Morgunblaðið - 02.04.1944, Blaðsíða 7

SunnudaguK 2. apríl 1944.
MORGUNBLAÐIÐ
T
REYKJAYÍKURBRJEF
1. apríl 1944
Merkilegt ár.
ÞJÓÐHÁTÍÐARNEFNDIN
vinnur af kappi að undirbún-
ingi hátíðahaldanna 17. júní í
vor. Undirbúningstíminn er
ekki langur. Enda ekki til þess
ætlast, að hátíðahöld þessi
verði margbrotin eða iburðar-
mikil.
Ekkert hefir nefndín enn lát-
ið uppi um það, hvernig hún
hugsi sjer tilhögun hátiðahald-
anna. En heyrst hefir að henni
hafi dottið í hug, að eitthvað
verði gert til hátíðabrigöis hjer
í höfuðstaðnum sunnudaginn
18. júpí, daginn eftir aðalhátíð-
ina á Þingvöllum, þ. 17. júni.
Einkennileg tilviljun er það,
að einmitt þessi merku tíma-
mót í sögu þjóðarinnar, skuli
vera rjettum 100 árum eftir að
kosninger fóru fram til hins
endurreista Alþingis og Jón
Sigurðsson var í fyrsta sinn
kosinn á þing. Og eínkennilegt
er það einnig, að nú eftir 100
ár skuli báðir> hafa að vissu
leyti sigrað, forsetínn og Fjöln-
ismenn, í deilunns um þing-
staoinri. Því þó að Alþing hafi
verið háð hjer i Reykjavík í
eina öld, þá skuli Þingvöllur
og Lögberg enn vera sá helgi-
staður í hugum þjóðarinnar, að
þar fari * fram gíldistaka lýð-
veldisstjórnarskrárinnar, og
slíkt sje af Öllum talinn sjálf-
sagður hlutur.
Stmdnrlynd þjóð.
OFT HEYRIST um það kvart-
að, að þjóðin sje helst til sund-
urlynd. Margir óska þess, að
meiri samhugur mætti ríkja í
þjóðmálum vorum, en raun er
á, þetta merkisár í sögu vorri.
Ríkisstjórnin okkar er hið aug-
ljósasta tákn þess. Bráðabirgða
stjórnin, sem af því spratt, að
enginn þingmeirihlui var mynd
aður, og þjóðin hvarf, í bili, að
vissuleyti, frá grundvelli þing-
ræðis.
Þetta bráðabirgðaástand hef-
ir orðið ennþá tilfinnanlegra
vegna þess, að núverandi rík-
isstjórn hefir átt næsta erfitt
með, að halda fast á nokkru
máli. Hún tók við völdum, að
því er virtist, með þeim ein-
dregna ásetningi, að lagfæra
dýrtíðina. Þetta hefir ekki tek-
ist, ennþá síður, en vísitalan
bendir til, því sú lækkun, sem
fjekkst í bili, er keypt fyrir
svo mikið ríkisfje, að slík út-
gjöld eru ríkissjóði bærileg
rjett á meðan stríðsverð helst
á afurðum landsmanria.
En ekki nóg með það, að
dýrtíðarráðstafanir ríkisstjórn-
arinnar hafi farið í handaskol-
um og hún sætt sig yið það. í
fjölmörgum málum, þar sem
þingið hefir verið á annari
skoðun en stjórnin, þar hefir
stjórnin beygt sig fyrir vilja
þingmeirihlutans, sem fremur
kviklyndir menn, er vilja fyrir
hvern mun halda sjer sem
lengst í baklausa ræðusólana.
Þó ólíku sje saman að jafna,
dettur manni í hug í þessu sam
bandi tíðindi þau, er gerðust
í breska þinginu-á dögunum.
Atkvæðagreiðsla í ekki sjer-
lega mikilsverðu máli, saman-
borið við þau verkefni, sem
Bretar hafa nú með höndum,
gekk á móti stjórninni. Forsæt-
isráðherrann kvaðst ekki geta
gert greinarmun á því, hvórt
þingið treýsti stjóminni í stjórn
hennar á sviði hernaðarmál-
anna eða innanlandsmála. Hann
krafðist nýrrar atkvæða-
greioslu, er lýsti trausti eða
vantrausti á stjórninni. For-
sætisráðherrann fjekk óskorað
traust. Andstaðan styrkti hann
og aðstöðu hans. En hjer er
stjórn, sem missirum saman i
sveigir sig og beygir fyrir öll-
í um flokkum, eins og ílustrá í
vindi skekin.
Þetta er leiðinlegt fyrir þjóð-
ina, leiðinlegast fyrir stráin.
Fjármunir.
RADDIR hafa heyrst um það,
að miklu gætum við íslending-
ar fengið áorkað á næsu ár-
um, með öllu því fje, sem þjóð-
inni hafi áskotnast á hinum
síðustu og — í sannleika sagt
—r verstu tímum.
Þeir, sem háværst tala um
þessi mál, og hugsa „gott til
glóðarinnar", hafa m. a. gert
sig seka í þeim misgáningi, að
tvítelja aðalupphæðir. Fyrst
telja þeir innstæður bankanna
í útlóndum, er skifta hundr-
uðum miljóna, og bæta við
sparifjár innstæðum einstakra
manna í bönkunum. Þá verð-
ur þetta álitleg ugphæð, þegar
þess er ekki gætt, áð sparifjeð
og innstæður bankanna erlend-
is eru sömu peningarnir.
Þeir, sem frjálsmannlegast
fara með staðreyndirnar, er
þeir tala um þessi mál, gera
þetta peningaæfintýri sitt enn
þá sögulegra með því, að
halda því fram, að inneignir
bankanna i útlöndum sjeu í
i raun rjettri eign fárra manna,
aðallega þeirra^ sem fást við
útflutning. Þjóðin muni eiga
I það í bakhöndinni, að ganga í
skrokk á þéssum fáu stríðs-
gróðamönnum, sem eigi milj-
óna hundruðin. Þeir sjeu ekki
ofgóðir til þess, að láta af hendi
peningana, fyrir hús og rafveit
ur og ræktun landsins, og ný
skip, yfirleitt fyrir allt það, sem
allan fjöldann vanhagar um.
En þeir, sem nasasjón-hafa
af, hvernig í þessu máli ligg-
ur, vita sem er, að innstæður
bankanna erlendis eru fyrst og
fremst spariskildingar þeirra
tugþúsunda, sem nú, í fyrsta
skifti á æfinni hafa átt peninga
í sparisjóði.
Næsti þáttur.
ÞEGAR MENN líta næsta fót-
mál fram á við, geta þeir lika
sjeð, að þau endalolt eru hugs-
anleg á ríkidæminu, að er-
lendu innstæðurnar verði fljót-
jetnar, ef frafnleiðsla landsrri.
sem ætluð er til útflutnings,
verður óseljanleg sakir dýr-
leika og erfiðrar samkepni við
það vinnandi fólk, og þær þjóð-
ir, sem vanist hafa á, að leggja
hax-t að sjer, og neita sjer um
margskonar lífsþægindi, sömu
árin, sem við íslendingar, á
veraldarvísu höfum lifað „í vel
lystingum praktuglega.“
Kenning kommúnista um
það, að ekkert geri til, þó fram-
leiðsluvaran sje dýr, verður
kannske ekki haldgóð næstu
árin. Þeir segja sem svo, að
enginn sje annar galdurinn, en
að ^fcka kaupgetuna, svo neyt-
endurnir geti greitt hátt verð
fyrir það, sem framleíðendur
selja þeim. En það er hætt við,
að okkar frónsku föðurlands-
elskandi kommúnistum takist
ekki allskostar, að auka kaup-
getu almenning með þeim þjóð
um, sem líklegastar eru til þess
að vilja líta við framleiðslu Is-
lendinga. Og þá geta hinir er-
lendu innstæður fljótt horfið,
til þess að greiða fyrir þann
innflutning, sem okkur er lífs-
nauðsynlegur, hvað sem fram-
leiðslu- og sölumöguleikum
líður.
Vesturför bisk-
upsins.
FRÁ frjettastofu Bandaríkja
manna hjer í Reykjavík, hafa
blöðunum borist mjög glöggar
fregnir af ferðalagi herra bisk-
upsins, Sigurgeirs Sigurðsson-
ar, um Vesturálfu. — Hafa
menn fylgt fregnum þessum
með mikilli athygli, og verið
samtaka um að fagna því, hve,
virðulegar og vingjarnlegar við
tökur hann hefir hlotið þar
vestra.
Sennilegt er, að enginn ís-
lendingur hafi hingað tíl feng-
ið eins glæsilegar viðtökur
meðal stórþjóðar og þessi full-
trúsi íslensku kirkjunnar og
þjóðarinnar. Er ástæða til að
óska honum t.il hamingju með
það, að honum skuli hafa hlotn
ast sá heiður og sú ánægja.
En engu síður er ástæða til
að veita því eftirtekt, og fagna
því, hve mikill hlýhugur með-
al Vestui’heimsmanna hefir
komið fram í viðtökum þessum,
í garð íslensku þjóðarinnar. —
Væri vel ef aukin kynni og
aukin viðskifti milli Islands og'
Vesturheimsmanna mætti í
framtíðinni auka á þann hlý-
hug.
Dýrtíðin og
Framsókn.
TÍMARITSTJÓRINN og með-
starfsmenn hans þreytast ekki
á, að halda því fram, að vöru-
verð kaupmanna sje svo hátt,
að þeir auki mjög dýrtíðina,
sjer í hag. En segja má í því
sambandi sem oftar, að heggur
sá, er hlífa skyldi. Því hvað
er um kaupfjelögin, sem Tím-
inn telur vera þjóðarbjai'g-
vætti? Gera menn hagkvæmari
kaup hjá þeim, en annars stað-
ar? Eða selja þau sama verði
og aðrir, en haga verslunar-
rekstri sínum það lakar, að þau
græða ekki eins og kaupmenn-
irnir? Eða selja þau með sama
háa verðinu, sem Tíminn talar
um, í skjóli kaupmannanna?
Hvað segja mennirnir, er hafa"
verðlagseftirlitið með höndum?
Og hvað skyl^ ritstjóri Tím-
ans segja, ef hann einhvern 1
tíma tæki sig til, og hugsaði j
um þetta mál, áður en hann
skrifar?
Getur hann komið því við?
Þegar hann næst kennir
Sjálfstæðisflokknum um hækk-
un dýrtíðarinnar, þá ætti hann
líka að rifja upp brotthlaup
Hermanns Jónassonar úr rík-
isstjórninni og eggjunarorð
hans til „skæruhernaðar-
manna“. Var það ekki hann,
sem hljóp beina leið úr ráð-
herrástól í Ríkisútvarpið, til
þess að þenda öllum landslýð
á, að nú væri komið „augna-
blikið“ til þess að hækka dýr-
tíðina og minka kaupmátt
krónunnar.
Aðdragandi.
FLOKKSÞING Framsóknar-
manna stendur fyrir dyrum
hjer á næstunni. Eins og al-
þjóð er kunnugt, hefir verið
ónæoissamt og ókyrt á því
pólitíska heimili ráðamanna
flokksins. Það eina, sem full
eining virðist hafa ríkt um, er
„framsóknar-vistin'*, en Jónas
hefir stjómað ,,marsinum“ „út
á við“ og Eysteinn „inn á við“,
og togast hefir verið á til
,,hægri“ eða „vinstri".
Formanninum „út á við“ hef-
ir þótt ráðlegra að undirbúa
nokkuð af sinni hálfu flokks-
þingið með „Greinargerð um
íslensk stjórnmál“, sem er æði
álitlegur bæklingur, nýkominn
út. Það vekur énga furðu, mið-
að við það,; sem á undan er
gengið, þótt bæklingur sá sje
út gefinn á Akureyri. En hann
virðist skapa all álitlegan að-
draganda þeirra ,,út-á-við“-
manna fyrir þingið, enda kenn-
ir þar margra grasa.
Rejkjavíkur-klíkan
Það er ekki svo lítið sem
Tíminn er buinn að rita fyrr og
síðar um Reykjavíkurvaldið, og
er gaman að minnast ýmsra
þeirra skrifa við lestur bækl-
ings Jónasar. Þar fjallar Jónas
mikið um breytingar, sem hann
vilji gera á skipulagi Framsókn
arflokksins og kemst þá m. a
þannig að orði: „Breytingar
þær, sem jeg legg til að gerð-
ar verði á samþyktum flokks-
ins, miða allar að þvi að tengja
stjórn flokksins við kjósenda-
fylkinguna og hindra það, að
fámenn klíka í Reykjavík geti
nokkurn tíma beitt valdi flokks
ins á móti vilja kjósenda, eins
og Ásgeir Ásgeirsson og fjelag-
ar hans gerðu 1932—1934’“. —
Hann segir að vísu ekki — og
eins og Hermann og Eysteinn
eru nú að reyna að gera — en
það skilst hvað býr á bak við
hjá gamla manninum. Það er
heldur engin almenn eða frek-
ari upptalning á því, hversu oft
Reykjavíkur-klíka Framsókn-
arílokksins yfirleitt hefir beitt
valdi flokksins á móti vilja
kjósendanna, án hliðsjónar af
því, hvort valdaklíkan var um
það sammála eða sundurþ>ykk.
En það er nokkuð annað mál,
eins og svo margt fleira, er fram
kemur í nefndum bæklingi, er
á nú eftir áð verða veganesti
framsóknar fulltrúanna, er þeir
leggja leíð sína hingað suður á
þingið.
ía!fundur Rauða Kross fslands
verður haldinn á skrifstofu fjelagsins laugardaginn
29. apríl n. k. kl. 2 e. h.
Dagskrá samkv. fjelagslögum.
Reykjavík, 29. mars 1944.
STJÓRMN.
Reikpingar á
Versiunina Havana
og d/b. Jóns Daníelssonar óskast hið fyrsta
framvísað hjá Daníel Ólafsson & Co. Tjarn-
argötu 10.
MATARLIM
fyrirliggjandi.
[ggert Kristjánsson & Co. hl
VEGGFLÍSAR
Höfum vjer ennþá fyrirliggjandi.
CASCO — Íímduft
nýkomið í 10 Ibs. og 25 lbs. umbúðum.
Lúðvíg Storr.