Morgunblaðið - 24.08.1943, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 24. ágúst 1943
■ M O R GUNBLAÐIÐ
•7
HÓGDR
ÞETTA var maðurinn, sem
króatiskir og kommúnistiskir
áróðursmenn, í nafni hinna
svokölluðu „Partisana“, hafa
reynt að stimpla sem svikara
og samstarfsmann öxulríkj-
anna. Það er því mikilsvert að
athuga, hverjir þessii- „Pártis-
anar“ eru.
Fy rir st jórnarbyl tingun a
27. mars, sem ónýtti samning-
inn við Ilitler og kom Serbíu
út í styrjöldina við hlið
bandamanna, hjeldu kommún-
istar í Júgóslavíu, sem í öðr-
um löndum, uppi harðvítug-
um áróðri gegn sjerhverjum
stuðningi við máLstað banda,-
manna.
Þegar Þjóðverjar rjeðust
inn í landið, neituðu kommún-
istar, sem að vísu voru fá-
mennur hópur, að eiga hlut í
almennri mótspyrnu gegn
öxulveldunum, er þá voru enn
í bandalagi við Rússland. Eft-
ir að Þjóðverjar rjeðust inn í
Rússland, 22. júní, varð furðu
leg breyting á afstöðii komm-
finista. Komið var á fót svo-
kallaðri þjóðnefnd, sem í
voru þrír Serbar og jjrír lit-
lendingar, Búlgari, Ungverji
og ef til vill Lebediev, ritari
við rússnesku sendisveitina í
Belgrad, sem mistókst að
sleppa úr landi með öðrum.
sendiráðsstarfsmönnum Rússa
Fulltrúi þessarar nefndar
kom á fund Mihailovich og
baðst leyfis að mega starfa á
vissu svæði. Leyfið var veitt
þegar í stað, og í fyrstu virt-
ust kommúnistarnir fúsir til
þess að starfa með þegnholl-
ustu undir yfirstjórn Mihalio-
vich. En nokkrum vikum síð-
ar tóku fylgismenn kommún-
ista, undir forystu þessarar
nefndar, í sínar hendur stjórn
borgarinnar Uzice, sem er í
fjallahjeraði í Serbíu, og
lýstu þar yfir stofnun nokk-
urskonar Soviet-lýðveldis. Þar
eð samgönguleiðir Mihailo-
vich höfðu verið rofnar, og
hann önnum kafinn í bardög-
um við Þjóðverja í hjeruðun-
um Kraguyevats og Kopaonik,
frjetti hann ekki fyrr en of
seint um þessa atburði. Á með-
an höfðu smábændurnir, sem
bjuggu við hin frjálslyndustu.
jarðræktarlög í Evrópu, voru
82% þjóðarinnar og með öllu
andvígir kommvinistum, hafið
harðvítuga haráttu gegn sex
manna ráðinu. Þjóðnefndin
hafði tekið sjer vald til þess
að skipa bæjarstjóra í þorp-
unum og Ijet taka af lífi bænd
ur þá, sem neituðu að hlýða
þessum ólöglega skipuðu yfir-
völdum. Um það leyti, er Mi-
hailovich kom á vettvang,
höfðu þeir rekið nefndina
burtu og tekið af lífi einn
íneðlim hennar, Blogoyevich.
TILBOÐ KOMMÚN-
ISTA.
ÞEIR, sem eftir voru af
þjóðnefnd kommúnista, flýðu
til Svartfjallalands, þar sem
'þeif komust í samband við
nokkra stuðningsmenn sina.
Barst þeiin einnig liðsauki frá
Rússuin, sem sentlu til þeirra
fallhlífarherménn í nóvember
1942. Tveir þessara sendi-
manna, K. Nagy og Tito, voru
vel þektir úr spönsku borgara-
KOIUMtJMISTA UIVI MIHAILOVICH
EFTIR RUTH MITCHELL
Síðari grein
styrjöldinni. Þeir voru brátt
viðurkendir leiðtogar „Parti-
sana“.
Eftir fyrirmælum frá al-
þjóðasambandi kommúnista
sendu þessir nýju leiðtogar
menn á fund Mihailovich, með
tillögur um framtíðar sam-
vinnu allra þeirra hópa, er
berðust gegn Þjóðverjum.
Skilmálar þeirra voru, að Mi-
hailovich skyldi áfram vera
yfirhershöfðingi, ef hann við-
urkendi kommúnistanefndina
undir forsæti Tito sem yfir-
boðara sinn. í fyrstu 1 jet Mi-
hailovieh tilboð Titos sem
vind um eyru þjóta, en skýrði
þó júgóslavnesku ríkisstjórn-
inni í Lo.ndon frá því. Þegar
kommúnistar síðar ítrekuðu
kröfur sínar, svaraði Mihailo-
vich því, að úr því að honum
hef'ði verið falin í hendur öll
ábyrgð stríðsrekstursins af
hinni löglegu ríkisstjórn í
London, þá gæti hann ekki
fallist á skilmála Titos og sæi
engan grundvöll fyrir frekari
samkomulagsumleitunum.
Sendiboðar TitoS hurfu á
brott með hótunum um, að Mi-
hailovich • kynni að verða
neyddur til þess að fallast á
kröfur þeirra, en lofuðu þó að
styðja fyrst um sinn baráttu
hans gegn nazistum. Eftir að
hafa rofið alt samband við
þjóðnefndina, gaf Mihailo-
vich út yfirlýsingu um það,
að sjerhver breyting á stjórn
arfari landsins yrði að vera á-
kveðin af þjóðinni sjálfri eft-
ir stríð. ílann veit vel, eins og
allir, sem Serba þekkja, að
saga þeirra, erfðavenjur
og kynþáttareinkenni munu
koma i veg fyrir, að þeir í
auðmýkt bevgi sig fyrir skip-
unum, hvort sem þær koma
frá Berlín eða Moskva.
KOMMÚNISTAR
GEGN MIHAILO-
VICH.
í FEBRÚAR 3942 var ann-
ar hópur „forystumanna“
sendur loftleiðis frá Rúss-
landi, og ljetust þeir ætla að
styðja Mihailovich, Fyrsta af-
reksverk þeirra. var að láta
taka al' lífi helstu stuðnings-
menn Mihailovich í Svart-
fjallalandi, þar sem yfir þús-
und menn voru ínyrtir á
grimdarlegan hátt af „Parti-
sönum“. Svartfjallalandsbúar
leituðu í örvæntingu h.jálpar
Milvailovich. Fól hann Baya
Stanishich ofursta., sem sigrað
hafði Króatana við Mostar, að
koma á friði..og .reglu ,í Svart-
fjallalanþi. Eftir nokkurra
daga bardaga voru kommún-
istar hraktir úr landinu. Fá-
einir voru handteknir, leiddir
fyrir rjett, íundnir sekir og
.öpinberlega teknir af lífi.
LeiðtogaPiiir komust 1ii
Bosníu. Þar sögðu þeir fólkj,
áð Ivróatar væru ao elta þá,
og með þessari bíekkingu
g'átu þeir safnað að sjer nokk-
ur hundruð fýlgismönnum.
En nú kemur að sorgleg-
asta þætti ^þessarar sögu.
ICróatía, sem Ilitler hafði lý.st
„sjálfstætt“ ríki, hafði fylgst
með þessum atburðum og
komist að raun urn, að konun-
únistar þessir gætu orðið þeim
að miklu liði í baráttunni
gegn Mihailovich, sem þeir
urðu að sigra, hvað sem það
kostaði. Ríkisstjórn Króátíu
komst með aðstoð (lestapo í
samband við nokkra króatíska
kommúnista, og komst hún að
samkomulagi við þá um að
berjast sameiginlega gegn Mi-
hailovich, sem var í senn sá
óvinur llitlers, sem hann hat-
aði mest, og' fjandmaður ó-
eirða þeirra og hryðjuyerka,
er ,,Partisanarnir“ komu af
stað bak við hans eigin víg-
línu.
Þetta einkennilega bráða-
birgða bandalag' nazista og
kommúnista sýndi svo hlægi-
legan skrípaleik, sem í blöð-
um kommúnista ivt um heim
var auglýSt sem „Bihac-þing-
ið“. I lok ársins 3942 frjetti
hinn ruglaði og trúgjarni
heimúr bandamanna, að and-
stæðingar llitlers í Júgóslavíu
hefðu haldið „fulltrúáþiúg“ í
Bihac. Þessi borg, sem hefir
um 3000 ílnva og liggur í vest-
urhluta Bosníu, um það bil
fjörutíu mílur frá Ban.ja
Luka, var af svikaranum Pa-
velich valin sem brnðabirgða
höfuðborg hinnar „sjálf-
stæðu“ Króatíu, þar eð þeir
óttuðust. að Zagreb kynni að
verða fyrir loftárásum.
Augsýnilega hefir einhvers-
konar ráðstefna verið háð í
Bihac. En hvvn hlýtur að hafa
verið hal'din með samþykki og
samvinnu við bæði Gestapo
og króatisku lögregluna, sem
hafa sterka varðstöð í þrjátíu
mílna fjarlægð frá Bihac. Til
þingsvns var opinberlega boð-
að mörgiun vikum áður en
jvað var háð. Sarnt komust
fulltrúarnir, og þeirra á með-
al lviun sjötugi Ivan Ribar,
senv tilgreindur var sem for-
seti ,,1‘ulltrúa jvingsins'", ein-
hvern veginn fravnhjá varð-
stöð óvinanna* og eftir þ.jóð-
vegi, sem jveir höfðu á valdi
sínu. Engin loftárás var gerð
á Bihac, nveðan jvetta göfuga
umræðuþing stóð yfir, enda
enda þótt Þjóðverjar hefðu á
auðveldan hátt getað lagt
borgina í rvvstir á nokkrum
nvímvtum, ef þá hefði langað
til. Ekkert bendir til þess. að
nokkur fulltrúanna hafi ver-
ið handtekinn, settur í fang-
: elsi eða yfirheyröur — ekki
. einu simni Ribar, sem, dvelst í
Króatíu og er yfirvöldum Ilitl-
ers vel kunnur. í frásögnum
af ráðstefnunni, sem birtust í
þlöðuiii kppimúnista, var
nieif'a að ségja. skýn't frá’þTi,
áð BymfóÚfu-hl.jóm'sveitíiV' í
Zá'greb hefði' skemt 'fulltrúun-
unl."óg vérður þá að gera ráð
fyrif't að Anle1 l'aVeiieh, laníl-
stjóri í hinni nazistasinnuðu
Króatíu, hafi lánað hljóm-
sveitina við þetta tækifæri.
FALSBÆKLING-
URINN.
FRÁSÖGN af því, sem
gerðist á jvessn þjóðsögu-
kenda „þingi“, er að finna í
bæklingi, er gefinn var vvt v
Bandaríkjunum 15. janúar
1943, og sem alveg kinnroða-
la.ust. var valið heitið „Sann-
leikurinn unv Júgóslaviu.
Skýrslur“. „Sk.j^lin," ‘, Sem
vitnað er í, eru tilbvvnar yfir-
lýsingar gerfisamtaka, sem
að nvestu leyti hefir verið vvt-
varpað frá útvarpsstöð, er
sent hefir vvt undir fölsku
nafni. Eina þýðingármikla
sannleikskornið í öllum þess-
vvm svikum er það, að meðal
útgefenda bæklingsins er
Louis Adamic, avnerískur rit-
höfundur af júgóslavneskum
ættum, sem virðist hafa haft
möguleika til jvess að verða
heinvspekingur hjá upplýs-
ingamálaráðmveytinu og leið-
sögumaður fyrir stjórnmála-
stefnu Bandaríkjánna í Balk-
anlöndum.
Adanvic er höfuvvdur bækl-
ings, er nefnist ..-Innan Jvigó-
slavíu" og var gef'inn vvt fyrir
nokkru. I þessiun falsaða
samsetningi, jiar senv birtist
álíka mikið af viðkvæmnis-
leg'i’i mælg'i og kommúnistisk-
um áróðri, fáum við góða
mynd af rnanni þeim. senv
rnjög hefir verið bent á sem
fulltrúa bandamanna í Júgó-
slavíu, eftir að jveir hafa náð
Balkanlöndum á sitt vald.
Jeg get sagt með fullkom-
inni vissu, að Serhar vnunu
engu frevnur þola hann en
jveir þoldu stjórnmálamenn-
ina, sem reyndu að selja jvá
í hendur Hitlers. í Serbíu er
litið með fyrirlitningu á bæk-
ivi' hans vegna hinna ófyrir-
leitnu smánaryrða hans um
Serba. Og Adanvic er alment
skoðaður senv Serbahátari.
„Savvnleikurinn unv Júgó-
slavíu“, sem Adamic 'Og'
nokkrir aðrir voru ábyrgðar-
menn að, var gefimv út af
Mirko nokkrum Markovich
höfuðsmanni v spænsku borg-
arastyrjöldinni, sem fer ekk-
ert dult nveð þá staðreynd, að
hann stundaði nám við vvt-
breiðsluskóla komnuvnista í
Moskva. Táknræn, um hinar
f.jarstæðu blekkingar. senv
franv eru settar í bæklingi
þessunv, er frásögnin vvm
„þipg andfasistiskra kvenna".
senv sagt er að haldið hafi ver
ið á ónefndunv stað 7. desem-
ber 1942. A ráðstefnu þessari
er sagt, að komið hafi saman
160 fulltrúar frá ýmsum fje-
la.gakerfum og' unr það bil 400
gestir. Frásögnin geí'ur það
helst til kynna. að v þessum.
hluta hinnar hémumdu Ev-
rópu ríki jvjóðfjelagsíegt
frelsi og stjórnvnálalegt ör-
ygg'i fyrir andstæðingn naz-
jsiiiáits, nndstætt -jwí. sém er í:
; ö'lflvm öðruiri' löndiím, sem
nazrs'tar hafá á ’Valdi áínnr I
baikltngimm er íullyrti að
„ályktanir" hafi verið gerð-
ar. llundruð fjelagsdeilda
andfasistiska kvennasam-
bándsins voru stofvvaðar víðs-
vegar uvn landið. Aðalmál-
g'agn þessa sambands, „Kon-
vvrnar í dag“, kenvur út reglu-
lega.
Blað þetta er ekki til, og
ekki heldur samband það,
sem sagt er að það sje mál-
gagn fyrir. Ekkert blað nokk
urrar tegundar er gefið út í
hinuin „frjálsu“ hjeruðum,
og blöð þau, sem gefin eru út
undir handarjaðri óvinanna,
eru auðvitað ritskoðuð. Jeg
get samt vel trúaö því, að hið
svokallaða „þing andfasist-
iskra kvenna“ hafi sent frú '
Roosevelt kveðju v gegn um
vitvarpsstöð hinnar „frjálsu
Júgóslavíu' ‘.
Þessi leyndardómsfulla stöð
hefir verið staðsett af færunv
útvarpssjerfræðingum, sem. á-
ætla, að hvvn sje í um það bil
600 vnílna fjarlægð austur a£
Júgóslavíu, á nákvæmlega
sama lengdar- og breiddarstigi
og borgin Tiflis í Rússlandi.
MEÐ LYGUM ....
ENGIN nútíma hreyfing er
fullkomin án fylgis æskunn-
ar, svo að auðvitað varð einn-
ig að halda júgóslavneskt
. æskulýðsþing. Sagt var, að
þáð hefði komið saman í Bi-
hac 27. desember 1942. Það
var einnig gert að raunveru-
leika með töfrum vvtvarps-
stöðvar hinnar „frjálsu Júgó-
slavíu“, sem vvtvarpaði til
æskulýðs Bretlands og Banda
ríkjanna smánaryrðum um
„Chetnik-svikara M ihailo-
vich“. En þeir, sem suðu sam-
an þessar lygar, voru til allr-
ar óhamingju skeytingarlaus-
ir um dagsetningu þeirra. Uvn
jólaleytið 1942 höfðu Þjóð-
verjar og' króatíska lögreglan,
sem fundu. að handbendi
þeirra, ,, Pa rtisana-}) i n gi Ö11
hafði leyst af hendi það hlut-
verk sitt að sverta Mihailo-
vich, þegar farið aftur inn í
Bihac og forsmáðu algjörlega
hina fyrveravvdi savnstarfs-
menn sína.
Kommúnistar hafa dyggi-
lega fylgt þeirri velþektu
reglu Hitlers, að jvví stórfeld-
ari sem lygin er, því auðveld-
ara er að fá fólk til að trúa
'henni. Árangurslaust hefir
serbneska ríkisstjórnin í Lond
on og sendiráðið í Bandarvkj-
unvvm reynt að stemma stigu
við rógsbylgjunni. í desember
1942, meðan leiðtogar „Partis-
ana“ voru í samvinnu við
króatiskvv lögregluna og
Gestapo gegn Mihailovieh,
skýrði hershöfðinginn ríkis-
stjórvv sinni ýrá því, að
króatiskur kommivnisti, Zden-
ko Reich, • hefði verið sendur
til Sviss til þess að dveifa út
rövvgum upplýsingum meðal
amerísku blaðalnannanna jvar.
★
ÞFJiAR herir hinna sam-
einuðlv jijóða hefja innrás í
Evrópu, vnunu jveir í stað
„Partisana-her ja'4 eiiiungis
finna pappírsályktaivir gerfi-
þinga og málskrúðugar út-
semlingar vitvarpsstöðvarinn-
!ar í Tiflis. Ilin fávv hvindruð
„Partisana“, sem enn, eru viA
líði eftir að bandamenn þeirra
v Gestapo og króatisku lög-
reglunni hafa rekið þá úr
Framh. á bls. 8.