Morgunblaðið - 11.09.1943, Page 6

6
MORGUNBLAÐIÐ
Laugardagur 11. sept. 1943
imlftltVÍfr'
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj. Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Auglýsingar: Árni Óla.
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði
innanlands, kr. 10.00 utanlands. ' ' ý '”fi
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Rjettargrund völlurinn
ÞAÐ SKAL ENGUM GETUM að því leitt, hvort borg-
arstjórinn í Reykjavík kann að sjá aumur á Jóni Blöndal,
hagfræðingi, sem leitað hefir á náðir hans í Alþýðublað-
inu síðastliðinn miðvikudag og beðið hann að fræða sig
um það, sem ætla mætti að vísu að enginn íslendingur
þyrfti um að spyrja, hvaða rjett við höfum til þess að
slíta því sambandi við Dani á næsta ári, sem bygðist á
sambandslögunum. Að vísu veitti hagfræðingnum ekkert
af föðurlegri handleiðslu til afturhvarfs á þeirri óláns
braut, sem hann hefir ratað inn á í skrifum sínum um
sjálfstæðismálið. En þessi skólaganga hagfræðingsins er
þeim mun furðulegri, þar sem allir virðast hafa fullan
skilning á þessu atriði, enda hvergi örlað á því í und-
anfarandi skrifum hans um sjálfstæðismálið, að hann
brysti skilning á þessu atriði.
Jón Blöndal spyr „hver sje hinn rjettarlegi grundvöll-
ur fyrir sambandsslitum 17. júní 1944?“ Þann 17. maí
1941 lýsti Alþingi yfir, „að það telur ísland hafa öðlast
rjett til fullra sambandsslita“, vegna þess ástands, sem
þá hafði skapast. Að þessari þingsályktun stóðu allir
þingflokkar og hún hefir af engum verið vjefengd. Hún
hefir síðan verið rjettarlegur grundvöllur til sambands-
slita, hvenær sem tímabært þykir, alveg óháð því, sem
sambandslögin sjálf sögðu fyrir um með hverjum hætti
sambandsslit skyldu fram fara. ,
Enda hefði að öðru kosti engan veginn staðist stjórnar-
skrárbreytingin, sem gerð var í fyrra, er segir að lýð-
veldisstofnun geti farið fram á grundvelli ályktananna
frá 17. maí 1941 hvenær sem Alþingi samþykkir einu
sinni og eftirfarandi þjóðaratkvæðagreiðsla, með ein-
földum meirihluta, staðfestir.
Jón Blöndal gat leitað leiðsagnar nær sjer. Jafnvel
Alþýðublaðið hefir altaf staðið á grundvelli ályktananna
frá 17. maí 1944, þrátt fyrir undanhaldsskrifin, sem
byggja kröfuna um frestun sambandsslita á því, að ann-
að væri ókurteisi við Dani og andstætt norrænum sam-
búðarvenjum, eins og þeir segja.
Hafi hagfræðingurinn verið á könnunarflugi í leit að
nýjum vígstöðvum fyrir undanhaldsmálstaðinn, hefir
hann tekið alveg skakka stefnu og er því óhætt að leita
aftur lendingar.
Aumt ástand
ÓTRÚLEGT er, að íslenska þjóðin fari ekki að átta sig
til fulls á háttalagi ráðamanna Framsóknarflokksins í
þjóðmálabaráttunni. Þessi flokkur heldur úti bláði, sem
virðist hafa það eina hlutverk að vinna, að flytja per-
sónulegar svívirðingagreinar um formann Sjálfstæðis-
flokksins, sem móðursjúkur ritstjórinn er að burðast við
að hnoða saman, af einberri öfund og hatri, og minnmátt-
arkend gegn þeim manni, sem hann er látinn bjóða sig
fram á móti.í Gbr.- og Kjósarsýslu. Svo langt eru þessar
greinar fyrir neðan alt velsæmi, að enginn heiðarlegur
stjórnmálamaður getur lagst svo lágt, að virða þær svars.
Hitt hlýtur að vera alvarlegt íhugunarefni, ekki síst
þeirra manna, sem fylgt hafa Framsóknarflokknum að
málum, ef foringjar flokksins eru fallnir svo djúpt í nið-
urlægingunni, að þeir telji að slík bardagaaðferð, sem rit-
stjóri Tímans beitir, verði flokknum til framdráttar. Væri
þá þjóðin illa á vegi stödd, ef hún fylgdi slíkri leiðsögn í
opinberum málum. En það er þá líka rjett, að láta and-
stæðinga Sjálfstæðisflokksins njóta þess sannmælis, að
Morgunblaðið hefir úr mörgum áttum sannspurt, að þessi
níðskrif ritstjóra Tímans hafa vakið fyrirlitningu og við-
bjóð manna alment, ekki síður Framsóknarmanna en
annara.
En um hæfni ritstjóra Tímans til þess að þjóna lund
sinni og innræti, er það til marks, að nú er hann tekinn
að líkja formanni Sjálfstæðisflokksins við Hitler og
Mussolini, einmitt þá mennina, sem húsbóndi ritstjórans,
Hermann Jónasson, hefir dáð meira en alla menn aðra.
I Morgunblaðinu
fyrir 25 árum
Það var dýrtíð þá engu síð-
ur en nú. Ura hækkun á mjólk
urverði segir:
14. sept.
„Samkvæmt auglýsingu frá
Mjólkurfjelaginu á nýmjólk nú
að hækka um 60% — eða úr 50
aurum í 80 aura. — Hefir hún
þá hækkað um 433% síðan fyrir
stríðið. Mönnum hefir blöskrað
hvað smjörið hefir hækkað í
í verði, en hækkunin á því nem-
ur þó eigi nema 366% í mesta
lagi“.
★
Þá stunduðu menn síldar-
vinnu og kaupavinnu jöfnum
höndum.
14. sept.
„Nokkuð af fólki því, sem
hingað var komið úr síldarvinn-
unni nyrðra, er aftur farið úr
bænum í kaupavinnu hjer í nær
sveitunum og austur í sveitum".
★
Húsnæðisekla var þá mikil
í bænum og var sett á laggirnar
nefnd til þess að reyna að ráða
bót á henni.
15. sept.
„Það eru verulega slæmar horf
ur með húsnæði í haust, svo sem
kunnugt er. Bæjarstjórnin kaus
um daginn nefnd til þess að at-
huga málið. Fyrsta verk hennar
var að safna skýrslum um það,
hve margir væru húsviltir 1. okt.
í haust.
Á skrifstofu.,borgarstjóra hafa
um 110 menn beiðst aðstoðar bæj
arins um útvegun á húsnæði. Af
þeim eru aðeins nokkrir menn
einhleypir, en allt að 100 fjöl-
skyldur margar þeirra með mörg
ungbörn.
Nefndinni hefir tekist að koma
nokkrum fyrir. En haft getum
vjer eftir áreiðanlegum heimild-
um að það muni áreiðanlega vera
um 40 fjölskyldur sem ekki hef-
ir verið hægt að koma fyrir,
nema bæjarstjórn geri einhverj-
ar sjerstakar ráðstafanir“.
★
Rafinagnsljós voru þá kom-
in í ýmsum kaupstöðum út á
Iandi, en ekki í Reykjavík og
Akureyri.
15. sept.
„Þeim fjölgar óðum hjer á
landi, sem seilast til rafmagnsins
til þess að láta það ýsa sjer. —
í þeim kaupstöðum, þar sem raf-
lýsingu hefir verið komið á, svo
sem Seyðisfirði, Siglufirði, Hafn-
arfirði og Húsavík, eru íbúarinr
svo ánægðir með nýju ljósin að
þeir mega ekki hugsa til þess
að skipta um aftur og þykir ær-
ið kotungsbragur á, þar sem ekki
eru rafljós.
Hjer í Reykjavík hefir fjöldi
manns orðið eirðarlaus að bíða
eftir því, að bærinn reisti raf-
magnsstöð, þótt svo megi kalla,
að því máli miði heldur áfram
en hitt. Eru því víða komnar raf
leiðslur í hús hjer. Á líkan hátt
mun fara annarsstaðar t. d. á
Akureyri. Hefir þar nú lengi
verið rætt um það að koma þar
á rafveitu og taka aflið til þess
úr Glerá. En ekkert hefir orðið
úr framkvæmdum enn. Hefir nú
Ragnar Ólafsson, konsúll riðið á
vaðið með því að fá raflýsingu
í hús sitt“.
*«M*M«**»H***»M«*****«Mí4*****M«,4«*4W*

ísland, höfuðból
sjávarrannsókna.
í 2. HEFTI FRÓNS, tímariti
Fjelags íslenskra stúdenta í Kaup
mannahöfn birtist skemtileg
grein um gróður og líf á djúp-
sævi, eftir Hermann Einars-
son. I lok greinarinnar kemur
fram þessi merkilega tillaga:
„Það er eins og náttúran hafi
gert stórkostlega tilraun með
legu Islands í Norður-Atlants-
hafi með djúpálum á alla vegu.
þar sem heitir og kaldir straum-
ar mætast. Lífsskilyrði dýranna
eru á þessum slóðum mjög ólík
á mismunandi stöðum og breyti-
leg frá ári til árs. Samanburður
á dýrum ýmissa svæða og lifn-
aðarháttum þeirra hefir þess
vegna gefið mjög merkan árang-
ur, sem hefir haft alþjóðlegt vís-
indalegt gildi og aukið frama
þeirra þjóða er að rannsóknun-
um hafa staðið.
En allar rannsóknir vorar á
, %
dýralífi Islandshafa eru þó enn
þá á byrjunarstígi, og haffræð-
inga bíða hjer ótal verkefni. En
oss Islendingum má vera það
metnaðarmál að höfuðsetur
slíkra rannsókna sje á íslandi,
og mjer er kunnugt um það, að
það eru sameiginlegar vonir
þeirra, sem að íslenskum sjávar-
rannsóknum vinna, að landið
verði frumkvöðul að stofnun
rannsóknarstöðvar, sem erlendir
sjerfræðingar gætu gist um
lengri eða skemmri tíma. Vísinda
legt gildi slíkrar stofnunar er
slíkt, að vænta má alþjóðlegrar,
og þó sjerstaklega norrænnar að-
stoðar við byggingu hennar og
rekstur. Myndum vjer líka með
því sýna vilja vorn til menning-
arlegrar samvinnu, sem vel yrði
metinn meðal nágranna vorra.
Vestmannaeyjar væru tilvalinn
staður slíkrar stofnunar. Þaðan
er skammt til djúphafs, og þar
að auki liggja eyjarnar rjett við
eitt hið besta fiskimið norður-
hafa. Selvogsgrunn, þar sem
vandlegra rannsókna er hin
mesta þörf. Hjer mætti takast að
auka þekkingu vora að mun á
lífverum og lífsskilyrðum hafs-
ins, og það fyrir brot þess fjár,
sem ein af manndrápsvjelum nú-
tímans kostar“.
©
Hitaveita til
skipa?
SJÓMANNABLAÐIÐ VÍK-
INGUR birtir eftirfarandi grein
í síðasta hefti um hitaveituvatn
til skipa:
„Einn af unnendum Víkings hef
ir vakið athygli vora á því, að
það gæti vafalaust orðið til mik-
illa þæginda fyrir skip hjer í
höfninni, ef þau ættu kost á því,
að fá heitt vatn frá hitaveitunni
er þau liggja hjer við hafnar-
bakkann. Það væri því rjett að
leggja pípur h'jeðan að höfninni
nú þegar.
Ekki er neinn vafi á því að
heitavatnið er til margra hluta
nytsamlegt, og þá ekki síður á
skipum en á landi. Og er hjer
óefað rhöguleiki til nokkurrar
tekjuöflunar fyrir hitaveituna ef
hún verður aflögufær.
Það verður með hitaveituna
eins og raforkuverin, að orku-
nýtingin verður með byljum. Þó
að nokkur möguleiki sje á að
geyma vatnið, þá missir það hit-
an tiltölulega fljótt, og ríkur þá
verðmæti þess bókstaflega út í
veður og vind. Þann hluta ársins
sem lítil þörf er á upphitun í
bænum, hlýtur mikið heitt vatn
að verða aflögu til annara nota.
Ef heita vatnið verður nærtækt
við höfnina, eru allmiklar líkur
til, að skipin muni hagnýta það
á ýmsan hátt. Það væri að
minnsta kosti þess vert að for-
göngumenn hitaveitunnar rann-
sökuðu hvort útgerðarmönnum
sje ekki hugleikið að hcita vatn-
inu verði veitt til hafnarinnar".
©
Hreinlæti í mat-
vöruverslunum.
HÚSMÓÐIR skrifar mjer um
hreinlæti, eða öllu heldur óhrein-
læti í matvöruverslunum bæjar-
ins.-Frúnin segir:
„Hreinlæti í matvöruverslun-
um ætti að vera svo sjálfsagt, að
ekki þyrfti að hafa orð á. En því
miður vantar mikið á að svo sje.
1 Mjer þótti vænt um þegar „Vík-
verji“ mintist á þetta mál einu
sinni í sumar og taldi víst, að
ekki þyrfti nema þá kurteislegu
bendingu til að þeir, sem mat-
vöruverslunum stjórna bættu ráð
sitt og kipptu í lag því, sem af-
laga fór.
En því miður get jeg ekki sagt,
að við húsmæðurnar höfum orð-
ið þess varar, að breyting hafi
orðið á til batnaðar. Það skal jeg
þó játa, að misjafnlega er hrein-
lætis gætt í matvöruverslunum.
Við húsmæðurnar myndum vafa
laust flestar versla þar, sem við
sjáum, að hreinlega er með
matvörur farið, fremur en
þar, sem við sjáum, að sóða-
lega er farið með matvæli, sem
okkur eru seld, en eins og allir
vita kemur fleira til greina nú
til dags, en það eitt hvar maður
vildi helst versla. Sendisveina-
vandræði valda því að húsmæð-
ur neyðast til að versla í þeirri
búð, sem er næst heimilum
þeirra.
Jeg vil ekki taka nein sjerstök
dæmi um hvernig óhreinlega er
farið með mat en geta má þess,
að það er óviðkunnanlegt, að sjá
unglinga sem vinna sem sendlar
í verslunum koma beint út af
götunni og vaða með óhreinar
hendur í matvæli, sem seld eru
umbúðarlaust. Jeg vona svo að
þetta nægi til þess að láta versl-
unarstjóra vatvælaverslana vita,
að við húsmæðurnar tökum eftir
því, hvernig farið er með mat-
vælin, sem við kaupum“.
------- » -----
Í.S.Í. staðfestir met .
I þrístökki án atrennu á
9,13 st. Skúli Guðmunds-
son K. R., sett 31. júlí 1943.
Staðfest 5. ágúst 1943.
í stángarstökki á 3,50 st.
Ólafur Erlendsson K. V.,
sett 6. ágúst ’43. Staðfest
18. ágúst ’43
í kúluvarpi samanlagt
26,22 st. Gunnar Huseby K.
R., sett 7. ágúst ’43. Staðfest
25. ágúst ’43.