Morgunblaðið - 06.06.1944, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐID
Þriðjudagnr 6. jám 1944
Sjómaniuistjettm er verðug veglegrur m entastofnunur
SJÓMANNADAGURINN
var haldinn hálíðlegur í 7. sinn
hjer í Reykjavík á sunnudag-
inn, eins og til stóð, í góðviðr-
issólskini einhverju því besta,
sem komið hefir á þessu vori.
En nú í fyrsta sinn komu sjó-
rnenn og aðrir bæjarbúar sam-
an á þeim stað á 'þessum degi,
sem i framtíðinni verður sam-
komustaður sjómanna hjer í
Reykjavík — við, Sjómanna-
skólann, sem verið er að reisa
á norðanverðu Rauðarárholti.
Þessi veglega bygging. sem
stendur nyrst á hæðinrti, er svo
mikil, að hún er mjög áberandi
í útlínu bæjarins, er blasir við
sjónum manna frá innsigling-
unni í höfnina. Þó er turn húss-
íns ekki fullreistur enn. Hann
hækkar frá þvi sem nú er um
eina 14 metra.
Hátíðahöld dagsins hófust
með því að kl. 8 á sunnudags-
morguninn voru fánar dregnir
að hún á skipum í höfninni og
sala á merkjum og blaði dags-
ins hófst á götum bæjarins.
Eftir hádegi söfnuðust svo
sjómenn saman við Miðbæjar-
barnaskólann og gengu þaðan
hópgöngu að hinum n^ja Sjó-
mannaskóla á Vatnsgeymishæð
inni. Tíu sjómannafjelög úr
Reykjavík og Hafnarfirði lóku
þátt í göngunni og gengu hvert
undir sínum fána og íslenska
fánanum. í fararbroddi ljek
Húðrasveit Reykjavíkur undir
síjórn Albert Klahn. — Hóp-
gangan var mjög mannmörg og
virðuleg.
Þegar skrúðganga sjómann-
anna^kom upp að skólahúsinu,
var þar saman kominn mikill
mannfjöldi. En fólk hjelt áfram
að streyma þangað upp eftir, og
dreifði mannfjöldinn sjer um
holtið sunnan undir skólanum.
Vafalaust hafa margir af þeim^
sem þarna voru. ajdrei komið
þangað upp eftir síðan skólinn
tók að rísa af grunni, og sá því
nú í fyrsta sinn hve þarna ’er
að rísa mikið og veglegt menta-
setur fyrir íslenska sjómanna-
stjett.
Svo margt fólk var þarna
saman komið, að það minti,
mann á mannfjölda Alþingis-
hátíðarinnar 1930 á Þingvöll-
um.
Við skólann var komið fyrir
upphækkuðum palli, sem var
að lögun eins og skipsstefni og
var ræðustóllinn þar uppi á.—
Röðuðu fánaberar hinna ein-
stöku sjómannafjelaga sjer
út frá ræðustólunum. fimm
hvoru megin, en í miðjunni var
horinn hvíti stjörnufáninn,
minningarfáni hinna föllnu sjó-
manna. Ein gylt stjarna fyrir
hvern sjómann, sem látið hefir
Jifið í barátlunni við ógnir hafs
ins frá síðasía sjómannadegi.
Stjörnurnar mynduðu krcss.
Að þessu sinni voru þær 67,
tákn 63 sjómanna og 4 farþega.
Minningarathöfnin hófst með
þvi að I^úðrasveitin Ijek sálm-
inn: „Jeg horfí yfir hafið“. Þá
siing Hreinn Pálsson frá Hrísey
ineð undirleik lúðrasveitarinn-
ár: „Taktu sorg mína, svala
hafa“. — Því næst minlist
þiskup íslands, .hr. Sigurgeir
í|igurðsson, látinna sjómanna.
Ýar ræða hans þrungin vel-
vijja. söknuði og þakklæti til
hinna föllnu, sem tóku sjer
Virðuleg hátíðarhöld sjómannadagsins
slöðu á hinum íslenska víg-
velli, þar sem hættan var mest,
þakklæti til þeirra fyrir störf
in í þágu ættjarðarinnar. — A
sama tíma og biskup lauk rseðu
sinni, lagði lítil stúlka blóm-
sveig á,leiði óþekta sjómanns-
ins í Fossvogskirkjugarðinum,
en síðan var þögn í eina mínútu.
Þá söng Hreinn Pálsson „Al-
faðir ræður“, með undirleik
lúðrasveitarinnar.
Næst hóf Friðrik Ólafsson,
skólastjóri, athöfn þá, er leggja
skyldi hornstein hins nýja
skóla. Rakti hann sögu bygg-
ingarmálsins, en hún hafði ver-
ið letruð á skinn og sett í blý-
hólk, sem setja átti í horn-
stein skólans.
Þá lagði ríkisstjóri íslands,
hr. Sveinn Björnsson, horstein-
in að skólanum. Var það gert
með þeim hætti, að blýhólk-
urinn var settur inn í holu í
anddyri hússins, en múrsteinn
settur þar fyrir og múrað yfir.
Framkvæmdi ríkisstjóri það
verk. Þá flutti ríkisstjóri ávarp
og fer það hjer á eftir:
Ávarp ríkisstjóra.
„Nú mun geymast í horn-
steini þessarar byggingar um
aldur og æfi sú forsaga sjó- -
mannaskólamálsins, sem þið
heyrðuð áðan.
Jeg er einn þeirra, sem eiga
því láni að fagna að hafa lifað
gróandann í íslensku þjóðlífi,
sem var svo áberandi fyrir óg'
eftir aldamótin síðustu. í minni
mínu eru geymdar margar á-
nægjulegar mýndir frá þeim
tima.
Seinustu sex ár aldarinnar
síðustu lá leið mín mikinnliluta
ársins daglega milli heimilis
míns og latinuskólans. Við
skólapiltarnir, sem nokkuð bar
á í litla bænum sem þá var,
Rejkjavik, gengum þessa dag-
legu göngu, ljettir í spori með
námsbækurnar undir hand-
leggnum. Við mættum þá oft
öðrum skólapiltum, sem líka
gengu með námsbækur undir
handleggnum og voru líka farn
ir að setja svip á bæinn. Það
voru skólapiltarnir I Doktors-
húsinu, sem Markús Bjarnason
var að kenna siglingafræði.
Þeir voru ljéttír í spori eins og
við, en báru þó yfirleitt annan
svip, hvort sem það stafaði af
þeirri reynslu, sem þeir höfðu
þegar fengið af fangbrögðum
við Ægi eða öðru. Það var eins
og skrefin væru fastari og á-
kveðnari, þeir horfðu beint
fram og viljinn brann í augum
þeirra. Manni datt ósjálfrátt í
hug: Þessir menn eiga eftir að
setja r.ýjan svip á þjóð og land.
Og.svo hefir orðið.
Við munum eftir skútuöld-
inni svokölluðu. Það var1 eitl
aðalmarkmiðíð með stofnun
sjómannaskóians fyrir rúmum
50 árum að skapa skilyrðin íil
þeirra framfara um fiskveiðar
okkar, að fiskinn mætti sækja
á djúpmiðin á haffærum þii-
skipum. Það tókst. Menn munu
lengi muna marga frábæra
dugnaðarmenn og sjóhetjur frá
skútuöldinni, bæði þá sem Æg-
ir skilaði ekki aftur að landi
*
Avarp ríkisstjóra
, -- / . , -,.-
Hópganga sjómanna á leið upp Laugaveg.
Ámundi Hjörleifsson.
Myndina tók
og hina, sem fengu að halda
áfram að bera merkið hótt.
Síðan kom mólorbálaöldýi og
togaraöldin. Skólinn var jafn-
an á verði til þess að fullnægja
nýjum framþróunarþörfum.
Loks færðumsl við það í fang
að byrja að taka siglingar landa
á milli í okkar eigin hendur.
Jeg hafði sjerstaka aðstöðu til
að fylgjast með því, hve vel
íslenska sjómannastjellin reynd
ist þeim vanda vaxin. Þótt
sumum þeim, sem heyra mál
mitt, kunni að þykja það ólrú-
legt, voru fyrir 30 árum marg-
ir menn, innlendir og erlendir,
sem höfðu þá trú — og reyndu
að telja mjer og öðrum trú um
— að þeim sigtingum væri
ekki öðrum trúandi fyrir en
erlendum mönnum. Máske
mætti nota islenska háseta að
einhverju leyti. En yfirmenn
og vjelstjórar yrðu að verg,er-
lendir.
En við ^ildum annað. Og
reynslan hefir sýnt, að ekki
hefir orðið skortur á íslenskum
mönnum, sem gátu annasl þessi
störf engu síður en erlendir
menn, jó, að sumu leyti betur.
í því á sjómannaskólinn sinn
ómetanlega þátt. Kjörorð hans
undir forustu hinna ágætu
skólastjóra og kennara virðist
hafa verið: Áfrani, áfram.
Mciri þekkingu, meira starf“.
Þessi bygging, sem nú ris af
grunni, á að vera umgjörð um
og varpa ljósi á þessi kjörorð-.
Hún á að skapa skilyrði til
meiri mentunar og belri ment-
unar fyrir íslenska sjómanna-
stjett. Því flyt jeg þeim, sem
Kjer ciga hlut að máli, inni-
legar arnaðaróskir um gæfu
og gehgi þessarar slofnunar.
Dagur sjómanna hefir verið
valinn til þessarar hátíðlegu
athafnar. í>að á vel við. Því
hjer má líta ávöxt af starfi ís-
lenskra sjómanna. Og, bygg-
ingunni er ætlað að eiga mik-
ilvægan þátt í að halda merki
íslensku sjómannasljellarinnar
'hátt á lofti.
Það eru, fremur öðrum, ís-
lenskir sjómenn, sem hafa afl-
að þess fjár, sem gerir ríkinu
kleift að reisa þessa myndar-
legu byggingu. Og enginn á-
greinmgur mun vera um það,
að íslenska sjómannastjettin
hefir til hennar unnið einnig
á annan hátt. Með tápi sínu og
dugnaði í sífeldri glímu sinni
við Ægi, hefir hún ‘sýnl og sann
að, að hún er verðug slíkrar
menlastofnunar. Jeg geri ráð
fyrir því, að það eigi eftir að
hlýja mörgum sjómanni um
hjarlaræturnar — og okkur
hinum líka — er stefnt er heilu
í höfn í höfuðborg- íslands, að
sjá háborg íslensku sjómanna-
stjellarinnar gæfa við himinn
hjer á þessum stað. Og í dimmu
verður hjer á húsinu sá vili,
sem vísar hverju skipi rjetta
leið er það leilar'hjer hafnar.
Vili er öryggismerki sem
mönnum þykir vænl um.
En- við eigum einnig annað
merki, sem er hvortlveggja í
senn, öryggismerki og eining-
armerki þjóðarinnar. Það er
fóninn. Þótl okkur eigi öllum
að þykja vænl um þetta iákn
einnar og sameinaðrar þjóðar,
þá eiga sjómennirnir hjer
nokkra sjerslöðu. Það fellur í
þeirra hlul að „sýna fánann“
á höfunum og í erlendum höfn-
um. Þess vegna er okkur svo
mikils virði að vita það að við
eigum sjómannastjett, sem er
þess megnug að „sýna fánann“
á þann hátt að jafnan megi
segja um skip sem sigla undir
fánanum okkar: „Þetta skip og
áhöfn þess er íslenskt. Þess
vegna má treysta hvoru-
tveggja". Jeg hygg að því ljós-
ari sem menn gei'a sjer þessa
staðreynd, því vænna muni sjó-
mönnunum þykja unl fánann,
vegna þeirrar ábyrgðar sem
þeim er falin, að halda uppi
heiðri þessa þjóðartákns okkar,
hvar sem íslenskl far er á ferð-
inni. • -4.*
Þess vegna á sjerstaklega vel
við að minnast fánans og sýna
honum virðingu okkar við þetta
tækifæri".
★
Að ávarpinu loknu gekk
merkisberi sjómanna fram fyr-
ir ríkisstjóra og kvaddi hann
með ísl. fánakveðjunni, en rík-
isstjóri sýndi fánanum sjer-
slaka virðingu. Lúðrasveilin
ljek: „Rís þú unga íslands
merki“.
Þá fluttu ávörp: Siglingamála
ráðherra, Vilhj. Þór, en Lúðra-
sveitin ljek „ísland ögrum
skorið“, fulltrúi sjómanna, Sig-
urjón Á. Ólafsson, leikið „ís-
lands Hrafnistumenn11, fulltrúi
útgerðarmanna, Kjartan Thors,
leikið „Gnoð úr hafi skraulleg
skreið“, og fulltrúi F. F. S. í. í
byggingarnefnd, Ásgeir Sigurðs
son, leikið „Hornbjarg“, lag
eftir Pál Halldórsson.
Næst afhenti Henry Hálfdán
arson, form. Sjómannadags-
ráðs, björgunarverðlaun Sjó-
mannadagsins, en þau eru af-
hent fyrir mesta björgunaraf-
rek unnið á sjó frá síðasta Sjó-
mannadegi. Að þessu sinni
hlaut Þorsteinn Jóhannesson,
skipstjóri á v.b. „Jóni Finns-
syni“ og skipshöfn hans þau,
fyrir frækilega björgun skips-
hafnarinnar á v. b. „Ægi“, 12.
febr. s. L, sem mönnum mun
enn í minni. — Síðan voru af-
hent verðlaun fyrir íþrótta-
kepni, en lúðrasveitin ljek að
því lojjnu þjóðsönginn, „Ó, guð
vors lands“.
íþróttakepni Sjómannadagsins.
Helgafell vann Fiskimann
Morgunbtaðsins.
Kappróðurinn fór fram á
Rauðarárvíkinni s. 1. laugardag.
Varð skipshöfnin á b.v. Helga-
felli hlutskörpust á 4:12,7 mín.,
sem er glæsilegl nýtt met. Önn
ur var skipshöfnin á Belgaum
og skipshöfnin á Venusi nr. 3.
Kept var um Fiskimann Morg-
unblaðsins, sem er farandgrip-
ur. Þetta er 1 annað sinn, sem
Helgafell vinnur hann. Enn-
fremur vann Helgafell róðrar-
fánann, sem veittur er fyrir
skemslan líma. ■*— „Freyja“
varð hlutskörpust af smærri
skipunum. Þar var kept um
June Munktell-bikarinn.
í reipdrætti keptu þrjár skips
hafhir, af b.v. Helgafelli, og
slrandferðaskipunum Esjunni
og Súðinni. Sigraði Helgafell
Súðina á 3:26,0 mín. eftir afar
harða kepni og Esju eflir 1:26,6
mín. — Esja vann síðan Súðina.
Stakkasundið vann Jóhann
Guðmundsson, á 2:54,9 mín. 2.
var Valur Jónsson og 3. Finn-
ur Torfason. — Björgunarsund
Franih. á 5. síðu