Morgunblaðið - 25.04.1942, Qupperneq 5

ILaugardagur 25. apríl 1942.
I
Ötgef.: H.f. Árvakur, Reykjavlk.
Framkv.stj.: Slgfúa Jðnaion.
Rltst Jðrar:
Jðn KJartanseon,
Valtýr Stefánsson (ábyrgOarai.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Rltstjðrn, auglýsingar og afgreltSsla:
Austurstræti 8. — Slml 1600.
Áakriftarg-jald: kr. 4,00 á mánuOl
innanlands, kr. 4,60 utanlands.
f lausasölu: 25 aura eintakSB,
30 aura meO Lesbðk.
Magnús á Blikastöðum
Ráðleggiiigarnar
Híin yr8i skrítin pólitík Sjálf-
stæðisflokksins, ef fylgt
yrði þeím ráðleggingum, sem birt-
ast svo að segja í hverju Tírna-
blaSi, flokknum til handa. Þið eig-
5ð ekki að vera að amast við kosn-
ingmri, Sjálfstæðismenn, segir
'Tíminn. Þið eigið bara að vera
friðsamir menn við kosningarnar,
og láta okknr ráða málunnm, sem
kosníngarnar snúast nm, því með
þeim hætti má tryggja „friðsam-
legar kosningar“. Og þá er líka
mögnleiki til, að „heilbrigð og var-
anleg" stjórnarsamvinna geti
skapast að afloknum kosningum.
’Ef þíð hinsvegar farið „að makka“
við Alþýðuflokkinn um breytt
kosningafyrirkomulag, þar sem
„ræna“ á Framsóknarflokknum 6
þingsætum í sveitakjördæmum, þá
«r útilokuð öll samvinna við okk-
sBr í nútíð og framtíð!
(Þannig skrifar Tíminn; þar
•skiftist á jöfnum höndum skjallið
®g hótanirnar.
Þeir eru löngum góðir fyrir sinn
liatt, Framsóknarmenn.
Frá því að þjóðstjórnin var'
mynduð 1939 og fram á þenna
dag er Sjálfstæðisflokkurinn eini
fjokkurinn, sem hefir verið trúr
-.samstarfinu. Báðir hinir sam-
: starfsflokkarnir hafa „brotist út“,
rofið samstarfið og með því skap-
að óeíningu og glundroða, með
þeim afleiðingum, að nú er þjóð-
inni stefnt út í illvígar kosningar.
Sökin á því, að svona er komið,
hvílir fyrst og fremst á þeim
flokki, sem faiin var forystan í
■ samstarfinu, þ. e. Framsóknar-
flokknum.
Framsókn varð og fyrri til að
„brjótast út“, er hún rauf stjórn-
arsamvinnuna í haust á dýrtíðar-
málunum. Eftir það fekst aldreí
heilsteypt samstarf og þá voru
kosningarnar ráðnar.
Hitt er svo auðskilið mál, að úr
því afráðið er að farið skuli nú
• út í kosningar, þá hljóta allir
flokkar að draga fram hagsmuna-
mál sín og berjast fyrir þeim í
kosningunum. Þa#k getur enginn
flokkur átt sjerrjettindi fram yfir
. annan. Og 'ef Framsóknarmenn sjá
• mú fram á, þegar í óefni er komið,
að kosningarnar geti haft þær af-
leiðingar, að þeir flokkar, sem
hafa orðið fyrir órjetti, vegna
rangláts kosningafyrirkomulags,
beiti sjer fyrir leiðrjettingu á
þessu, þá geta þeir engum öðruni
•«n sjálfum s.jer um kent, að mál
nm er þannig komið. Það var vit-
að, að hvenær sem kosningar færu
fram, rnyndi þ.etta mál verða tek-
ið upp.
Það er broslegt, a_ð lieyra Fram-
sóknarmeun verá að tala um frið-
samar kosningar. Það miimir á að-
ferð einræðisflokkanna erlendu,
sera hafa vopnaða kosningasmala
í kjördeildunum, til þess að kviga
’fejósendur til hlýðni og undirgefni.
T gær, föstudaginn 24. apríl,
var jarðsunginn að Lága
felli merkisbóndinn Þorlák-
ur Magnús Þorláksson á
Blikastöðum. Magnús varð
bráðkvaddur sunnudags-
morguninn 12. þ- m. á leið
til Reykjavíkur.
Magnús var fæddur að Vestur-
liópshólum í Húnavatnssýslu 19
nóvember 1975, sonur þeirra merk-
ishjóna, Þorláks bónda Þorláks-
sonar prests að Undirfelli og konu
hans, Margrjetar Jónsdóttur
prests Eiríkssonar að Undirfelli.
Systkini Magnúsar voru þau ung-
frú Sigurbjörg, kenslukona, frú
dr. Björg og Jón fyrv. borgar-
stjóri.
Magnús gekk mjög ungur í
Flensborgarskóla og útskrifaðist
þaðan með ágætiseinkun. Að því
námi loknu fór Magnús til Nor-
egs og rjeðist þar á fyrirmyndar
búgarð. Dvaldi hann þar um
tveggja ára skeið og lærði allar
nýtískuaðferðir í jarðrækt og
landbúnaði. Síðan fór Magnús
tvisvar til iitlanda að kynna sjer
nýjustu framkvæmdir á sviði land
búnaðarins, síðast sem fulltrúi
Búnaðarfjelags Tslands. í hinni
miklu landbiinaðarsýningu í Dan-
mörku, sumarið 1938. Skömmu
eftir að hann kom heim frá Nor-
egi, eða um áramótin 1903—4, hóf
hann búskap að Vesturhópshólum
á móti föður sínum og kvæntist
fyrri konu sinni, Marsibil Jóns-
dóttur, bónda í Hrísakoti. Meö
henni eignaðist Magnús 4 hörn,
þrjár dætur og einn son. Tvö
börnin dóu í æsku, en tvær dætur
eru uppkomnar, Sigurbjörg, gift
Thorkild Hansen bifreiðarstjóra í
Reykjavík, og Helga, gift Sig-
steini Pálssyni bústjóra að Mela-
völlum í Beykjavík. Magnús misti
fyrri konu sína eftir stutta sam-
búð.
Vorið 1909 fluttist Magnús að
Blikastöðum í Mosfellssveit, en 4.
júlí 1910 kvæntist hann eftirlif-
andi konu sinni, Kristínu .Tósa-
fatsdóttur, fyrv. alþingismanns að
Holtastöðum. Eignuðust þau sam-
an 2 hörn, er bæði dóu í æsku.
Þau Magnús tóku 3 pilta til fóst-
urs, Hjört, er um langt. skeið var
ráðsmaður að Hvanneyri, Þór
vjelsmíðanema, og Þorlák Grjetar
búfræðing.
Magnús valdi sjer strax í æskú
æfistarf bóndans. Hann hvikaði
aldrei þar frá, og þó að á hann
hlæðust mörg trúnaðarstörf um
æfina, voru þau öll í þágu land-
búnaðarins eða f jelagsskapar
bænda. Æfistarf Magnúsar var á
margan hátt svo merkilegt, að
þess væri óskandi að saga lians
yrði skráð nákvæmar en hægt er
að gera í stuttum eftirmælum. Það
væri mjög' lærdómsríkt fyrir alla
unga og áhugasama bændur, að
kynna sjer til hlítar starfsferil
Magmísar á Blikastöðum, því að
af honum mættu þeir læra, hversu
einbeittur vilji samfara óvenju-
legum dugnaði fær miklu áorkað, |
sje stefnt að ákveðnu marki. Jeg
lield, að jeg taki ekki of djúpt í
árinni þó að jeg segi'. að Magnús ■
hafi verið, þegar á öll hans störf
og allar hans framkvæmdir er
»
Nokkur minningarorð, eftir
Eyjólf Jóhannsson
litið, merkasti bóndi sinnar sam-
tíðar lijer á landi.
Mjer er ekki kunnugt um bú-
skaparframkvæmdir Magnúsar
meðan hann bjó að Vesturlióps-
hólum, en þegar hann kom að
Blikastöðum árið 1909, var það á
allra vitorði, að hann settist á
allra Ijelegasta kotið í Mosfe'lls-
sveitinni, að kalla alveg húsalaust.
Túnið gaf af sjer 80 hesta af
töðu, og af þjóðvegiuum heim að
Blikastöðum mátti heita ófær veg-
ur, þar sem leiðin lá mest yfir
keldur og fúamýrar. Fyrsta verk
Magnúsar eftir að liann kom að
segja, hvert var fyrsta verk Magn-
úsar á Blikastöðum; þar rak hver
framkvæmdin aðra, bæði með tún-
Blikastöðum var að gera akfærau
veg heiman að frá sjer upp á
þjóðveginn. Baunar er erfitt að
rækt og hyggingar. Þó gætti Magn
ús þess ávalt að fara sjer í eiigu
óðslegar en hann sæi sjer fjár-
liagslega farborða með fram-
kvæmdir sínar. Magnús var al-
gerlega eignalaus þegar hann kom
að Blikastöðum, svo að hann varð
að viðhafa alla gæti við fram-
kvæmdir fyrstu árin, en þó undr-
uðust allir þær stórstígu fram-
kvæmdir, sem urðu á Blikastöðum
strax eftir koihu liaps þangað.
Jarðrækt Magnúsar hefir öll ver-
ið sjerstök fyrirmynd livað vand-
virkni og allan frágang snertir.
Hann gætti þess ávalt að þurka
hinar fúnu mýrar það löngu á
undan grasræktiniii, að nauðsyn-
leg efnahreyting gæti orðið í jarð-
veginum og skaðlegustu sýrurnar
væru að mestu horfnar. I dag er
túuið, sem gaf af sjer 80 hesta,
þegar Magnús kom að Blikastöð-
um, orðið sljettur, vjeltækur völl-
ur, er þanist hefir út yfir stórt
landsvæði, sem áður var fen og
fúamýrar, og gefur af sjer 3000
hestburði af töðu árlega. En auk
þess má heita, að fullþurkaður sje
hver einasti mýrarfláki í landar-
eigninni, en öll þurkun landsins
hefir verið svo vandlega gerð, að
hvergi hefir skotið upp nýju þýfi
nje kalskellur myndast, sem all-
víða vill við brenna þar sem ný-
rækt er framkvæmd á illa fram-
ræstu landi. Húsabyggingar ú
Blikastöðum eru bæði myndar-
legar og vandaðar, allar úr steini,
bæði fyrir menn og skepnur. F.jós-
ið er sjerstaklega vandað, og rúm-
ar það yfir 60 kýr, en hlöðurúm
ásamt innbygðum súrheysgryfjum
er fyrir um 5000 hesta af töðu, og
er það að mun stærra en núver-
andi hevfengur krefst, því engar
eru útengjaslægjur á Blikastöð-
um. En Magnús sá í anda hinar
fullþurkuðu mýrar verða að græði
sljettum á næstu árum og tengj-
ast við túnflötinn, sem kominn er,
og þá vissi hann að ekki mundi af
veita, þótt hlöðurúmið væri nokk-
uð við vöxt. En fjósið hygði hann
þannig, að eftir því sem þörf
krefur, má framlengja það og
Þ. Magnús Þorláksson.
stækka, en safnþró er undir öllu
fjósinu, og er öllu mjög hagan-
lega fyrir komið.
Magnús hefir um nokkur und-
anfarin ár, samhliða biii sínu að
Blikastöðum, rekið bú að Mela-
völlum hjer við Beykjavík, en á
þeirri jörð er gott íbúðarhús, fjós
fyrir 24 kýr,hlaða fyrir 1000 liesta
af heyi, en 20 liektara af ræktuðu
landi hafði Magnús í bæjarland-
inu, að nokkru leyti á Melavöll-
um en að nokkru annarsstaðar.
Megnið af byggingunum á Mela-
völlum og þeirri ræktun er því
hýli fylgir, er gert af Magnúsi, þó
nokkuð væri þar að vísu bygt. og
ræktað er hann keypti þá jörð.
Við allar þessar mikhi fram-
kvæmdir hefir Magnús að sjálf-
sögðu oft þurft mikið á láus-
trausti sínu að lialda, lánstrausti
sem engan hefir svikið. En fjár-
magn það, er skapað hefir þau
verðmæti sem nú eru á Blika-
stöðum, heíir Magnús framleitt alt
með búskap sínum, því að þótt
Iiann hafi haft' smávægilegar tekj-
ur fyrir unnin trúnaðarstörf,
munu þær síst hafa gert meira
en að standa undir þeim kostn-
aði .og þeim frátöfum er Magnús
hafði í því sambandi.
Svo sem vænta mátti hafa
Magnúsi um æfina verið falin
mörg trúnaðarstörf. Flest árin eft-
ir að Magmis kom að Blikastöð-
um, sat hann í lireppsnefnd, og
var hann um langt skeið oddviti
sveitarinnar. Að oddvitatíð Magn
úsar mun Mosfellssveitin lengi
búa. Hann átti mestan þátt í bygg-
ingu hins myndarlega heimavistar-
skóla, er var fullgerður 1929 og
var þá tvímælalaust virðulegasti
barnaskóli í sveit á íslandi. Hann
gekst- fvrir því, að koma sveitar-
síma á flesta hæi í sveitinni. Mos-
fellssveitin átti á þeim tíma mjög
lítið og ljelegt upprekstrarland,
en Magnús gekst fyrir því, að
hreppuriim eignaðist, hið mikla
fjalllendi Mosfells, og tókst með
sínum alkunna dugnaði að fá
upprekstrarlandið keypt af rík-
inu með mjög hagstæðum kjörum.
Þegar jarðirnar Ártún og Árbær
voru með lögum sameinaðar
Reykjavíkurkaupstað, sýndi Magn
ús ennþá hyggindi og festu, þar
sem hann ljet Reykjavíknrbæ
greiða til hreppsins vegna áætlaðs
tekjumissis, sveitarútsvara og ann.
ara gjalda, kr. 35.000.00. Fjárhæð
þessa Ijet Magnús leggja á sjer-
stakan sjóð, og er hann nú orðinn
allstór og verður sveitinni í fram-
tíðinni til ómetanlegs öryggis.
Magnús var formaður Búnaðar-
fjelags Mosfellssveitar um 20 ára
slreið og álíka lengi formaðnr
Búnaðarsambands Kjalarness-
þings. í 16 ár sat hann í stjórn
Búnaðarfjel. fslands, og formaðnr
þess var hann frá því í ágúst 1936
þar til í mars 1939. Öll fjelags-
mál landbúnaðarins voru Magnúsi
sjerstakt hugðarefni, enda hafa
stórkostlegar framkvæmdir orðið
fyrir hans atheina í hans eigin
sveit, innan Búnaðarsambands
Kjalarnessþings og á vegum Bún-
aðarfjelags íslands.
í stjórn Mjólkurfjelags Reykja-
víkur sat Magnús í 23 ár, og því
mikið lengur en nokkur annar af
stjórnarmönnum fjelagsins. Mjer
er sjerstaklega Ijúft að minnast
starfs Magnúsar sem stjórnar-
manns í Mjólkurfjelagi Reykja-
víkur, þar sem leiðir okkar hafa
ætíð legið saman að undanteknu
fyrsta hálfa starfsári fjel. -Sem
stjórnarmanns í Mjólk urf jelagi
Reykjavíkur verður Magnúsar
jafnan minst sem afburðamanns.
Magnús var víðsýnn í fjelagsmál-
um; hann var djarfbuga til fraro-
kvæmda, stefnufastur og umfram
alt drengskaparmaður með afbrigð
um. Fátítt, mun það hafa verið, að
Magnús hafi latt til framkvæmda,
en er til stórræða var hugsað, og
eftir að Magnús hafði þaul-kynt
sjer alla málavexti og taldi að um
gott málefni væri að ræða, var •
hann allra manna öruggastur og
áræðnastur. Þegar saga Mjólkur-
fjelagsins verður skráð, mun hún
geyma nafn Magnúsar á Blika-
stöðum meðal allra hestu manna
og stjórnenda fjelagsins.
Það kom fyrir að við Magn-
ús yrðum ósammála, og það
jafnvel svo, að sló í harða
brýnu, en aldrei kom það fyrir,
að fundum okkar Ivki svo, að við
værum ekki jafn-góðir vinir á
eftir, og með sínu vingjarnlega ■
brðsi og hlýja handtaki sannfæriS
hann mig um, að afstaðinni deilu
væri hjer með lokið. Jeg vil taka
það fram, að það kom mjög sjald-
an fyrir allan okkar langa sam-
starfstíma, að við Magnús yrðum
ósammála eða sundurþykkir, en
jeg vil aðeins segja frá þessu af
því að jeg tel það lýsi skapsmun-
um og lundarfari Magnúsar svo
ákaflega vel. Magnús sagði altaf
meiningu sína skýrt og afdráttar-
laust, hvort mönnum þótti betur
eða, ver. Hann fór aldrei neinar
krókaleiðir að því að láta menn
vita meiningu sína. Sumir af sam-
starfsmönnum Magnúsar, bæði
innan sveitar og utan, áttu erfitt
með að þýðast Magnús af þessum
FRAMH. Á SJÖUNDU SÍÐU.