Morgunblaðið - 19.09.1942, Qupperneq 5

ILaugardagur 19. sept. 1942.
i
m
Útgef.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgtSarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgrei'ðsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskrif targjald: kr. 5,00 á mánuði
innanlands, kr. 6,00 utanlands.
f lausasölu: 30 aura eintaki'ð.
40 aura með Lesbók.
Gönuhfaup funðarins
„Einhver ráð“
Fyrir nokkrura dögum var
minst á það hjer í blaðinu,
að hinir íslensku kommúnistar
hefðu horfið af línu hinna er-
lendu lærifeðra sinna, sem aldrei
fóru' dult með fyrirætlanir sín-
ar, og væru farnir að halda bylt-
íngaáformum sínum leyndum. —
En alt fyrir það má ganga að
því vísu, að stefna kommúnista
. sje enn nákvæmlega hin sama og
hún áður hefir verið.
Þessi ábending hjer í blaðinu
hefir sýnilega komið illa við kaun
v einhvers af blaðamönnum Þjóð-
viljans, því að þar birtist mikil
iangloka um bolsjevisma og nas-
ísma og „grýlur“ þær, sem Sjálf-
stæðismenn hafi haft til að
„hraeða með gamlar konur af báð
um ky,njum“, eins og komist er
að orði í Þjóðviljanum.
Kommúnistinn, sem í blaðið'
skrifar, er auðsjáanlega á báðum
áttum með það, hvað hann eigi
að segja, hve langt hann eigi að
fara út í þá sálma að lýsa stefnu
málum og fyrirhuguðum starfs-
aðferðum kommúnista. En getur
hó ekki komist hjá því að láta
ulfshárin sjást undan sauðargær
unni.
Hann segir, að kommúnistar
hjer á landi ætli að vinna á „lýð-
ræðislegan og friðsamlegan
hátt. En fái þeir ekki komið
fram pólitískum vilja sínum, þá
muni þeir hafa „einhver ráð til
að halda burgeisunum í skefj-
um“.
Á máli kommúnista eru allir
kjósendur þeir, er Sjálfstæðis-
flokknum fylgja og nokkrir fleiri
fourgeisa eða alt í alt mikill meiri
hluti allra kjósenda í landinu.
Og fái hinir „friðsömu“ komm
únisLar ekki framgengt því, sem
þeir vilja, grípa þeir til þessara
„ráða“, sem kommúnistinn í Þjóð
viljanum vill ekki að svo komnu
máli segja hver sjeu, en allir
vita að eru ekkert annað en beint
ofbeldi gegn þeim þjóðfjelags-
borgurum, sem vilja ekki aðhyll-
ast stjórnarstefnu kommúnista.
Þó kommúnistar hjer á Islandi
reyni að breiða yfir fyrirætlanir
sínar blæju friðsemdar og sak-
'leysis og tali hátt um lýðræði
þá geta allir verið vissir um,
að enn í dag er hin sama ofbeldis
hneigð og byltingastefna í hjört-
um þeirra. Þessu mega menn
ekki gleyma, þó að kommúnistar
hafi í bili fengið af því nokkurn
pólitískan ávinningar, að einræði
' kommúnismans, bylting bolsje-
vismans, er ekki alveg eins
óvinsæl í heiminum eins og hinn
þýski nasimsi.
Búðurn bcejarins vei’Sur lokaS kl. ð
í dag', en ekki kl. 1, eins og verið
liefir nú yfir sumarmánuðina. Lokun-
artími búðanna verður >nú alla xlaga
vikunnar ".kl. 6-
I sumar varð megn óánægja
^ út af því meðal fjölmargra
skipstjóra síldveiðiskipa, að Síld-
arverksmiðjur ríkisins skyldu af
nema síðara veiðibannið hinn. 9.
ágúst. Stóð þá svo á, að sum
skipin höfðu tekið út allt veiði-
bannið, sem skyldi standa í fjóra
daga hjá hverju skipi, en önnur
skip áttu eftir allt upp í tveggja
daga bið til þess að vera laus úr
banninu. Er bannið var uppleyst,
þótti ýmsum þeirra, sem verið
höfðu fullan tíma í banni, að þeim
væri gerður órjettur með því, að
öðrum skipum, sem verið hefðu
allt að því helmingi styttri tíma
í veiðibanninu, skyldi allt í einu
vera sleppt úr því, og þannig kom
ast jafn snemma út á veiðar aft
ur og þeir, sem orðið hefðu að
bíða fullan tíma til þes að losna
úr banni. Munu þeir hafa talið ó-
rjettmætt að þeir, sem skemur
höfðu beðið, skyldu fá tækifæri
til þes að sækja á miðin, í sam-
keppni við þá og draga þannig á
þá um aflabrögð, eða fara fram
úr þeim.
Síldarverksmiðjur ríkisins hófu
upp veiðibannið vegna þess, að
veður og þar með veiðihorfur
höfðu skyndilega versnað, svo að
útlit var fyrir, að verksmiðjurnar
myndi þurfa að halda á öllum afla
viðskiftaskipa sinna til þess að
fullnægja hráefnisþörfinni, enda
reyndist það svo.
Síldveiðinni í sumar mátti heita
lokið hinn 12. ágúst. Eftir þann
tíma hamlaði óveður oftast veið-
um. Hinn 28. ágúst lágu um 60
síldveiðiskip inni á Raufarhöfn og
höfðu þau legið þar um þrjá sól-
arhringa vegna óveðurs. Þá fanst
skipstjórum þeim, sem reiðastir
höfðu orðið út af afnámi veiði-
bannsins, vera hentugt tækifæri
til þess að skeyta skapi sínu á
stjórn verksmiðjanna og fram-
kvæmdastjóra. Boðuðu þeir til
fundar í barnaskólahúsinu á Rauf
arhöfn og var fundarstjóri Krist-
inn. Ámason, skipstjóri á m. b.
Árna Árnasyni, sem er á vegum
Finnboga Guðmundssonar í Gerð-
um, en þessir tveir menn höfðu
verið hávaðamestir út af afnámi
veiðibannsins. V erksm ið j ust j ór-
anum á Raufarhöfn var ekki gef.
inn kostur á að sækja fundinn,
og enginn fulltrúi frá Síldarverk-
smiðjum ríkisins var á fundinum.
Á fundi þessum var samþykt*van
traust á stjórn Síldarverksmiðja
ríkisins og sjerstaklega á fram-
kvæmdastjóra þeirra, og var van
traustið bygt á eftirfarandi at-
riðum í yfirlýsingu fundarins:
1) „Þegár skipin komu fyrst að
landi með afla á Siglufirði, voru
4 losunarvindur af 12 óstarfliæf-
ar og verksmiðjurnar voru að
ýmsu leyti óviðbúnar að taka til
starfa. Öllu verra var þó ástand
ið á Raufarhöfn, hvað löndunar-
tæki og annan útbúnað snerti.
2) Hversvegna var nokkur
hluti verksmiðjanna látinn standa
ónothæfur, þrátt fyrir stöðugan
landburð af síld mikinn hluta
veiðitímins og möguleika til að
.starfrækja þær.
3) Hin ítrekuðu veiðibönn, sem
valdið hafa stórkostlegum afla-
töpum hjá fjölda skipa, að nokkru
á Raufarhöf
leyti að ástæðulausu, og var
seinna veiðibannið upphafið fyrir
varalaust áður en fjöldi skipa
hafði útent biðtímann, og olli
þetta skipunum mjög miklu mis-
rjetti og virðist að öllu leyti
hafa verið mjög illa yfirveguð
ráðstöfun.
4) Fundurinn álítur algerlega
óverjandi, að hið kemiska efni
aquicide (sic) hafi ekki verið not-
að hjá verksmiðjunum, og telur
nauðsvnlegt, að rannsakað verði,
hvað það eitt hafi valdið miklu
tjóni“.
Svo mörg voru þau orð.
Svör vor:
1. liður:
Allar vindur verksmiðjanna
voru standsettar og tilbúnar til
.notkunar í byrjun vertíðar, og
byggist því ásökunin í þessum lið
á röngum upplýsingum. Vottorð
verkstjóra og vindumanna, sem
sanna þetta, eru fyrir hendi.
2, liður.
Ekki var hægt að starfrækja
fleiri verksmiðjur í sumar, en
gert var, vegna skorts á vinnu-
afli. Hafa því fullyrðingar fund-
arins í gagnstæða átt við ekkert
að styðjast. Skortur á verkamönn
um við verksmiðjurnar var svo
mikill, að full erfitt reyndist að
fá menn í þær verksmiðjur, sem
starfræktar voru. Varð að ráða
til þeirra fjölda marga óvana
menn með þeim afleiðingum, að
afköst verksmiðjanna voru minni
fyrri hluta vertíðar en þau mundu
hafa orðið, ef verksmiðjumar
hefðu haft nægilega mörgum æfð
um starfsmönnum á að skipa.
3. liður.
Á meðan afköst síldarverk-
smiðjanna eru ekki meiri en. þau
eru nú í hlutfalli við aflagetu
skipanna, eru veiðibönn í mikl-
um og langvarandi aflahrotum
nauðsynleg til þess að koma í veg
fyrir, að það ástand skapist, að
skipin þurfi ávalt að bíða dögum
saman við bryggjur verksmiðj-
anna og framleiðsluvörur verk-
smiðjanna að verða þar af leið-
andi bæði litlar og Ijelegar.
Er það því til hagsbóta fyrir
alla aðilja að afli sþipanna sje á
hverjum tíma í sem nánustu sam
ræmi við móttökugetu verksmiðj
anna. Voru því veiðibönnin í sum-
ar nauðsynleg ráðstöfun, enda
kom ekki fram nein óánægja út
af því, að veiðibönnin voru sett á,
hvorki munnlega nje skriflega
við stjórn eða framkvæmdastjóra
verksmiðjanna. Hinsvegar kom
upp megn, óánægja út af því, að
síðara veiðibannið var afnumið,
áður en öll skip voru búin að
vera hinn tilsetta tíma í veiði-
banninu. t
Vegna þess, að aðstæður breytt
Minningarorð um
Bryndísi Björnsdóítur
14 ryndís Björnsdóttir andaðist
^ að heímili sínu, Grettisgötu
75, föstudaginn 11. þ. m. — Okk-
ur, sem kyns.t höfðum henni, setti
hljóða við andlát hennar, því þó
hún hafi háð ha.rða baráttu við
sigð hins „hvíta dauða“ að und-
anförnu, þá vildum við ekki þurfa
að trúa því, að svo ung og glæsi-
leg stúlka myndi verða honum að
bráð í blóma lífsins. — En skamm-
vinnir eru oft samferðadagarnir
hjer á jörðu, og þegar hausta tek-
ur vitum við íslendingar vel að
„blómin fölna á einni hjelu nótt“
og jafnvel fegursta rósin fær ekki
staðist hretviðri tilverunnar.
Bryndís var aðeins 20 ára göm-
ul (fædd 9. okt. 1921), dóttir
Björns 'Gunnlaugssonar kaup-
manns og konu hans' Sesselju
Guðmundsdóttur.
Jeg heimsótti Bryndísi nokkrum
sinnum á Vífilsstaði — því miður
altof sjaldan — en þar sá jeg best
hve hugpyúð og þroskuð hún.var.
Ilún gerði sjer fylllega ljóst hvert
stefndi og vissi vel, að líf hennar
gæti brugðist til beggja vona,;
þessvegna var það mjög eftirtekt-
arvert, hve kjörkuð, rólynd en þó |
glaðvær liún jafnan var. Bryndís
vissi að gyðja æskunnar er vonin,
þessvegna ljet hún vængi vonar-
innar varpa frá bæði harmi og
kvíða.
Það er djúp sorg, sem sækir
beim ættingja. og vini Bryndísar
við fráfall hennar, þó sárust sje
hún að sjálfsögðu hjá hennar a-
gætu foreldrum og' systkinum, svo
og unnusta hennar Zophóníasi
Pjeturssyni, sem nú verður að sjá
á bak heitmey sinni á besta skeiði
og glæsilegar framtíðarvonir sín-
ar og þrár að engu orðnar. — En
í sorg sinni ber þeím að minnast
þess, að drottinn gáf og drottinn
tók, því ber að þakka hinar fjöl-
mörgu ánægjustundir, sem 1i ú n fyrir þa, sem að honum st.óðu
ust, eftir að síðara veiðibannið
var sett á, mátti sjá það eftir á,
að heppilegra hefði verið, að það
hefði verið styttra og má því ef
til vill deila á verksmiðjustjórn-
ina fyrir að upphefja ekki bann-
ið fyrr en gert var. Það minkaði
ekki afla neins skips að seinna
veiðibannið var upphafið, en
leiddi til þess að verksmiðjunum
barst um 10 þúsund málum
meira af bræðslusíld en þær
myndu hafa fengið, ef veiðibann
inu hefði verið haldið áfram eftir
að ótíðin byrjaði, eins og hinir
óánægðu skipstjórar ætluðust til.
Þessi aukni afli þýðir aukin út-
flutningsverðmæti um kr. 300,-
000,00.
í rekstri verksmiðjanna er ekki
hægt að taka tillit til þeirra
hvata, sem liggja til grundvallar
fyrir því, að þess er krafist, að
skipunum sje bannað að fara út
á veiðar, þó að það sje þeim og
verksmiðjunum til hags, og eng-
um til tjóns, að það sje leyft.
4. liður.
Ritstjóri „Ægis“, herra Lúðvík
Kristjánsson, stóð fyrir því, að
bera það út að afköst Síldarverk-
smiðja ríkisins myndu ekki vera
nema 70% af fullum afköstum
þeirra en aðrar verksmiðjur
hjeldi uppi fullum eða nærri full
um afköstum með því að nota
aquacide við vinnslu síldarinnar.
Þessum ósannindum um verk-
smiðjurnar var trúað af almenn-
ingi og þar á meðal af flestum
þeim, sem síldveiði stunduðu.
En hið sanna um afköst verk-
smiðjanna er, að Síldarverksmiðj
ur ríkisins á Siglufirði höfðu með
al afköst, sem námu 88,11% af
fullum afköstum þeirra, og voru
það hærri meðal afköst, miðað
við full afköst, en hjá nokkrum
öðrum verksmiðjum í landinu. —
Þegar þetta hefir verið upplýst,
leiðir það af sjálfu sjer, að ailar
þær ásakanir, sem bygðar eru á
hinum röngu upplýsingum, falla
um sjálfar sig.
Ef talin er þörf á að rannsaka,
hvers vegna sumar verksmiðjur
eru með hlutfallslegra lægri af-
köst en aðrar, þá verður sú rann-
sókn að þessu sinni að beinast að
því, hvers vegna aðrar verksmiðj
ur hafa ekki getað haldið uppi
sömu afköstum og Síldarverk-
smiðjur ríkisins, en ekki að hinu
gagnstæða, eins og fundarmen»
höfðu verið gintir til að fara
fram á.
Rökstuðningurinn fyrir van-
traustinu er því tóm markleysa,
og fundurinn, í heild til lítils sóma
veitti þeim, þótt allir hefðu kos-
ið, að hennar nyti lengur við. En
þeir deyja ungir, sem guðirnir
elska mest og æfin er aðeins for-
dyri himinsins.
Bfvndís! Um leið og jeg kveð
þig, kæra vina, með þökk fyrir
viðkynninguna, þá vona jeg og
veit og bið þess lieilum huga, að
drottinn blessi þig,
drottinn varðveiti þig.
G. G.
Stjórn og framkvæmdastjóri
Síldarverksmiðja ríkisins.
Jón Gunnarsson.
Sveinn Benediktsson.
Þormóður Eyjólfsson.
Jón L. Þórðarson.
Þorsteinn M. Jónsson.
EFTIRMÁLI:
Síðan þessi grein var skrifuð,
hefir það orðið kunnugt, að þeir
FRAMH. Á SJÖUNDU SÍÐTT.