhrif hafa á kaupgjaldið á
þessn ári, en lögin gilda ekki leng-
ar en til næstu áramóta.
En í gerðardómslögunum eru
•einnig mörg og ströng ákvæði varð
andi verðlagið. Ef lögin væru nú
afnumin, yrðu fyrstu afleiðing-
arnar þær, að allar hömlur á verð-
hækkunum nauðsynja væru burtu
'feldar og ný verðhækkunarskriifa
mvndi hefjast á sama augnabliki.
Væri þetta vinningur fyrir launa-
stjettirnar ? Nei, vissulega ekki.
Eins og málnm er komið, á það
vitaskuld að vera krafa launa-
stjettanna, að verðlagsáltvæðum
■gerðardómslaganna sje beitt til
’hins ítrasta, því að þar eru hlunn-
indi þessara stjetta. Hitt er hláber
fávitaskapur af mönnum, sem
telja sig sjerstaklega fulltrúa
’launasjettanna, að krefjast afnáuLS
•gerðardomslaganna mina. Það
væri ekki hægt að gera launa-
stjettunum meiri bölvun, en ef
'íarið væri að ráðum slíkra fávita.
Gerðardómslögin.gilda aðeins til
siæstu áramÓta. Sýni það sig, að
lögin nái ekki tilgangi sínum, sem
sj e þeim, að vera hemill á dýrtíð-
arflóðið, verður að leita nýrra úr-
ræða.
Launastjettirnar eiga ekki að
krefjast afnáms þessara laga nú.
En þær eiga að krefjast annars.
Þær eiga að krefjast þess, að
stjórnarvöldin efni marggefin lof-
'Orð um endurskoðun á þeim
grundvelli, sem dýrtíðarvísitalan
•er bygð á. Og satt að segja er
furðulegt, að ríkisstjórnin skxdi
vera að lofa ])essari endurskoðun,
■ en hirða ekkert um efndirnar.
Endurskoðun vísitöluútreikn-
ingsins verður að framkvæmast
níi þegar. Ef sú rannsókn leiðir í
Ijós, að grundvöllur vísitölnnnar
sje rjettur. {)á hai'a launþegar ekk-
ert upp á að klaga. En reynist
grundvöllurinn rangur, launþeg-
vim í óhag, ber að leiðrjetta hann
iafarlaust. — Vonandi lætur nú
stjórnin verða af framkvæmdum
'í þessu máli.
Sparifjárhlutabrjef Utvegsbankans - Vörugjald
handa Akureyri - Jarðakaup I Blfusi
Sparifjárhlutabrjef
Útvegsbankans.
Jóhaun Jósefsson flytur, ásamt
þrem þingmönnum öðrum,
svohljóðandi þingsályktunartil-
lögu í sameinuðu þingi:
„Aiþingi ályktar að heimila rík-
isstjórninni að kaupa fyrir liönd
ríkissjóðs, af hinum upprunalegu
eigendum eða erfingjum þeirra, ef
þess er óskað, hlutabrjef þau í
IJtvegsbanka fslands h. f., er
keypt voru með hlnta af spari-
sjóðs- og innstæðuskírteinainnstæð
um í íslandsbanka, þegar hann
hætti störfum, við því verði, er
ríkisstjórnin telur hæfilegt, að at-
hugnðum öllum málavöxtum“.
í greinargerð segir m. a.:
Tillögur, er miða í þá átt, er
hjer um ræðir, hafa oft verið
bornar fram á Alþingi, þótt ekki
hafi þær náð endanlegu samþykki
þingsins. Enginn getur með rjett-
um rökum varið það, að þeir þegn-
ar þjóðfjelagsins, sem hjer eiga
hlut að máli, sjeu látnir færa þær
fórnir að hafa fjármnni sína
bundna um óákveðinn tíma í hluta
brjefum Utvegsbankans án þess sú
hlutafjáreign gefi þeim nokkurn
arð. Ríkið er aðaleigandi þessa
banka og ábyrgist það sparifje,
sem landsmenn leggja á vöxtn í
bankann. Áhrifa annara aðila en
ríkisváldsins gætir í engu að því
er stjórn bankans snertir. Virðist
því þegar af þessum ástæðum rjett
mætt, að ríkið kaupi .hlutabrjef
þau, er um ræðir.
A síðasta þingi var þetta mál
enn til meðferðar, og var þá leitað
álits bankaráðs og bankastjórnar
Útvegsbankans um það, hvort þess
ir aðilar teldu rjett, að ríkið
keypti hlutabrjef þessi. í brjefi,
dags. 26. maí 1941, ljetu þeir uppi
svo hljóðandi álit sitt:
„Stjórn Útvegsbanka fslands h.
f. telur rjett, að athugað verði, á
livern hátt ríkið gæti leyst t.il sin
öll hlutabrjef hankans, sem ekki
eru ríkiseign, og mælir því með,
að samþykt verði á Alþingi álykt
un, er heimili þessar framkvæmd-
Var þetta samþykt á sameigin-
legum fundi bankaráðs og banka-
stjórnar.
Meiri hluti fjárveitinganefndar
Alþingis 1941 mælti með, að till.
sú til þingsályktunar, er lá fyrir
þinginu um heimild til ríkisstjórn-
arinnar til kaupanna, yrði sam-
þykt, en minni hlutinn vildi af-
greiða málið með rökstuddri dag-
skrá, er náði samþykki þingsins.
Dagskráin fer hjer á eftir:
„í trausti þess að ríkisstjórnin
láti fara fram athugun á framhoð-
um og verðgildi hlutabrjefa Út-
vegshanka íslands h. f. og leggi
fyrir næst.a Alþingi tillögur sínar
um, hvort ríkissjóður skuli kaupa
hlutabrjef þau, er um ræðir í
þingsályktunartillögunni, og með
hvaða skilyrðum, ef til kemur, svo
sem kaupverð, árlegt framlag rík-
issjóðs til kaupanna og að keypt
verði af þeim einum, er voru upp-
haflega eigendur brjefanna, tekur
þingið fyrir næsta mál á dagskrá".
Af samþykt þessarar dagskrár-
tillögu er það ljóst, að Alþingi,
Samardvöl barna.
Vigdís G. Blöndal kenslukona hefir
sent blaðinu ýmsar athugasemdir og
leiðbeiningar viðvíkjandi sumardvöl
iteykjavíkurbarna. Hún segir m, a.:
Jónas Jónsson hefir tvisvar i Tím-
anum gert að umtalseíni sumardval-
arheimili kaupstaðabarna. — Mælir
hann með því, að bömum úr kaup-
stöðum sje komið í dvöl á sveitabæj-
um, þar sem þau sjái fyrir sjer ýms
heimilisstörf og fái að taka þátt í
þeim, telur hann það miklu vænlegra
uppeldi barnanna heldur en hópheim-
ili. Jeg er sammála J. J. í þessu. En
því miður geta ekki öll börn úr kaup-
stöðum komist á sveitaheimili, og þess
vegná eru nauðsynleg sumardvalar-
heimili, þar sem eingöngu eru börn
og starfsfólk til þess að annast þau.
Það er eitt í þessum greinarstúf J. J.
sem jeg get ekki stilt mig um að minn-
ast á.
Börn meS spaða.
Hann segir, að úrvalskennari einn,
sem var með nokkra drengi úr kaup-
stað á einu slíku dvalarheimili, hafi
kvartað undan því, að hann, kennar-
inn, hafi ekki þorað að Iáta drengina
hafa spaða í höndum af ótta við að
þeir meiddu hver annan með þeim.
Mjer skilst, að drengirnir hafi verið
svo baldnir og herskáir.
Mjer finst nú, að kennurum, sem
hafa tekið að sjer gæslu barnanna á
sumardvalarheimilum, sje lftill sómi
ger með slíkum ummælum.
Jeg vil með þessum línum lýsa því
yfir, að jeg og aðrir kennarar, sem
höfum starfað saman á bamaheim-
ili árum saman, höfum yfirleitt ekki
þurft að kvarta undan framferði
barna.
Bömin, sem eru 70—75 hafa flest
haft spaða, sem þau moka með og
leika sjer að á ýmsa vegu. Jeg man
ekki eftir að nokkurt barn hafi meitt
sig nje önnur börn á spöðunum. S.l.
sumar voi’u tveir kennarar hjá mjer,
er gættu 70—74 barna og get jeg full
yrt, að þessi ummæli eru ekki eftir
þeim.
★
Fuglarnir og Tjörnin.
Á hverju vori þarf að laga til í
Tjarnarhólmanum áður en krían kem-
ur, þvi að þar er setinn bekkur, þegar
varptími hennar byrjar. Fara þarf
með þökur og torf út í hólmann og
tyrfa ílagskéllur, sem þar hafa mynd-
ast. Eins væri æskilegt, að útbúa þar
nokkur hreiður fyrir endurnar, því
hvergi hafa Tjarnarendur betri varp-
stað en einmitt úti í hólmanum. Þær
sem annars ala aldur sinn á Tjörninni,
vilja sem styttst fara þaðan til varps-
ins. Margar þeirra hafa orpið í skurð-
bökkum suður i Vatnsmýri, en þar er
ekki annað eins griðland eins og í
Tjarnarhólmanum. Jón Pálsson hefir
látið gera þar nokkur hreiður fyrir
endur og hafa þær ungað þar út. —
Samkomulag andanna við kríuna er
gott, þ. e. a. s., þó krían hafi þar
völdin meðan á varpinu stendur, leyf-
ir hún nokkrum leigjendum þar pláss
úr hóp andanna.
★
Andarhreiður í skrúðgarði.
í fyrra verpti önd í garðinum fyrir
fiaman Fríkirkjuveg 11. Bjó hún um
sig í hæðinni umhverfis gosbrunninn.
Þar vah hátt gras, er hún settist þar
að, hreiðrinu til skjóls. Sláttumaður,
er sló garðinn, gætti ekki þess, að
skilja hæðina eftir óslegna. En grasið
var farið, varð hreiðrið á of miklum
berangri og afrækti öndin þá hreiður
sitt.
Meiri umbúnaSur.
Jón Pálsson sá um, að settur var
fleki í Tjörnina sunnan við brúna. Á
honum hefir verið torf. — En þenna
umbúnað þarf að endúrnýja á hverju
vori.
Eins voru í fyrra settar nokkrar
torfur í staraiTlesjuna framan vijð
skemtigarðinn, til þess að fuglar
Tjarnarinnar gætu staðnæmst þar, er
þeir vilja komast á þurt. Er það fugl
unum til þæginda og þeim, sem um
garðinn fara, til augnagamans.
Svör viS síSustu spurningum:
Hestafl er afl það, sem þarf til
þess að lyfta 75 kg. 1 meter á sekúndu
og er sama sem 736 wött.
Veðrahjálmur kallast, þegar tveir
hringar eru um sólina, hvor utan yfir
öðrum og víða úlfar í þeim hringum
livítir, veit á kalt þráviðri um hríð,
segir í Atla, Björns Halldórssonar. x
Plástraskröggur er óvirðulegt nafn
á lækni.
Þerney munu eyjar hafa verið
nefndar eftir kríunni, sem fyrrum var
nefnd þerna. Það nafn er en» til í
málin, á þeim fugli.
Spurningar:
1. í hvaða kvœði eru þessar.hend-
ingar:
Á bakkanum viS ána hún bjó
viS litM völd,
og barSist þar vi8 skortinn
í næstum bálfa öld.
2. Hvaða not böfðu mensi i fyrri
daga af blóðbergi?
3. Hvar er Timbuktu?
4. Hvenær var SuczskurSurinn
gertSur?
5. Hvar er Hlaðbamar?
þ. e. a. m. k. meiri hluti þess, vill
láta ríkisstjórnina taka til athug-
unar kaup á hlutabrjefum, og
meiri hluti fjárveitiuganefndar og
margir þingmenn aðrir vildu strax
gefa ríkisstjórninni þá heimild, er
flutningsmenn þáltill. fóru fram á.
Ekkert hefir verið enn langt
fram á þingi, er bendi á, að hæstv.
ríkisstjórn hafi látið framkvæma
það, er Alþijigi fól henni með
samþykkt dagskrártillögunnar. Et*
málinú því hreyft hjer á nýjan
leik.
Hefir við flutning málsins í
þetta sinn verið haldið því orða-
lagi á þingsályktmiartillögunni, er
meiri hl. háttv. fjárveitinganefnd-
ar vildi hafa og lagði til, að sax»-
þykt yrði á síðasta þingi.
Yörugjald
á Akureyri.
C ig. Illíðar flytur frumvarp um
^ vörugjald fyrir Akureyrar-
kaupstað. Segir svo í 1. gr.:
„Bæjarstjórn Akureyrarkaup-
staðar er heimilt að ákveða hæbk-
un á núverandi vörugjaldi, samkv.
8. gr. I. nr. 62 3. nóv. 1915, urn
alt að 100%, enda gangi sú hæfek-
un óskipt til greiðslu á hygging-
arkostnaði sjúkrahúss Akureyrar“.
I greinargerð segir m. a.:
Bæjarstjórn Akureyrar hefir á
fundi sínum 17. febr. s. 1. samþykt
svofelda ályktun:
„Bæjarstjórn Akureyrar fet*
fram á, að hið háa Alþingi sam-
þykki að heimila Akureyrarbæ að
hækka vörugjald af aðfluttum og
iitfluttum vörum, alt að 100% frá
því, sem nú er, enda gangi hækk-
unin óskipt til greiðslu á bygg-
ingarkostnaði sjúkrahúss Akureyr-
ar“.
Fvrir skömmu var hafin bygg-
ing nýs spítala á Akureyri. Var
bygt hús, sem á að verða hluti af
framtíðarsjúkrahúsi’ Akureyrar.
Nýr spítali, sem fullnægir kröfum
tímans, kostar sennilega talsvert á
aðra miljón króna, og þótt styrkur
fáist til hans úr ríkissjóði, eins og
til annara spítala, þá er ekki hægt
að ætlast til, að lítill bær eins og
Akureyri beri mestallan kostnað
við sjúkrahús, sem sjúklingar
sæltja til vir öllum landsfjórð-
ungum, en svo er nú um þennan
spítala, og yrði þó enn meira, ef
reist yrði nýtt sjúkrahús með ný-
tísku sniði'.
Það hefir á undanförnum árum
revnst miklum erfiðleikum bund-
ið að afla nægra tekna í sjóði
flestra bæja hjer á landi.
Að vísu hefir nokkuð raknað
úr með þetta um stund í þeim
bæjum, sem mikil útgerð er stund
uð í. En þetta nær ekki til Ak-
ureyrar. Helstu tekjur bæjanna.
hafa verið útsvörin.
Mikill hluti útsvaranna hefir í
flestum bæjum verið lagður á
verslun og iðnað bæjanna, sum-
part sem tekju- og eignaútsvör,
sumpart sem rekstrarútsvör.
FRAMH. Á SJÖUWDU IÍÐCJ.