Morgunblaðið - 26.03.1943, Qupperneq 5

Föstudagur 26. mars 1943.
Útgéf.: H.f- Árvakur, Reykjavík.
Pramkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreibsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 6.00 á mánuCi
innanlands, kr. 8.00 utanlands
í lausasölu: 40 aura eintakiö.
50 aura með Lesbók.
Fyrrl greln
Lauffey Valdimarsdótfir:
5
STARFSEMI MÆ0RASTYRKSNEFNDAR
Oiegur að leikslokum
AÐ getur varla dregist
lengi úr þessu, að úr því
verði skorið, hvort hinir kjörnu
fulltrúar þjóðarinnar á Alþingi
geti komið sjer saman um
lausn dýrtíðarmálanna. Hins-
vegar er það ofur eðlilegt, að
það taki tíma, að kanna til
hlítar innan þingsins, hvort til
sje grundvöllur til þess að
byggja á aðgerðir í þessum
málum, sem Alþingi getur sam
einast um, eða nægjanlegur
meirihluti þingsins, svo að
framkvæmdir sjeu öruggar og
tryggar.
Því má ekki gleyma, að dýr-
tíðarmálin eru stórpólitísk,
sennilega þau stærstu, sem hjer
eru á dagskrá nú. En af því
leiðir, að sáralitlar líkur eru
til þess, að nokkur lausn fáist
- á þessum málum, nema það
sje gert í sambandi við ríkis-<
stjórn, sem þingið sjálf hefir
myndað.
Hjer í blaðinu hefir nokkr-
um sinnum verið á það bent,
að langæskilegast væri, að all-
ir þingflokkar tækju höndum
saman og mynduðu þjóðstjórn,
til þess að leysa þetsi mál og
* önnur vandamál, sem daglega
bera að á þessum hættutímuni
Væri hægt að korna á siikum
innanlandsfriði nú, . myndi
þjóðin vissulega verða betur
undir það búin að mæta og
verjast margskonar erfiðleik-
um, sem án efa eiga eftir að
bera að garði, meðan ófriður-
inn stendur yfir. Hinu má held-,
ur ekki gleyma, að íslenska
þjóðin á eftir að ganga frá
* sjálfstæðismálum sínum. En
'íþví þarf ekki að lýsa, hve ó-
metanlegur styrkur það yrði
þjóðinni, þegar gengið verður
frá þessum málum, ef deilur
og flokkadrættir lægju niðri
og þjóðin stæði sem einn mað-
ur út á við og inn á við.
Dýrtíðarmálin eru viðkvæm
og vandmeðfarin. Ekkert er
■ auðveldara en að æsa flokka
* og stjettir til mótþróa gegn
ákveðinni lausn þeirra. Örugg-
; asta ráðið til þess að forðast
æsingar og mótþróa, er sam-(
< starf flokkanna.
Þungamiðja dýrtíðarmál-
anna er þetta tvent: Annars-
vegar kaupgjaldið, hinsvegar
verðlag innlendra afurða. —
' Hjer þarf að koma á samræm-
ingu, finna rjett hlutfall milli
kaupgjalds og afurðaverðs. —
Þetta er fyrsta skrefið. Svo er
að þoka dýrtíðinni niður með
sameiginlegu átaki. Eigi það að
einhverju leyti að gerast með
framlögum úr ríkissjóði, mælir
alt rjettlæti með því, að þar
< beri þeir þyngstu byrðarnar, er
stríðsgróðinn hefir hafnað hjá.
Meðrastyrksnefndin- hefir um,
margra ára skeið haft opna
skrifstofu, í Þingholtsstræti 18,
þar sem konur geta leitað ráða
um ýms vandamál sín, og þeim
hefir verið veitt aðstoð til að
reka rjettar síns gagnvart ein-
staklingum, svo sem bamsfeðr-
um og fráskildum eiginmönnum,
og einnig hjálpað til að neyta
rjettinda þeirra, sem þjóðfjelag-
ið veitir þeim samkvæmt ýmsum
lögum. Þá hefir skrifstofan út-
hlutað fje, sem safnast hefir um
jólin til fátækra mæðra og ein-
stæðra og tekið á móti umsækj-
endum um sumardvöl á vegum
Mæðrastyrksnefndar og unnið
fyrir þá starfsemi .nefndarinnar.
Skifstofa þessi hefir notið
nokkurs styrks úr ríkis- og bæj-
arsjóði, sem þó hefir verið mjög
af skornum skamti. Vegna pen-
ingaleysis og annara ástæðna —
veikinda kvenna er störfuðu fyr-
ir nefndina að þessum málum —
hefir ekki verið hægt undan-
farið að hafa þessa starfsemi
svo víðtæka sem þörf var á. Nú
hefir alþingi hækkað styrk til
nefndarinnar og er vonandi að
bæjarstjóm fallist á að leggja
fram ekki minna fje til þessa
starfs. Verður nú skrifstofa þessi
opin á hverjum degi, nema laug-
ardögum, milli 8 og 5 e. h. og
auk þess á mánudögum og mið-
vikudögum milli 8 og 10 e. h.
og á föstudögum frá 5—7 e. h.
Skal hjer í stuttu máli skýrt frá
því, hver verkefni skrifstofa
þessi hefir með höndum og hverj
ir eiga þangað sjerstaklega er-
indi:
ÓGIFTAR MÆÐUR.
Menn kunna að spyrja hvort
nokkur þörf sje á því að snúa
sjer til sjerstakrar skrifstofu
til þes® að fá hjálp til þess að
fá viðurkent faðerni bams —
hvort ekki sje nægilegt að snúa
sjer beint til sakadómaraskrif-
stofunnar, sem annast slík mál?
Það má nærri geta að það eru
erfið spor fyrir unga stúlku að
leita aðstöðar yfirvaldanna til
þess að fá viðurkenningu barns-
föður hennar fyrir faðerninu. —
Oft vill stúlkan því fá einhvern
til þess að tala við manninn áður
en að leitað sje yfirvaldanna og
úrskurður fenginn. Og þó svo.
fari, er maðurinn er kallaður til
viðtals við yfirvaldið (skrif-
stofu sakadómara í Reykjavík),
að hann kannist við faðerni bams
ins, þá þykir stúlkunni gott að
hliðra sjer hjá að þurfa að mæta
á þessari opinberu skrifstofu og
mega fela Mæðrastyrksnefndinni
að koma fram með kröfur fyrir
sína hönd.
Skyldur barnsföður. Meðlags-
úrskurður. Sú spurning sem oft-
ast er borin upp á skrifstofu
Mæðrastyrksnefndar er um skyld
ur barnsföður og hve mikið hann
eigi að greiða í styrk til bams-
móður, vegna barasfararinnar og
; í meðlag með barninu. Þetta ber
að meta í hvert sinn eftir ástæð-
' um foreldra barnsins. Meðalmeð-
lag það, sem greitt er með böm-
um úr sveitarsjóði, er upphæð
;sú; sem sveita- og bæjarfjelög
greiða fyrir hönd barnsföður,
sem ekki hefir staðið í skilum
á gjalddaga, en framlag föður
með barni má úrskurða miklu
hærra, ef ástæður hans leyfa
það, því barnið á rjett á að upp-
eldi þess sje hagað eftir kjörum
þess foreldris, sem betur er statt.
faðir á að greiða barnsmóður
Eins getur sú upphæð, sem barns
vegna barnsfararinnar, styrkur
fyrir og eftir fæðingu, barnsfar-
árkostnaðar og útbúningur bams,
verið mjög misjöfn eftir ástæð-
um beggja og heilsufari barns-
móður, fyrir og eftir fæðingu.
Styrkurinn er þó aldrei reiknaður
fyrir skemmri tíma en 6 vikur
eftir barnsburð og ekki lengur en
í 6 mánuði eftir fæðingu, en get-
ur reiknast mestallan meðgöngu-
tímann ef stúlkan er veik og
hefir læknisvottorð um það, að
þau veikindi stafi af meðgöng-
unni. Það er því margs að gæta
þegar gera skal reikning um
þetta og er nauðsynlegt að slíkir
reikningar sjeu lagðir fram, því
venjulega eru ekki úrskurðaðar
nema 600 krónur — nú í dýrtíð-
inni — fyrir öllum þessum kostn
aði ef engar sjerstakar kröfur
eru gerðar fyrir hönd ^stúlkunn-
ar, og gengur þó treglega að fá
slíkar kröfur teknar fyllilega til
greina, því stúlkunni hefir þá
venjulega verið gert að bera sjálf
helming kostnaðar, auk veikinda
og erfiðleika meðgöngutímans.
Einnig gengur erfiðlega að fá
úrskui’ðað meira en meðal með-
lag, þó barnsfaðir hafi góðar á-
stæður, því embættismenn þeir,
sem með dómsvald fara í þess-
um málum virðast ekki skilja
lögin betur en svo, að þeir blanda
saman skyldu sveitarfjelaga, sem
bundin er við meðalmeðlög, og
skyldú barnsföður, sem á að
fara eftir ástæðum hans, svo að
jafnvel má úrskurða föður til
þess að greiða allan framfærslu-
kostnað bamsins, þegar svo
stendur á. Auðsjeð er að eftir
því sem ljett er af barnsföður
framfærsluskyldunni vegna barns
ins verður sú byrði þyngri á
móðurinni og legst auk þess oft
á aðra með henni, vandamenn,
húsbændur, almenna gjaldendur.
Enda fer bamið margs á mis
vegna vanrækslu föðursins gagn
vart því.
Margir feður borga þó af
frjálsum vilja móðurinni meira
en meðalmeðlag með barninu. En
svo framarlega sem foreldrar
óskilgetins barns ætla ekki að
ala það upp á sameiginlegu heim
ili þeirra, ætti æfinlega að gera
gangskör að því að faðerni bams
ins sje viðurkent á löglegan hátt
Einfaldasta aðferðin til þess að
að faðirinn gangist við baminu
á skrifstofu valdsmanns (sáka-
dómara í Reykjavík en bæjarfó-
geta eða sýslumanns annarsstað-
ar hjer á landi) og sje þá gerð-
ur úrskurður um meðlag með
baminu. Auðvitað má líka gera
samning um þetta með aðstoð
málaflutningsmanns, en hitt er
einfaldari leið og kostnaðarlaus,
enda verður viðurkenning fað
ernisins að eiga sjer stað hjá
valdsmanni. Hefir þá barnið
sama rjett og skilgetið barn til
arfs eftir föður og föðurfrænd
ur og yfirleitt jafnan rjett til
uppeldis af hálfu föður síns, þó
það fari á mis við þá umhyggju
sem leiðir af sambúð við föður-
inn.
íslensk stúlka, sem á barn með
útlendingi, eða íslenskum föður
sem dvelur erlendis, getur feng-
ið meðlag greitt hjer af dvalar
sveit sinni, ef faðernið hefir ver-
ið sannað eða viðurkent og úr-
skurður gerður um meðlags-
greiðslu. Endurgreiðir ríkissjóð-
ur dvalarsveit þessi útgjöld og
annast um innheimtu meðlags-
ins frá föðurnum. Er því mjög
nauðsynlegt allra hluta vegna, að
stúlkur sem eiga hjer börn með
útlendum mönnum, fái viður-
kenningu þeirra fyrir faðerninu,
samkvæmt íslenskum lögum. —
Ætti það að geta trygt þeim með-
lagsrjett með barninu hjer, þó
föðursins misti við.
Barnsfaðernismál. Fari svo að
maður sá, sem stúlka lýsir föður
að barni sínu, vilji ekki kannast
við faðernið, verður að höfða
barnsfaðernismál gegn honum.
Nærri má geta að erfitt er að
rannsaka slík mál og komast að
sannleikanum. Málafærsla er ekki
leyyfð fyrir undirrjetti, og er
því skylda dómarans að afla upp-
lýsinga. Það er flestum stúlkum.
mjög erfitt að tala um slík efni
frammi fyrir dómara og getur
þá svo farið að ekki komi fram
upplýsingar, sem þýðingu geta
haft, eða að framsögn ruglist.
Það er því mikils virði að stúlkan
geti notið aðstoðar einhvers, sem
hún hefir trúað fyrir málavöxt-
um. Mæðrastyrksnefndin hefir
fengið leyfi til þess hjá saka-
dómara að fulltrúi nefndarinnar
sje viðstaddur er stúlkan er yfir
heyrð, og er þá hægt að fylgjast
með því að þau atriði komi fram,
er máli skifta. Er óhætt að segja
að komið hafi það fyrir að slík
hjálp hafi ráðið úrslitum.
Barnsfaðernismál geta oft
verið vandasöm og flókin og eru
þá sjaldan rannsökuð eins vel
og skyldi. Því í raun rjettri em
þetta. sakamál. Það er glæpur
þegar karlmaður neitar, á móti
betri vitund, að kannast við
bam sitt, fleygir frá sjer öllum
föðurskyldum og ætlar stúlkunni
einni að hafa fyrir bami þeirra,
og sama má segja um stúlku,
sem ætlar að koma á karlmann:
lífstíðarábyrgð á bami, sem hann
á ekkert í. Sýnist nokkuð meira
í húfi þegar um slík mál er að
ræða, heldur en þegar tekin era
til rannsóknar smávægileg þjófn
aðarmál, ,sem þó eru tekin miklu
fastari tökum. Stúlkum er þörf
‘á allri þeirri hjálp, sem þær geta
fengið, er þær eiga í slíkum mál
um og ættu því að nota sjer þá
iaðstoð, sem Mæðrastyrksnefndin
býður þeim, er þær era í þeim
vanda staddar.
FRÁSKILDAR IvONUR.
Þegar hjón skilja, og um ein-
hverjar eignir er að ræða, leita
báðir aðilar venjulega aðstoðar
málaflutningsmanns. En iðulega
eiga sjer stað hjónaskilnaðir án
þess að nokkurrar slíkrar hjálp-
ar sje leitað. Það gefur að skilja
að þörf er á lögfræðislegri að-
sltoð þegar um slík vandamál er
að ræða. Þó um litlar eignir sje
að ræða eru teknar ákvarðanir
viðvíkjandi börnunum og ákveðin
meðlög mannsins með þeim og
konunni. Það virðist t. d. koma
fyrir, er skift er bömum
jafnt milli mannsins og konunn-
ar, að ekkert meðlag sje greitt
með þeim börnum, sem konan
hefir hjá sjer, þó hún sje bundin
við heimili sitt, en maðurinn hafi
vinnu. Það er því nauðsynlegt a5
kona er skilur við mann sinn,
leiti lögfræðilegrar aðstoðar til
þess að tryggja rjett sinn og
barnanna. Slíka aðstoð getur
skrifstofa Mæðrastyrksnefndar
veitt og er hún ókeypis eins og
önnur hjálp sem þar er látin
í tje.
Fráskildar konur fá meðlög
greidd með börnum sínum úr
bæjarsjóði, (sveitasjóðum) eftir
sömu reglum og ógiftar mæður,
Bæjarskristofan greiðir þá fjeð
á gjalddaga en annast innheimtu
meðlaga hjá* fráskildum eigin-
manni. F'ái konan hærrí upphæð
en meðalmeðlög greiðir skrifstof-
an mismun þann sem fram yfir
er, ef framfærslustjóm telur að
konian þurfi á viðbótarstyrk að
halda. Á konan því rjett á með-
almeðlagi, skilyrðislaust, samkv.
skilnaðarleyfisbrjefinu, en á við-
bótinni samkvæmt mati fram-
færslufulltrúa, þó telst öll sú
upphæð sem konan fær og ekki
fer fram úr greiðslu þeiri sem
ákveðin er í skilnaðarleyfisbrjef-
inu, hinum fráskilda eiginmanni
til skuldar og verður sveitar-
styrkur til hans ef endurgeiðsla
á sjer ekki þegar stað frá hans
hendi.
Meðlög má hækka og lækka
eftir ástæðum og veitir skrif-
stofa Mæðrastyrksnefndar að-
stoð til þess að skrifa slíkar um-
sóknir og framfylgja þeim.
Lögum samkvæmt eiga ógift-
ar mæður rjett á því að fá jafn-
an greitt meðalmeðlag úr bæjar-
sjóði (eða sveitar ) þótt úrskurð
urinn hafi gert ráð fyrir lægri
upphæð, t. d. verið gerður á tíma
bili þegar meðalmeðlög voru
lægri eða á öðrum stað í landinu
þar sem meðalmeðlög voru skv.
öðrurft mælikvarða. Ilinsvegar
hafa stjómarvöldin ekki fengist
til að viðurkenna að fráskildar
konur ættu þenna rjett og reikna
þeim því oft lægri meðalmeðlög
og telja þá nauðsynlegt að sótt
sje um breytingu á úrskurði skv.
skilnaðarleyfisbrjefi til þess að
fá gildandi meaðlmeðlög. Þær
konur, sem fá lægri upphæð en
FRAMH. Á SJÖTTU SÍÐU.