Morgunblaðið - 30.03.1943, Blaðsíða 5

'I»riðjudagur 30. mars 1943.
Útgef.: H.f. Árvakmr, Reykjavlk.
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgTSarm.).
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreitSsla:
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Askriftarg-jald: kr. 6.00 á mánuTSi
innanlands, kr. 8.00 utanlands
I lausasölu: 40 aura eintakitS.
50 aura með Lesbók.
KafbátastðOvar á Frakklandsstrðndum
Eftir Ferdinand Tuohy
Afurðasalan
Tílkyiiuingar þær, sem at-
vinnumálaráðuneytið sendi
írá sjer í sambandi við nýlega
gerða samninga um sölu á
gærum og frosnu dilkakjöti,
voru ekki heppilegar og gátu
auðveldlega valdið misskiln-
ingi. Það mátti sem sje skilja
tilkynningarnar þannig, að
fjögra miljón króna gróði hefði
-orðið á þessum tveim sölum.
Sum blöð virðast og hafa skilið
þetta þannig.
Gegnir satt að segja furðu,
að ríkisstjórnin skuli ekki hafa
fundið hvöt hjá sjer til að leið-
rjetta þenna misskilning. Kaup
andi þessara afurða var Banda-
ríkjastjórn. Allir sjá, að það
getur ekki komið neinu góðu til
leiðar, ef farið er að básúna
það hjer í blöðum, strax eftir
að sölusamningar eru gerðir,
að íslendingar hafi grætt 4
miljónir króna á þessum tveim
■■ sölum, sem var aðeins örlítill
hluti afurða okkar. Hvað myndi
Bandaríkjastjórn halda um sinn
umboðsmann hjer, ef hún fengi
slíkar upplýsingar um þessi
viðskifti? Og halda menn virki-
lega, að okkur myndi ganga
greiðlega að fá sæmilegt verð
fyrir afurðir okkar síðar, ef
Bandaríkjastjórn hefði í hönd-
um skjallega yfirlýsingu frá
íslensku ríkisstjórninni um það,
að íslendingar hefðu grætt 4
miljónir á þesspm viðskiftum?
Nei, íslenska ríkisstjórnin
veit vel, að hjer var ekki um
neinn gróða að ræða. Rikis-
■sjóður verður að gefa nærri tug
miljóna króna með sölunni, til
framleiðenda í landinu. Hitt er
rjett, að við gátum aldrei búist
við að fá svo hátt verð fyrir
þessar afurðir á erlendum
markaði, að ríkissjóður slyppi
með öllu við meðgjöf.
Salan, sem hjer um ræðir,
var þannig, að gærurnar voru
seldar á 3 kr. kg. fob. og dilka-
kjötið á kr. 5.40 kg. fob. ís-
lendingar munu eftir atvikumi
ánægðir með þessa sölu. En það
sjá væntanlega allir, hvaða af-
leiðingar það gæti haft fyrir
okkur, ef kaupandi varanna (þ.
e. Bandaríkjastjórn) stæði í
þeirri meiningu, að íslendingar
hefðu grætt 4 milj. króna á
: þessum sölum. ■*
Það er skiljanlegt, að við-
skiftaþj óðir okkar eigi erfitt
með að trúa því, að við þurfum
að fá eins hátt verð fyrir af-
urðirnar og raun ber vitni, því
að þær átta sig ekki á hinum
\ gíf urlega framleiðslukostnaði,
sem hjer er orðinn. En sá
framleiðslukostnaður á að
miklu leyti rætur sínar að rekja
‘ til ásóknar setuliðsins á inn-
lenda vinnuaflið, sva að við
> eigum hjer ekki einir alla sök.
Altaf er verið að brýna fyrir
manni að hugsa um kaf-
báta, og náttúrlega verður af-
leiðin sú, að við tölum um þá
líka, ræðum um þá eins og við
værum heimsins mestu hemað-
arfræðingar, bæði á opinberum
stöðum og 1 heimahúsum, og1
heyrum um þá í útvarpinu. Tals-
vert hefir líka verið ritað um
þenna ófögnuð, sem er sagður
að minsta kosti tefja fyrir sigri
bandamanna, og ef í það versta
fer, gera hann vafaatriði.
Það er nú enginn leikur fyrir
venjulegan mann að gera sjer í
hugarlund, hvemig ástæður eru
í raun og veru, þar sem raddir
mikilmennanna gefa í skyn í dag
ógurlegt skipatjón, sem virðist
næstum því rjettlæta hinar há-
væru sigurfregnir Þjóðverja af
kafbátunum, og svo segja þess
ir sömu herrar okkur daginn
eftir, að við skulum ekki vera
áhyggjufullir út af kafbátunum,
ástandið sje ekki svo slæmt, og
fregnir Þjóðverja sjeu ógurlega
ýktar.
Jeg er alveg gallharður í því,
að Þjóðverjar fái sem minst að
vita um skipatjón okkar, og
vegna þess langar mig ekki sjálf-
an, til að vita um eina smálest
fram yfir það, sem mjer er þeg-
ar kunnugt. Svo virðist, sem á-
istæðan fyrir því að þegja yfir
þessu, hafi verið rjettlætt við
innrásina í Norður-Afríku, þeg-
ar alt í einu komu 850 skip sigl-
andi einhversstaðar utan úr busk
anum, og það á tímum, þegar
möndulveldin voru búin að á-
kveða það fyrir fult og fast með
sjálfum sjer, að við hefðum alls
ekki skiprúm til eins fánýtra
starfa eins og innrásar. Þess-
vegna getur þessi aðferð, að
þegja um skipatjónið, orðið góð
stoð undir nýjar aðgerðir, sem
koma flatt upp á möndulveldin.
Eins og stendur viðurkenna
bandamenn, að skipatjón þeirra
sje alvarlegt, og fara ekki í
neinar grafgötur með það, að
fjelagarnir Hitler og Dönitz hafa
í hyggju að gera það stórum al-
varlegra, máske í sambandi við
einhverskonær árásir aðrar á
framstöðvar bandamanna, Bret-
land. Svar okkar við þessu er
það, að ráðast á kafbátana með
þrennu móti: Á sjónum sjálfum,
á verksmiðjurnar, sem framleiða
kafbátana og á stöðvar þær, sem
kafbátarnir hafast við í, meðan
þeir eru að búast til ferðar, og
skipsmenn hvíla sig.
SPRENGJUR Á KAF-
BÁTASTÖÐVAR.
Það eru loftárásirnar á kaf-
bátastöðvar Þjóðverja í Frakk-
landi, sem eru meginástæðan til
þess, að þessi grein varð til. Þeg-
ar rætt var um loftárásimar á
Lorient, sagði Stark flotaforingi,
að þær væru ein af mörgum
gagnráðstöfunum gegn kafbáta-
hættunni, og ekki mætti slá
slöku við neinar af þeim.
Darlan heítinn eyddi drjúgum
skilning í þessa uppáhalds flota-
stöð sína, Lorient, með þeim
árangrí, að hún varð fjórða.
Eftirfarandi grein, sem tekin er úr breska blaðinu
„The Sphere“, sýnir ljóslega hina miklu möguleika, sem
Þjóðverjar hafa til þess að fela kafbáta sína á ýmsum
stöðum á Frakklandsströndum. Einnig lýsir greinin bar-
áttu bandamanna gegn kafbátahreiðrunum. Tuohy er
er Frakki, sem mikið ritar um hernaðarmál og oft af
furðulegri glöggskygni.
mesta flughöfn Frakka. Hann
Víggirti bæinn, sem liggur sjer-
lega hentuglega fyrir kafbáta-
stöð, aðallega vegna þess, að
bærinn er ekki alveg við sjó, og
tengir djúpur skurður herskipa-
höfnina við hafið. Alt Lorient-
svæðið er haldið vera eyðilagt
eftir síðustu árásir úr lofti,
„þótt það taki tvo mánuði, áður
en hinn raunverulegi árangur
fer að koma í ljós. En að þeim
tíma liðnum, ef sprengjuregnið
hefir gert það, sem það átti að
gera, munu margir kafbátar, sem
nú eru á höfum úti, verða að
leita sjer nýs hælis eftir þann
tíma“.
í þessu er eitt vafaatriði.
Hafa kafbátar átt eins örugt
hæli í Lorient, og notað höfnina
þar eins mikið, og árásir okkar
á staðinn gefa tilefni til að ætla?
Hjerumbil 70 loftárásir hafa nú
verið gerðar á höfnina og bæ-
inn, og þótt engin hinna fyrri
árása hafi máske komist í hálf-
kvisti við hinar síðari, sem gerð-
ar hafa verið bæði nótt og dag,
þá man jeg eftir að hafa lýst í
útvarpi oftar en einu sinni, fyrir
nærri tveim árum, hinum skelfi-
legu áhrifum, sem árásir okkar
höfðu á þenna stað, eftir því,
sem flugmönnunum sagðist frá.
Samt skaut nafnið Lorient altaf
aftur upp höfði eftir þessar árás
ir, og maður fór að halda, að líf-
Seigja staðarins væri falin í hin-
um miklu kafbátahvelfingum,
sem sagt var, að Þjóðverjar
hefðu bygt meðfram bökkum
Soróff-árinnar. Maður sá meira
að segja myndir af kafbáta-
hreiðrum, sem voru þannig sett,
að illmögulegt var að hæfa þau;
með sprengjum.
„Ef maður reiknar einnig með
„móðurskipunum“ nýju, sem
þj óðverj ar segja að sjeu úti um
öll höf, full af olíu og vistum
handa kafbátunum, já, sem hafi
jafnvel nýjar ákafnir meðferð-
is, þá fer maður að freistast til
að hugsa um, hvort neðanjarð-
arhvelfingamar — ja, jeg ætti
víst heldur að segja neðansjáv-
arhvelfingamar, :sjeu ekki betra
svar við loftárásum bandamannar
en mönnum hefir fundist nauð-
synlegt að viðurkenna.
! Og ætli við höfum ekki um:
leið einskorðað árásirnar helst
til mikið við Loriént? Án þess
að jeg hafi nú nákvæmar tölur
við hendina, held jeg að Brest
hafi orðið fyrir um 50 árásum,
en þvínær allar þær árásir voru
gerðar vegna nærveru Scharn-
horst og Gneisenau í þeim stað.
Það er að segja: sprengjunum
var beint að þeim hluta hafnar-
innar, sem kafbátar notuðu
aldrei, en. þeir voru. í Brest meira
að segja á friðartímum. Jeg
þekld mjög vel til í Brest, og á
erfitt með að trúa því, að sá
staður eigi ekki stærri þátt í
kafbátahernaðinum, en hinar
fáu árásir okkar virðast gefa í
skyn. Brest hafði fyrr á tímum
rúm fyrir 18—20 kafbáta, og
hafa þær tilfæringar, sem til
þess voru gerðar, verið eyðilagð-
ar svo, að Þjóðverjum nýttust
þær ekki?
SMÁHAFNIR
LlKA.
Það eru ekki einungis stóru,
hafnirnar, sem hægt er að nota
fyrir bækistöðvar kafbáta. Fyrir
norðan Lorient eru ósar árinn-
ar Odet, og hví skyldu ekki kaf-
bátar geta legið þar, meðan
birgðum væri ekið til þeirra frá
Quimper? Eins er með höfnina
Le Palais á Belle Isle, og hið
mikla Morbihan-vatn, sem er þar
beint á móti í 30 km. fjarlægð.
Þetta vatn er í skjóli og fult af
smáeyjum, þar sem lítil skip
geta legið uppi við land.
Svo er nú St. Nazaire, og
mynni Leirufljótsins niður til
Nantes. Á þessa staði hefir
sprengjum verið varpað, þótt
ekki oft, að minsta kosti ekki
tíundi hluti af sprengjumagni
því, sem lent hefir á Lorient,
hefir fallið þar, og það þótt
franskir kafbátar lægju oft og
tíðum ,í Nantes til viðgerða, 110
km. frá opnu hafi. Leira er að
Vísu ekkert þægileg siglingaleið,
hvorki ósarnir nje fljótið sjálft,
en allsstaðar eru bryggjur, sem
kafbátaforingjunum gætu fund-
ist þægilegar, ef þeir væru að
leita að stöðum, sem þeir hjeldu
ekki að óvinunum dytti í hug að
ráðast á.
Lengra til suðurs er Les Sabl-
es d’Olonne, góð fiskiskipahöfn,
en þar eru sandar miklir og
mikill munur flóðs og fjöru. Eh;
á hinn bóginn gætu kafbátar vel
notað La Pallise og La Rochelle,
ef þeir þyrftu aðeins að taka
vistir og hvíla áhafnirnar. Veiga
mikið atriði er það, að ef kaf-
bátur er skemdur, þá hefir hann:
aðeins um fáar hafnir að velja,
en. getur valið á milli mikils
fjölda, ef aðeins er um að ræðá
að taka vistir og eldsneyti og
hvíla áhöfnina.
Það hefir ekki verið varpað
mörgum sprengjum á La Pallise
og La Rochelle til þessa, aðeins
var ráðist á fyrrnefndan. stað,
er Scharnhorst var þar um tíma.
En. það ætti ekki að vera mikill
vandi nú, eins langfleygar og!
sprengjuflugvjelar eru orðnar, að
veita þessum stöðum nokkrar
heimsóknir.
Rochefort var höfuðstaður
fjórða flotasvæðisins, þegar ó-
friðurinn hófst. Flotaforingi sá,
sem þar stjórnaði, rjeði yfir öllu
svæðinu til spönsku landamær-
anna. Að vísu er það satt, að
flotastöðirt gekk nokkuð úr sjer,
vegna vamarsanminga við Breta,
en er það nokkur ástæða til að
halda að Þjóðverjar hafi ekkí
getað lagað til í Rochefort í þá
rúmu 30 mánuði, sem þeir hafa
verið þar. Skip, sem rista 22 fet,
geta farið upp ána Charente, og
flotastöðin er 16 km. frá mynni
hennar. Hafnargarðamir enu um
tvo km. á lengd, ásamt skipakví-
um og þurkví. Þarna eru einnig
skipasmíðastöðvar, og hinumeg-
in við ána er önnur höfn. Roche-
fort var aðal æfingastöð franska
sjóflugliðsins. Nýjum hermanna-
skálum hafði verið komið þar
upp, og einnig sjóflugvjelastöð.
Getur það verið, að Þjóðverjar
hafi ekki notað sjer annan eins
stað og þennan?
SVO ER ÞAÐ
BORDEAUX.
Loks er það Bordeaux og hin-
ir breiðu ósar Girondefljótsins.
Það hefir verið ráðist eitthvað
12 sinnum á hana, og var þeim
árásum beint að olíuhreinsunar-
stöðvum, ásamt flugvöllum, sem
eru um 5 km. frá borginni. þar
hafa langferðaflugvjelar af
Focke-Wulf gerð bækistöð sína,
eé þær ráðast á skip á höfum
úti. En skyldi ekki vera einhver
slæðingur af kafbátum á hinu
breiða Girondef 1 j óti ?
Það hlýtur að vera erfitt verk
að sjá kafbáta úr lofti, að mað-
ur ekki tali um stöðvar þeirra,
þótt þær sjeu ekki yfirbygðar.
Maður veit vel um þær hættur,
sem flugmenn í slíkum ferðum
verða að leggja í, og einnig um
það, hve hæpið samband við höf-
um við njósnara í Frakklandi.
Það er aðeins vegna þeirrar stað-
reyndar, að baráttan gegn kaf-
bátunum hefir ekki gengið eins
vel og æskilegt er, og að hann
er nú að verða sjerstaklega
hættulegur, að jeg beini athygli
manna að því, að okkur kann
að hafa sjest yfir vissa staði,
sem eru ágætar kafbátastöðvar
fyrir hvíldir og vista- og elds-
neytistöku. Og þessir staðir eru
á strönd Frakklands.
Trillubátur
með tveimur
mönnum tal-
inn af
Síðastliðinn föstudag fóru
tveir menn, Guðni Eyjólfs
son og Þórhallur Erlendsson í
róður frá Stöðvafirði á 21/2
smálesta trillubát. Hefir ekkert
spursts til þeirra síðan.
Guðni Eyjólfsson var kvænt-
ur og átti 7 börn í ómegð. Var
hann 35 ára að aldri. Þórhallur
var á líku reki, ókvæntur.