Morgunblaðið - 15.04.1944, Blaðsíða 7

Laugardagur 15. apríl 1944.
MORGUNBLAÐIÐ
LEYIMISTARFSEMIN í FRAKKLAIMDI
ÞÚSUNDIR FRAKKA
hafa sloppið úr landi síðan
Þjóðverjar tóku land
þeirra. Þeir hafa komist
undan loftleiðis, sjóleiðis og
fótgangandi yfir Pyrenea-
fjöll til Spánar. Stundum
fara þeir neðansjávar eins
og Giraud hershöfðingi, sem
var fluttur í kafbát til N,-
Afríku. Eins og Maroselli
þingmaður, eiga þeir næst-
um allir líf sitt að þakka
leynistarfseminni, sem nú
er virkasta og best skipu-
lagða hreyfing í Evrópu
Skemdarverkadeildin er
fámenn, en samstilt og at-
hafnasöm. — Myndar hún
kjarna hreyfingarinnar. —
Hún starfar með fullkomnu
herskipulagi, og er eingöngu
hugdjörfum og greindum
mönnum veitt inntaka í
hana. Eru þeir síðan sjer-
staklega þjálfaðir. Enginn
deildarforingi í Frakklandi
veit um nema nöfn fárra
þeirra. Er það varúðarráð-
stöfun til þess að koma í veg
fyrir það, að nasistar geti
handtekið þá í stórum stíl.
Hlutverk þeirra er að
stytta Þjóðverjum aldur,
sprengja upp járnbrautar-
lestir, kveikja í skotfæra-
birgðastöðvum og olíugevm
um og vinna skemdarverk á
hernaðarmannvirkjum. Þeir
taka virkan þátt í árásum
landgönguflokka, og þegar
hin fræga landganga við
Dieppe var gerð, vísuðu
skæruliðar úr leynihreyfing
unni innrásarmönnunum
leið að mörkum þeirra. En
gagnstætt því, sem alment
er álitið, beita þeir ekki of-
beldisráðstöfunum af handa
hófi, því að mexm úr þessari
deild framkvæma yfirleitt
ekkert að undanskildum
neyðartilfellum, nema eftir
sjerstokum skipunum frá
Lonaon.
Samgöngukerfi leynihreyf
ingarinnar er nú svo full-
komið, að sendiboðar þeir,
sem sendir eru milli Frakk-
lands og Englands, koma
næstum ávalt á ákveðnum
tíma. Gyðingar eru yfirleitt
aldrei sendir í þessar ferðir,
því að þeir eru næstum ör-
uggir með að fá að hverfa
yfir í eilífðina, ef nazistar
klófesta þá, en vantrúar-
menn hafa þó örlitlar líkur
til þess að komast hjá dauða
refsingu.
Þegar undankoma var von-
laus.
EKKI er óalgengt, að
menn, sem sendir eru í
hættuför, beri á sjer skjót-
virkt eitur. Skemdarverka-
maður í París, sem stöðvað-
ur var af tveimur lögreglu-
þjónum nasista til rannsókn
ar, hafði í vasa sínum tvö
vegabrjef, annað löglegt,
en hitt falsað. Þau voru föst
saman í vasanum, og þegar
habn reyndi að sýna annað
þeirra, fjell hitt á götuna.
Hann vissi, að hann rnyndi
ekki geta gert fulla grein
fyrir þessu, svo að hann tók
upp skammbyssu og skaut
EFTIR CHARLES LAIMIUS
í fyrri greininni var sagt frá flótta André Maroselli, þingmanns, frá
Frakklandi til Englands. I þessari grein er nánar skýrt frá skipulagi og
starfi leynihreyfingarinnar alment. Er undravert, hversu frönskum föður-
iandsvinum hefir tekist að leika á spæjara Þjóðverja.
Síðari grein
Þjóðverjana. Feldi hann1
tvo þeirra og særði tvo aðra. j
Hann hljóp síðan á brott, en
braut annan fótinn um ökl-
ann, þegar hann stökk yfir
vegg. Þar sem engin von
var um undankomu og hann
vissi, að hann myndi verða
drepinn, gleypti hann eitur-
töflu, sem hann alltaf bar á
sjer. — Margir menn, sem
handteknir hafa verið, eða
verið í þann veginn að falla
löreglunni í hendur, hafa
gert hið sama.
Þrjátíu og sjö ára gamall
hermaður af Baskaættum,
er í hóoi skæruliðanna. —
Hermaður þessi, sem er í
útliti sem amerískur Indí-
áni, var handtekinn 17. nóv.
1940, ásamt fimmtán öðrum
foringjum, fyrir að hafa
gert samsæri um að taka
Dakar. Hann var dæmdur í
fjögurra ára fangelsi, en
braust eftir eitt ár úr Nérac
fangabúðunum og komst
yfir í Baskahjeraðið.
Leynihreyfingin bað hann
að koma á fót leynijárn-
braut, og sluppu yfir eitt
þúsund Frakkar þessa leið,
áður en Þjóðverjar uppgötv
uðu hana. Endastöð leyni-
brautar þessarar var í fimm
tíu til sextíu mílna fjarlægð
innan frönsku landamær-
anna, og ferðuðust ferða-
mennirnir þaðan að nætur-
lagi, hús úr húsi, þar til þeir
náðu til sþænsku landamær
anna. Baskar, sem áður fvrr
voru meistarar í leyniferð-
um yfir landamærin, leið-
beindu þeim síðan yfir fjöll-
in. Landamæraverðir Þjóð-
verja sundruðu að lokum
þessum leynihóp, en aðrir
starfa enn í dag, og ef þeim
verður tvístrað, þá munu
nýjir hópar taka við.
Þýskir erindrekar, sem
þóttust vera enskir eða
kanadiskir hermenn á flótta
gerðu levnistarfseminni erf
itt fyrir í fyrstu. En nú er
jafnvel Frökkum erfitt um
vik að komast í það náin
tengsl við hreyfinguna, að
það gæti orðið henni hættu-
legt, eis misnotað væri. —
Fyrsta kynningin er tiltölu-
lega auðveld, en aðgangur-
inn verður alltaf torveldari
eftir því sem nálgast meir
innri hring hreyfingarinnar.
Oþjóðhollir Frakkar — svik
arar, sem selja landa sína í
hendur Þjóðverja — eru fá-
ir, því að flestir þeirra eru
þekktir, og leynihrevfingin
veit, hvernig henni ber að
snúa sjer gagnvart, þeim.
i Mjer var skýrt frá ein-
um Frakka, sem gerðist
svikari. Fallhlífarhermaður
sem sendur var frá enskri
flug'.’jel á frönsku strönd-
ina, fótbrotnaði í lending-
unni, og engin leið var að
koma honum til læknis úr
leynihreyfingunni. Til allr-
ar óhamingju reyndist lækn
irinn í næsta þorpi vera
Þjóðverjasinni, og kallaði
hann á frönsku lögregluna,
sem af skyldurækni en
tregðu handtók fallhlífar-
manninn. Þeir skýrðu síðar
svo frá, að hann hefði slopp
ið úr greipum þeirra. áður
en þeir komust með hann
til fangelsisins, enda leið
ekki á löngu þar til fallhlíf-
armaðurinn var kominn aft
ur til Englands. Jeg spurði
hvað hefði orðið um hinn
svikula franska lækni og
var mjer svarað: „Það mál
var leyst á viðeigandi hátt“.
Leyniblöðin eru gefin út
í stórum stíl.
VELGENGNI eða mis-
heppnun hverrar leynistarf
semi er framar öllu háð
þeim stuðningi, sem hún
fær hjá alm&nningi. Þegar
franska mótspyrnuhreyfing
in var endurskiplögð, var
fólk í herteknu hjeruðun-
um — undir hæli Þjóðverja
— reiðubúið til þess að beiy-
ast undir merki hennar. Aft
ur á móti var viðhorfið ann-
að í óhernumdu hjeruðun-
um, þar sem varla sást þýsk
ur einkennisbúningur. Það
varð hlutverk annarar deild
ar levnistarfseminnar, að
skapa einingu með þjóðinni
og gera hana sjer meðvit-
andi um hinn leynda mátt
sinn í baráttunni gegn óvin-
unum. Beittu þeir blöðum
og áróðurátnönnum til þess
að vekja þjóðina til starfa.
Leyniblöðin eru einkum
dýrmæt í þeirri viðleitni að
halda þjóðinni einhuga í
mótspvrnunni. Tíu stórblöð
og um sextíu smáblöð -eru
gefin út leynilega, og hafa
stærri blöðin frá 50—100
þúsund lesendur. Stærstu
blöðin geta meira að segja
gefið út sjerútgáfur, sem
jafnast fjdlilega á' við ýms
af blöðum hjer í Banda-
ríkjunum. Ritstjórar þess-
ara blaða fá útvarpsfrjettir
næstum eins fljótt og við,
og það, sem við lesum í blöð
um okkar í dag, mun á morg
un verðaýesið af miljónum
Frakka.
Dreifingin er ekki eins
erfið og maður gæti haldið.
Venjulega finna Frakkar á
morgnana samanbrotið blað
notað til þess áð koma boð-
um til leiðtoganna í Eng-
landi, áður en Bandaríkin
rufu öll tengsl við Vichy. —
Bþið þetta var undir ritskoð
un franskra og þýskra yfir-
valda og var talið „örugt'
að leyfa dreifftlgu þess ut-
an Frakklands. Erindrekar
bandamánna fengu sjer þvi
eintök af blaðinu og flugu
með þau til Englands. Þai
þýddu þeir skeyti, sem falin
voru í meinlausum auglýs-
ingum. og sama kvöld sendu
þeir skipanir til baka gegn
um breska útvarpið. Án lyk
ilsins gátu Þjóðverjar ekk:
fundið skeytin.
Allir cru reiðubúnir að
leggja fram sitt lið.
MAROSELLI áætlar að
níu tíundu hlutar frönsku
þjóðarinnar sjeu að meira
eða minna leyti tengdir við
leynistarfsemina. — „Þegai
innrásin hefst, munu þeir
rísa upp og veita banda-
mönnum alla þá aðstoð, sem
þeir geta í tje látið“.
Frá sjónarmiði leyni-
j i hreyfingarinnar er fyrsta
skylda franskra borgara að
sinna störfum sínum á eðli-
legan hátt. Samt væntir
levnistarfsemin samvinnu
þeirra, ef hún biður cin-
hvern þeirra að leysa ákveð
ið verk af hendi, sem er ef
til vill ekki nema einu s.:nn
á ári. Gerum ráð fyrir; að
maður vinni við járnbraut-
arskiftistöð. Leynistarfsem-
in vill, að hann vinni starf
sitt af kostgæfni, og afli
sjer trausts Þjóðverja. Svo
kann að vera, að leynihreyf
ingin einhverju sinni ósk
eftir þ\’í, að flutningavagni
sje beint inn á ákveðið hlið-
arspor eða hann tengdur við
lest, sem fer í öfuga átt. —
Þessi skiftistöðvarmaður
getur unnið þetta verk
undir útidyrahurðinni, eða
því er smeigt inn í brauð
eða böggla á torgsölum. Oft
er þeim jafnvel rjett blað út
á götunum. Þjóðverjar virð-
ast gersamlega vanmáttugir
um að hindra hina skjótu
dreifingu og hefir jafnvel
verið gefið til kynna, að
þeir væru hættir að revna
það. í september barst sím-
skeyti frá London, þar sem
skýrt var frá manni, sém
úthlutað hefði levniblöðum
á neðanjarðarbraut í París,
án þess að lögreglan gerði
nokkuð til þess að koma í
veg fyrir það.
Ritstjórarnir láta nú
steypa alúminíummót af
blaðinu, og er þeim svo
varpað úr flugvjel í fallhlíf.
Geta þannig tveir eða þrir
menn í kjallaraholu útbúið
fjölmörg eintök. Hávaðinn
við blaðamenskuna hverfur
með þessum eftirlíkingar-
mótum, og hafa leyniblöðin
þannig skapað nýja starfs-
hætti, sem teknir hljóta að
verða til rækilegrar íhug-
unar eftir stríð. Leiðtogar j
leynistarfseminnar örfa
skynsamlega blaðamensku
sem stælingu á siðferðis-
þrekinu, en af því leiðir þó
ekki, að leyniblöðin sjeu
leiðinleg. Frönsk kýmni er
þar sem bragðbætir og
skrípamyndir af Þjóðverj-
um.
Eitt meginhlutverk . blað-
anna er að búa Frakka und-
ir þýskar pyndingaraðferð-
ir. Þau vara Frakka við því, , „
að ef þeir verði handteknir. 7efna Þess’ ,ap Þjoðverjar
megi þeir búast við dvrsleg- hata ehm naið auga ’nei-
um hÖP'U’m, einkum í and- honum’ ÞV1 að hann n?tur
lit og höíuð, en það er ejntiausts þeiria
af kenlsuaðferðum Gestapo.
Gestapo hugsar sem svo, að
ef andlit fórnardýrsins er
barið í klessu, þá missir
hann traust sitt. og sjálfs-
virðingu, og ásamt með
sjálfstrausti hans hverfur
hugrekkið, hæfni hans til að
Ijúga vel og mótþróavilji
hans. Blöðin álíta, að Gest.a-
po hafi lært þessar grimd-
araðferðir með því að kvnna
sjer myndir af fyrstu
þristnu píslarvottunum. —
Sýna þær, að líkamar næst-
um allra píslarvottanna
voru afskræmdir, en trú
þeirra, hugrekki og kærleik
ur geymdist áfram á ó-
snortnum andlitum þeirra.
Leyniblöðin eru oft not-
uð til þess að flytja virk-
um meðlimum skipanir,
enda þótt frönsku blöðin, er
nasistar hafa eftirlit með,
sjeu í ýmsum tilfellum engu
síður notuð í því skyni —
Innan leynihreyfingarinnar
er enn hlegið að því, hvern-
ig ákaft Vichysinnablað var
Sístarfandi ritarár á
stjórnarskrifstofum geta
aflað upplýsinga, sem kom-
ið geta í veg fyrir handtöku
eða aftöku. — Bóndi getur
leynt fanga, og veitingamað
ur eða verslunarmaður geta
hlustað á samræður Þjóð-
verja, sem geta gefið banda
mönnum mikilvægar upp-
lýsingar. Starfsmaður á
neðanjarðarjárnbraut getur
troðfvlt vagnana og þar.nig
hindrað býskan herflokk x
að komast til staðar, þar sem
uppnáni er. Allt þétta hefir
komið fyrir, og mun senni-
lega koma fyrir aftur og
gera Þjóðverjum hernámið
þannig sífelt erfiðara. Sjer-
hver Frakki hefir sína stöðu
í hinni óvirku mótspvrnu,
enda þótt hann ekki taki
þátt í leynistarfseminni.
Frakki, sem handtekinn
var fyrir að dreifa ritling-
um, andvígum stjórninni í
Vichv, en komst fyrir
skömmu úr landi til Banda-
Framhald á 8. síðu.