Morgunblaðið - 24.08.1943, Blaðsíða 5

Þriðjudagur 24. ágúst 1943
MORGUNBLAÐIÐ
Bandaríkjamenn segja:
Vjer erum viðbúnir eiturgashernað
ENGINN veit, hver áhrif
eiturgashernaður myndi hafa
-— ef annarhvor stríðsaðilinn
. gripi til Jiess ráðs — á gang
styrjaldarinnar. Menn, seni
sta.nda framarlega í efnarann-
sóknaþjónustu vorri hafa lát-
ið svo um mælt, að eiturgas-
hernaðurinn gæti haft íirslita-
áhi'if í styrjöldinni. En það
væi’i líka ýmislegt annað, sem
gæti haft úrslitaáhrif í þessu
stríði, þar á rneðal sóttkveikj-
ur, landskjálftar og veðurfar-
ið. Áhrif eiturgashernaðins mr
á dögum, er að miklu leyti sál
fræðilegs eðlis, óttinn við hið
óþekkta.
-Tapanir hafa nokkrum sinn-
um notað eiturgas í styrjöld-
inni við Kínverja. Orðrómur-
inn um það, að Þjóðverjar
hafi notað eitrugas á Rúss-
landsvígstöðvunum hefir ekki
verið staðfestur, og það er
ekki óhugsandi að gas úr stór-
skotaliðssprengikúlum hafi
ranglegá verið álitið eitur-
gas. Italarnir notuðu sinneps-
gas gegn Abessiníumönnum
órið 1936, sem hafði hryilileg-
ar afleiðingar fyrir hina ber-
'fættu abhessinsku hermenn,
sem hvoi’ki höfðu gasgrímur
nje fatnað til hlífðár.
Allar stærri stríðsþjóðirnar
hafa nú eiturgasbirgðir til
reiðu. Bandaríkjaherinn hefir
gríðarlegar birgðir af eitur-
gasi, og tæki til þess að dreifa
því þar yfir, sem það mvndi
gera mest tjón. Það er geymt
víðsvegar um landið í huudr-
uðum þúsunda sívalninga og
. stáltunna, sem eru geymdar
þar, sem engin hætta er á árás
óvinanna. Þúsundir smálesta
eru geymdar á afviknum stöð
um langt inni í meginlandinu,
margar mílur frá mannabygð-
um. Vjer getum flutt það yfir
höfin með litlum fyrirvara, ef
svo ber undir.
Það er ekki til neitt ægilegt
ieynilegt eiturgas. Það eru að
vísu til tvær nýjar tegundir,
iewisite og nitrogen-sinneps-
gasið. Lewisite var þegar til
í síðasta stríði, og farmur af
því var á leið til Frakklands,
þegár vopnahlje var samið.
Síðar va.r því kastað í Atlants
hafið, tunnunum og öllu sam-
an. Nitrogen-sinnepsgasið er
eiginlega ekki annað en venju
legt sin.nepsgas, sem hefir
verið gert því nær lyktarlaust.
Nitrogen-sennepsgasið hef-
ir lítilsháttar fiskilykt, en það
hiaupa ekki upp eins miklar
bólur á hörundið af því, eins
og af venjulegu sinnepsgasi.
Það getur orsakað blindu.
Menn geta yarist jiví með gas-_
grfmum, og" það''er hægt að
finna það með sjerstakri efna
samsetningu, sem breytir um
lit, þegar gasið snertir hana.
Það eru líka til smyrsl, sem
vernda hörund ítíanná gegft
jtessu eiturgasi. Þessi smyrsl
er seinna hæ'gt að pvö’af með
sápu og vatni. Leyniþjónustxr-
menn vorir hafa komist að því,
að þjóðverjar hafa nitrogen-
sinnepsgas í fórum sínum.
EFTIR JIM MARSHALL
VINDURINN HEFIR
MIKIÐ AÐ SEGJA.
Þjer getið fengið allár upp-
lýsingar og vitnsskju, sem yð-
ur leikur forvitni á að öðlast,
um eiturgas og áhrif þess hjá
efnafræðingnum í efnarann-
sóknaþjónustunni. Þar myndi
yður verða sagt, að það þyrfti
7000 þýskar flugvjelar til þess
að gera gasárás á London, sem
nokkuð munaði um. En þrátt
fvrir ]iað, þótt allar þessar
flugv.jelar kæmust inn yfir
borgina, gæti árásin svo að
seg.ja farið úit um þúfur vegna
breyttrar vindáttar. Á hinn
hinn bóginn þýðir þetta, að
þúsundir af flugvjelum vorum
yrðu að taka ])átt í gasárás-
um á Berlín og Tokió, til þess
að árásin kæmi að einhverjum
notum.
Veðrið er oss hagstætt í
Evrópu, en það er óhagstætt
fyrir Rússana í Austur-Evrópu
og hagstætt Japönum á Kyrra-
hafinu, því að venjulega er
vindáttin, gagnstæð snúningi
jarðarinnar, frá ' veStri til
austurs. Þannig vnyndi oss í
flestum tilfellum ganga betur
í gashernaði gegn Þýskalandi,
en Þjóðverjum myndi á hinn
bóginn veita betur í gashern-
aði við Rússá, og Japanir
rnyndu geta gert mikinn usla
með því að gera gasárásir á
Kyrrahafsstrendur vorar.
í eiturgasframleiðslunni
stöndum vjer betur að vígi en
önnur lönd veraldarinnar,
sökum þess, að í Bandaríkj-
unum er mesti og besti efna-
iðnaðurinn. Á meðal þeirra,
seni eru í þ.jónustu ofnafram-
leiðslnnnar, ber mest á af-
afburðamönnum eins og t. d.
J. B. Conant, við 11arwaixihá-
skólann, dr. Charles Stine,
varaforseti Du Pont fjelagsins
og Roger Adams, forstjóri
efnadeildarinnar við Tllinois
háskólann.
Mikið af tilraunum við
framleiðslu nýrra gastegunda,
og við aðferðir 1il þess að verj
ast því að heita í hernaði, fer
fram í Edgewood-herbækistöð
inni norður af Baltimore í
Maryland. Þar vinna tugir
efnafræðinga og aðstoðar-
manna þeirra með mikilli
leynd. En eru„ fleiri stöðvar
þar sem unnið er af fullum
krafti að þessum rannsóknum,
t. d. í tæknistofmminni í Mas-
sachusetts og Columbía-há-
skólanUm. Vjer eigum meira
eiturgas í fórum vorum og lík-
lejfa banvænna en nokkur önn
ur þjóð. V.jer álítum einnák
að Héásveitir okkari Is.jeu b|>$t
vitbúnar í heiminum,. bæði til
sóknar og til varnar, á þessu
sviði.
Obeit almeinvings' á eiturgas
hernaði ey mikil, og andúðip
'gegiv nbtkuií þess ér mjög út-
breidyl. Loforð Roosevelts og
Cnúrchills um að beita því eiþ
ungis ef óvinurinn byrjaði á
því, eiga sjálfsagt rætur sínar
að rekja til þessarar almennu
andúðar. En óvinurinn hefir
þegar beitt eiturgasi, og það
er næstum því áreiðanlegt, a.ð
hann er reiðubúinn að beita
því aftur í stærri stíl. Þnð er
vitað, að Þjóðverjar hafa
geysilegar birgðir í Rússlandi,
og þeir framleiða stöðugt
meira í verksmiðjum í Frakk-
landi. Bretar hafa margar smá
lestir af eiturgasi á reiðum
höndum, og það hafa Rússar
og Japanir einnig — líklega
allir, nema Ivínverjar.
Það eru tvær ástæður fyrir
því, að Þjóðverjar hika við að
beita eiturgasi. I fyrsta lagi
á aðeins 5% af þýsku þjóðinni
gasgrímur, og í öðru lagi eru
Þjóðverjar að missa'yf'iráðin
í loftinu. í Englandi á hver
maður gasgrímu, og Bretar
eru að ná yfirráðum í lof'ti. I
Bandaríkjunum hefir sjerhver
I
hermaður gasgrímu, og þar le8Ta
að auki eru til nokkrar miljón
ir gríma, sem hægt er að dreifa, ]
til óbreyttra borgara í strand-
hjeruðunum, þar sem hugsan-
legt er að gasárásir verði
gerðar.
Almenning hryllir við eitur-
gashernaðinum af því að hann
veit ekki hvað eiturgas er.
Sárafáir hafa nokkru sinni
reynt það. Það er ekki hægt
að kvikmynda gasárás með
sama hætti og venjulega
sprengjuárás. Líklega. eru sál-
ræn áhrif eiturgassins nú
meiri en líkamleg áhrif þess.
Það er ekki einungis að eitur-
gasið hafi skaðleg áhrif á
augtt, öndunarfæri og hörund,
heldur heí'ir það einnig e. t.
v. skaðleg áhrif á sáarlífið sök
að miklu leyti komin undir)
veðrinu.
I heitu og þurru veðri hverfa
áhrif þess mjög fljótt. Ef
viridáttin breytist getur það
orðið hættulegt fyrir þann,
sem beitir gasinu. Slíkt kom
oftar en einu sinni fyrir Þjóð-
verja í síöasta stríði. Þeii'
skutu eiturgasinu að Banda-
mönnum og vestanvindurinn
bar það beina leið til þeirra
aftur.
EITURGAS ER „MANN-
ÚÐLEGRA1 ‘ EN BYSSUR.
Menn þeir, sem eru í eína-
rannsóknarþ.jónustnnni seg.ja,
að það sje ekkert til, sem heit-
ir „mannúðlegur styrjaldar-
rekstuFþ en hinsvegar vilja
þeir halda því fram, að eitur-
gas sje ábyggilega .mannúð-
en sprengjur, byssu-
stingir, fallbyssukúlur eða
tundurskeyti. Og þetta segjast
þeir þar að auki geta sannað
með tölum.
um hræðslunnar. Þessi hræðsla
mun minnka, eða hvarfa með
öllu, þegar almenningur fær
vitneskju um, hvað eiturgas
getui’ orsakað og hvnð ekki,
og þegar menn komast að
raun um, aö það eru m.jög ein-
faldar og haldgóðar aðferðir
til þess að finna eiturgas og
koma við vörmun gegn því.
Það eru til þrjár einfaldar
aðferðir til þess að finna lykt-
ar- og litarlanst eiturgas. —
llermaðurinn getur sett máln-
ingarklessu framan á bifreið-
ina eða skriðdrekann sinn,
hann getur sett. krítarmerki á
bifreiðina. eða byssuna sína,
eða sett paiipír um handlegg-
inn á s.jer. Ef gasárás er gerð,
mun málningin, krítin eða
pappírinn, sem eru úr sjer-
stakri efnasamsetningu, sem
inniheldur leyniefni, sk.jót.t
breyta um lit.
Allt og sumt, sem hann þá
þai'f, að gerf^ er að/sptja f'psib'
gasgrímuna sínn eþ-Hj fara iiitij
í einn af þessum ■ cellophan-
pokum, sem allir hermenn,
sem sendir eru vfir höfin haí'a
nú með 'ájér. 'Þéssii1 'pokíir ei'U
brotniÉ Wámari' í lítimV tbbggttl.'
ssKtt hermaðurinnTgetBiv ha/ií í
vasa- sínnm,. og þeir evú. ■ al-
gjöi' vöm tgegp h:>'.H;ða., 'eitur-
gasi sem er, ef ekki er um því
Iengri tíma að ræða.
Eiturgas er viðsjálft vopn,
sökum þess, að áhrif' þess eru
síðasta stríði reynriusf
95% af sárum, sem byssusting
ir orsökuðu, lífshættuleg,
24% af þeim, sem urðu fyrir
sprengjubrotum fjéllu, en að
eins 2% af þeim, sem urðu fyr
ir gasárásum ljetust. Aðeins
38 menn úr ameríska hernuin
misstu sjónina í síðasta stvíði,
af vö'ldum eiturgass.
Eftirköst gaseitrunar eru
ven.julega ekki mjög slæm. —
Þótt undarlegt megi virðast,
fengu færri þeirra, sem urðu
fyrii- gaseitrun í síðast. stríði
bérkla, en þeirra, sem ekki
urðu fyrir eiturgasi. Nákvæm-
ar rannsóknir herlæknadeild-
arinnai' leiddu í ljós, að það
var tæplega hægt að finna
nokkra líkamsgalla, sem eitur
gasið hafði orsakað.
Maðurinn, sem stendur
einna fremst í efnarannsókna-
þjónustu vorri William N.
Porter, hefir verið í flotanum,
flugliðinu og landhernum, allt
frá árinu 1909. Hann iitskrif-
aðist frá Annapolis, starfaði
eitt ár við flotann, og baðst
síðan lausnar, til ]>ess að ganga
í strandvarnalið landhersins í
Fort Monroe í Yirginía. I síð-
ustu heimsstvrjöld var hann
í herþjónustu á Filippseyjum.
Frakklandi og Þýskahmdi.
Sá, sem stjórnar fram-
kvæmdum efnarannsóknaþ.jón
ustunnar er Alden II. Waitt
hershöfðingi. gamall hermað-
ur, sem hefir mikla þekkingu
á eiturgashernaði.
,,A friðartímum' ‘, segir
Waitt hershöfðingi. „tala hug
sjónamennirnir og friðarvin-
irnir um að banna eiturgas-
jiernað, alveg eins og fvrri
kynslóðir hat’a vil.jað banna
púðrið og byssurnar, en ,þeg-
ar þjóðirnar eru að berjast
•fyrir tilveru sinni, hljófa þæi*
að velja þau vopiy semj þæt; ;i-
líta að ha.fi iriestá ' h'ernaðar-
lega yfirburði. \'jer getum vev
ið alveg vissir um það, að ó-
vinir vorir muni grípa til eit-
urgashernaðar, þegar þeir sjá
s.jer hernaðarlegan hag í því,
og líklegast beita þeir sTikum
aðferðum, þegar þeii' að öðrum
kosti s.já ófarir sínar fyrir“.
Gagnútætt öðrum deildu.ro.
hersins, hefir efnarannsókna-
þjónustan meira en borið s.ig
f.járhagslega á friðartímnm.
Þrátt fyrir það hefir hún
aldrei haft yfir nægilegu fjár-
magni að ráða til stórkostlegra
framkvæmda, sökum andúðar
almennings á eiturgashernaði.
Henni tókst að uppgötva nýja
aðferð til þess að sótthreinsa
skip. Át'ið 1923 fundu sjer-
fræðingar hennar upp aðferð
til ]iess að vökva og bera á
\ kra með flugvjelúm. Þeim
tókst einnig að framleiða
vökva, sem verndar brýr og
staurabryggjur frá því að
verða maðksmognar, og þeir
hafa unnið mjög mikið að því
að stemma stigu fyrir út-
breiðslu bómullar lugunnar.
ÞRÍÞÆTTA LOFT-
ÁRÁSARAÐFERÐIN.
Efnarannsóknaþjónustan
hefir fleiri viðfangsefni en
eiturgasið eitt. Hún fæst einn
ig við framleiðslu reiks, þökn
og íkveikjuspreng'ja. Ilún gæti
sýnt loftárás í þrem þáttum.
Fyrst væri dreift yíir
reykjarmekki til þess að
rugla óvýiinn, síðan yrði hellt
yfir eiturgasi til þess að
brjóta varnirnar, og að lok-
uin yrði íkveikjusprengjun-
um látið rigtta yfir, til þess að
kveik.ja í öllu þv, sem brunmð
fgetur. Hvort þessi þríþætta
árásaraðferð hefir nokk-tt
sinni verið reynd, er ekki vit-
að. en efnarnnnsóknaþjónust-
an myndi áreiðanlega vera íús
til þess að gera slíkt, þegar
færi gefst. Þjonustan fæst
einnig við framleiðslu eld-
spúandi vjela, sem eiga að
geta brætt skriðdreka iTr stáli.
Yjer höfum nokkuð marg-
ar eiturgastegundir, allt frá
klór- og fosgengasi að ógur-
legu efni, sem nefnist triehlor
omethyl-ehloroformate. — 1
hernum' ganga þessi efni und-
ir formúlunum —■ IIS fyrir
^sinnepsgas, M-1 fyrir Le\vi-
site. (*G fyrir fosgen og DM
fyrir adamsite, sem lyktar eins
og kolareykur og veldnr
hnerra. sem Bfnarannsókna-
þjónustan lýsir sem „sjúk-
legri og' ömurlegri líðan“.
Amerísku hermennirnir á-
líta, að ef ]yýsku, ítölsku og
japönsku hermennirnir værn
þannig á sig komnir, mynda
þeir ekki verða erfiðir við-
fangs. Eins og áður hefir ver-
ið tekið frain, er engin þess-
ara ei tiy; gjas]^gunda, ný af úúl
inni, Sinnepsgasið var t.' «1.
i'undiö upp árið 1822.
Fvrir utan eitui'gas fæst
Efnar^nnsókmv]>.jó,nustan \ ið
fjórai' tegundh' reykjar. Ein
þeiri'á ;ér 'eini, senCkallast II-
(Cblftridari. Þett-a efrii er skað-
laust. .hermömnnipm. Það þárf
éngar vérjttr gégn þessum
reyk, nema e£ vera skyldi gagn
brennandi hvítum fosfór-
stykkjum, sem notaður er til
i FT-amh. á 8. síðu.