Morgunblaðið - 14.05.1944, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Sunnudag'ur 14. maí 1944
Þjóðhátíð Norðmanna
hjer í Reykjavík 17. maí
I UNDANFARIN 3 ár hafa Norðmenn hjer í Reykjavík efnt
ast undirbúning þessara hátíðahalda, er S. A Friid, blaða-
verður það á miðvikudaginn kemur,
Fjelag Norðmanna i Reykjavík hefir kosið nefnd lil að ann-
ast undirbúning þessara hátíðahalda, og er S. A. Friid, blaða-
fulltrúi, formaður þeirrar nefndar.
Handíða og mynd
listaskólinn 5 ára
í gær kallaði nefndin blaða-
menn á sinn fund og skýrði frá
tilhögun fyrirhugaðra hátíða-
halda.-Skýrði formaður nefnd-
arinnar svo frá:
í 120 ár hafa Norðmenn hald
ið 17. maí hátíðlegan. Hefir sú
þjóðhátið haft ákaftega mikla
þýðingu í stjórnmálasögu þjóð-
arinnar og fyrir þjóðlega menn
ing' hennar.
Hvar sem Norðmenn eru sam
an komnir, reyna þeir í útlegð
sinní að minnast dagsins og
þeirra viðburða, sem við hann
eru tengdir.
Undanfarin ár hefir það ver-
i:> okkur Norðmönnum hjer í
Reykjavik mikið ánægjuefni,
hve margir Reykvíkingar hafa
sýnt norsku þjóðinni vináttu-
vott á þessum degi, Vona jeg, að
enn megi svo verða.
Á miðvikudaginn kemur
koma Norðmenn saman kl. 8,20
við kirkjugarðshliðið í Fossvogi.
Og þaðan verður gengið undir
norskum fána inn í garðinn að
leiðum þeirra Norðmanna. sem
þar hafa verið jarðaðir á styrj-r
áldarárunum. Eru það bæði
flugmenn og sjómenn. En flest-
þeirra norsku flugmanna,
stem farist hafa á þessum slóð -
Uni, hafa horfið í hafið. Sjó-
mennirnir okkar, sem þarna eru
jarðaðir, hafa komið hingað
sjúkir og særðir, eftir viður-
eignir á hafinu,
Lagður verður blómsveigur
á leiði þessara manna. Er og
gert ráð fyrir, að einhverjir
þeirra, sem þarna koma, hafi
með sjer blóm, til þess að setja
á leiðin.
Kl. 10 f. h. verður hátíða-
guðsþjónusta í Dómkirkjunni í
tilefni dagsins, Annast okkar
góði vinur sr. Bjami Jónsson
vigslubiskup guðsþjónustuna.
Þar verða sungnir norskir ætt-
jarðarsálmar, beðin bæn fyrir
Noregi, sunginn konungssöng-
urinn og þjóðsöngurinn. Þess
er vænst að Noregsvinir í
Reykjavík sæki guðsþjónustu
þessa.
. KL 1145 koma norsk börn
og islensk börn áf norskum
ættum saman í bústað norska
sendiherrans við Fjólugötu. En
þaðan ganga þau í skwiðgöngu
raeð sína litlu fána ki. 1 e. h.,
eftir Fjólugötu, Fríkirkjuveg og
sgm leið liggur að Listamanna-
skálánum við Kirkjustræti.
' KL 1% hefsl samkoma í
Ligtamannaskálanum. Þar verð
ur norsk myndasýning. Það er
Ijósmyndasýning er iýsir Nor-
egi á friðar og styrjaldartím-
um Sýning þessi hefir verið
haldín í mörgum borgum Eng-
Jarids. Þetta eru stórar og greini
legar myndir, um 120 að íölu.
- Böfnin, sem taka þált í skrúð
göngúnni sitja þar á fremstu
bekkjum.
Formaður hátíðarnefndar flyt
ur þar ávarp til gestanna, talar
um ættjörð og konung og þjóð-
hálíð. og lýsir um leið sýning-
unni í • fám orðum. Frú Gerd
Grieg les siðan upp kvæði. En
að því búnu heldur E. Meidell
Hopp liðsforingi minningar-
ræðu um þá Norðmenn, sem
fallið hafa í styrjöldinni. Því
sem þarna fer fram, verður út-
varpað. Því eru menn beðnir
að koma stundvíslega.
Mábhöfðum vegita
sölu eigna verk-
lýðsljelaganna
Frá fulltrúaráði verka-
lýðsfjelaganna hefir
blaðinu borist:
Á FUNDI stjórnar Fulltrúa-
ráðs verkaiýðsfjelaganna í
Reykjavík, 10. þ. m. var sam-
þykkt, samkvæmt fundarálykt
un fjölmargra verkalýðsfje-
laga, að Fulltrúaráðið höfðaði
fyrir hönd verkalýðsfjelaganna,
mál til riftuilar á sölu eigna
verkaiýðsfjelaganna, þ. e. sölu
Alþýðubrauðgerðarinnar, Al-
þýðuhússins Iðnó og Ingóilfs
Café. Jafnframl var samþykkt
að biðja Ragnar Ólafsson lög-
fræðing að flytja mál þessi fyr
ir hönd Fulltrúaráðsins og
verkalýðsfjelaganna.
HANDIÐA- og myndlistar-
skólinn verður fimm ára á
þessu ári. í tilefni afmælisins
bauð Lúðvíg Guðmundsson
skólastjóri blaðamönnum að
skoða sýningu á vinnu nem-
enda í fyrradag.
Lúðvíg Guðmundsson skóla-
stjóri stofnaði skólann og rak
hann sem einkaskóla í þrjú ár.
Fyrstu tvö árin var skólinn til
húsa í kjallara hússins nr. 57
við Hverfisgötu hjer í bænum.
Skólanum var þegar of þröng-
ur stakkur skorinn, en var þó
til húsa á sama stað til ársins
1941, að skólinn kaupir húsið
nr. 2 A við Grundarstíg, en þar
hefir skólinn verið síðan.
Árið 1942 var skólanum
breytt úr einkaeign í sjálfseign
arstofnun, sem að stóðu 8 skóla
stjórar og 7 aðrir áhugamenn.
Tilgangur skólans er m. a.
að veita kennurum við barna-
og unglingaskóla landsins að-
stöðu til að fá þar staðgóða sjer
mentun í ýmsum greinum hand
íða og teikninga. Ennfremur að
gefa almenningi kost á að nema
þar sömu greinar, og að veita
þeim, sem ætla að helga sig
sjernámi í myndlistum, sem
íullkomnasta kenslu í þeim
greinum.
í vetur stunduðu 340 manns
nám í skólanum og voru þess-
ar greinar þær helstu: mynd-
list og trjesmíði, auk bókbands,
trjeskurðar o. fl. Þá starfaði
kennaradeild. Það má geta þess,
að á næsta vetri verða 7 kenn-
arar, sem lokið hafa prófi í skól
anum, I fastar kennarastöður
víðsvegar á löndinu.
Fjárhagur skólans má teljast
mjög sæmilegur. Skólinn á nú
húsið og allan húsbúnað og
vinnutæki, og skuldar aðeins 50
þús. krónur. — Skólinn hefir
aldrei, frá stofnun, sótt um
neinn stofnstyrk neinstaðar frá.
Hinsvegar hefir bæði ríki og
bær veitt skólanum nokkurn
rekstrarstyrk.
Nú er áhugamál skólans að
losna algerlega við skuldir, og
vildi helst geta það af eigin
getu, að mestu, og aðstoðar
hinna fjölmörgu vina skólans.
Skólinn hefir ákveðið að gefa
út Þrymskviðu. Verður bókin
prýdd 12 myndum, er nemend-
ur myndlistardeildar skólans
hafa teiknað. — Ýmsir lista-
menn, er sjeð hafa myndirnar,
telja þær mjög góðar. Styrkt-
arfjelagar skólans geta menn
gerst og greiði þeir 100 krónur.
Þrymskviðu fá þeir ókeypis.
Þrymskviða er ekki fyrsta
bókin, sem gefin *er út af skól-
anum, þegar hafa tvö hefti
komið út um verklegt nám og
tvö í undirbúningi, um trje-
skurð og bókband, og loks er
farin í prentun bók eftir skóla-
stjórann Lúðvíg Guðmundsson.
Er þar að finna leiðbeiningar
fyrir drengi og telpur um verk-
legt nám. Bókina prýða fjöldi
mynda.
Að síðustu var gengið um
skólann og sýning á smíðum og
teikningum nemenda skoðuð.
Bar þar að líta hverskonar trje-
skurð, húsgögn,- hillur, lampa
leðurvinnu hverskonar, bók-
band, pappavinnu, málmsmíði
o. fl.
Sýningin verður opin almenn
ingi þar til á ^sunnudagskvöld
og er hún opin frá kl. 1 til 10.
★
Um sýninguna skrifar Jón
Þorleifsson:
Það eru. mörg og stór vand-
kvæði á því að stunda listnám
hjer heima. Einkum er alger
vöntun á listasafni, en erlend-
is eru söfnin slíku fólki eins
nauðsynleg og sjálfir skólarn-
ir, eða kennafar þeirra. Þess
vegna hygg jeg það sje öllum
íyrir bestu, sem Handíða- og'
myndlistaskólinn hefir horfið
að í vetur, að takmarka kenslu
þeirra deilda við teikningu og
dálitla vatnslitamálningu.
Teikniárangur í ár virðist
mjer nú mun belri en undan-
farin ár og hafa ýmsir nem-
endanna náð þar mjög góðum
árangri.
Leðurvinna skólans í ár er
einnig mjög falleg og bókband
inu mikið farið fram. Smíði-
kehsla hefir altaf verið góð og
í ár hafa sýnilega verið nokkr-
ir hagleiksmenn. 18 ára piltur
hefir smíðað sjer myndarlegan
rennibekk með öllum útbúnaði.
Kona ein sýnir mikinn hagleik
í útskurði. Margt fleira mætti
telja upp, sem er eftirtektar-
vert. Og sem heild má segja
að frá skólans hendi sje mikið
gert til þess að nemendurnir
geti haft hagnýtt gagn af nám-
inu, með þvi að kenna mönn-
um strax að gera húsmuni, verk
færi o. fl. Jeg var hálf hræddur
um, til að byrja jneð, að skól-
inn kynni að þenja sig yfir of
margt, svo þar yirði víða komið
við, en hálfgert kák í öllu. Á
þessu bryddi nokkuð strax.
Smátt og smátt mun það þó
lærast að halda skólanum inn-
an hæfilegra og viðráðanlegra
iakmarka, en leggja því meiri
rækt við það sem kent er. Enda
er þeim, sem stjórna skólan-
um, vel trúandi lil þess að
finna það sem við á í þeim efn-
um. Hill dylst ekki, að með
skóla þessum er bætt úr brýnni
þörf. Það sýnir meðal annars
vaxandi aðsókn að skólanum.
Súðin
Norður um land til Þórshafnar
síðari hluta næstu viku. Tekið
ó móti flutningi til hafna milli
Borðeyrar og Þórshafnar á
morgun og til hafna milli
Ingólfsfjarðar og Óspakseyrar,
fram til hádegis á þriðjudag. —
Pantaðir farseðlar sækist á
þriðjudag.
BEST AÐ AUGLÝSA I
MORGUNBLAÐINU
Framhald á 8. síðu
Bresk rödd í sjáifsfæðismálinu:
| „Ákvörðun uð ilýfu
- sumbundslitum
mjög eðlileg“
FYRSTA BRESKA BLAÐIÐ, sem gerir sjálfstæðismál
okkar íslendinga að umræðuefni, eftir að skeyti kon-
ungs barst, er „The ScotsmanÁ Birtist sú grein 9. þ.
m. undir fyrirsögninni: „ísland og' Danmörk“. „The
Scotsman“ er stærsta blað Skotlands, gefið út í Edin-
borg. Það nýtur mikils álits á Bretlandseyjum og
víðar. Fer greinin hjer á eftir:
„ÞANN 23. MAÍ MUN ÍSLENSKA ÞJÓÐIN ákveða með
almennri atkvæðagréiðslu, hvort ísland eigi áfram
að vera í sambandi við Danmörku og, ef sambandinu
er slitið, hvort stofna skuli lýðveldi á íslandi eða
ekkí. Það er enginn vafi á úrslitum þessa þjóðar-
atkvæðis. Það er yfirgnæfandi meiri hluti íslendinga,
sem eru með því að slíta sambandinu við Danmörku“.
„ÞANN 17. MAÍ 1941 — en þá var Danmörk komin undir
stjórn nasista — samþykti Alþingi yfirlýsingu þess
efnis, að þar sem íslendingar hefðu orðið að taka öll
sín mál í eigin hendur, þá væri ekki um það að ræða
að framlengja sambandslagasáttmálanum. Þegar
þetta var, ráðgerði Alþingi að beðið yrði til stríðs-
loka með að segja uppsamningunum formlega“.
„ÁKVÖRÐUNIN um að flýta sambandsslitum, er mjög
eðlileg. Þó að konungur Danmerkur hafi látið í ljós,
að hann sje andvígur, mun ólíklegt að nokkur utan
Danmerkur muni hreyfa mótmælum vegna skilnað-
arins“.
„ÞAÐ ER af viðkvæmni hægt (sentimental grounds) að
hafa samúð með skoðunum konungs í þessu máli, en
atburðir, sem nýlega hafa gerst, styrkja kröfu íslend-
inga um algjört sjálfstæði“.
..SÍÐAN 1918 HEFIR eingöngu verið um konungssam-
band að ræða. Ríkisstjórn Bandaríkjanna lýsti því
y.fir fyrir' nokkru, að hún myndi ekki hindra íslend-
inga á neinn hátt í því að slíta sambandinu við Dan-
mörku og það má gera ráð fyrir að breska ríkisstjórn-
in hafi sömu skoðun á því máli“.
,,ÞÓ AÐ ÍSLAND hafi verið bundið norrænu löndunum
í margar aldir, þá var það þó sjálfstætt lýðveldi frá
930—1262. íslenska þjóðin hefir ávalt verið ákveðin
og sjálfstæð og lýðveldissinn.uð í eðli sírru.
Síðan 1918 hefir ísland verið sjálfstætt ríki.
,,ÞÓ AÐ NOKKUÐ hafi á stríðsárunum verið gengið á
þenna sjálfstæðisanda, sem íslenska þjóðin gætir svo
vel, þá hafa hernaðaryfirvöldin á íslandi, gagnstætt
því, sem ér í Danmörku, gætt þess til hins ítrasta
að koma vel fram gagnvart íslendingum og hafa ekki
á nokkurn hátt reynt að auka vald sitt eða áhrif
utan takmarka hernaðarlegrar nauðsynjar“.