Morgunblaðið - 29.04.1944, Blaðsíða 2

2
M 0 R G U N B L A Ð I Ð
Laugardagur 29. apríl 1944.
HELGI PJETURSS hefir nú
um tugi ára verið að spá fyrir
framtíð íslendinga og mann-
kyns á jörð vorri. Auk Nýal-
anna 5, á 25 árum, er hann ó-
þreytandi að spá, uppgötva og
leiðbeina um sama efni, með
póstum í innlendum blöðum og
útlendum tímaritum. En „fáir
eru spámenn á föðurlandi
sínu“. Fáir styrkja H. P. og
styðja hið mikilsverða áhuga-
mál hans, eða þora að láta það
koma í ljós. Er því atvikum
betra, að hann skuli ekki enn
þá vera utslitinn og uppgefinn
í þessari vonlitlu baráttu. Vís-
indamenn hjer þegja og lærðir
menn flestir. Meðan svo horfir
við, er minni von um árangur.
Mætti samt verða. að enn rætt-
ist sá spádómur, þó gamall sje,
að það verði opinberað smæi-
ingjum, sem vitringum er hul-
ið'.
Með samhug og samstarfi
iiógu margraþó smælingjar sjeu
mætti vinnast glæsilegur sigur.
Spádómurinn.
Látlaust hefir H. P. spáð ill-
um afleiðingum af illri stefnu,
varað við hættum og ráðlagt
úrræði til endurbóta. Ætla jeg
öllum hugsandi mönnum að
þekkja þetta, svo ekki þurfi að
lengja litla grein með útdrátt-
um eða tilvitnunum.
Höfuðatriðið, á aðra hliðina,
er þetta: Illar hvatir og ill öfl
(helstefna) ráða nú mestu í
heiminum. Meðan svo er, bloss
ar upp hatursbálið, með hörm-
ungum ófriðarins: tortíming
matvæla og mannvirkja, hung-
urdauða, valfalli og morðum.
Þetta sagði Helgi Pjeturss fyr-
ir um núverandi stríð og meira.
Hann sagði líka fyrir, að hjer
mundi veðurfar versna, ,,höf-
uðskepnurnar11 hamast. hætt-
urnar aukast og slysin verða
því fleiri, tíðari og stærri, sem
iengur væri daufheyrst við að-
vörunum hans og hafin sókn
frá helvegi.
Sjá menn nú ekki. að allt of
mikið hefir rætst, af þessum
spádómi? — Vill þjóðin enn
,.f]jóta sofandi að feigðarósi“,
bíða enn eftir meiri hættu,
r.tærri slysum? Svo er að sjá.
Ennþá dansar þjóðin kringum
Rullkálfinn. Ennþá blossar upp
hatrið og hlutdrægnin. ofstop-
ir.n og metorðagirnin, með ó-
samlyndi og þvergirðingi, jafn
vel í smámunum. Ennþá drottn
ar eigingirnin og sjerhags-
inunhnir í verðbólgu, kaup-
kröfum og verkföllum. Nautna
sýkin, áfengis og tóbakseitrun-
in, og kapphlaupið og stæri-
l'ætið um hjegómann, haldast
í hendur. Alt mun þetta vera
a hraðfara leið á heljarþröm
hjerlendis. að gjaldþrotum, at-
vinnuleysi og örbirgð fjöld-
ans. eða uppreisn, einræði og
þrælkun. En þó er annað verra
og alvarlegra. Eigingirnin og
grimdin er (hvar sem ríkir í
heiminum — með gömlum ís-
lenskum orðum sagt) á hægri
Jeið til helvítis. Á leið inn í
Jrnyrkrið fyrir utan“, á öræfa-
Jíindin sólskinslausu og ömur-
l&gu á allan hátt, í samfjelag
við sína líka og lagsbræður.
Endurvakningin.
Helgi Pjeturss hehr líka, á
SPÁMAÐUR -
» .
Eftir Vigfús Guðmundsson
hina hliðina, gert meira, en að
spá illu einu og tala um hel-
veginn.Jafn oft hefir hann bent
á ótal vísindarit, til sönnunar
máli sínu, og sjálfur hefir hann
sópað þoku af leiðinni út af
helvegi. En þeð er með sam-
bandsleit við merm (æðri ver-
ur eða engla — ef menn vilja
fremur orða það svo), sem éru
betri, fullkomnari og máttugri
en jarðarbúar, og sem búa á
sólríkari og betri hnöttum.
Er H. P. ekki í neinum vafa
,um það. að þar sje að finna
mikla og góða krafta og fúsa
til hjálpar viltu mannkyninu,
ef það vill aðeins knýja á. En
enginn getur öðlast þá hjálp
eða gjöf, sem hann vill ekki
þiggja. Framrjettar hjálpar-
hendur nægja ekki, ef þiggj-
andi slær á þær. Mönnum þeim
sem ekki vilja hjálpa sjálfum
sjer eða þiggja hjálp annara,
getur enginn mannlegur mátt-
ur hjálpað, og ekkert guðlegt
almætti, hvorki hjer nje ann-
ars heims. En viljinn kemur
einhvern tíma til þess, að þok-
ast upp úr myrkrinu, og þá er
hjálpin vís.
í húsi föður míns.
Eigi þarf að efa, að híbýlin
eru mörg „í húsi föður míns“,
_og misjöfn að gæðum. I miljóna
miljónum jarðhnatta, er rúm
fyrir margskonar og misjafnar
mannverur, alt frá neðsta
mykravíti, til hæstu ljóssins
hæða, og alt frá djöflum til
engla. Frá þessum ólíku stöð-
um, munu sífelt berast til vor
áhrif og áleitni. Áleitin kem-
ur eigi síður til illra áhrifa en
góðra, frá óknyttamönnum og
nautnamönnum (drykkjuræfl-
um t. d.), sem yfir um eru farrí
ir. Langar þá enn að svala
girndúm sinum og njóta þeirra
hjá þeim, sem hjer eru veikir
fyrir og ekki geta staðist freist
inguna. Freistarinn (djöfullinn
svo nefndi) mun enn vera á
ferð. og í margbreyttum mvnd
um. Og því ríkari er ástæðán
til þess, að leita áhrifa frá
„ljóssins og sælunnar bústöð-
um“.
Sanistillingarhúsið.
Oft er H. P. búinn að segja
það, að til þess að geta náð
góðu og áhrifaríku sambandi
við mer.n á öðrum hnöttum,
þurfi mikla samstilling manna
hjer, og sjerstaklega gott sam-
fjelagshús.
Skilist hefir mjer svo, að
hús þetta þurfi ekki að vera
stærðar höll, nje skreytt venju
fremur. En umfram alt á ró-
legum stað. Sje það og helgað
með auðmýkt, lotning, sálma-
söng og bæn, með trúnaðar-
trausti. En aldrei vanvirt eða
vanhelgað, með þrasi og þræt-
um, ofmetnaði eða nautnum
neins konar. Alt sje hreint og
heilnæmt. í hólf og gólf. Vegg-
irnir eiga svo að segja, að anda
frá sjér yl og reykelsi, en ekki
tóbakssvælu, áfengisópef, eða
ryki reiði og haturs. Svo eiga
og þeir, sem þar vilja koma
saman, að leitast við að vera
jafn hreinir sjálfir. Loftið þar
inni, verður að vera þrungið
af samhug og samstillingu allra
er þar mæta. Enginn má koma
á það ölduróti og fráhrynding-
arafli, með illum hug, eða af
mikilli tortryggni og forvitni
einungis. — Kemur þetta heim
við reynslu spiritista.
Meðan Hclga Pjeturss nýtur við
Þetta verður að gerast, húsið
að komast upp, meðan H. P.
nýtur við hjer hjá okkur. Hann
verður að segja fyrir stæði og
fyrirkomulag, ráða fram úr
byrjunar örðugleikum og búa
alt undir burtför sína. — Væri
honum þá alt auðyeldara um
áframhaldið á eftir, og ekki
þarf að efast um það, að áhug-
inn og orkan til góðra áhrifa,
verði þá aukinn með nýjum
þrótti og nýrri speki.
Kostnaðurinn.
Helga vantar fje. Hann getur
ekki bygt á sinn kostnað, hve
feginn sem vildi. En vilja nú
ekki góðir menn offra dálitlu
(gefa fyrir sálu sinni eða fram
liðinna) og leggja saman í eitt
húsverð?
Fagurt er það og' lofsvert
mjög, hversu fjöldi manna hef-
ir verið örlátur og stórgjöfull
til bágstaddra og margskonar
fjelaga og fyrirtækja. Mun sá
bróðurhugur og hjálparvilji
vera orkuríkasti hemillinn, er
nú um sinn stöðvar þjóð vora á
helvegi. Gjafmildin gefur líka
góðar vonir um það, að spá-
dómur Rutherfords kunni
smám saman að rætast, þannig,
að íslenska þjóðin verði fyrir-
mynd annara þjóða, og hafi
bætandi áhrif á mannkyn
heimsins. En til þess að svo
megi verða, mætti virðast- að
viskan, gæðin og orkan, verði
að koma frá hærri stöðum.
Sje það (svo sem er) lofs-
vert, að' hjálpa einstökum
mönnum og fámennum fjelög-
um. Hvort væri þá ekki enn
lofsverðara,, að lyfta upp þjóð-
inni allri, ásamt öðrum þjóð-
um?
Þar sem gengi krónunnar á
enn að halda áfram að lækka,
með nýrri verðbólgu, er þá illa
varið nokkru fje (jafnvel af
fúlgum bankanna) í gengis-
hækkandi alheims byggingu?
Eða verður drukknuðum sjó-
mönnum reistur annar veglegri
minnisvarði en sambandshús —
eða syrgjendum huggunarríkari
og þjóðinni bjargvænlegri?
V. G.
Manntjón
Bandaríkjamanna
Washington í gærkveldi.
Tilkynt var hjer í dag, að
jiiannt j ón I >anda rík ja manna
frá ófriðarbyrjmi til þessa
dags, næmi alls 192.836 mönn-
um. Þar af eru fallnir 44.497,
særðir 72.630, týndir 41.923
og fangar 34.386. Af föngum
liafa 1904 andast af ýmsum
sjúkdómum, að því er óvin-
irnir hafa tilkynt, flestir í
fangabúðum .Tapana.
— Reuter.
Óttasl um líf
ðandhi
London í gærkveldi: —
Þótt Gandi hafi að mestu náð
sjer eftir malaríukast það, er
hann fjekk á dögunum, eru
læknar enn mjög óánægðir með
heilsufar hans og telja að á-
stæða sje til þess að óttast um
líf hans, ef brátt bregði ekki til
bata. Ástæðuna til þess telja
þeir, hve lítinn viðnámsþi’ótt
hann hefir. — Gandi er nú 75
ára að aldri. — Reuter.
Sænskt skip ferst.
Stokkhólmi í gærkvéldi: —
Sænska gufuskipið Janerik hef-
ir farist á tundurdufli í Eystra-
salti. Skipið var á leið frá
Þýskalandi til Finnlands, er það
rakst á duflið. — Reuter.
Mannfjón í Bergen meira
en búisf var við
Frá norska jhafa mist sjón að meira eða
blaðafulltrúanum: .minna leyti.
Frá Noregi berast þær fregn- ] Vegna slyss þessa hefir öllum
ir um Stokkhólm, að sprenging- skólum, sem Þjóðverjar ekki
in í Bergen á dögunum hafi höfðu til sinna þarfa, verið lok-
valdið sex sinnum meira tjóni að, og verða þeir ekki starf-
en sprengingin mikla í Oslo í ræktir fyr en að afstöðnum
des. s. 1. Hingað til hefir verið sumarleyfym.
hægt að bera kensl á 130 lík,
og er nú álitið að tala þeirra er | l|||ll||||||l|||]||||||||i|l||||l
fórust verði að mjnsta kosti eins =
há og fyrst var búist við, þ. e. =
200. Af hinum særðu eru 500 §1
enn á sjúkrahúsum, en um =
3700 manns, sem minna slösuð- =
ust, hafa fengið að fara heim, §
eftir að gert hafði verið að =
meiðslum "þeirra. Með vissu er §j
vitað að yfir 60 manns hafa al- |j
gjörlega mist sjónina, og 400 {jj
a3rir. sem eru í sjúkrahúsun, lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllll
Húsnæði |
óskast. H
2 til 3 herbergi og eldhús, =
óskast 14. maí. Má vera ^
utan við bæinn. 3 í heimili jj
Fyrirframgreiðsla, ef ósk- S
að er. Upplýsingar á Berg- j|
staðarstræti 50 B.
Aðalfundur
Kvenfjelags
Neskirfcju
AÐALFUNDUR Kvenfjelags
Neskirkju var haldinn fyrir
nokkru í húsi verslunannanna
í Vonarstræti.
Fundurinn var vel sóttur og
var stjórnin öll endurkosin með*
þeim breytingum, að kosinn var
annar ritari í stað ungfrú Sig-
rúnar Magnúsdóttur, hjúkrun-
arkonu, er fór til Ameríku. Þá
var og kosin basarnefnd fyrir
næsta haust og er frú Rakel
Þorleifsson í Blátúni formaður
hennar eins og í fyrra. Ræddu
konur auk þess ýms áhugamál
fjelagsins og hefir samstarfið í
fjelaginu altaf verið hið prýði-
legasta. Fjelagið hefir eignast
töluvert fje, miðað við stærð
þess og stuttan starfstíma.
Stjórnina skipa frú Ingibjörg
Thorarensen formaður, frú
Marta Pjetursdóttir gjaldkeri,
frú Halldóra Eyjölfsdóttir rit-
ari, og meðstjórnendur frú Ás-
laug Þorsteinsdóttir og frú Ás-
laug Sveinsdóttir. Endurskoð-
endur eru frú Rakel P. Þor-
leifsson og fru Helga Kristjáns-
dóttir.
Lostinn eldingu.
Miamí, Florida: — Kappsigl-
ingamaðurinn frægi, Garwood,
meiddist talsvert í gærkveldi,
er eldingu sló niður í flugvjel
hans um leið og hann var að
stíga út úr henni. — Reuter.
— Rússland
Framh. af 1. SÍðu.
vjelar á flugvöllum og gert
annan usla. Þjóðverjar kveð
ast einnig beita flugher sín-
um mjög gegn samgönguleið
um Rússa, og bæta við að
sumsstaðar á Austurvíg-
stöðvunum sje nú svo mikill
vatnselgur, að ógerningur
sje að hersveitir geti hafst
nokkuð að í sóknarskyni.
í Stokkhólmi er litið svo á,
að Rússar muni herða sókn-
ina gegn Finnum og Þjóð-
verjum í Finnlandi, meðan
hlje er annarsstaðar á víg-
stöðvunum.
Ehnreiðin, 1. hefti 50. árgangs,
er komin út og hefst á kvæði um
Jón Magnússon skáld eftir Þóri
Bergsson. Föstuhugleiðingar heit
ir grein eftir Halldór Kiljan Lax-
ness. Snæbjörn Jónsson ritar svar
grein til Tómasar Guðmundsson-
ar og nefnir „Hvers á (Thomas)
Hardy að gjalda? ‘ Lárus Sigur-
björnsson ritar um Harald Björns
son leikara, og fylgja greininni
margar myndir. Gisting í Reykja
vík heitir saga í heftinu eftir
Kristmann Guðmundsson, rit-
stjórinn skrifar um ísland 1943
— stutt yfirlit, ennfremur Við
þjóðveginn,, um ýms mál, Bók-
mentir og bókaflóð o. fl. Skógar-
púkinn eftir Victor Hugo, endur-
sagt af Björnstene Björnson I
þýðingu Ragnars Jóhannessonar.
nýr greinarfiokkur eftir dr. Alex
ander Cannon, Fjallið blátt,
kvæði eftir Guðfinnu frá Hömr-
um, er meðal efnis í ritinu, o,
rnargt fleira.