Morgunblaðið - 21.03.1943, Side 5

Sunnudagur 21. mars 1943.
1»
%
■ •• ■
©t«efv:. H.f. AryaRur, . Reykjavlli.
S'ramkv.ítj.: Slgftla Jönaaón.
Hitatjórar:
JÖn KJartansson,
Valtýr Stefáhason (ábyr«Sara.).
Au«lý»tngar: Arn 1Ó1 a.
Kltstlðr.n, augiýsingar og afgrelBsla:
Austuretrætl 8. — Slml 1600.
' jlakrlftargjald: kr. 6.00 6 m&nuBl
Innánlands, kr. 8.00 utanlanda
C Iausasölu: 40 aura elntaklt).
60 á'ira mters Lesbök.
Nátttröll
t' át var það, sem einkendi
meir stjórnartímabil Fram-
sóknar o g jafnaðarmanna á
sínum tíma, en styrkja-póli-
tíkin. Kvað svo ramt að þessu
öfugstreymi, að þeim blöskr-
aði jafnvel að lokum, sem til
þess höfðu stofnað. Þeir höfðu
vakið upp þann þjóðfjelags-
* draug, sem þeir fengu ekki við
ráðið. Ótvíræðastur er dómur
sjálfs formanns Framsóknar-
flokksins í Tímanum frá 1939,
þegar hann áttar sig á því, sem
verið hafði að gerast. Hann
segir: ,,Fjárlög landsins eru ein
samfeld keðja af styrkjum til
allra atvinnuvega og allra
stjetta. Menning samtíðarinnar
hjer á landi hefir nú um stund
ekki lagt nema að nokkru leyti
áherslu á sjálfsbjargarviðleitn-
ina.------En inn í þessa þró-
un (þjóðfjelagsins) hefir orm-
ur alhliða styrkveitinga skriðið
og nagað stofninn. Menn fá
styrki til að eignast báta,
styrki til að byggja hús og
rækta jörðina,. styrki til að
kaupa landbúnaðarvjelar, sem
■eru látnar liggja undir klaká
og snjó að vetrinum. Að lokum
fá menn styrki fyrir að verða
gamlir, fyrir geðveiki, kynsjúk-
dóma, brjóstveiki og í kaup-
stöðum fyrir að nota eitthvað
af meðulum“.
Nú fyrir skemstu fitjaði
varaformaður Framsóknar,
Hermann Jónasson, upp á því
á Alþingi, að ríkið veitti sveita-
^fólki styrk til þess að fara í
skemtiferðir. Þessi styrkur átti
að nema ákveðnum hundraðs-
liluta af jarðræktarstyrknum,
,,þó aldrei lægri upphæð en
sem svaraði til 10 kr. á hvert
sveitabýli“.
1 grein Sigurðar frá Lauga-
bóli, sem birtist nýlega hjer í
blaðinu, heyrðist rödd bóndans
um þennan nýja styrk. Hún
var á þessa leið: „Eruð þjer
ekki stoltir bændur yfir rausn-
inni og væntanlegu lögfestu
mati á stórlæti yðar inni á
sjálfu Alþingi? Haldið þjer
ekki að þjer verðið svolítið
hnakkakertir í söðlinum á kom-
andi sumri, er þjer hafið fleygt
frá yður orfinu eða sláttun
vjelinni, stigið á bak færleikn-
um og hleypið eins og hvirfil-
bilur milli hjeraða, með tíu
króna ávísun frá ríkissjóði í
pyngjunni?“
Það er gott mál að stuðla
að kynnisferðum sveitafólksins,
en það má gera það með sam-
boðnari hætti bændum.
Má ekki vænta þess, að slík-
ar afturgöngur styrkjastefn-
unnar dagi uppi eins og nátt-
tröll fyrir nýrri heiðríkju og
•meira heilbrigði í sölum Al-
jþingis?
Reykjauíkurbrjef
Á þingi.
vipað andrúmsloft á Alþingi
enn, eins og verið hefir, og
alt óráðig hvernig fer um dýr-
tíðarmálin, stjórnina, samyinnu
þings og stjórnar, samvinnu
flokka, eða hvort alt situr við
það sama áfram, ríkisstjórnin út
af fyrir sig og þingið fyrir sig.
Óbjörgulegt útlit það.
í öllum stjómmálum er svo
mikill tvískinnungur, óheilindi.
menn tala um að nauðsynlegt
sje, að þingflokkar sameini
krafta sína, viðurkenna nauðsyn
þess og vinna síðan gegn því,
bæði leynt og ljóst, að sú skip-
un komist á málin, sem sömu
menn telja alveg lífsnauðsyn-
lega.
í sjávarháska.
il þess að sameina hugi Is-
lendinga, svo bræðralagið
verði úlfúð og tortrygni yfir-
sterkara, þurfa þeir að komast
í alveg augljósan lífsháska, eða
verða fyrir þungum harnii. Þá
vaknar hjálpsemin, fómfýsin. Þá
finna menn til þess, að við er-
um, eða eigum að vera sem ein
fjölskylda, þessi fámenna þjóð.
Þett,a kemur í ljós þegar stór-
feld slys bera að höndum, eins
og t. d. Þormóðsslysið. Þá taka
menn; sig saman, safna fje þeim
nauðstöddu til hjálpar, og finna
til, að slíljar harmsögur koma
öllum við í þjóðfjelaginu.
En til þess að bræðralag
manna, sem þjóðfjelagsborgara
fái notið sín, mun þjóðin sem
heild þurfa að vera í svipuðum
kringumstæðum eins og fólk í
sjávarháska, og þeim svo aug-
ljósum, að allur almenningur í
landinu skilji og skynji að veru-
leg hætta er á ferðum.
Veðurfregnir.
að hefir orðið almenningi
kunnugt, að spádóifiar veð-
urstofunnar geta ekki stuðst við
það víðtækar fregnir, að spá-
dómunum sje treystandi, sem
áður var. Menn, sem þurfa á
spádómunum að halda, hefðu átt
að gera sjer grein fyrir þessu
eða fá um þetta fulla vitneskju.
Að hernaðarástandið geri það
að verkum, að spádómarnir geti
ekki stuðst við jafn víðtækar
fregnir og áður. Þetta hefir a
sínum tíma verið auglýst, eða
frá því skýrt. En hætt við að
fyrnist yfir slíkar tilkynningar.
Menn gleymi því, og treysta spá-
dómunum eins og áður, þó gildi
þeirra hafi rýrnað að mun.
Það eru ekki aðeins veðurspá-
dómamir, sem erfiðari eru
á stríðstímum en á tímum frið-
ar. Á sviði stjómmálanna er
þetta svipað. Þar geta brostið
á stórviðri á hverri stundu, alveg
fyrirvaralaust. Það er hið ó-
trygga útlit, ijauðsyn þess að
vera viðbúinn því versta, sem
ætti að kenna okkur íslending-
um meiri samheldni en hingað
til.
Vonbrigði Tímans.
órarinn Tímaritstjóri er oft
úrillur og úfinn í skapi.
Hann gefur þessu skaplyndi sínu
óspfart útrás í blaði sínu. Fyrir
nokkmm dögum skrifaði hann
langa grein útaf sárum vonbrigð-
um sem hann hefir orðið fyrir
með Áma frá Múla, og kommún-
ista í bæjarstjórn Reykjavíkur.
Framsóknarflokkurinn átti full
trúa í bæjarstjórn Reykja-
víkur í 12 ár. Fyrir ári síðan
þurkuðust þeir þar út. Bæjarbú-
ar höfðu fengið nóg af þeim.
Vildu þá ekki lengur. Síðasti
fulltrúi þeirra þar var Jónas
Jónsson.
Nú finst Þórarni, að Árni frá
Múla gæti komið í staðinn fyrir
Jónas, tekið upp samvinnu við
kommúnista og beitt áhrifum
sínum í bæjarstjórninni. Þórar-
inn telur víst, að ekki standi á
Árna. Hann sje reiðubúinn að
taka upp hlutverk J. J. En það
eru kommúnistarnir, sem annað-
hvort vilja ekki, nenna ekki eða
hafa ekki geð í sjer til þess að
taka upp samvinnu við þenna
nýja bandamann Þórarins, Árna
Jónsson. Þykir Tímaritstjóran-
um þetta að vonum hið mesta
„ófremdarástand“, að Árni skuli
ekki geta orðið fullkominn stað-
gengill J. J. og kommúnistar
skuli vera svo vandir að virð-
ingu sinni að vilja ekki nýta
samstarf við hann.
Reykjavík og
sveitirnar.
ímaritstjórinn fimbulfambar
löngum um athafnaleysi og
kyrstöðu í bæjarmálum Reykja-
víkur. Það sje eitthvað annað,
þar sem Framsóknarmenn ráða,
segir hann, og bendir þá á sveit-
irnar. En einhvern veginn verð-
ur þó útkoman sú, að fólkið un-
ir sjer ekki undir handleiðslu
Framsóknar í sveitum, kýs held-
ur Reykjavík sem verustað.
Þá snýr Þórarinn við blaðinu,
og úthúðar bæjarstjórn höfuð-
staðarins fyrir, að hún skuli ekki
hafa húsnæði handa öllu því
fólki, sem á undanförnum árum
hefir forsmáð forsjá Framsókn-
ar í sveitunum.
Húsnæðisskortur er í Reykja-
vík, vegna flóttans úr sveitun-
um. En ekkert bæjarfjelag á
landinu hefir gert svipað því eins
mikið og Reykjavík í húsnæðis-
málum. Reykjavíkurbær hefir
skilvíslega greitt öll lögboðin
gjöld í sjóð verkamannabústað-
anna og með því sjeð um, að þaú
híbýli hafa risið hjer í stórum
stfl. 1 fyrra bygði bærinn um
100 íbúðir í Höfðaborg. Og nú
í ár verða fullgerð hin stór-
myndarlegu sambýlishús bæjar-
ins við Hringbraut. Eru það
byggingar sem marka mikið
framfaraspor í byggingarmálumj
bæjarins. Væntanlega verða íbúð
ir þeirra húsa seldar, svo bær-
inn geti haldið áfram á sömu
braut. Losað fjeð, sem farið hef-
ir til þessara bygginga og bygt
fyrir það önnur hús. Og þannig
koll af kolli. Þarna eru nál. 50
íbúðir með nýtísku sniði og þæg-
indum.
Fjelagshús.
vo mörg eru fjelögin hjer í
bænum, að eigi verður í
fljótu bragði komið tölu á þau.
Mjög væri það æskilegt, ef þau
gerðu samtök sín á milli og
kæmu upp starfshúsi fyrir skrif-
stofur sínar og fundahöld. Nú
eru þau dreifð víða um bæinn,
hafa óhentugt húsnæði, en taka
þó upp meira húsrúm en nauð-
synlegt væri, ef þau mörg fengju
rúm undir sama þaki, er sniðið
væri fyrir starfsemi þeirra.
Ýms þessara fjelaga þurfa á
starfsfólki að halda, sem þó hef-
ir ekki mikið að gera, gæti unn-
ið fyrir fleiri en eitt f jelaga þess
ara, sameina mætti bæði skrif-
stofu og innheimtustörf, og gera
starfsemi þessara fjelaga alla
auðveldari, ef þau á þann hátt
yrðu hvert öðru til stuðnings.
Slíkt fjelagahús þyrfti að fá
hentuga lóð, snotra fundarsali
fyrir fundi nefnda, fyrir fjelags-
fundi og myndasýningar.
Áburðar-
verksmiðjan.
illögur Ásgeirs Þorsteinsson-
ar verkfræðings, um að
nota afgangs rafmagns Raf-
veitunnar til framleiðslu köfnun-
arefnisáburðar, eru einar þær
merkilegustu, sem lengi hafa
komið fram á sviði *atvinnumál-
anna. Tillögumaður fylgir þar
þeirri meginstefnu, sem hvar-
vetna ryður sjer til rúms, að
nýta alt sem best, er menn fram-
leiða og hafa hönd á. Hjer fara
tugir miljóna kílówattstunda á
ári í súginn. Með því að nota
þessa afgangsorku í rafaðgrein-
ingarstöð, er tryggur grundvöll-
ur fenginn fyrir áburðarverk-
smiðju, sem getur framleitt all-
an köfnunarefnisáburð, er nota.
þarf hjer til jarðræktar. En ef
trygt er, að hjer sje ávalt í land-
inu nægur köfnunarefnisáburð-
ur, sem hægt er að selja vægu
verði, verður mun auðveldara að
tryggja alla landbúnaðarfram-
leiðsluna.
Ásgeir bendir auk þess á ýms
önnur not, sem hægt er að hafa
af þeirri raforku, sem hú fer til
ónýtis, til stuðnings fyrir inn-
lendan iðnað.
Ásgeir lagði tillögur sínar fyr-
ir borgarstjóra í haust, en hann
sneri sjer til ríkisstjórnarinnar
um að athuguð yrði samvinna,
sú, sem hjer um ræðir, milli rík-
isstjórnar og bæjarstjórnar.
Þingið ætti beinlínis að fela rík-
isstjórninni að láta fram fara
rannsókn á því, hvernig sam-
vinnu þessari skyldi haga, svo
að málið væri að öllu leyti vel
undirbúið, þegar rætist úr mögu-
leikum til vjelakaupa og verðlag
breytist svo, að framkvæmdir
geti komist á.
Minkarnir.
uðbrandur ísberg sýslumað-
ur Húnvetninga birti hjer
nýlega skorinorða greinargerð
og álit sitt um minkana og
minkaeldið í landinu. Hann er í
engum efa um, að hjer þurfi að
stinga við fæti. Minkaplágan sje
svo yfirvofandi, að óvíst sje orð-
ið, hvort villiminkum verði út-
rýmt, og vonlaust að svo verði,
ef áfram er haldið á sömu braut
og farin hefir verið.
Hvað eftir annað hefir á þetta
verið bent. En ekki veit jeg til
þess, að nokkru sinni hafi ver-
ið gerð fullkomin gangskör að
því, að fá yfirlit yfir útbreiðslu
vflliminkanna. Menn láta málið
20. mars
mHtnanninnmu«mo«m»mm
liggja niðri um stund. Síðan
heyrast raddir hjer og þar aðf
um að nú sjeu minkar fam-
ir að gera usla í veiðiám, í lamb-
fje o. s. frv. Og hvað yrði úr
æðarvörpum, er villimankar
leggjast t. d. á þau.
Hvaða arður getur orðið af
minkarækt? Og hvaða tjón geta
villiminkar gert? Það eru þessi
tvö reikningsdæmi, sem gera
þarf upp og bera saman niður-
stöðurnar. Því hið þriðja virð-
ist vera of mikil bjartsýni, að
minkarækt geti átt hjer fram-
tíð, án þess að útbreiðsla villi-
minka eigi sjer stað um leið.
Áróður Tímans.
Nýlega fann Tíminn að því,
að hjer í blaðinu skuli
hafa verið á það bent, að ýmsar
framkvæmdir í sveitum landsins
hafa ekki komið að þeim notum
sem skyldi. Að enda þótt afsakst
ur búanna hafi aukist mikið
samanborið við þann fólksfjölda,
sem við framleiðsluna starfar, þá
hafi þær umbætur því miður
ekki getað stöðvað fólksflutn-
inga til kaupstaða.
Þetta kalla þeir Tímapiltar á-
róður. Þetta er ekki annað en að
bent er á staðreyndir til þess að
örfa menn til meiri og hagkvæm-
ari átaka í þessum efnum.
Það er viðurkent af öllum, sem
hafa nokkurn kunnleik á jarð-
ræktarmálunum t. d., að mikið
af nýlæktinni í sveitum er ekki
eins vönduð og vera skyldi. Að
þrátt fyrir hið mikla og kostn-
aðarsama nýræktarstarf, hefir
meðalheyfengur af hverjum tún-
hektara ekki hækkað sem skyldi.
En stefnan verður að vera þessi:
Ag sem mest og best fóður fá-
ist af hverjum túnblettinum.
Þeir sem loka augunum fyrir
því, er miður fer í umbótamálum
sveitanna, gera ekkert gagn. Þeir
sem ónotast yfir því, að aðrir
hafa opin augun, gera góðum
málefnum bölvun.
fþróttakvikmynd
Ármanns
Þessi mynd er úr hinni
skrautlegu íþróttakvikmynd Ár
manns, og sýnir Ármenning í
hásveiflu. Kvikmyndin hefir
nú verið sýnd við ágæta aðsókn
nokkrum sinnum, og lofa á-
horfendur hana einum munni.
Myndin verður sýnd kl. 1.15
I dag í Tjarnarbíó.