Morgunblaðið - 20.07.1944, Blaðsíða 5

Fimmtudag'ur 20. júlí 1944.
MOBGONBL/^IÐ
5.
YFIRLIT YFIR VERSLUNINA 1943
I ARSBYRJUN 1943 voru
samþykt ný lög um innflutn-
ing og gjaldeyrismeðferð.
Gjaldeyris- og innflutnings-
nefnd var lögð niður og í
stað henngr stofnað Við-
skiftaráð, sem í eiga sæti 5
stjórnskipaðir menn. — Má
ekki skipa í ráðið fulltrúa
stjetta eða fjelaga, og ráðs-
menn mega ekki eiga beinna
hagsmuna að gæta í sam-
bandi við störf ráðsins eða
vera í þjónustu aðila, sem
svo er ástatt um. Auk inn-
flutnings- og gjaldeyrismála
hefir Viðskiftaráð með hönd
um þessi störf: Ráðstafar
farrými í skipum, sem flytja
vörur til landsins á vegum
innlendra aðila, annast inn-
flutning brýnna nauðsynja
eftir ákvörðun ríkisstjórnar
innar, ef hún telur sýnilegt,
að innflytjendur sjái ekki
þörfum þjóðarinnar borgið,
— og hefir með höndum inn-
kaup á vörum, sem fást ekki
keyptar eftiM venjulegum
viðskiftaleiðum. Ennfremur
fer ráðið með verðlagseftir-
lit og verðlagsákvarðanir og
annast vöruskömtun lögum
samkvæmt. Viðskiftaráðið
tók til starfa 26. janúar
1943. — Hjer verður skýrt
frá störfum ráðsins að því
er snertir stjórn innflutn-
ings, ráðstöfun skipafarrým
is og innkaup, en í kaflan-
um um verðlag, atvinnukiör
o. fl. verður vikið að starf-
semi þess á sviði verðlags-
mála og vöruskömtunar.
• VIÐSKIFTARÁÐ hagaði
úthlutun gjaldevris- og inn-
flutningsleyfa á árinu aðal-
lega með hliðsjón af tvennu,
flutningamöguleikum og
gildandi samningum um inn
flutning til landsins. í árs-
byrjun beið mikið vörumagn
flutnings frá Ameríku, og
varð fyrst í stað að tak-
marka mjög leyfisveitingar
fyrir öðrum vörum en brýn-
um nauðsynjum. Jafnframt
var komið föstu skipulagi á
flutningana. Skömtunarvör-
um, fóðurvörum, olíum, á-
burði og timbri var að
mestu ráðstafað í hvert ein-
stakt skip eftir beinum fyr-
irmælum Viðskiftaráðs, en
öðrum vörum var skipað í
flokka með tilliti til þess,
hve nauðsynlegar þær voru
taldar, og Eimskipaf jelaginu
gefin fyrirmæli um að taka
vörur til flutnings sam-
kvæmt þeirri niðurröðun.
Þegar leið á vorið, rættist úr
mestu flutningaerfiðleikun-
um, og gerði ráðið þá al-
mennar úthlutanir í helstu
vöruflokkunum. Flutningar
gengu vel seinni hluta árs-
ins. Laust eftir áramófin
1944 biðu um 7.000 tonn af
vörum flutnings vestra, á
móti 40.000 tonnum um líkt
leyti árið áður. — Engir örð
ugleikar voru á flutningum
frá Bretlandi, og var levfis-
veitingum fyrir vörum það-
an hagað eftir möguleikum
til innkaupa, þó þannig, að
ekki var leyfður innflutning
ur á miður þörfum vörum.
Innflutningur frá Bretlandi
fór enn mjög minkandi á ár
*
Ur skýrslu Landsbankans
inu. Sumar vörutegundir,
svo sem skófatnaður, búsá-
höld, vefnaðarvara o. íl.,
sem áður hafa að verulegu
levti fengist frá Bretlandi,
urðu að mestu leyti að kaup
ast frá Ameríku.
I ARSLOK 1943 var getið
um aætlun um heildarinn-
flutning til landsins frá 1.
júlí 1942 til 30. júní 1943.
Áætlun þessi var aldrei end
anlega samþykt, en hliðsjón
var höfð af henni við ákvörð
un þess vörumagns,
flutt var inn. Hvað flestar
vörur snertir var þannig ekk
ert fastákveðið um það, hve
mikið magn fengist flutt til
landsins, en um sumar vör-
ur giltu ákveðnir kvótar,
sem amerísk og bresk st jórn
arvöld veittu til leyfi til inn
flutnings á, og kom þá til
kasta Viðskiftaráðsins að
skifta þeim milli innflvtj-
enda. — Erfiðleikar við vöru
útvegun í Bandaríkjunum
fóru mjög vaxandi á árinu,
og kom það m. a. fram í því,
að vörupantanir fengust
seint afgreiddar. Þar ofan á
bættust svó innflutningserf-
iðleikarnir, en úr þeim rætt
ist þegar kom fram á mitt
ár.
VIÐSKIFTARÁÐIÐ TÓK
við innkaupastarfsemi þeirri
sem Viðskiftanefnd hafði
haft með höndum í Banda-
fíkjunum fyrir milligöngu
Láns- og leigustofnunar
Bandaríkjastjórnar. Eins og
árið áður, starfaði tveggja
manna innkaupanefnd í
New York -að innkaupum
þessum á vegum Viðskifta-
ráðsins. Allmörgum vöruteg
undum var bætt við þær,
sem áður var ákveðið að
skvldu kaupast fyrir milli-
göngu Láns- og leigustofn-
unarinnar (sjá ársskýrslu
1942), svo sem smjörlíkisol-
íum, vjelaverkfærum, ýms-
um rafmagnsvörum, öngl-
um, sólaleðri o. fl. Vöru-
magn það, sem Viðskiftaráð
sá um innkaup á og flutti
inn á árinu, var að verðmæti
(cif.) 27,7 milj. kr., eða rúm-
lega 17% af heildarinnflutn-
ingi frá Bandaríkjunum
1943. Umboðslaun Viðskifta
ráðsins fyrir að annast þessi
viðskifti voru frá 1. iúlí 1943
ákveðin 3 % af fobverði vara
að viðbættum tryggingar-
gjöldum, en voru áður lægri.
Sendiráðin í Washington og
London unnu að því eins og
áður að útvega forgangs- og
útflutningslevfi fyrir vör-
um til íslands, oftast eftir
beiðni fyrirtækja, sem ís-
lenskir innflytjendur höfðu
pantað vörur hjá, en stund-
um að undirlagi Viðskifta-
rá^sins er.da eru leyfi þessi
oft háð því skilyrði, að ráðið
votti nauðsyn þess, að vörur
fáist afgreiddar, eða að það
mæli með afgreiðslu þeirra.
VIÐSKIFTANEFNDIN
starfaði á árinu á líkan hátt
og áður, að öðru leyti en því,
að innkaupastarfsemin var
falin Viðskiftaráði, eins og
greint hefir verið frá að of-
an. Um mitt ár var nafni
hennar breytt í Samninga-
nefnd utanríkisviðskifta, og
jafnframt var ákveðið, að
nefndarmenn skyldu vera 7,
skipaðir af Utanríkisráðu-
neytinu. Áður voru nefndar
menn 8, þaU-af 3, er skvldu
fjalla sjerstaklega um við-
skiftin við Bandaríkin. I
köflunum um landbúnað,
sjávarútveg og iðnað er
sem grein-t frá afurðasölusamn-
ingum þeim, er Viðskifta-
nefndin og síðar Samninga-
nefndin gerði á árinu við
Bretland og Bandaríkin.
HINN 27. ágúst 1943 var
undirritaður í Reykjavík
verslunarsamningui? við
Bandaríkín, hinn fyrsti, sem
ísland gerir við það ríki. Við
ræður til undirbúnings slík-
um samningi byrjuðu haust-
ið 1941, milli samninganefnd
arinnar íslensku sem þá var
í Bandaríkjunum, og full-
trúa Bandaríkjastjórnar, en
samningaumleitunum varð
ekki fulllokið áður en,n‘efnd
in hvarf heim. Samningur-
inn er bestu kjara samning-
ur, en auk þess eru í honum
ákvæði um gagnkvæmar
tollaívilnanir. Bandaríkin
lækkuðu tolla á síldarlýsi,
harðfiski, saltsíld. grá-
sleppuhrognum, niðursoðn-
um fiski og sútuðum skinn-
um. Á hinum 4 fyrst töldu
afurðum lækkaði tollurinn
um helming, en minna á hin
um 2 síðast töldu. Innan-
landsskattur á síldarlýsi var
einnig lækkaður um helm-
ing. Bandaríkjastjórn skuld-
batt sig til að halda þessum
vörum tollfrjálsum, meðan
samningurinn er í gildi:
Þorskalýsi, __ síldarmjöli og
fiskimjöli. íslenska stjórnin
skuldbatt sig til að lækka
hnetum og hnetukjörnum
úr 30% í 10%. Aðrar tolla-
breytingar, sem gerðar voru
á árinu, voru bráðabirgða-
breytingar. Notuð var laga-
heimild, sem upphaflega var
veitt með lögum 9. júlí 1941,
til þess að fella niður frá
ársbyrjun 1943 til ársloka s.
á. verðtoll á kornvörum og
lækka um helming aðflutn-
ingsgjöld á sykri. Jafnframt
var ákveðið, ao ekki skvldi
innheimta verðtolla af farm
gjaldi af sykri um sama
tíma. — Hinn 8. maí 1943
hækkuðu farmgjöld í Am-
eríkusiglingum um 50 % á öll
um vörum öðrum en skömt-
unarvörum, smjörlíkisolíum
fóðurbæti og tilbúnum á-
burði. Var þá kveðið, að
verðtollur skyldi reiknast af
sömu farmgjöldum sem fyr
ir hækkunina.
ÚTFLUTTAR VÖRUR
námu á síðastliðnu ári 233,0
milj kr., en aðfluttar vörur
252,2 milj. kr., hvort tveggja
samkvæmt bráðabirgða-
skýrslum. Árið áður var
verðmæti útflutningsins
200,6 milj. kr. og innflutn-
ingsins 247,7 milj. kr., sam-
kvæmt verslunarskýrslun-
um. Ekki er enn vitað, hvaða
breytingar hafa orðið á ár-
inu á verði og magni útflutn
ings- og innflutningsvar-
anna frá því árið áður. Aftur
á móti liggja nú fyrir upp-
lýsingar um þetta fyrir 1942.
Á því ári hækkaði verð út-
flutningsins 6,2%, og magn
hans jókst 0,1%, en innflutn
ingsverðið hækkaði 23,2%
og innflutningsmagnið
53,3% , alt miðað við árið á
undan. Þessi þróun á verð-
fallinu milli útfluttra og að-
fluttra vara er ekki eins ó-
hagstæð og tölurnar sýna,
þar sem verðhækkun inn-
flutningsins hefir að nokkru
leyti átt rót sína að rekja til
verðtoll á eplum og perum Uarmgja|cja]iæjí}íunar; sem
úr 30% í 10% , á rúsínum og er nema að nokkru leyti
sveskjum úr 54% í 25% og
á maís úr 8% í 4%. Einnig
var lækkaður tollur á nokkr
um öðrum þýðingarlitlum á
vaxtavörum. Loks var ákveð
in tollalækkun á skrifstofu-
vjelum, verðtollur úr 30% í
15% og vörumagnstollur úr
7 au. á kg. í 3%> evri. ís-
lenska stjórnin gaf loforð
um að hækka ekki toll á þess
um vörum: Hrísgrjónum,
hveitimjöli, haframjöli, ma-
ísmjöli, hafragrjónum. baðm
ullarfræsolíu, smubningsol-
íum, gúmmístígvjelum og
herfum. Tollalækkunin kom
til framkvæmda 19. nóvem-
ber 1943, daginn, sem versl-
unarsamningurinn gekk í
gildi.
Á HAUSTÞINGINU voru
samþykt lög um lækkun
tolla á 4vöxtum. Var verð-
tollur á nýj'um ávöxtum
allra tegunda lækkaður úr
30%> í 10%, á þurkuðum á-
vöxtum úr 50% í 25% og á
til komin vegna aukningar
á erlendum kostnaði við
rekstur millilandaskipanna.
Ganga má út frá því sem
vísu, að á árinu sem leið hafi
enn orðið röskun í óhag-
stæða átt á verðhlutfalli út-
fluttrar og aðfluttrar vöru,
en þar hefir farmgjalda-
hækkunin vorið 1943 verið
stór þáttur og er líklegt, að
ekki nema lítill hluti af
tekjuaukningu Eimskipafje-
lagsins vegna hennar hafi
runnið til erlendra aðila. —
Verslunar j öf nuður ársins
var neikvæður um 19,2
(47,2) milj. kr. Með núver-
andi aðstæðum segir versl-
unarjöfnuðurinn lítið til um
fjárhagsafkomu landsins út
á við, eins og nánar er gerð
grein fyrir á bls. 29 í árs-
skýrslu 1942. Þrátt fyrir nei-
kvæðan verslunarjöfnuð,
hefir greiðslujöfnuður árs-
ins verið mjög hagstæður,
en þó varla eins hagstæður
og tvö árin á undan.
HEILDARVERÐMÆTI út
flutningsins óx um 32,4
milj. kr. frá árinu áður. Þar
af komu um 12 milj. kr. á
sjávarafurðir og um 20 milj.
kr. á landbúnaðarafurðir. Af
útfluttum sjávarafurðum
var ísfiskur 109,8 (107,1)
milj. kr., freðfiskur 31,2
(16.5) milj. kr., síldarlýsi
27,2 (21,0) milj. kr„ lýsi 20,2
(21,7) milj. kr., síldarmjöl
6,1 (7,2) milj. kr., saltsíld
4,8 (5,6) milj. kr. og salt-
fiskur 3,5 (11,2) milj. kr. Af
útfluttum landbúnaðarafmð
um var freðkjöt 10,6 (0,04)
milj. kr., ull 9,1 (0,3) rnilj.
kr. og saltaðar gærur 5,2
(5,2) milj. kr. — Tiþ Bret-
lands voru fluttaf vörur fyr
ir 190,2 (177,6) milj. kr., til
Bandarikjanna fyrir 39,9
(18,1) milj. kr., til Spánar
fvrir 1,7 (0,05) milj. kr., og
til írlands fyrir 0,8 (0,4).
Til annara landa en hinna
nefndu voru fluttar úr vör-
ur að verðmæti 0,4 (4,5)
milj. kr. Enginn útflutning-
ur var til Portugal, en árið
áður voru fluttar þangað af-
urðir fyrir 2,6 milj. kr/ —-
Að öðru leyti vísast til þess,
sem sagt er um útflutning
einstakra afurða í köflun-
um um landbúnað, sjávarút-
veg og iðnað.
INNFLUTNINGUR frá
Bretlandi á árinu nam 58,2
(123,6) milj. kr Þar af var
fatnaður og allskonar vefn-
aðarvara 17,6 (48,9) milj.
kr., kol 16,3 (14,9) milj. kr.,
ýmis konar vjelar og áhöld
4,0 (9,1) milj. kr., munir úr
ódýrum málmum 1,4 (5,1)
milj. kr., skófatnaður 0,5
(4.5) milj. kr., sement 4,3
(4.8) milj. kr., salt 0,9 (2,0)
milj. kr. og leir- og glervör-
ur 0,8 (4,6) milj. kr. Nær
allur innflutningurinn á kol
um, salti, sementi og kart-
öflum yar frá Bretlandi, en
flestar aðrar vörur þurfti að
nokkru eða að mestu leyti
að kaupa frá Ameríku og þá
aðallega Bandaríkjunum. —-
Innflutningur þaðan nara
159,5 (97,7) milj. kr. og var
dreifður á nær alla vöru-
flokka. Innflutningur frá
Canada nam 20,9 (20,5)
milj. kr., þar af korn og korn
vörur til manneldis 10,3
(9.8) milj. kr., trjáviður og
trjávörur 5,9 (6,3) milj. kr.
og skepnufóður 1,6 (0,8)
milj. kr. Innflutningur frá
Brasilíu nam 2,6 (0,3) milj.
kr„ og var það alt fyrir kaffk
Frá öðrum löndum en hin-
um nefndu voru fluttar inn
vörur að verðmæti 2,5 (5,6)
milj. kr.
■\ agrun jeg- hvíH
nip3 Kleraugiim
f r á
Tflikf.
BÓNAÐIR OG
SMURÐIR BÍLAR
H.f. STILLIR- Laueaveg"
168. — Sími 5347.