Morgunblaðið - 25.02.1944, Blaðsíða 2

2
MORG-.DNBLAÐIÐ
Föstudagnr 25. febrúar 1944
AFMÆLISHÁTÍÐ ÞJÓÐRÆKIMISFJELAGS
ÍSLEIMDIIMGA í VESTURHEIMI
Winnipeg. 21. febrúar.
SIGURGEIR SIGURÐSSON,
biskup íslands, kom í dag fram
sem fulltrúi íslendinga á af-
rnælishátíð Þjóðræknisfjelags-
ins í Winnipeg. Hátíðina sitja
fulltrúar frá Kanada og Banda-
ríkjunum.
Til hátíðarinnar var efnt í
Good Templar Hall, én þar
hafa margar menningar- og
fjelagslegar athafnir þessarar
aðalborgar íslenskrai' menn-
ingar í Ameríku farið fram. A
leiksviðinu í Good Templar
Hall ljek frú Guðrún Indriða-
dóttir í fyrsta skifti Höllu í
„Fjalla Eyvindi11. Þar komu
einnig frú Stefanía Guðmunds-
dóttir og dætur hennar fram
og margir helstu fræðimenn
ísiands, þar á meðal Einar
Hjörleifsson Kvaran, síra Kjart
an Helgason og Síeingrímur
Matthíasson.
Prófessor Richard . Beck
^kynti biskupinn, en fundar-
menn risu úr sætum sínum og
fögnuðu komu hans. Prófessor
Beck Ijet svo um mælt, að sag-
an endurtæki sig, því fyrir. 24
árum síðan hafi íslendingafje-
lagið á íslandi gengist fyrir
því, að síra Kjartan Helgason
færi fyrirlestraferð vestur um
haf. Prófessor Beck komst svo
að orða: ,,Við þetta tækifæri
hefir íslenska ríkisstjórnin gert
oss þann heiður að senda sem
fulltrúa sinn á þessa afmælis-
hátíð annan hæfileikum búinn
og virðingarverðan meðlim
kirkju íslands; í þetta skifti
sjálfan forvígismann kirkjunn-
ar(‘. Þá las prófessorinn upp
brjef undiri'itað af utanrikis-
rnálaráðherra íslands, Vil-
hjálmi Þór, þar sem biskupin-
um voru falin fulltrúastörf
fyrir hönd Islands á afmælis-
hátíðinni.
Prófessor Beck mintist á
helstu atriði í stefnuskrá Þjóð-
ræknisfjelagsins: Fyrst og
fremst, aðstoða íslendinga til
þess að verða betri borgarar.
í öðru lagi, styðja og efla hina
íslensku tungu og menningu.
í þriðja lagi, efla samvinnu
milli íslendinga í Ameríku og
íslendinga heima á íslandi.
Prófessorinn vottaði Þjóðrækn
isfjelaginu, sem starfar á ís-
láhdi, þakklæti sitt, fyrir vin-
eemd og samvinnuhug meðlima
þess og forseta, Árna Eylands.
Hann þakkaði íslensku þjóðinni
fyrir gestrisni hennar í garð
amerískra borgara, sem komið
hafa til íslands, þar á meðal
Hjálmar Björnson, fulltrúi
Láns- og leigusamninga Banda
ríkjanna. Sem annað dæmi um
vinsemd íslendinga mintist
prófessorinn á stofnun sjóðs,
sem nota skyldi til þess að
styrkja Bandaríkjamenn og
Kanadamenn af islenskum ætt
um til náms við Háskóla Is-
Jahds. Beck mintist einnig á
vinsemd þá, sem Bandaríkin
höfðu sýnt íslendingum gegn
um Upplýsingaskrifstofu Banda
ríkjanna, með því að halda uppi
s.-mbandi milli íslands og
Ameríku, og þó einkum með
því að gera út sjerstakan
*
Setning háiíðarinnar, - ræða biskups, - kveðjuávarp rík-
isstjóra, - kveðjur Þjóðrækn isijelagsins hjer, - ávarp for-
sela Alþingis.
frjettaritara, til þess að rita
um ferð biskupsins. -
Er pi'ófessor Beck hafði vott
að íslensku ríkisstjórninni og
Vilhjálmi Þór utanríkismála-
ráðherra þakklæti sitt, kynti
hann biskupinn fyrir fundar-
mönnum. Er fundarmenn höfðu
fagnað biskupi, var leikin
hljómplata, sem ríkisstjórinn,
Sveinn Björnsson, hafði talað
inn á. Árni Eylands kynti rík-
isstjórann á hljómplötunni, en
kveðja, sem Guðmundur Finn-
bogason, hinn kunni fræðimað-
ur, hafði samið, var einnig les-
in upp af plötunni. Guðmund-
ur Finnbogason er vel kunnur
meðal Vestur-íslendinga fyrir
ritgerðir sínar og fyrirlestra.
Að þessu loknu tók biskupinn
til máls og flutti nú fyrstu ræðu
sína fyrir amerískum áheyrend
um. Hjer birtist útdráttur úr
ræðu biskupsins:
„Dagurinn í dag er merkis-
dagur í lífi mínu; það hefir
lengi verið draumur minn að
heimsækja ykkur Islendinga í
Ameríku og ávarpa ykkur á
málinu, sem við öll virðum og
elskum. Það er ekkert efamál,
að Þjóðræknisfjelagið og kirkj
an eru þau öfl, sem haldið hafa
hinni íslensku tungu og íslensk
um erfðavenjum lifandi í Am-
eríku. Vegna þessara tveggja
stofnana höfum við lært að
m
skilja hvorn annan, elska hvorn
annan og heyra hjartslátt hvors
annars, vegna tengsla þeirra,
sem sameiginleg þjóðararf-
leifð hefir tengt okkur.
Aldrei áður hafa íslending-
ar verið jafn tengdir ykkur
sem nú. Að sumu leyti er það
því að þakka, að fjarlægðirnar
hafa verið sigraðar, sem gerir
kleift fyrir báða aðila að hafa
tíð skifti á gestum til hvors
'annars. Framfarir á sviði iðn-
aðarins og jafnvel ófriðurinn,
með öllum sínum hryllingum,
hefir treyst tengslin okkar á
milli. Hin þægilega framkoma
íslenskumælandi manna í her
Bandaríkjanna á Islandi hefir
unnið þeim virðingu og vináttu
íslensku þjóðarinnar. Það
mætti jafnvel segja, að hin rót-
króna andúð íslensku þjóðar-
innar á einkennisklæddum her
mönnum hafi dvínað, er mað-
ur, sem klæddist einkennisföt-
um, gat mælt á íslenska tungy.
Tengslin okkar á milli munu
haldast jafn traust og innileg
nú, fyrir áhrif þriggja afla:
Trúar okkar, tungu okkar og
hinnar sameiginlegu þjóðar-
arfleifðar okkar. Guð hefir
stjórnað aðgjörðum okkar hing
að til og hann mun ekki yfir-
gefa okkur nú. Við Islending-
ar erum honum einkum þakk-
látir fyrir að hafa hlíft okkur
við hinum hræðilegu þjáning-
um þessarar styrjaldar.
Mig langar til þess að mæla
hjer í dag af hálfu Fjallkon-
unnar. Jeg ér viss um, að hún
hefir glæðst hátíðarbúningi
sínum við þetta tækifæri. Jeg
veit, að hún er ykkur þakklát
fyrir aðstoð ykkar, er hún
þurfti á nýjum skipum að
halda, til þess að flytja vörur
yfir úthöfin. Hún minnist með
þakkarhug þeirra ykkar, sem
voru viðstaddir 1000 ára af-
mælishátíðina 1930. En hún
heíir ekki gleymt ást þeirra,
sem ekki gátu komið. Hún er
ykkui^*þakklát, því með því að
lifa í anda hinnar norrænu
þjóðararfleifðar ykkar, hafið
þið aukið álit íslendinga og Is-
lands meðal framandi þjóða.
Mjer hvarflar í hug smá-
atvik, sem kom fyrir á Þing-
völlum 1930. Jeg sá gest einn
frá Ameriku standa á Lögbergi,
þögulan og berhöfðaðan. Jeg
sá, að hann var með tárin i aug
unum, og jeg heyrði hann biðja
þess, að Guð hjeldi verndar-
hendi sinni „yfir þessu bless-
aða og fagra landi“. Jeg kem
frá „þessu fagra og blessaða
landi“ og jeg færi ykkur þakk-
læti og ástarkveðjur þjóðarinn
ar, sem þar býr, jeg hefi verið
beðinn fyrir svo margar kveðj-
ur, að jeg get ekki hafið lestur
þeirra allra“.
Biskupinn las nú upp kveðj-
ur frá Kirkju Islendinga til Is-
lenska kirkjufjelagsins, Hjálp-
arfjelags kvenna og íþróttafje-
lagsins. Aðrar kveðjur, sem
Þjóðræknisfjelaginu bárust,
voru frá Þjóðræknisfjelaginu á
íslandi, frá Þórunni Kvaran,
Agnari Klemens Jónssyni og
nokkrum Akureyrarbúum. Sjer
stakar kveðjur bárust einnig
frá Thor Thors, sendiherra ís-
lands í Bandaríkjunum, og dr.
Helga Briem, ræðismanni ís-
lands í New York.
Ræða biskupsins tók 28 mín-
útur. Hann talaði með alvöru
og mælsku, sem hreif áheyrend
ur hans. Það er ekkert efamál,
að biskupinn hafði mikil áhrif
á áheyrendur sína.
Kveðjur hjeðan
ER BISKUP ÍSLANDS, hr.
Sigurgeir Sigurðsson, lagði af
stað til Vesturheims, til þess
að sitja 25. ársþing Þjóðrækn-
heimi, sem fulltrúi íslands og
isfjelags íslendinda, í Vestur-
heima þjóðarinnar, hafði hann
meðferðis frá Þjóðræknisfjelag
inu hjer hljómplötu er ríkis-
stjóri Islands, Sveinn Björns-
son, hafði talað á ávarp til ís-
lendinga vestra, samkvæmt til
mælum stjórnar Þjóðræknis-
fjelagsins.
Hljómplatan hófst á kynn-
ingarorðum forseta fjelagsins,
Árna G. Eylands, og endar með
þjóðsöngnum.
Ávarp ríkisstjóra var á þessa
leið:
liæða ríkisstjóra:
„Kæru landar vestan hafs.
Ungur átti jeg í föðurhúsum
kost á því að sjá einstaka Vest-
ur-íslendinga, sem komu hing-
að til lands í heimsókn. Mjer
fanst þá flestir þeirra vera eins
og útlendingar.
Árið 1913, þegar verið var að
undirbúa stofnun Eimskipafje-
lagsins, komu hingað í umboði
Vestur-íslendinga nokkrir
menn að vestan. Erindi þeirra
var að ræða við okkur á hvern
hátt landar okkar handan hafs
ins gætu rjett hjálparhönd til
þess að koma í framkvæmd
þessu þjóðþrifafyrirtæki, sem
þá var talið Grettistak fyrir
okkar fámennu og fátæku þjóð.
Þá fann jeg að Vestur-íslend-
ingar voru ekki útlendingar.
Þótt þeir væru borgarar í öðru
landi, var hugur þeirra hjer
heima og umhyggja þeirra fyr-
ir velferð Islands engu minni
en okkar hjer á Islandi.
Fyrir 25 árum stofnuðu þið
Þjóðræknisfjelagið í því skyni
að halda uppi á virkan hátt
rækt við Island, íslenska menn
ingu og tungu. Fjelagið hefir
unnið að þessu sleitulaust síð-
an í aldarfjórðung og sýnir ekki
á sjer nein ellimörk. Þið Vest-
ur-íslendingar urðuð löngu á
Undan okkur á Islandi um að
skipa fylkingu um þjóðleg, ís-
lensk verðmæti.
Jeg sje í huga mínum fjölda
ágætra Vestur-íslendinga
streyma úr mörgum áttum,
suma um langan veg, til árs-
þings fjelagsins. Það eru hvorki
vonir um glys, veraldarauð nje
eitthvað annað, sem í askana
verður látlð, sem draga ykkur
til þessa fundar, Það er taug,
sem er miklu dýrmætari. Hún
er spunnin af sama toga, sem
sú hin ramma taug „er rekki
dregur föðurtúna til“.
Þið hafið gert ísland stærra
og verið okkur íslendingum
hjer heima til heilbrigðrar á-
minningar um skyldu okkar
við þjóðleg verðmæti*. Þetta
hlýjar okkur um hjartaræturn-
ar.
Hafið þúsundfaldar þakkir
fyrir.
í nafni íslensku þjóðarinnar
færi jeg Þjóðræknisfjelaginu
hugheilar árnaðaróskir á 25
ára afmælinu. Og þeim óskum
fylgja alúðarkveðiur til ykkar
allra, hvers einstaks.
Ávarp Þjóðræknis-
íjelasins
Ennfremur hafði hr. biskup-
inn, Sigurgeir Sigurðsson, sem
er einn af þeim, er eiga sæti
í fulltrúaráði fjelagsins, með-
ferðis skrautritað ávarp frá
Þjóðræknisfjelagi íslendinga í
Reykjavík, til Þjóðræknisfje-
lags íslendinga í Vesturheimi,
Dr. Guðmundur Finnbogason
samdi ávarpið, en Tryggvi
Magnússon málari, skrautrit-
aði.
Ávarpið hljóðar á þessa leið:
„Um fjórðung aldar hafið
þjer nú af miklum skörungs-
skap skarað langelda íslenskr-
ar tungu og menningar á Furðu
ströndum. Það verður aldrei
full þakkað.
Þjer hafið sjeð, að:
„brandr af brandi
brennur uns brurninn er,
funi kveikist af funa“.
Haldið því öruggir eldinum
við. Ljómann ber hingað heim,
og vjer gleðjumst. Grannar yð-
ar gefa þessum eldi æ meiri
gaum. Látið hann lýsa þeim
og verma þá, ef þeim þykir
ekki annar betri.
„Góð brú er Bifröst“. Þjer
gætið hins vestari endans, vjer
hins eystri. Heill og heiður öllu
yðar starfi um ókominn aldur“.
Stjórn Þjóðræknisfjelags Is-
lendinga í Reykjavík.
Reykjavík í febrúar 1944.
Árni G. Eylands. ,
Ofeigur J. Ófeigsson.
Valtýr Stefánsson.
Að sjálfsögðu sendi Þjóð-
ræknisfjelagið skeyti vestur, í
tilefni af setningu árþingsins,
þann 21. þ. m. •— í gær barst
forseta fjelagsins Árna G. Ey-
lands, svohljóðandi skeyti frá
Winnipeg:
„Jeg er mjög þakklátur al-
úðarkveðjum færðum af bisk-
upi, og skeyti.
Hjartans þakkir og kveðjur".
Þjóðræknisfjelag íslendinga,
Beck, forseti.
Kveðjur forseta
Alþingis
VEGNA 25 ára afmælig
Þjóðræknisfjelagsins í Vestur-
heimi sendu forsetar Alþingis
Richard Beck forseta Þjóð-
ræknisfjelagsins svohljóðandi
skeyti:
„í nafni Alþingis sendum
vjer fjelaginu árnaðaróskir
með þökk fyrir 25 ára starf-
semi í þágu íslands og ís-
lenskrar menningar11.
I dag barst forsetum Alþing-
is svohljóðandi skeyti:
„Alúðarþakkir til yðar og
Alþingis fyrir heillaskeyti,
kveðjur og árnaðaróskir“.
Þjóðræknisfjelagið —
Beck forseti.
Timburútflutningur
Svía minkar.
Stokkhólmi: — Útflutningur
trjáviðar frá Svíþjóð var minni
árið 1943, en mörg undanfar-
andi ár, eða 200 þús. standarð-
ar á móti 335 þús. standard ár-
ið 1942 og 744 þús. standard
1939. — Þýskaland keypti á
s. 1. ári -144 þús. standard, en
af þeim er álitið að 33.000 hafi
farið til Noregs og Danmerkuc
til þarfa Þjóðverja í þeim lönd
um. —