Morgunblaðið - 05.12.1943, Síða 6

MORGUNBLAÐIÉ
Sunnudagur 5. des. 1943.
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkv.stj.: Sigfús Jónsson
Ritstjórar:
Jón Kjartansson,
Valtýr Stefánsson (ábyrgðarm.)
Frjettaritstjóri: ívar Guðmundsson
Auglýsingar: Árni Óla
Ritstjórn, auglýsingar og afgreiðsla,
Austurstræti 8. — Sími 1600.
Áskriftargjald: kr. 7.00 á mánuði innanlands,
kr. 10.00 utanlands
í lausasölu 40 aura eintakið, 50 aura með Lesbók.
KIRKJAN
*
I sömu sporum
TÍMINN er með skæting til Sjálfstæðismanna fyrir
það, að þeir skyldu hafa felt verðlækkunarskattinn nú
á þessu þingi. Þetta var líkt Tímamönnum.' Þeir hafa
tamið sjer þá aðferð, að svíkja skattana inn á þjóðina.
Þegar verðlækkunarskatturinn var á lagður á síðast-
liðnu vori, var því marg yfirlýst á Alþingi, að skattur-
inn yrði ekki heimtur nema þetta eina ár. Þessi skattur
kom ákaflega þungt niður á miðlungs atvinnutekjur, svo
sem smærri og miðlungs útgerðarfjelög, iðnfyrirtæki og
verslanir. En svo sem kunnugt er, standa þessir sömu
skattgreiðendur undir meginþunga útsvaranna.
Fullyrða má, að ef því hefði verið yfirlýst á síðast-
liðnu vori, að verðlækkunarskatturinn ætti að standa
lengur en þetta eina ár, myndi hann aldrei hafa náð sam-
þykki á Alþingi. Menn sættu sig við skattinn þetta eina
ár, vegna þess, að nauðsynlegt þótti, að ríkissjóður hefði
fje handbært til þess að halda niðri vísitölunni, meðan
sex-manna nefndin starfaði. Skyldi fjeð notað til þess
að greiða niður verð landbúnaðarafurða, til 15. septem-
ber. Sex-manna nefndin átti að ljúka störfum fyrir 15.
ágúst, og það gerði hún. Alþingi var kvatt til setu 1.
september og átti nú höfuðverkefni þess að vera það, að
finna ný úrræði í dýrtíðarmálunum, samkvæmt því við-
horfi, sem skapaðist með samkomulagi sex-manna nefnd-
arinnar.
★
Nú hefir Alþingi setið á rökstólum á fjórða mánuð. —
Allan þennan tíma hefir ekki verið fram borin ein ein-
asta tillaga um lausn dýrtíðarmálanna, hvorki frá ríkis-
stjórninni nje þingmönnum.
Hvað hefir þá þingið verið að gera?, kynni einhver að
spyrja. Það hefir verið að afgreiða fjárlögin, og er því
ekki að fullu lokið. Þetta er aðalverkið; flest annað eru
smámunir.
Sje litið á afgreiðslu fjárlaganna, verður ekki önnur
ályktun af henni dregin en sú, að bæði stjórn og þing
hafi litið svo á, að mikil og góð búsæld væri hjá ríkis-
sjóði. Útgjöldin á fjárlögum eru hækkuð um nál. 20
miljónir króna, eða sem samsvarar fullum fjárlagaút-
gjöldum fyrir stríð.
Nú mætti retla, að bæði ríkisstjórn og þeir þingmenn,
sem vilja halda áfram að greiða niður verð landbúnaðar-
vara á innlendum markaði, hefðu flutt tillögu við með-
ferð fjárlaganna, um fjárframlag í þessu skyni. Hjer
virtist ærið miklu úr að spila, þar sem fært þótti að
hækka útgjöldin um nál. 20 miljónir króna. En það und-
arlega skeður — engin tillaga í þessa átt kemur fram í
þinginu, hvorki frá ríkisstjórninni nje þingmönnum.
En svo, þegar búið er að hlaða svo á fjárlögin, að ekki
er viðlit að bæta þar neinu við, man ríkisstjórnin alt í
einu eftir því, að rúman tug miljóna króna vantar, til
niðurgreiðslu á innlendum markaði. Rj'úka þá tveir al-
þingismenn til að flytja í efri deild frumvarp um fram-
lenging verðlækkunarskattsins, sem gjaldendum var
lofað að ekki skyldi innheimtur nema í eitt skifti. Skatt-
urinn var feldur við aðra umræðu og. situr því enn alt
fast í sama feninu.
Sjálfstæðisflokkurinn vildi ekki taka þátt í þessum
skrípaleik. Hann taldi það skyldu sína, að standa við
gefin loforð frá í vor. Hann vildi ekki svíkjast aftan að
skattgreiðendum.
★
En sjálft dýrtíðarmálið stendur nákvæmlega í sömu
sporum og 15. ágúst, er sex-manna nefndin skilaði áliti
sínu og tillögum.
Er ekki tími til kominn, að hefjast handa um raun-
hæfa lausn þessa máls? Látum ríkissjóð taka þátt í þeim
aðgerðum, en krefjumst þess, að þegnarnir komi með og
fórni einhverju líka. Með þeim eina hætti er hægt að
vinna bug á dýrtíðinni. Vilji landsfólkið ekki skilja þessi
sannindi, mun neyðin kenna því það.
EITT AF ÞVI, sem ollum
vel kristnum mönnum hlýtur
að vera mjög á móti skapi, er
það hversu brotið er á móti
boðorðinu um það að leggja
ekki nafn Guðs við hjegóma,
en þetta hefir farið svo mjög
í vöxt á síðari árum og þá ekki
síst í bæjum þessa lands, að
með eindæmum er. Maður get-
ur ekki víða farið og heyrt á
mál margra, ekki síst hinnar
yngri kvenþjóðar, án þess að
heyra í sífellu stagast á orðun-
um „Guð“ og „almáttugur", við
öll möguleg og þó aðallega ó-
möguleg tækifæri, og meira að
segja er það svo, að oft er þess-
um upphrópunum látnar .fylgja
aðrar, sem eru í innsta eðli sínu
í beinni andstöðu við þær, það
er að segja blótsyrði.
Það er ekki gott að segja,
hvaðan þessi mjög svo leiði
vani er sprottinn, en sjaldan
þarf marga til þess að koma á
öðru eins og þessu, ef ekkert
er gert til þess að stemma þar
stigu við. En svo virðist varla
vera í þessu efni, að neitt sjer-
stakt hafi verið gert til þess
að hnekkja þessu, enda myndi
það áreiðanlega hafa borið ár-
angur, ef fast hefði verið tekið
í taumana, fólki bent á, að þetta
væri óhæfa, sem ekki mætti
eiga sjer stað með kristnu fólki.
— Svo heyra börnin þetta fyr-
ir sjer, og getur víst fáa furðað
á því, að lítil virðing sje borin
fyrir einhverri duldri veru með
því nafni, sem verið er að þrá-
stagast á allan daginn, mitt í
ysi og erli, í reiði og í fánýti.
Börn eru næm fyrir öllu, sem,
þau heyra, fljót að herma eftir,
og ekki er um það að efast, að
þau eru ekki lengur að læra
þenna leiða sið, en hvað annað,
þ-dP engum getur dulist, sem
pokkuð hefir heyrt á tal smá-
telpna, að þetta hafa þær lært
af mæðrum sínum, að segja
„Guð“ og „almáttugur“ við öll
möguleg tækifæri. Þetta er ekki
börnunum að kenna, heldur
mæðrunum, sem hafa haft þetta
fyrir þeim daglega.
Gegn þessu verður kirkan að
berjast, eins og hún verður að
berjast gegn öllu því, er mink-
ar virðinguna fyrir trúnni. Og
við hlið kirkjunnar verða hjer
llir vel kristnir menn að standa
og reyna að beita öllum áhrif-
um sínum í þá átt, að þessi leiði
vani leggist niður. Þetta er
venja, sem engum er til góðs,
en öllum til ills, eins og allt
það er, sem stefnir til þess að
kasta rýrð á það sem heilagt er
í augum mannanna. Því minna,
sem þeim er heilagt, því ólík-
legra er mannkynið til þess að
ná hærra á braut sinni til full-
komleika og sannrar menning-
ar. — Og það er jafnt hið smáa
og stóra, sem getur reynst örð-
ugur þröskuldur á þeirri leið.
Gegn þessu mjög svo skaðlega
fyrirbrigði í þjóðlífinu ber því
öllum mönnum sem unna
kristni og kirkju að taka upp
baráttu. Hún þarf ekki að verða
erfið þótt illt sje að sigra van-
ann, en margt af því fólki, sem
hjer á hlut að máli, misbeitir
nafni hins hæsta í hugsiinar-
Jeysi. ,
\JilverjL ólripar:
'L Jr ilacifi
o
Rabbað um bækur.
HJER UM KVÖLDIÐ sátum
við saman nokkrir kunningjar og
vorum að rabba um daglega lífið
fram og aftur. Það bar margt á
góma eins og gengur. Allt í einu
segir einn viðstaddur: „Það er
annars meira skrambans bóka-
flóðið orðið. Hvar ætlar þetta
að enda. Svo er þetta náttúrlega
bansett rOSl mest af því. Fjelag-
arnir voru honum ekki sammála,
jeg held að þegar umræðunum
var lokið, hafi hann verið sann-
færður um, að við þurfum að
óttast eitthvað annáð meira, en
áhuga þann, sem ríkir nú með
þjóðinni fyrir bókaútgáfu og
bókalestri.
Það er nefnilega hinn mesti
jmisskilningur, að bækur þær,
sem gefnar eru út núna sjeu lje-
legar. Yfirleitt eru þær góðar
og sumar prýðilegar, en hinu er
við að búast, að eitthvað fylgi
með af undirmálsbókum.
Það hefir einhverntíman ver-
ið mælt, að hver þjóð fái þá
ríkisstjórn, sem hún á skilið. Það
mætti alveg eins segja, að hver
þjóð fái þær bókmentir, sem hún
á skilið, því ef þjóðin er nógu
kröfuhörð um bókmentir og
kaupir ekki nema það besta, þá
munu bókaútgefendur fljótt sjá
hvaða bókmentir þýðir að hafa
á boðstólum.
•
Ágætar bækur.
ÞAÐ er satt, að mikið er gefið
út af bókum hjer á landi. Senni-
legt að óvíða í heimi sje gefið út
jafnmikið af bókum að tiltölu
við mannfjölda.Ber það vitni um,
að þjóðin er bókelsk og gott eitt
um það að segja.
Þegar litið er yfir þær bækur,
sem komið hafa út á þessu ári
þá sjest, að flestar bækurnar eru
prýðilegustu bókmentir, fróð-
legar, skemtilegar, eða hvort-
tveggja, eins og bækur eiga að
vera. Jeg skal játa að mjer er
ekki kunnugt um allar bækur,
sem gefnar hafa verið út á þessu
ári, og það er ekki tilgangur-
inn með þessum línum, að dæma
neina af þeim, sem nefndar verða
En það er svo mikið talað um
bókaflóð i þeim tón, eins og um
eitthvað rusl væri að ræða, að
fróðlegt er að nefna nöfn nokk
urra bóka.
Lítum á bókalístann.
TIL FRÓÐLEIKS. og gamans
hefi jeg kynt mjer lista yfir
bækur þær, sem helstu bóka-
forlögin hafa sent á markaðinn
undánfarna rftánuði. ísafoldar-
prentsmiðja, sem er eitt mikil-
virkasta bókaforlag landsins hef
ir nýlega sent frá sjer Ferða-
bækur þeirra Eggerts Ólafssonar
og Bjarna Pálssonar.I þessum bók
um er óhemju fróðleikur um land
og þjóð, sem almenningur ótti
ekki áður kost á að kynna sjer
nema með mikilli fyrirhöfn. —
Á sama forlagi hafa komið út á
þessu ári: Barðstrendingabók,
Huganir dr. Guðmundar Finn-
bogasonar og 500 ára afmæli
prentlistarinnar. Þetta eru allt
fyrsta flokks bækur. Þá má nefna
Ljóðabók Kolbeins í Kollafirði
i þremur bindum, barnabókina
Bogga og Búálfurinn, eftir Huldu
og Söguna um Litla bróður, eftir
sænska skáldið von Heidenstam.
Þessi bók er prýdd myndum eft-
it Barböru Árnason.
Bók Magnúsar Jónssonar pró-
féssbrs um Alþingishátíðína verð
ur án efa vinsæl. All margir ís-
lendingar, sem komnír eru til
........1
•>
«>
I
14
hf'inu
eaa
A»*»4*»»*«****Wm*M****mV*«Vm\
vits og ára eiga endurminningar
frá Alþingishátíðinni á Þingvöll
um og hafa gaman af að ryfja
þær upp. Það er Leiftur, sem gef
ur Alþingishátíðina út. Á því
forlagi hafa og komið út aðrar
merkur bækur á þessu ári, t. d.
„Þú hefir sigrað Galilei“ og enn
eina bók eftir Bjþrgúlf Ólafsson
lækni, sem hann nefnir Sígræn
sólarlönd og fjallar um Mala-
byggðir í Kyrrahafi. Sama bóka-
forlag hefir og gefið út barna-
kvæðabók eftir Kára Tryggva-
son í Víðikeri. Heitir hún Fuglinn
fljúgandi og er prýdd penna-
teikningum eftir Barböru W.
Árnason.
Af bókum Helgafellsútgáfunn-
ar verður vafalaust talin einna
merkust doktorsritverk Stein-
gríms Þorsteinssonar um Jón
Thoroddsen. Er það mikið verk í
tveimur bindum, samtals um 700
blaðsíður. Þá verður gefið út á
því forlagi, Þyrnar Þorsteins Er-
lingssonar. Ný bók eftir Krist-
mann Guðmundsson, sem heitir
Nátttröllið glottir. Þá er bókin
Frelsisbarátta mannsandans
merkilegt rit. Er bók þessi eftir
hollenskan prófessor, en Niels
Dungal hefir þýtt bókina á is-
lensku. Þá kemur út hjá Helga-
felli Ævisaga Niels Finsens. Bók,
sem mapgan mun fýsa að lesa.
•
Islensk bókagerð.
ÍSLENSKAR BÆKUR, eins og
önnur framleiðsla er æði mis-
jöfn að gæðum. En yfirleitt er
frágangur þeirra bóka, sem hjer
eru gefnar út góður, prentlist og
bókband er á háu stigi hjá okk-
ur. Ekki má þó skilja þessi orð
þannig, að ekkert megi að finna.
Prentun litmynda er t. d. ekki
komin á það stig hjer, sem æski-
legt mætti telja og stafar það
ekki af kunnáttuleysi heldur af
hinu, að vjelar, sem það verk
vinna eru ekki fyrir hendi. Slík-
ar vjelar eru dýrar, en þörf fyr
ir litprentun ekki ýkja mikil.
Á síðustu tveimur árum hafa
verið fluttar til landsins mikið
af ágætum prentvjelum, bæði
setjaravjelum og „pressum“. —
•
Bókaval.
HJER HEFIR verið drepið
nokkuð á bækur alment. Langt
er þó frá, að því máli hafi vérið
gerð fulikomin skil, enda ekki
ætlanin með rabbi þessu. Jeg
hefi minst á þær bækur, sem
mest ber á, og sem jeg hefi sjeð
sjálfur. Vafalaust eru fleiri góð-
ar bækur á markaðnum, sem ekki
hefir verið minst á. Bækur, sem
eru að koma út, eða koma út
næstu daga. Verður ef til vill
tækifæri síðar til að minnast á
J>ær.
Þá hefir heldur ekki verið rætt
um undirmálsbækurnar, sem
gefnar hafa verið út, en það fer
ekki hjá því, að nokkuð slæðist
með af þeim í bókaflóðinu. Déemi
eru til, að örgustu reyfarar, eða
lítilfjörlegar bókmentir eru gefn
ar út með brauki og bramli, en
bókaforlög, sem vilja halda heiðri
sínum varast slíkt. Þá er þaþ
orðið nokkuð algengt, að prenta
bækur á þykkan pappír með
stóru letri til þess að bókin sýn-
ist sem veigamest. Slíkar bæk-
ur ber vitanlega að forðast, því
þó efni bóka sje mest um vert,
þá er hitt samt best, að saman
fari gott efni og góður og smekk
légur frágangur. Menn eiga áð
vera vandlátir í bókavali og því
vandlátari, serti almenningur er
því meira munu þeir, sem gefa
út bækur, vanda val sitt.