Morgunblaðið - 09.07.1944, Blaðsíða 5

Sunxmdag'inn 9. júlí 1944
MOE GUNBLAÐIÐ
5
Sveitirnar.
BLAÐAMENN eru orðnir því
afvanir, að minnast nokkuð á
veðráttuna. af ástæðum, sem
almenningi er kunnugt um. Það
liggur við, að maður sje því
feiminn við að nefna það, að
yfirleitt munu skepnuhöld hafa
''verið góð í vor í flestum sveit-
um, eftir þeim upplýsingum, er
komið hafa til Búnaðarfjelags
íslands'. Og rættist því í þessu
efni belur úr, en svartsýnir
menn spáðu eftir erfitt sumar í
fyrra, bæði vegna óhagstæðs
veðurs, og vegna þess, hve ó-
venjulega var fátt um fólk við
heyskapinn.
Hætt er við, að lítið yrði úr
framleiðslu á mörgu sveitabýl-
inu á síðustu árum, ef bóndinn
og húsfreyjan, eða skyldulið
þeirra hjeldi fast við ákveðinn
vinnutíma hvern sólarhring og
hagaði sjer í því efni eftir fyr-
irmælum eða kenningum verka
lýðsfjelaga. — Einyrkjarnir í
sveitum landsins vinna, eins og
þeir hafa krafta og þol til í
von um, að þeir einhvern tíma
geti notið náðugri daga, áður
en æfisólin sest. \
Erfitt var að fá kaupafólk í
sveitirnar í fyrra sumar. Enn
þá erfiðara hefir starf ráðning-
arskrifstofu Búnaðarfjelagsins
reynst í ár. Margfalt meiri eft-
irspurn eftir kaupafólki, en
framboð á vinnu. Og sýnist þó
sumarkaup við landbúnaðinn
vera orðið nokkuð sambærilegt
við annað kaupgjald í landinu.
Fjárpestirnar.
LÍTIÐ vill það lagast með
mótslöðuafl sauðfjárins gegn
mæðiveikinni. Bændur hafa
verið að vona, að pestirnar
hreinsuðu smátt og smátt úr
fjárstofninum það fje, sem mót-
tækilegast væri.Það sem hraust
ast væri gegn mæðiveikinni
lifði það af. Það er Darwins-
kenningin alkunna, um úrval
samkepninnar á þeim hæfustu
einstaklingum til að standast
hættur lífsins. Þetta getur ver-
ið rjett í sjálfu sjer. En hið
blinda úrval náttúrunnar getur
tekið nokkuð langan tíma. ■—•
Hætt við, að margur einyrkinn
geti orðið þreyttur, á meðan
Darwinslögmálið er að gera
fjárstofn hans hæfan til að
standast pestina.
Hrossin.
í HJERUÐUM, þar sem hrossa-
eign er mest, er um hana talað
sem einskonar plágu. Er ein-
kennilegt til þess að hugsa,
að hleypt skuli vera fram
hrossaeign á sömu árum, og
notkun hrossa við landbúnað-
inn og til ferðalaga minkar óð-
um, en bílar koma í staðinn.
Að vísu mun hestvinna í jarð-
rækt og við heyvinnu hafa
aukist talsvert. — En ekki svo
mikið, að bændur þurfi að
fjölga brúkunarhestum sínum
af þeim ástæðum, frá því sem
áður var, þegar aðflutningar til
heimilanna fóru fram með hest
um, víða yfir langan veg.
En stóði hefir verið hlevpt
fram í svo stórum stíl að hrossa
talan í landinu fer síhækkandi
þrátt fyrir minkandi hestabrúk
un og engan erlendan hesta-
markað. Fyrirhöfnin við hrossa
eignina víða ekki mikil. — En
menn hugsa ekki um það, hve
hrossin ganga nærri bithagan-
um.
Raddir hafa heyrst um það,
upp á síðkastið, að takmarka
REYKJAVÍKURBRJEF
hrossaeign manna með sam-
þyktum á þá leið, að á hverri
jörð mætti ekki ala upp eða
hafa í högum nema vissan
hrossafjölda. Ekki hefi jeg orð-
ið þess var, að slíkar samþyktir
væru e nn komnar til fram-
kvæmda.
Fólksfjölgun í
Reykjavík.
JAFNT og þjett fjölgar fólk-
inu hjer í Reykjavík. — Milli
síðustu manntala, eða á síðast-
liðnu ári, fjölgaði fólki hjer um
1.800 manns.
Fólksfjöldi höfuðstaðarins
hlýtur að vera áhyggjuefni, því
erfitt hlýtur það að í’eynast á
næstu árum, fyrir margt það
fólk, sem hingað hefir komið,
að fá hjer atvinnu. Og erfitt
getur það orðið, fyrir þá, sem
hafa sæmilega lífsafkomu, að
verða svo aflögufærir, að þeir
geti lagt til framfærslunnar
það, sem krafist verður, þegar
atvinnan minkar.
Þá geta þeir fundið sig sæla
sem kyrrir hafa verið í sveit-
unum, þó kjör þeirra kunni að
reynast að ýmsu leyti erfið.
Mótspyrna
Dana.
FÁAR fregnir úr hernumdu
8. júlí 1944
löndunum hafa betur sannað
,,móttleysi ofureflisins“, eins og
hin einhuga óbilandi andstaða
Dana gegn þýska herveldinu.
Þolinmæði þessarar gæflyndu
þjóðar er þrotin. Á sjálfa Jóns-
messunótt, hinni helgu sumar-
hátíð dönsku þjóðarinnar, brýst
út vorhugur hennar og frelsis-
þrá. Hafnarbúar skeyta engu
umferðabanni þýsku herstjórn-
arinnar, skjóta flugeldum að
fyrri sið, láta, sem þeir viti ekki
af hinu vopnaða ofurefli. Þjóð-
‘verjinn ybbar sig. Það er skotið
á mannþyrpingar. Danir vilja
mega fara sem frjálsir menn í
eigin landi. Boðað er,allsherjar
verkfall. Öll vinna stöðvast. —
Þjóðverjar taka af Hafnarbú-
um vatn, rafmagn og gas til
suðu matvæla. Það á að svæla
íbúa þessarar stóru borgar, inni,
buga þá með því, að svifta þá
helstu lífsnauðsynjum. En ekk-
ert stoðar. Þeir standa einhuga,
eftir sem áður. Hreyfa sig ekki.
Svelta þyrstir í ljóslausri borg.
Og þýska herstjórnin, með all-
an sinn vopnaða miskunnar-
lausa her, verður að láta undan
kröfum hins vopnlausa fólks,
sem manni sýnist líka vera
varnarlaust. En vörnin er sterk
í samtökum samhuga þjóðar.
Islenskir
t náttúrufræðingar.
ÚTIVIST íslenskra náms-
manna á meginlandi Evrópu
fer að verða nokkuð löng. Marg
ir þeirra hafa vafalaust notað
tímann vel. En „æfitíminn eyð-
ist“, eins og þar stendur. Hjer
heima bíða þeirra mörg verk-
efni.
Nýlega hefir Sigurður Þórar-
insson jarðfræðingur varið
doktorsritgerð í Svíþjóð. Rit-
gerð hans er um eyðing Þjórs-
árdals. Vafalaust merkilegt rit.
Sigurður er skemtilega gáfaður
maður, glöggur vísindamaður.
Árin fyrir stríð vann hann m.
a. að rannsókn öskulaga í ís-
lenskum jarðvegi. Ákaflega
merkilegar athuganir. Að geta
greint öskulög ýmsra gosa, hve
langt þau hafi náð yfir landið,
úr hvaða eldstöðvum þau eru
upprunnin. Ef hægt er að sanna
frá hvaða gosi þau eru, sem
sögur fara af, er hægt að rekja
jarðvegsmyndunina. t. d. hve
mikill jarðvegur hefir mynd-
ast, síðan gosið varð, er dreifði
öskunni yfir landið.
Áskell Löve er unguj- íslensk-
ur doktor í Svíþjóð. Rannsókn-
Einar Steíánsson skipstjóri
EINAR STEFANSSON skip-
herra á sextugsafmæli í dag.
Eftir 43 ára sjómensku hætti
hann siglíngum fyrir 1xk ári
síðan, vegna þess að hann misli
sjón á öðru auga, með þeim
hætti, að æð sprakk í auga
hans.
Einar byrjaði að sækja sjó
15 ára gamall.
— Hugurinn eindi’egið leit-
að þangað? spurði jeg hann um
daginn.
— Jeg veit ekki, livað segja
skal um það. En þá var aldar-
andinn þessi. Enginn maður
með mönnum, nema hann rjeði
sig á skútu. Og einhvern veg-
inn hefir það atvikast svo, að
jeg hefi aldrei unnið mjer inn
nema 3—4 krónur einu sinni í
landi. Öll mín störf voru á sjón
um.
— Mikil viðbrigði að setjast
í helgan stein eftir svo langt
ferðalag?
— Þetta verður maður að
hafa, þegar maður fer að eld-
ast og slitna, sagði hinn rgyndi
skipstjóri. En ekki verður á
honum sjeð, að hann sje nokk-
urn hlut eldri en hann var, þeg
ar hann var t. d. í siglingum
við Norður- og Austurland ár
eftir ár og oft á stjórnpalli að
heita mátti allan sólarhringinn,
er þokur voru eða eitthvað
að veðri. Hann lýsti því fyrir
mjer, hvernig það líf og starf
er, að þurfa altaf að hafa vak-
andi auga á öllu, sem máli skift
ir. Eina bótin, sag'ði hann, þeg-
ar maður er farinn að kynnast,
að þá áttar maður sig altaf,
hvað lítið sem maður sjer af
landinu. Og svo er það orðið
annað nú en var, með loftskeyt
um, dýptarmaplum og fleiri vit-
um en áður voru. En aldrei
má maður gleyma því, að eitt-
sextugur
hvað þarf að vera eftir af
gömlu formenskunni í manni,
svo ekki sje treyst blint á dauð
verkfærin.
— Hvenær komust þjer í
hann krappastan?
— Það er eitt, sem gleður
mig mest, að á öllum mínum
langa siglingatíma kom aldrei
neitt slys fyrir á skipi hjá’mjer,
nema einu sinni hjerna í Eyr-
arbakkabugt, að maður fór úr
axlarlið. Jeg var stýrimaður á
skútunni. Það þykir mjer vel
sloppið á þessari miklu slysa-
öld.
Jeg fjekk vitanlega misjöfn
veður. En komst aldrei í þau
vandræði, að jeg muni, að orð
sje á gerandi, segir Einar.
Þarna er honum lifandi lýst.
Og svona er um fleiri sjógarpa
okkar. Þeir geta velktst alla
æfi í einu stormasamasta hafi
heims á litlum skipum við lítt
upp lýsta strönd. En veðrin eru
í þeirra augum, er þeir líta um
öxl, ekki nema mismunandi
góð. Hvað sftkir menn hafa
unnið fyrir þjóðina, hversu oft
var það þeim að þakka, dugn-
aði og árvekni þeirra, að alt
fór vel, það verður aldrei
skráð.
Einar tók ungur próf hjer
við Stýrimannaskólann. Var
fyrst stýrimaður á skútum. Fór
síðan til Danmerkur. Tók skip-
stjórapróf í Marstal. Var 1.
stýrimaður á stórum langferða
skipum, er Eimskipafjelag Is-
lands var stofnað. En þegar við
höfðum eignast Gullfoss okkar
gamla og góða, rjeðst hann
þangað sem 2. stýrimaður, til
þess að vera með frá byrjun í
þeim nýja þætti í siglingum
Islendinga. Hann tók við skip-
stjórn á Lagarfossi, er það skip
var keypt. Var síðan um skeið
skipstjóri á Sterling, er ríkis-
stjórnin hafði í strandferðum,
tók síðan við Goðafossi og við
Dettifossi, er hann kom til sog-
unnar.
Þetta er starfsferill hans síð-
an Eimskip var stofnað, uns
hann, sem sagt, varð að hætta
siglingum.
Nú horfir hann yfir farinn
veg og er ánægður yfir, að alt
fór það vel, er farinn að venj-
ast landjörðinni og gleðst yfir
vistlegu heimili sínu, er altaf
beið hans, er hann kom af sjón-
um, og annast um gróðurinn í
garðinum sínum hjerna við
Laufásveginn. V. St.
London: Að því er frá hefir
verið skýrt í Algiers, eru flug-
menn frá Brasilíu nú farnir að
táka þátt í styrjöldinni, bæði í
flugferðum frá Ítalíu og Bret-
landi.
arefni hans er nýstárlegt fyrir
íslensk vísindi. Hann hefir
lagt stund á rannsóknir á
breytingum jurtategunda, og
hvernig framfylgja megi jurta-
kynbótum. Takist honum að
„framleiða“ handa okkur nýjar
nytjajurtir, getur æfistarf
hans orðið harðla merkilegt fyr
ir líf og sjálfsbjörg þjóðarinnar.
Jeg er að ímynda mjer að
íslenskir náttúrufræðingar í
hans grein geti ef til vill búið
til ennþá nytsamari plöntu úr
melgrasinu okkar og viðráðan-
legfi en nú er. Melurinn er
notadrjúgur til þess að hefta
sandfok. En verður ekki hægt
að framleiða melkorn í fram-
tíðinni í stórum stíl til mann-
eldis og skepnufóðurs?
Námssty rkirnir.
VIÐ OG VIÐ gægist sú skoð-
un fram í ræðu og riti, að ís-
lenskt námsfólk, sem nú dvel-
ur erlendis, muni hverfa frá
fósturjörðinni fyrir fult og alt
og væri því best, að margt af
því hefði farið hvergi. En það
er engin ný bóla, að stöku náms
menn íslenskir ílendist erlend-
is. Eða hve margir af Hafnar-
stúdentun skyldu hafa orðið
eftir í Danmörku?
Ráðið til þess, að við missum
ekki efnilegustu námsmenn okk
ar út í heim, er einfaldlega það,
að búa sem best í haginn fyr-
ir þá hjer heima, láta þá hafa
verkefni, sem laðar hugi þeirra,
og vey.a þeim styrki til þess að
vinna þjóð sinni gagn. Sje það
í lagi, þá óttast jeg ekki að þeir
hverfi út í buskann, sem mest-
ur er dugur í. í þeim er ekki
eftirsjá, sem vilja ekki nota
sjer sæmileg vinnuskilyrði hjer
heima, til að verða þjóð sinni
að liði.
Annað mál er það, að með
núverandi dýrtíð í Vesturheimi
eru námsstyrkirnir orðnir altof
lágir. sem veittir eru einstökum
mönnum, þegar t. d. hæstu
styrkir hrökkva fyrir litlu öðru
en skólagjöldum. Nokkur bót er
það, að margir íslenskir náms-
menn, sem hafa skarað fram úr
vestra, hafa fengið þar styrki,
eða eftirgjöf á skólagjaldinu.
En betra væri, ef slík viður-
kenning fyrir dugnað og hæfi-
leika, kæmi ekki síður hjeðan
að heiman.
Utnaríkismál.
ÁHYGGJUR hafa menn af
því, að utanríkisþjónusta lýð-
veldisins verði svo kostnaðar-
söm, að hún verði ofvaxin gjald
þoli þjóðarinnar.
Ráð er við því, bæði einfalt
og óbrigðult. Að aldrei verði
sendir fulltrúar út um heim, er
kostaðir eru af ríkisfje, nema
þeir sem eru fulltrúastarfi sínu
vel vaxnir. í þær stöður þarf að
velja bestu og færustu menn,
sem vinna verk sín af kost-
gæfni, og hafa til þess bestu
kunnáttu og hæfileika.
Góðir fulltrúar í höfuðborg-
um helstu viðskiftaþjóða okk-
ar, gera þjóð vorri það mikið
gagn, að kostnaðurinn við þar
veru þeirra, eru smámunir á
móti hinum beina og óbeina
arði af starfi þeirra. Ljelegir
fulltrúar eru einskisvirði — og
meira en það. ,
Ráðið til þess að standast út-
gjöldin af utanríkisþjónustunni
er, að sjá um að hún verði um
alla framtíð í höndum bestu
manna.