Morgunblaðið - 03.12.1943, Blaðsíða 6

6
MORGUNBLAÐIfi
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
Stefnan ákveðin
Á ALDARFJÓRÐUNGSAFMÆLI FULLVELDISINS,
1. desember síðastliðinn, var alþjóð birt svohljóðandi til-
kynning frá þrem stærstu þingflokkunum:
„Þingflokkar Framsóknarflokks, Sameiningarflokks
alþýðu—Sósíalistaflokksins og Sjálfstæðisflokks, eru
sammála um, að stofna lýðveldi á íslandi, eigi síðar en 17.
júní 1944 og hafa ákveðið að bera fram á Aiþingi stjórn-
arskrárfrumvarp milliþinganefndarinnar í byrjun næsta
þings, enda verði Alþingi kallað til reglulegs fundar eigi
síðar en 10. januar 1944 til þess að afgreiða málið.“
Það eru 45 alþingismenn, af 52, sem standa að þessari
tilkynningu. Alþýðuflokkurinn stendur einn utan við, og
er það vegna þess, að aukaþing flokksins, sem nýlega var
háð, gerði ályktun um aðra leið í sjálfstæðismálinu. En
vitað er um nokkra af þingmönnum Alþýðuflokksins,
sem eru því eindregið fylgjandi, að farin verði sú leið,
sem ákveðin er í yfirlýsingu hinna þriggja stærstu
þingflokka. Einnig lýsti flokksþing Alþýðuflokksins yfir
því, að flokkurinn myndi ekki skerast úr leik, þótt farin
yrði önnur leið en sú, sem flokkurinn vildi að farin yrði.
Má því ganga út frá því, að þegar lýðveldismálið verð-
ur endanlega afgreitt eftir áramótin, muni Alþingi standa
einhuga að lausn málsins.
★
Þjóðin mun án efa fagna því, að Alþingi hefir nú tekið
ákvörðun um meðferð lýðveldismálsins. Um þetta verð-
ur öll þjóðin nú að sameinast.
Deila sú, sem staðið hefir að undanförnu um leiðina að
lokatakmarkinu, hefir verið um form, en ekki efnishhð
málsins. Allir hafa verið sammála um takmarkið, sem
stefnt er að. Ágreiningur hefir aðeins verið um leiðina að
markinu.
En þar sem Alþingi hefir nú markað stefnuna, ákveðið
leiðina, verður að vænta þess, að þar með verði allur á-
greningur þurkaður út. Úr þessu verður þjóðin að standa
sem einn maður.
★
Það þSrf ekki að lýsa því, hverjar afleiðingar það gæti
haft fyrir framtíð okkar lands, ef þjóðin stæði sundruð,
þegar hún væri að endurreisa sitt forjia lýðveldi. Ríkis-
stjóri vjek að þessu í ávarpi sínu til þjóðarinnar 1. des. —
Hann sagði m. a.:
,,En við verðum bráðlega að ganga frá málinu formlega
og taka ákvörðun um framtíðarstjórnskipun landsins. —
í sambandi við þetta hefir komið upp ágreiningur, bæði
um aðferð og skipulag. Þessi ágreiningur er sjerstaklega
óheppilegur, vegna þess að þjóðin er sennilega öll á einu
máli um að standa framvegis alveg á eigin fótum — og
um rjett okkar til þess. Það virðist nauðsyn, ekki síst
vegna viðhorfsins út á við, að ekki verði ástæða tíl neins
vafa um einingu íslendinga í þessu máli.“
í þessum orðum ríkisstjóra felst hvorttveggja í senn:
Ákvörðun og áskorun til íslensku þjóðarinnar. Ætti sú
ógæfa að henda þjóðina, að hún hjeldi áfram að deila um
fortnsatriði og kæmi svo sundruð á 'úrslitastundinni,
myndu aðrar þjóðir skoða þetta sem sönnun þess, að ekki
ríkti einhugur um lýðveldisstofnunina. Hverjar afleið-
ingar það gæti haft, getur enginn sagt fyrir um í dag.
★
Meginhluti þjóðarinnar er áreiðanlega fylgjandi þeirri
leið, sem Alþingi hefir ákveðið að fara. Hinir, sem kusu
heldur aðra leið, mega nú ekki skerast úr leik. Þeir verða
að minnast þess, að þjóðin á sjálf að segja síðasta on5ið
og það má ekki verða nema á einn veg. Serrl einn maður
verður þjóðin að lýsa yfir vilja sínum í sjálfstæðismálinu.
Vonandi ber nú þjóðina gæfu til að standa saman. Eða
hver er sá íslendingur, sem þorir að taka á sig ábyrgð
þess, að tvístra þjóðinni, eins og málum nú er komið?
Föstudagur 3. desember 1943.
ikueru ð,

hripar:
lyjr ílaau
cigtega ujinn
(ífu
•>
ÞEIM FER nú að fa-kka
hjer á jarðríki verslunar-
Góðar greinar og ljós-
myndir frá Islandi.
SÍÐARI HLUTA síðastl. sum-
ars komu hingað til lands tveir
breskir blaðamenn, B. L. Jacot
og Jarché. Sá fyrrnefndi er rit-
nöfuhdur en hinn er ijósmynd-
ari. Þeir skrifuðu greinar og tóku
myndir fyrir bresk og emerísk
blöð og nú nýlega er farið að
berast hingað það, som þeir hafa
skrifað. Með síðustu póstferð
barst hingað breska vikublaðið
„Ulustrated“. Á forsíðu þess
blaðs er mynd af íslenskri blóma
rós á íslenskum búningi og am-
erískum hermanni. - Myndin er
litmynd. Fyrsta greinin í þessu
hefti blaðsins er helguð íslandi
og birtist þar grein og mikið
stjórum Örum & Wulffs eða j myndasafn. Þar er mynd af
j.faetorunum' ‘ eins og þeir j myndastyttu Leifs heppna og
vorutkallaðir. Einn þeirra erjsama íslenska blómarósin, sem
sjötugur í dag og líklega er j myndin er af á forsíðunni stend-
það sá eini, sem á lífi er af ]ur á fótstallinum. Þá eru myndir
þeim er unnu meiri part æfi af lögregluþjónum, breskum,
norskum; íslenskum og amerísk-
um, auk margra mynda af her-
mönnum.
Fyrir utan þessa grein í Illu-
stiated hefi jeg frjett af grein-
um og myndum, eftir þá fjelaga
í öðrum blöðum. Meðal annars
sinnar hjá þessum verslunum
hjer. Mjer virðast þessir fram;
kvæmdastjórar fylgja öðrurn
reglum að ýmsu leyti, en kaup
menn nú á dögum, enda er nú
ca. aldarfjórðungur síðan,
verslanirnar hættu störfum,! bafa birst myndir í ameríska
hjer á landi, en þær eiga hjer J vikuritinu „Life“, af Sveini
langa sögu. „Factorinn“ var
nokkurskonar faðir og forsjá
sveitarinnar. Ilaim varð að
um að allir viðskiftamennirn-
ir hefðu alt, sem þeir nauð-
synlega þurftu, að kvikfjenað-
urinn dræpist ekki fyrir bjarg
arskort og að viðskiftamaður-
inn gæti losnað við alt, sem,
hann gat framleitt, fyrir sæmi: upplýsingum um landið, sem
legt verð. Svo varð versiunar- birtast á prenti. En það, sem ís-
Björnssyni ríkisstjóra og heimili
hans á Bessastöðum.
Því fá íslenskir blaða-
menn ekki sömu tæki-
færi?
ÞAÐ er gott og blessað, að
góðar og sannorðar greinar um
ísland birtist í erlfendum blöð-
um. Það er nóg samt af villandi
arstjórinn að ráða ráöum
manna að ýmsu leyti og rje'tta,
lenskir blaðamenn og lesendur
íslenskra blaða furða sig á, er
að höndum.
Þessi Örum & Wulffsversl-
hjálpárhönd ef vandræði báru!að þegar utlendinEar koma hinE-
að til lands virðast þeir geta
fengið að gang að upplýsingum,
., . . , sem íslenskir blaðamenn fá ekki.
unaistjoi i, sem jeg gat um Menrij sem koma hingað og dvelja
í upphafi þessa máls, er Björn; hjer í nokkra daga fá að vita
Stefánsson, hann hefir nú dval meira um hvað er að ske hjer á
ið h.jer í bæftum síðan hús-! lándi og hvað hefir skeð heldur
bgendur hans seldu verslanir en blaðamenn sem eiga hjer
síftar 1918. Fyrripart þessa,'heima- Míer er kunnugt um, að
aldarfjórðungs gengdi hann|þetta stafar, ekki af tómleika
,• , • | íslenskra blaðamanna fyrir því,
ymsurn storium við verslanir, j
en síðari ár notið styrktar
barna sinna því heilsa er far-
in að bila.
Björn er fæddur 3. desem-
ber 1873, en fluttist ungur í
Vopnafjörð og 18 ára gamall
að fá að kynnast málunum, held-
ur hinu, að þeim eru ekki veitt
sömu tækifæri og t. d. erlendum
blaðamönnum, sem hingað koma
í stuttar kynnisferðir.
Það er t. d. ekki langt síðan
að jeg sagði lesendum Morgun-
varð hann búðarmaður þar og blaðsins frá hinu giæsilega gisti
vaftn hjá tjeðum húsbændum
á Vopnafirði, svo í Kaup-
mannahöfn nokkur ár og síð-
an sem verslunarstjóri fyrst
á H.júpavogi og svo á Vopna-
húsi „Hotel de Gink“. Það var
breskur þingmaður, sem skrifað
hafði um það grein í breskt blað.
Nú sje jeg í blaðinu „Illu-
strated", sem jeg gat um áðan,
að einhvernstaðar við herbúðir,
firði uns verslunin hætti ogj’sem nefndar eru „Móttöku-her
seldi 1918, eins og áður er! búðir", þar sem erlendir sjómenn
sagt.
B.jörn er kvæntur Mar-
grjeti Jónsdóttur frá Hjarðar-,
holti, systir Jóns sál. Jónss-
sonar læknis, hafa þau eignast
5 efnileg börn. Björn hefir
ætíð verið mesti fjör- og áhuga
maður og meðal annars mjög
látið stjórnmál til sín taka,
einlægur og gallharður sjálf-
stæðismaður og vill hag og
heiður flokksins í hvívetna,
marga vini á hann bæði hjer í
bæ og víða um land og munu.
þeir hugsa hlýlega til afmæl-
isbarnsins á þessum tímamót-
um og óska honum því langra,
og tgóðra lífdaga. Vinur.
dvelja er þeir koma hingað, er
skilti, sem á er ietrað á 17 tungu
málum: „Velkominn". Hvað ætli
hefði verið gert við íslenskan
blaðamann, ef honum hefði dott
ið í hug, að taka mynd af þessu
skilti og birta í íslensku blaði-.'
Það var um tíma byrjað á því
að sýna íslenskum blaðamönn-
um ýmislegt, sem er að gerast
hjer á landi í sambandi við her-
verndina og, sem hægt var að
segja frá, án þess að skýrt væri
frá hernaðaleyndarmálum. —
Mörgum þótti gaman að lesa frá
sagnir af slíku, eins og aðrar
frjettir af því, sem er að gerast í
kringum okkur. En síðan hefir
þessu verið hætt að mestu. Hefir
líklega ekki þótt ómaksins v-rl?
Fólki mismunað í
mjólkurbúðum.
FJÖLDA MARGIR kvarta
undan því, að það sje ekki sama
hver það er, sem kemur í mjólk-
urbúðir til að fá keypt það, sem
þar er til sölu. Undanfarið hefir
verið til eitthvað lítilsháttar af
skyri og rjóma og hafa konur
orðið að fara á fætur fyrir allar
aldir og stilla sjer upp í biðrað-
ir til að ná í sína ögnina af
hvoru, af þessum afurðum, sem
lítið, sem ekkert hefir verið til
af í haust og í vetur. En nú þykj
ast ýmsir hafa þá sögu að segja,
að þegar líða fer á daginn og
'flestum er sagt, að skyr og
rjómi sje uppselt, þá geti ein-
staka menn samt fengið hvort-
tveggja, ef þeir þekkja til af-
greiðslufólksins.
Eina konu þekki jeg, sem kom
í mjólkurbúð undir hádegi og sá
að verið var að afgreiða mann
með skyr og rjóma. Konan taldi.
sig heppna, að hafa komið í búð-
ina á meðan þessar vörur vovu
á boðstólum og bað um það, sem
hún þurfti að nota. En svarið var
að hvorki væri til skyr nje rjómi
handa henni.
Ef að það á svo til að ganga,
að fólki sje mismunað um kaúp
á mjólkurafurðum, sem hörg-
ull er á, er ekki annað að gera,
en taka upp skömtun á þeim
mjólkurvörum, sem lítið er til
af.
Til þess að fyrirbyggja allan
misskilning vil jeg taka það skýrt
fram, að þessi athugasemd mín
er ekki árás á bændur og heldur
ekki árás á mjólkursamsölu-
stjórnina.
©
Saltkjötið lækkar.
Á ÞRIÐJUDAGSKVÖLDIÐ
var tilkynt, að verð á saltkjöti
hefði verið lækkað um 80 aura
kílóið. Menn ætluðu ekki að trúa
sínum eigin augum og eyrum.
Gat það verið, að enn væri verið
að leika sama' skrípaleikinn og
með kartöflurnar? Þflð vita all-
ir, að einmitt núna síðustu dag-
ana hefir verið unnað að þvi að
keyra heim til manna í bænum
síðustu saltkjötspantanir, s;m
gerðar voru í haust. Það mun
ekki hafa verið fyrr en núna.
allra síðustu dagana, sem flest-
ir, eða allir Reykvíkingar, sen
ætluðu sjer að panta kjöt, hafa
fengið það heim til sín og nót-
ur með upp á hið upphaflega
verð, sem ákveðið var í haust
Nú er mögum spurn, Á að
lækka vísitöluna vegna saltkjöts
lækkunarinnar, Sennilega er
ekki hægt annað. En vitanlega er
(ekkert rjettlæti að gera það.
Ef þessum skrípaleik heldur á-
fram, þá endar með því, að al-
menningur'þorir ekki að byrgja
sig upp af neinum nauðsynjavör
um, því altaf má búast við, að
þær verði lækkaðar um það bil,
sem flestir eru búnir að festa
kaup á vörunni.
Enn um rjúpuna.
MENN HALDA ÁFRAM að
skrifa mjer um rjúpuna og
stjórnarleyfið til að drepa hana.
Öll eru brjefin á eina leið.
Mönnum sárnar, að rjúpnadráp
skuli hafa verið leyft.
í einu þeirra brjefa, sem jeg
hefi fengið síðustu dagana, kem-
ur það fram, að ríkisstjórnin
spurði um álit stjórnar Náttúru-
fræðifjelagsins. Stjórn fjelagsins
lagði til; að rjúpan yrði friðuð.