Morgunblaðið - 02.04.1944, Blaðsíða 5

Suimudagur, 2. apríi 1944.
MORGUNBLAÐIÐ
5
Viðskiftaráð og verðlagn-
ing íslenskra bóka
Eftir Finn Einarsson bóksaia
I MORGUNBLAÐINU þ. 31.
mars, er grein um smjörfram-
ieiðslu og smjörverð. Þar er
skýrt frá því, að yfirvöldin hafi
ákveðið verð á mjólk, smjöri
og rjóma sem hjer segir:
Ef bóndinn selur mjólkina,
fær hann 170 krónur íyrir
hverja 100 lítra, láti hann
rjómabú framleiða smjör úr
henni og selji, fær hann kr.
82,23 fyrir sama mjólkurmagn,
framleiði hann smjörið á heim-
ili sínu og selji, fær hann kr.
72,25 og selji hann rjómann,
fær hann kr. 119,60 fyrir
hverja 100 lítra af nýmjólk. —
Afleiðingarnar af þessum vit-
urlegu ráðstöfunum stjórnar-
valdanna eru eins og öllum
mun kunnugt, að við fáum
mjólk og rjóma nokkurn veg-
inn eftir þörfum, en verðum
hinsvegar að fæða sjálfa okkur
og skyldulið okkar, börn og
gamalmenni á smjörlíki, sem
er harla vafasamt að gæðum.
Þegar jeg las þessa grein-
argerð varð mjer á að hugsa:
Eru þessir veslings menn svona
óheppnir með ráðstafanir sínar
á öllum sviðum? Er þeim alls
varnað?
í febrúarmánuði síðastliðn-
um skrifaði jeg grein í Morg-'
unblaðið um afskifti hins opin-
bera af bókaútgáfu á undan-
förnum árum og sýndi fram á
að einkaframtakið á þessu sviði
hefði orðið fyrir stöðugum á-
rásum af hendi hins opinbera
og þá sjerstaklega vegna síð-
ustu ráðstöfunar viðskiftaráðs
að taka allan ákvörðunarrjett
af útgefendum um verðlagn-
ingu forlagsbóka sinna.
Enginn hefir orðið til þess að
bera í bætifláka fyrir þessa
menn. Ekki hefir neinn orðið
til þess að svara hinum hóg-
væru en þungu ásökunum í
grein minni.
Það er að vísu gamall siður
að þegja rjettmætar ásakanir í
hel, en hjer er um svo þýðing-
armikið atriði fyrir mentun og
andlega starfsemi þjóðarinnar
að ræða, að mjer finst ekki
vansalaust að valdhafarnir sjeu
látnir komast upp með það að
þegja slíkt mál í hel.
Þegar eftir að grein mín birt-
ist í Morgunblaðinu ákvað Bók
saiafjelag íslands einum rómi
að kjósa nefnd til þess að fara
á fund viðskiftaráðherra og við
skiftaráðs og reyna að kom-
a.st að samkomulagi um ein-
liverja betri starf&högun en
npp hafði verið tekin í þessu
máli.
Nefnd þessi skrifaði síðan við-
skiftamálaráðherra og við-
skiftaráði samhljóða brjef og
stakk upþ á nýrri tilhögun, er
allir málsaðilar áttu að geta
felt sig við.
Tillaga þessi gaf útgefend-
um að ýmsu leyti meira frjáls-
ræði, sem við töldum algei’a
nauðsyn, án þess þó að rýra á
nokkurn hátt möguleika við-
skiftaráðs til þess að fylgjast
með verðlagningum eða knýja
fram verðlækkanir ef um ok-
urálagningu væri að ræða, sem
ekki væri hægt að rjettlæta.
Nefndin kvaðst í brjefi sínu
reiðubúin til viðræðna um mál
þetta og óskaði svars við fyrsta
tækifæri. Þrjár vikur liðu og
málaleitun nefndarinnar var
að engu sinnt. Hvað eftir ann-
að voru gerðar fyrirspurnir um
afgreiðslu þess og henni lofað
eftir 2—3 daga. Loks fyrir 2
vikum fjekk nefndin svo viðtal
við verðlagsstjóra. Málið var
rætt fram og aftur á annan
•klukkutíma og síðan ekki sög-
una meir, steinhljóð og ekkert
svar.
Ef þetta á að heita sóma-
samleg framkoma í alvarlegu
máli hjá trúnaðarmönnum hins
opinbera, þá er ekki vandlifað í
æðstu trúnaðarstöðum ríkisins.
Nú er það þannig orðið í
þessu þjóðfjelagi, þar sem all-
ir eru að rifna af lofsöngvum
um frelsið, að enginn af borg-
urunum má orðið hreyfa sig,
því hið opinbera hefir hneppt
allt í fjötra. Einasti snefillinn,
sem við óbreyttir borgarar eig-
um eftir er það, að ehn hefir
ekki verið bundið fyrir munn
okkar. Okkur er enn leyfilegt
að gagnrýna. Fæstir þora það
að vísu nú orðið af ótta við að
það verði látið bitna á þeim
síðar af þeim, sem fyrir gagn-
rýninni verða að hafa fengið at-
kvæðisvald á þessu sviði yfir
samborgurum sínum. En þetta
eina frjálsræði vil jeg samt
ekki látá af hendi að . §vo
stöddu.
Síðan Táðstafanir viðskifta-
ráðs gagnvart forlagsstarfsemi
komu til framkvæmda, hefi jeg
leitast við að fylgjast nákvæm-
lega með störfum viðskifta-
ráðs á þessu sviði, til þess að
rannsaka hvers maður mætti
vænta, ef maður væri svo gá-
laus að hætta fje því, sem mað-
ur rjeði yfir til útgáfu þeirra
bóka, sem maður teldi þess
verðar að koma út á íslensku.
Með mínum besta vilja hefi
jeg ekki getað fundið að verð-
lagning viðskiftaráðs bygðist á
snefil af skynsemi eða þekk-
ingu og það undarlega skeður
að í mörgum tilfellum hefir það
ákveðið verð bóka svo hátt, að
jeg tel mikinn vafa á að nokkr-
um útgefanda hefði dottið slíkt
verð í hug, ef útgáfan hefði
verið frjáls. Þá eru aðrar bæk-
ur þann veg verðstýfðar, að
utgefendur munu þurfa að selja
þær í stærri upplögum en
nokkm- líkindi eru til að selj-
ist til þess að fá kostnað sinn
greiddan.
Hjer mun að verki sama
kalda höndin, sem á sínum tíma
knúði útgefendur til að láta af
hendi við ríkiseinokun skóla-
bóka tryggasta og besta hluta
forlagsbóka sinna fyrir hálf-
virði kenslubækurnar.
Njáll rjeð Gunnari að vega
aldrei tvisvar í sama knjerunn.
Hvort mun þessi meðreiðar-
sveinn verðlagsnefndar meiri
ógæfumaður en Gunnar, að
hann hafi skort Vin er rjeði
honum heilræði og er þá eitt
eftir að sjá, hvort örlögin muni
reynast honum svo grimm sem
þau urðu Gunnari.
Þá er og eitt fyrirbæri, sem
mjög er farið að bera mikið á
í bókaútgáfu upp á síðkastið,
en það er áskriftasöfnun að
bókum, sem ekki er farið að
gefa út. Jeg get ekki að því
gert, að i því sambandi detta
mjer altaf í hug strákarnir sem
fóru í hnífakaup að ósjeðu. Það
undarlega skeður nú samt, að
vioskiftaráð telur sig fært um
að ákveða verð á þessum bók-
um, í einu tilfelli á bók í fjór-
um bindum, sem á að koma út
á næstur tveimur árum, án
þess að hvorki þeir eða út-
gefandinn hafi hugmynd um
hvað og hvernig efni og frá-
gangurinn verði. Hvað segið
þið nú góðir hálsar um svona
vitringa? Það á að vanda til
útgáfunnar, vandaður pappír,
skinnband, svo og svo margar
arkir o. s. frv. Takk fyrir! Það
er ekkert okur að ákveða verð-
ið og safna áskriftum og láta
þjóðina skuldbindina sig til að
greiða útgefanda á næstu 2 ár-
um 400 kr. Það skiftir engu
máli, hvort útgáfukostnaður-
inn hækkar eða lækkar á tíma-
bilinu, hvort skinnið er dýrt
eða ódýrt o. s. frv. o. s. frv.
Þetta eru nú viðskiftavitring-
ar í lagi. Jeg hefði ekki treyst
mjer til að aka svona ákvörð-
un, og held jeg þó að jeg hafi
eins mikið vit á bókaútgáfu
eins og fimmmenningai’nir í
viðskiftaráði allir samanlagðir,
að viðbættum verðlagsstjóran-
um, ef dæma á éftir þeim Salo-
monsdómum sem þeir hafa
kveðið upp um bókaverð síðan
15. des. s. L, er þeir hrifsuðu
til sín einræðisv.ald í verðlagn-
ingu á andlegri fæðu handa
þjóðinni.
Þegar litið er á útgáfukostn-
að nú og fyrir stríð, er undar-
legt að viðskiftaráði skuli ekki
hafa dottið í hug að athuga í
hverju verðhækkunin er fólg-
in. Jeg get sýnt fram á það
með óyggjandi rökum, að prent
kostnaður hefir 8—9 faldast
síðan 1939 og svipað mun vera
að segja um bókband. Jeg held
því ekki fram, að þetta sje ekki
á rökum bygt, því kostnaður
prentstofanna og bókbandsstof
anna hefir aukist mjög mikið,
einkum hvað vinnulaun snert-
ir, en ef jeg ber saman verð
á bók sem jeg gaf út 1939 og
þeim bókum, sem jeg gaf út á
síðastliðnu ári, kemur í ljós, að
það hefir aðeins þrefaldast. Or-
sök þess að þetta hefir verið
kleift, liggur fyrst og fremst
í aukinni bókasölu og þar af
leiðandi stærri upplögum og tel
jeg að útgefendur eigi þakkir
skilið fyrir að láta kaupendur
sína njóta þess í Iækkuð'u bóka-
verði.
Eins og að framan greinir,
hefir viðskiftaráð ákveðið há-
marksverð á smjöri, með þeim
jafleiðingum fyrir borgarana,
að þeir fá ekkert smjör, en í
Framhald á 8. síðu.

Nú fyrir fermingarnar viljum við minna á
hin heimskimnu
ROIEX-úR
sem eru fyrirliggjandi í fjölbreyttu úrvali.
ROLEX-ÚR
17 steina. úr í vatnsþjettum stálkassa verður
varanleg minningargjöf til fermingardrengs-
ins, sem hann mun verða stoltur |tf að eiga
og bera.
Aðrar tegundir Rolex-herraúra feru einnig
til að velja úr, þar á meðal fáein sfckki af
ROLEX OYSTER PERPETf AL,
hinum glæsilegu krónometrum, eif ekki þarf
að draga upþ, og öll hafa vottorf frá opin-
beiTÍ svissneskri rannsóknarstoru um ná-
kvæmni þeirra.
DÖMU-ÚRIN
eru í nýtískum formum, í stál-, gullplett og
gullkössum.
Rolex-verksmiðjurnar eru brautryðjendur
í gerð nákvæmra armbandsúra og eiga einka-
leyfi á sjerstakri gerð vatnsþjettra úrkassa.
Þær hafa unnið sjer heimsnafn fyrir ná-
kvæmni og frágang úra sinna.
Einkaumboð á íslandi fyrir
Montres Rolex, S. A. Geneve og Bienne.
Jón Sigmundsson
Skartgripaverslun
Lauggaveg 8.
S M* PAUTCERÐ

Ferðir
til Akraness og Borgarness í páskavikunni:
Miðvikudagur 5/4.
Fimtudagur 6/4.
(Skírdagur).
Laugardagur 8/4.
Mánudagur 10/4.
(2. páskadag).
skírdag skulu afhendast síðdegis á miðvikud.
Frá Frá Frá
Rvík Akran. Borgarn,
11,30 15,00.
9,00 11,00 17,00.
11,30 15,00
11,30 15,00
. eiga til Borgarness á
ATVIMMA
er nú fyrir tvær stúlkur í
VINNUFATAGERÐ ÍSLANÐS H.F.
Þetta er framtíðaratvinna fyrir duglegar,
hraustar og reglusamar stúlkur. Upplýsingar
hjá verkstjóranum Þverholti 17 á mánudag.
Ekki svarað í síma.
¥
|
I
EF LOFTUR GETUR ÞAÐ EKKI — HVER ÞÁ?i